Ο Πούτιν, οι νεοσυντηρητικοί και η μεγάλη ψευδαίσθηση: Οι κατακτήσεις εδαφών είναι για τους ηττημένους

του Πωλ Κρούγκμαν

 

NY Times 21.12.2014 Paul Krugman: Conquest Is for Losers -Putin, Neocons & the Great Illusion

 

Έχει περάσει περισσότερο από ένας αιώνας, από τότε που ο Norman Angell, ένας Βρετανός δημοσιογράφος και πολιτικός, δημοσίευσε τη «Μεγάλη ψευδαίσθηση» («The Great Illusion» - pdf και Project Gutenberg), μια πραγματεία όπου υποστήριξε ότι η εποχή των κατακτήσεων ανήκε πια (ή θα έπρεπε να ανήκει) στο παρελθόν. Δεν προέβλεψε το τέλος των πολέμων, αλλά υποστήριξε ότι οι επιθετικοί πόλεμοι δεν έχουν πλέον κανένα νόημα - ότι οι πολεμικές επιχειρήσεις στη σύγχρονη εποχή κάνουν πιο φτωχούς τους νικητές, ακριβώς όπως και τους νικημένους.

Είχε δίκιο, αλλά αυτό το μάθημα είναι προφανώς πολύ σκληρό για να αφομοιωθεί. Ασφαλώς ο Βλαντιμίρ Πούτιν ποτέ δεν πήρε το μήνυμα. Ούτε οι δικοί μας, οι Αμερικανοί νεοσυντηρητικοί, το πήραν: ζηλεύουν έντονα τα κατορθώματα του Πούτιν, δείχνοντας έτσι ότι δεν έμαθαν απολύτως τίποτε από την πανωλεθρία του Ιράκ. 

Οι Neocons εν δράσει

Ο Angell σκέφτηκε κάτι απλό: Η αρπαγή δεν είναι αυτό που ήταν κάποτε. Δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε μια σύγχρονη κοινωνία με τον τρόπο που η αρχαία Ρώμη αντιμετώπιζε μια κατακτημένη επαρχία, χωρίς να καταστρέψουμε τον ίδιο τον πλούτο της, αυτόν που προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε. Και εν τω μεταξύ, ο πόλεμος ή η απειλή του πολέμου διαταράσσει το εμπόριο και τις οικονομικές διασυνδέσεις και έτσι προκαλεί μεγάλες οικονομικές απώλειες,  πολύ περισσότερες από τις άμεσες δαπάνες για τη διατήρηση και την ανάπτυξη των στρατιωτικών δυνάμεων. Ένας πόλεμος μας κάνει φτωχότερους και πιο αδύναμους, ακόμη κι αν νικήσουμε.

Οι εξαιρέσεις σ' αυτό τον κανόνα απλώς τον αποδεικνύουν και τον επιβεβαιώνουν. Υπάρχουν ακόμη εγκληματίες που κάνουν πολέμους για το κέφι τους και για το κέρδος, αλλά αυτό το κάνουν πάντα σε τόπους όπου οι εκμεταλλεύσιμες πρώτες ύλες είναι η μόνη και άμεσα διαθέσιμη πηγή πλούτου. Οι συμμορίες που καταστρέφουν την Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία το κάνουν για να αρπάξουν διαμάντια και ελεφαντόδοντο. Το Ισλαμικό Κράτος ισχυρίζεται μεν ότι φτιάχνει το νέο Χαλιφάτο, όμως μέχρι στιγμής κυρίως καταγίνεται με το να αρπάζει κοιτάσματα πετρελαίου. 
Το ζήτημα είναι το εξής: Αυτό που είναι επωφελές και συμφέρον για έναν πολέμαρχο στον Τέταρτο Κόσμο, είναι απλά αυτο-καταστροφικό για μια χώρα που βρίσκεται στο επίπεδο της Αμερικής ή και της Ρωσίας. Δείτε αυτό που περνά ως επιτυχία του Πούτιν, την κατάληψη της Κριμαίας: Η Ρωσία μπορεί να προσάρτησε τη χερσόνησο χωρίς να αντιμετωπίσει σχεδόν κανέναν αντίλογο, αλλά ό,τι κέρδισε μ' αυτό τον θρίαμβο της, ήταν μόνον μια καταρρέουσα οικονομία, ένα επίτευγμα για το οποίο δεν αξίζει να υπερηφανεύεται και που στην πραγματικότητα χρειάζεται δαπανηρές ενισχύσεις για να σταθεί όρθια. Εν τω μεταξύ, οι εισροές ξένων επενδύσεων και η πρόσβαση της Ρωσίας στις αγορές πιστώσεων είχαν ήδη σχεδόν καταρρεύσει πριν ακόμη συμβεί η βουτιά των τιμών του πετρελαίου, η οποία μετέτρεψε την κατάσταση σε χρηματοικονομική κρίση μεγάλης κλίμακας.
Το γεγονός αυτό μας θέτει δύο μεγάλα ερωτήματα. Πρώτον, γιατί έκανε ο πρόεδρος Πούτιν κάτι τόσο ηλίθιο; Δεύτερον, γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι με επιρροή στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι εντυπωσιασμένοι από τις βλακείες του και τις ζηλεύουν; 
Η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι προφανής, αρκεί να σκεφτούμε ποιός είναι ο κ. Πούτιν. Θυμηθείτε: είναι ένας πρώην υπάλληλος της K.G.B., δηλαδή κάποιος που πέρασε τα νεανικά χρόνια, αυτά που διαμόρφωσαν το χαρακτήρα του, ως επαγγελματίας κακοποιός. Η βία και η απειλή χρήσης βίας, συμπληρωμένη με δωροδοκίες και διαφθορά, είναι αυτά που γνωρίζει καλά. Και επί χρόνια δεν είχε κανένα κίνητρο για να μάθει και κάτι άλλο: Οι υψηλές τιμές του πετρελαίου έκαναν τη Ρωσία πλούσια. Και όπως κάνει ο καθένας που προΐσταται σε μια φούσκα, ασφαλώς και αυτός ήταν πεισμένος ότι την επιτυχία αυτή, τη χρωστά στον ίδιο τον εαυτό του. Υποπτεύομαι ότι μέχρι και πριν από λίγες ημέρες, δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι ως ηγέτης, δεν είχε ιδέα για το πώς πρέπει να πράττει στον 21ο αιώνα. 

Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι κάπως πιο περίπλοκη, αλλά ας μην ξεχνάμε πως καταλήξαμε στην αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Αυτή η εισβολή δεν ήταν μια απάντηση στην επίθεση της 9ης Σεπρεμβρίου 2001, ούτε έγινε επειδή αποδείχθηκε ότι οι ΗΠΑ διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο. Αντίθετα, ο πόλεμος αυτός ήταν μια επιλογή για να επιδειχθεί η δύναμη των ΗΠΑ και για να χρησιμεύσει ως δοκιμή της ιδέας για μια ολόκληρη σειρά πολέμων που ήταν πρόθυμοι να ξεκινήσουν οι Αμερικανοί neocons (νεοσυντηρητικοί). Θυμάστε το σύνθημα [δήλωση σημαντικού Βρετανού αξιωματούχου στο Newsweek] «όλοι θέλουν να πάνε στη Βαγδάτη, όμως οι πραγματικοί άντρες θέλουν να πάνε στην Τεχεράνη»;

Mitt Romney, John Bolton

Το θέμα είναι, ότι υπάρχει μια πολιτική παράταξη στην Αμερική, που είναι ακόμη πανίσχυρη, που μένει πιστή στην άποψη ότι οι κατακτήσεις αξίζουν και ότι σε γενικές γραμμές, ο τρόπος για να είναι κανείς ισχυρός, είναι να ενεργεί σκληρά και κάνει τους άλλους λαούς να φοβούνται. Εδώ που τα λέμε, υποθέτει κανείς ότι αυτή η λανθασμένη αντίληψη για την ισχύ ήταν επίσης ο λόγος που οι αρχιτέκτονες του πολέμου έκαναν τα βασανιστήρια ρουτίνα: δεν έγινε τόσο για να είναι αποτελεσματικές οι ανακρίσεις, αλλά για  να επιδείξουν ότι είναι έτοιμοι να κάνουν τα πάντα. 

Τα όνειρα των νεοσυντηρητικών δέχθηκαν μεγάλο χτύπημα όταν η κατοχή του Ιράκ απο τους Αμερικανούς μετατράπηκε σε αιματηρό φιάσκο, αλλά αυτοί δεν μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους (ποιος μαθαίνει άλλωστε, αυτές τις μέρες;) Και έτσι είδαν το ρωσικό τυχοδιωκτισμό με θαυμασμό και φθόνο. Ισχυρίστηκαν ότι έχουν ανησυχήσει από τη ρωσική προέλαση και πιστεύουν ότι ο κ. Πούτιν, δηλαδή «αυτός που θα τον αποκαλούσαμε πραγματικό ηγέτη» [κατά τον Ρεπουμπλικανό πρώην δήμαρχο της Νέας Υόρκης Τζουλιάνι], παίζει σκάκι ενώ ο Πρόεδρος Ομπάμα παίζει μπίλιες [κατά τον Μάικλ Ρότζερς, Ρεπουμπλικανό πρόεδρο της Επιτροπής του Κογκρέσσου για τις Υπηρεσίες Πληροφοριών]. Όμως αυτό που πραγματικά τους ερέθισε, ήταν ότι ο κ Πούτιν ζούσε τη ζωή του με τον τρόπο που αυτοί επιθυμούσαν πάντοτε να ζήσουν τις δικές τους ζωές.

Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι στην πραγματικότητα ο πόλεμος δεν αποφέρει οφέλη. Η επιχείρηση στο Ιράκ κατέληξε σαφώς στο να αποδυναμώσει τη θέση των ΗΠΑ στον κόσμο, ενώ κόστισε περισσότερα από 800 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεσες δαπάνες και πολύ περισσότερα με έμμεσους τρόπους. Η Αμερική είναι μια πραγματική υπερδύναμη και έτσι μπορεί να αντέξει τέτοιες απώλειες - παρόλο που κάποιος ανατριχιάζει όταν σκεφτεί, τι θα είχε συμβεί αν είχε δοθεί η ευκαιρία στους «πραγματικούς άνδρες» να προχωρήσουν και σε άλλους στόχους. Αλλά μια χρηματοοικονομικά ευάλωτη πετρο-οικονομία όπως η Ρωσία, δεν έχει την ίδια ικανότητα να τα βγάλει πέρα με τα λάθη της.

Δεν έχω ιδέα για το τι θα γίνει με το καθεστώς του Πούτιν. Αλλά ο κ. Πούτιν προσέφερε σε όλους μας ένα πολύτιμο μάθημα. Το σοκ και δέος δεν αξίζει δεκάρα: Στο σύγχρονο κόσμο, οι κατακτήσεις είναι για τους ηττημένους.

Η ιστοσελίδα γνώμης και αναλύσεων του Πωλ Κρούγκμαν (The New York Times):

Βιογραφικό
     
Paul Krugman στην New York Review of Books

   

Πωλ Κρούγκμαν στον ιστότοπο Μετά την Κρίση

Οι δημοσιεύσεις για την Ουκρανο-Ρωσική σύγκρουση, στον ιστότοπο Μετά την Κρίση

Άνγκελα Μέρκελ, Βλαντιμίρ  Πούτιν 

και η διάσημη Κόνι, το λαμπραντόρ του

Η αναισθητοποίηση του σιβηριανού τίγρη

 David Remnick - War Without End? (The New Yorker, 21.4.2003)