Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2015

Χάμπερμας, ο τελευταίος φιλόσοφος: Κριτική και επικοινωνιακή πράξη· από τον Ψυχρό Πόλεμο στα αδιέξοδα του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού

συνέντευξη του Jürgen Habermas στον Michaël Fœssel
  
  
Πολλές δεκαετίες μετά τα νεανικά του χρόνια στην κατεχόμενη μεταπολεμική Γερμανία και την πρώτη του γνωριμία με τον τρόπο που βλέπουν τη δημοκρατία οι Αγγλοσάξονες, ο Γιούργκεν Χάμπερμας εξακολουθεί να τηρεί τη δέσμευσή του σε μια κριτική κοινωνική θεωρία που προωθεί την υπόθεση της ανθρώπινης χειραφέτησης. Αυτή η δέσμευση συνοδεύει σταθερά μιαν ολόκληρη ζωή φιλοσοφικού διαλόγου.
Στο Πανεπιστήμιο Friedrich Schiller της Ιένας με φοιτητές (2010)
[Τα νεανικά χρόνια. O Αντόρνο και η Σχολή της Φρανκφούρτης ως «εύνοια της τύχης»] 
     
Michaël Foessel (Esprit): Έχει γίνει κοινός τόπος το να συνδέουν το έργο σας με το εγχείρημα που ξεκίνησε η Σχολή της Φρανκφούρτης στη δεκαετία του 1930: την επεξεργασία μιας κριτικής θεωρίας της κοινωνίας, ικανής να δώσει νέα πνοή στο έργο της χειραφέτησης μέσα σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται από τον τεχνοκρατικό καπιταλισμό. Όταν, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αρχίσατε τις πανεπιστημιακές σπουδές σας, ήταν διαδεδομένη στη Γερμανία μια διαφορετική εικόνα της φιλοσοφίας: η ελάχιστα ηρωική εικόνα μιας ανίκανης φιλοσοφίας που την είχε υπoδουλώσει ο εθνικοσοσιαλισμός. Τι σας παρακίνησε να επιλέξετε αυτόν τον κλάδο; Μήπως η απαισιόδοξη κρίση για τον Λόγο, όπως εκφράζεται στην Διαλεκτική του Διαφωτισμού (Dialektik der Aufklärung) των Χορκχάιμερ και Αντόρνο, έπαιζε κάποιο ρόλο στις αρχικές επιλογές σας εντός της φιλοσοφίας, δηλαδή στη μελέτη του Σέλλινγκ (Schelling);
  
Γιούργκεν Χάμπερμας: Όχι, δεν συνέβησαν έτσι τα πράγματα. Στη Φρανκφούρτη πήγα για πρώτη φορά το 1956, δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση στη Βόννη της διδακτορικής διατριβής μου για τον Σέλλινγκ. Για να εξηγήσω πώς πλησίασα την Κριτική Θεωρία, θα πρέπει να αναφερθώ σε περισσότερες λεπτομέρειες. Στα γερμανικά πανεπιστήμια, μεταξύ των ετών 1949 και 1954, γενικά ήταν κανείς αναγκασμένος να σπουδάζει δίπλα σε καθηγητές οι οποίοι είτε είχαν διατελέσει οι ίδιοι Ναζιστές, είτε είχαν συμμορφωθεί με το καθεστώς. Από πολιτική και ηθική σκοπιά, τα γερμανικά πανεπιστήμια ήταν κατεστραμμένα. Υπήρχε επομένως ένα παράδοξο χάσμα μεταξύ των φιλοσοφικών σπουδών μου και των αριστερών πεποιθήσεων που διαμορφώθηκαν στις συχνές νυχτερινές συζητήσεις για τη σύγχρονη λογοτεχνία, για τις σημαντικές θεατρικές παραγωγές και για τον κινηματογράφο, στον οποίο κυριαρχούσαν την εποχή εκείνη η Γαλλία και η Ιταλία κυρίως. Όμως, ήδη από τα τελευταία μου χρόνια στο γυμνάσιο, είχα γνωρίσει τα έργα του Μαρξ και του Ένγκελς και είχα ασχοληθεί με το θέμα του ιστορικού υλισμού. Με δεδομένα αυτά τα ενδιαφέροντα μου, η προφανής επιλογή κλάδου σπουδών θα έπρεπε να είναι η κοινωνιολογία, όμως η επιστήμη αυτή δεν είχε ακόμη αρχίσει να διδάσκεται στα πανεπιστήμια μου, στο Γκέτινγκεν και στη Βόννη. Μετά τις σπουδές μου, μου χορηγήθηκε υποτροφία για την μελέτη της «έννοιας της ιδεολογίας». Στη διάρκεια εκείνης της περιόδου, εξοικειώθηκα με τη θεωρητική βιβλιογραφία της δεκαετίας του 1920, τη σχετική με το μαρξισμό και προπαντός με την εγελιανή-μαρξιστική παράδοση. Τότε ακριβώς, το 1955, με ηλέκτρισε η δημοσίευση του βιβλίου του Αντόρνο Πρίσματα (Prismen). Γνώριζα ήδη την Διαλεκτική του Διαφωτισμού των Χορκχάιμερ και Αντόρνο, όμως το βασικό μήνυμα εκείνης της εντελώς «σκοτεινής» θεωρίας δεν ταίριαζε με τη στάση απέναντι στη ζωή των νέων ανθρώπων, οι οποίοι ήθελαν, πάνω απ' όλα, να κάνουν τον κόσμο καλύτερο.
 

Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2015

Σε εποχή μειωμένων προσδοκιών. Ελλάδα, Ευρώπη, πατριωτισμός

(επικαιροποιημένο, Οκτώβριος 2015)
  
Το μόνιμο θέμα συζήτησης και πηγή διαρκούς διαφωνίας στη νεότερη Ελλάδα, η σχέση της χώρας με την λοιπή Ευρώπη, τίθεται πιο έντονα σε εποχές κρίσης. Στην πραγματικότητα αφορά την ιδεολογική και φαντασιακή σχέση με την Ευρώπη ως όλον. Συνακόλουθα είναι ερώτημα που αφορά την εθνική ταυτότητα. Ωστόσο η πραγματική σχέση είναι ζήτημα μάλλον λυμένο από το 1981, με την ένταξη της Ελλάδας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και μετέπειτα Ευρωπαϊκή Ένωση (για να μη πούμε από το 1827, δηλαδή από τη ναυμαχία του Ναυαρίνου). 
Στον τωρινό καιρό της κρίσης, στο βαθμό που η πολιτική, εγχώρια και Κοινοτική, αλλά και ο λαός δια της ψήφου επιβεβαιώνουν την παραμονή της Ελλάδας στην ζώνη του ευρώ, έστω και ως ταλαιπωρημένου, οικονομικά και πολιτικά αδύναμου «ασθενούς», φαίνεται ότι επιβεβαιώνουν για μια φορά ακόμη και τη λύση εκείνη, αλλά υπό συνθήκες δυσμενείς για τη χώρα μας, εξαιρετικά επίπονες για τους πολλούς απλούς πολίτες της, ιδίως για τους οικονομικά ασθενέστερους.
Αν και υπάρχουν ενδιάμεσες αποχρώσεις, στον ένα πόλο της διαφωνίας βρίσκονται όσοι ισχυρίζονται πως η χώρα αυτή είναι οργανικό μέρος της πολιτικής Ευρώπης – ενός εγχειρήματος σε εξέλιξη, ένας σταθερός συνοδοιπόρος της διαδρομής και της περιπέτειάς της, μιας διαδρομής που η κατάληξή της δεν είναι δεδομένη ούτε ασφαλής. Ανήκει σε μια συντροφιά χωρών και εθνών που μαζί πορεύονται. Αν και δεν λείπουν οι διαφορές στα συμφέροντα των συνοδοιπόρων, αν και οι συγκρούσεις μέσα στη συντροφιά είναι συχνές και έντονες, αν και το μέλλον είναι αόρατο, ωστόσο η ιστορία δημιούργησε μια κοινή μοίρα που δένει, άν και ταυτόχρονα διακυβεύεται.
Λεπτομέρεια κρατήρα 4ος αι. π.Χ., Αστέας: Ευρώπη και ταύρος
Μουσείο Paestum (Ποσειδωνία, Ν. Ιταλία)

Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 2015

Οι ελίτ καταστρέφουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πως να καταπολεμηθεί η λογική της αποσύνθεσης;

 του Ιβάν Κράστεφ
  
© New Eastern Europe 5/2015, αναδημοσίευση Eurozine -
  
Ο ξεχωριστός Βούλγαρος πολιτικός αναλυτής Ιβάν Κράστεφ ρίχνει μια διαπεραστική ματιά στη βαθειά πολιτική πτυχή της ευρωπαϊκής κρίσης. Βλέπει την απειλή που αντιπροσωπεύει σήμερα το ολισθηρό έδαφος προς τη «μεταδημοκρατία», για την οποία έγκαιρα και ηχηρά μας έχουν προειδοποιήσει στοχαστές όπως ο Κόλιν Κράουτς, ο Γιούργκεν Χάμπερμας και άλλοι. 
Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα για το πώς ξεκινά η πολιτική λογική της διάσπασης και αποσύνθεσης, γράφει. Μήπως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι το επόμενο θύμα; «Να είστε σίγουροι ότι θα είναι», προειδοποιεί ο Κράστεφ, εφ' όσον το ευρωπαϊκό εγχείρημα εξακολουθήσει να είναι ένα ασφαλές καταφύγιο για τις ελίτ, στο οποίο οι απλοί πολίτες δεν μπορούν να ασκούν κανέναν έλεγχο.  

Μια από τις κύριες πτυχές στην όλη πλοκή της σημερινής συζήτησης για την Ευρώπη είναι η εξής: είμαστε υπερβολικά ευρωκεντρικοί και έτσι δεν καταλαβαίνουμε ότι δεν γινόμαστε σαφείς και κατανοητοί στους άλλους. Η ουκρανική διαμάχη είναι ένα τέλειο παράδειγμα, μιας και γίνεται αντιληπτή με εντελώς διαφορετικούς τρόπους εντός και εκτός Ευρώπης. Προφανώς, η σημερινή κρίση στην Ευρώπη, η οποία μας συνοδεύει τα τελευταία επτά χρόνια, είναι πολύ διαφορετική από άλλες κρίσεις που συνέβησαν στον κόσμο. Θυμάμαι όταν η κρίση άρχισε το 2008. Σε μια συνομιλία με τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο (José Manuel Barroso), τον τότε πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκείνος απευθύνθηκε σ' εμάς τους αναλυτές και εμπειρογνώμονες με μια απλή και σαφή ερώτηση: «Τι μπορείτε να κάνετε για μας Η απάντησή μου ήταν εξίσου ξεκάθαρη: «'Οχι πολλά», του είπα με ειλικρίνεια.
Βουλγαρία, 2013

Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 2015

Οικολογία και οικονομία: Γιατί είναι τόσο σημαντική η βιοποικιλότητα;


Η ανάγνωση ενός βιβλίου φάνηκε προς στιγμήν να κλονίζει την άποψή μου ότι η βιοποικιλότητα είναι κάτι πολύτιμο. Πρόκειται για το βιβλίο του Donald S. Maier What’s So Good About Biodiversity: A Call for Better Reasoning About Nature’s Value. Στο τέλος της ανάγνωσης αποδείχτηκε βέβαια ότι δεν την κλόνισε τόσο πολύ, όσο φάνηκε αρχικά. Ωστόσο η προκλητική και έντονα πολεμική επιχειρηματολογία του Maier με έβαλε σε πολλές σκέψεις. Θα επιχειρήσω λοιπόν μιαν «αυτο-θεραπευτική» επανεξέταση του πρώτου μέρους του βιβλίου του, στο οποίο επιτίθεται στην βιοποικιλότητα ως φορέα αξιών της φύσης. 
Πρώτα μερικές γενικές παρατηρήσεις: Ο Donald S. Maier αποκαλεί τον εαυτό του «επιστήμονα περιβαλλοντολόγο που ασχολείται τώρα με την ηθική φιλοσοφία». Έχει πολλές γνώσεις για τις βιολογικές θεωρίες και απόψειςόμως τις αναλύει κυρίως από την ηθική σκοπιά. Το βασικό ζήτημα, όπως φαίνεται και από τον τίτλο του βιβλίου του, είναι το εξής: υπάρχει κάτι (και τι είναι αυτό;) που καθιστά τη βιοποικιλότητα πολύτιμη; Η περίτεχνη απάντησή του, δοσμένη περιληπτικά, είναι: τίποτε. Κατά τον Maier, το να επιλέγουμε την βιοποικιλότητα ως τον φορέα των αξιών της φύσης είναι λανθασμένη αντίληψη.

Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2015

Κλάους Όφφε: Ακυβερνησία, θεσμική ανεπάρκεια, κράτη που αποτυγχάνουν στη διαχείριση του χώρου ή του χρόνου. Συντηρητική και σοσιαλδημοκρατική απάντηση

Μεταξύ των ερευνητών της Πολιτικής Επιστήμης που ασχολούνται εξαντλητικά και επί μακρόν με το θέμα της ακυβερνησίας (καθώς και των «αποτυχημένων κρατών»), εξέχουσα θέση κατέχει ο Κλάους Όφφε. Το κείμενο αυτό, μάλλον ακόμη αδημοσίευτο ως επίσημη έκδοση, το έγραψε ως υλικό προετοιμασίας για σεμιναριακά μαθήματά του ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin – Madison (ΗΠΑ, 12-17 Σεπτεμβρίου 2011).
Πραγματεύτηκε αναλυτικά το θέμα της ακυβερνησίας στο κείμενο του: Claus Offe, «Unregierbarkeit. Zur Renaissance konservativer Krisentheorien», που περιέχεται στο βιβλίο: Jürgen Habermas (επιμ.), Stichworte zur geistigen Situation der Zeit, τόμ. I Nation und Republik, Φρανκφούρτη/M, 1979, σ. 294-318. Από το δοκίμιο εκείνο κατάγονται οι αρχικές ιδέες, τις οποίες ο Offe επανεπεξεργάστηκε, επικαιροποίησε και παρουσίασε συνοπτικά στην εισήγηση αυτή, που αφορά και πτυχές της «ελληνικής ιδιομορφίας».  Βλ. και τα βιβλία του Strukturprobleme des Kapitalistischen Staates - Aufsätze zur Politischen Soziologie (1η έκδοση Φρανκφούρτη 1972) και Contradictions of the Welfare State (Λονδίνο, 1984).
   
Claus Offe:  Ungovernability, unpublished manuscript, 2011
   
Η ακυβερνησία είναι έννοια που χρησιμοποιείται για να περιγράψει καταστάσεις ανεπάρκειας των θεσμών, οι οποίες εγκυμονούν τη δυνατότητα πολιτικών κρίσεων και ως επακόλουθό τους, θεσμικών αλλαγών. Η κατάσταση ακυβερνησίας δημιουργείται όταν θεσμοί και τα όργανά τους επιτρέπουν την εμφάνιση ή διόγκωση προβλημάτων και συγκρούσεων διαφόρων ειδών και στη συνέχεια οι ίδιοι θεσμοί αποδεικνύονται ανίκανοι να διαχειριστούν αυτά τα προβλήματα με εύτακτους και καθιερωμένους τρόπους, όπως συμβαίνει στα μοντέλα ενδογενούς υπερφόρτωσης από αυξημένες απαιτήσεις (endogenous demand overload)
Στο ερώτημα αν και πότε ένα κράτος έχει καταστεί ακυβέρνητο, εμπλέκεται ένα κανονιστικό στοιχείο. Αυτό το στοιχείο χρησιμεύει για να προσδιορίζονται τα όρια μεταξύ του «επαρκούς/ανεκτού» και «ανεπαρκούς» επιπέδου της ικανότητας ενός συστήματος πολιτικών θεσμών να κυβερνά. Συνήθως όμως, η θέση αυτού του ορίου φαίνεται να είναι μάλλον αμφιλεγόμενη. Εάν τα κράτη πάσχουν από χρόνια παράλυση της ικανότητάς τους να νομοθετούν και να επιβάλουν τους νόμους, να παρέχουν βασικές υπηρεσίες ή να επιλύουν μεγάλες συγκρούσεις μέσω κατάλληλων και επαρκών θεσμικών μέσων, τότε οι περισσότεροι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων και των δρώντων μέσα στους κρατικούς φορείς, ενδεχομένως θα συμφωνήσουν ότι αντιμετωπίζουν κατάσταση ανεπαρκούς ικανότητας του κράτους, η οποία πρέπει να θεραπευθεί μέσω θεσμικής μεταρρύθμισης.
Το τέλος της «ένδοξης τριακονταετίας» 1950-1980, κλονισμός του καπιταλισμού με κράτος πρόνοιας 
Η ακυβερνησία είναι παράδοξη έννοια. Χρησιμοποιείται τόσο από ακαδημαϊκούς κοινωνιολόγους της πολιτικής, όσο και από δημοσιογράφους και πολιτικούς. Έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη Νέα Αριστερά αλλά και στο νεο-συντηρητικό λόγο. Συμπτωματικά, ο όρος έγινε αρκετά δημοφιλής μεταξύ όλων αυτών των ομάδων που την χρησιμοποιούν, για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1970 (πρβλ. Fluno 1971, μία από τις πρώτες χρήσεις της έννοιας), τόσο στον αγγλόφωνο κόσμο όσο και στην ηπειρωτική Ευρώπη. Η ιστορική κατάσταση μέσα στην οποία γεννήθηκε, είναι το τέλος της «Χρυσής Εποχής» που ακολούθησε μετά των Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή το τέλος της trente glorieuse [της «ένδοξης τριακονταετίας» 1950-1980] του καπιταλισμού με κράτος πρόνοιας. 
Max Ernst, Ρωμαίος και Ιουλιέττα (frottage, 1925)

Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2015

Κρίση, επισφάλεια, κινήματα «παροντικής δημοκρατίας». Το «άλμα της τίγρης» (Βάλτερ Μπένγιαμιν)

της Ίζαμπελ Λόρευ
 
© transversal texts  (06/2014, μετάφρ. της Aileen Derieg):  
   
  
Η επικαιρότητα της «παροντικής δημοκρατίας»  
Τα κινήματα που ασκούν κριτική στην αντιπροσώπευση και στην προσκόλληση σε ταυτότητες [κομματικές, εθνικές κτλ], όπως εμφανίστηκαν με τις καταλήψεις πλατειών μετά το 2011, επινοούν νέες μορφές δημοκρατίας για τις οποίες έχω προτείνει τον όρο «παροντικές» («presentist»). Η παροντική δημοκρατία δεν σημαίνει απλώς την άρνηση ή την άλλη πλευρά της πολιτικής εκπροσώπησης. Ο παροντισμός δεν είναι σε διχοτομική σχέση με την αντιπροσώπευση, αλλά προκύπτει με απομάκρυνση από τις συγκρούσεις ταυτότητας μεταξύ «ημών» και «αυτών», μέσω μιας εξόδου από τον δυϊσμό της άρνησης και της δέσμευσης ή της συναίνεσης και της σύγκρουσης. Ως κεντρικό χαρακτηριστικό του παροντισμού, η έξοδος αυτή από τον δυϊσμό, ανοίγει μια δίοδο για εγκάρσιες συντακτικές διεργασίες. 
Τα κινήματα που τηρούν κριτική στάση απέναντι στην αντιπροσώπευση, αμφισβητούν εκ θεμελίων τον τρόπο με τον οποίο κυβερνώμαστε. Σ' αυτά, κριτική σημαίνει απόρριψη εντός του παρόντος, σχέσεων που αναπτύχθηκαν ιστορικά. Σημαίνει επίσης ανάπτυξη νέων τρόπων τρόπων υποκειμενοποίησης μέσα σ' αυτό το κίνημα στο οποίο η κριτική γίνεται στάση. Το «παροντικό» [ο πολίτης είναι παρών και πράττει στον παρόντα χρόνο] συνενώνει αυτή την επικαιρότητα της κριτικής δραστηριότητας με το γίγνεσθαι της δημοκρατίας και με τους αγώνες στον χρόνο-του-παρόντος.

Σάββατο 10 Οκτωβρίου 2015

Η Ευρώπη δυσκολεύεται, ο περίγυρος καταρρέει. Διαρκώς. Όλο και πιο κοντά, όλο και πιο επίφοβα

 (Με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση στην Τουρκία)
Αλεξάντερπλατς, Βερολίνο
Πρίν από ένα χρόνο (Τρίτη, 9 Σεπτεμβρίου 2014, Η παλιά Ευρώπη αγκομαχά στον κατήφορο. Όμως ο περίγυρος καταρρέει), στον ιστότοπο αυτό γράφονταν πράγματα όπως αυτά:
Η ΕΕ και η ζώνη του ευρώ εξακολουθούν να πορεύονται διαμέσου της κρίσης που δεν νικήθηκε και παίρνει νέες μορφές: η κρίση εξαπλώνεται τώρα σαν βάλτος και προς τον πυρήνα, όχι μόνον στην περιφέρεια...
 ... Όμως η ΕΕ παραμένει περιοχή σχετικής ηρεμίας: εδώ συμβαίνει επίπονη αλλά ειρηνική σύγκρουση αντίπαλων κοινωνικών συμφερόντων και διαφορετικών ιδεών, ωστόσο και αναζήτηση κοινών διεξόδων, την ώρα που ο περίγυρος καταρρέει στο χάος πολεμικών συγκρούσεων χωρίς διέξοδο, από την Λιβύη, την Παλαιστίνη, το Ισραήλ και το Ιράκ, μέχρι τα σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρωσία.
Ως πότε θα αυτοκαταστρέφεται ο αραβικός κόσμος, από το Μαγκρέμπ μέχρι το Ιράκ; Προφανώς το μεγάλο πρόβλημά του δεν είναι [όπως μερικοί νομίζουν] το Ισραήλ με το δικό του μερίδιο σε μια αδιέξοδη πολιτική. Η απόλυτη αυτοκαταστροφή στο Ιράκ και στη Συρία, ο θλιβερός δρόμος της Αιγύπτου από την αδιέξοδη εξέγερση της πλατείας Ταχρίρ στη στρατιωτική δικτατορία, η ουσιαστική διάλυση της Λιβύης, [...] “ο καθένας εναντίον των άλλων και ο Αλλάχ εναντίον όλων”, ελάχιστη σχέση έχουν με την Ισραηλινή πολιτική μυωπία.
Ως πότε το “ενδιάμεσο μαξιλάρι” της Τουρκίας, υβρίδιου του ισλαμικού και του ευρωπαϊκού κόσμου, θα αντέχει και θα μπορεί να απορροφά τους Μεσανατολικούς κραδασμούς που έρχονται από κοινωνίες ολικά κατεστραμμένες, και να εμποδίζει έτσι να γίνει μετάσταση του Αραβικού χάους και σε έδαφος ευρωπαϊκό;
Από τότε, η κατάρρευση του περίγυρου, με επίκεντρο των δονήσεων τη Μέση Ανατολή και τις αφροασιατικές ακτές της Μεσογείου, συνεχίζει να παίρνει όλο και πιο καταστροφικές μορφές. Εν μέσω της τεράστιας προσφυγικής κρίσης, που θέτει σε πρωτόγνωρη δοκιμασία τα συστήματα διακυβέρνησης στην ηπειρωτική Ευρώπη, αποκτώντας διαστάσεις Μεγάλης Μετανάστευσης των Λαών (ως προς τα μεγέθη του διακινούμενου πλήθους αρχίζει να θυμίζει εκείνη που σημάδεψε το τέλος της αρχαίας περιόδου της ιστορίας και την είσοδο στη μεσαιωνική), φτάσαμε στη μεγάλη τρομοκρατική επίθεση στην Άγκυρα με τους 100 σχεδόν νεκρούς, σε περίοδο προεκλογική για την Τουρκία. 
Άγκυρα 14.10.2015, διαμαρτυρία για την απαγόρευση ενημέρωσης

Ευρώπη, Γερμανία, νέα Μεγάλη Μετανάστευση των Λαών. Η Μέρκελ ζητά «ψήφο εμπιστοσύνης» από το λαό

του Γιάκομπ Άουγκστάιν
  
© Der Spiegel - Jakob Augstein: Merkels Flüchtlingspolitik: Die Vertrauensfrage  17.09.2015 
   
Η πολιτική έχει χάσει τον έλεγχο. Αντί για εμπιστοσύνη επικρατεί δυσφορία και αναταραχή, στην οικονομία ή στο προσφυγικό ζήτημα. Η Άνγκελα Μέρκελ θέλει να γίνουν δεκτοί οι πρόσφυγες στη Γερμανία: «Το λέω ξανά και ξανά: Μπορούμε να το καταφέρουμε· και θα το καταφέρουμε». Πολλοί, ακόμη και πολιτικοί της σύμμαχοι, κάθε άλλο παρά συμφωνούν. Η καγκελάριος τους αντιμετωπίζει ζητώντας «ψήφο εμπιστοσύνης» από το λαό. Εν τω μεταξύ, οι Βαυαροί κομματικοί της σύμμαχοι (CSU) την απειλούν με προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο
  
Τόσα χρόνια μέχρι τώρα, δεν είχαμε ακούσει ποτέ από την καγκελάριο μια φράση σαν τούτη εδώ: «Αν πρέπει τώρα ν' αρχίσουμε να ζητάμε και συγγνώμη, πριν δείξουμε ένα φιλικό πρόσωπο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, τότε αυτή δεν θα είναι η δική μου χώρα» [15.9.2015, σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον καγκελάριο της Αυστρίας Βέρνερ Φάιμαν, στα πλαίσια της έκτακτης Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για το προσφυγικό ζήτημα]. Πρόκειται για αίτημα παροχής ψήφου εμπιστοσύνης. Ο Γκέρχαρντ Σρέντερ, την εποχή που κυβερνούσε, την ζήτησε στη Βουλή δύο φορές. Η Άνγκελα Μέρκελ τη ζητά από το λαό. Θα συνεχίσει η χώρα αυτή να είναι χώρα της Μέρκελ; Η καγκελάριος προκαλεί το λαό της. Αυτό είναι κάτι νέο. Μέχρι τώρα η Άνγκελα Μέρκελ ήταν η καγκελάριος χωρίς προκλήσεις και επιβολές. Για πολλά χρόνια κυβερνούσε τη Γερμανία σαν έναν οίκο υποβοηθούμενης διαβίωσης [για άτομα με ειδικές ανάγκες]. Οι άνθρωποι την αγάπησαν γι' αυτό. Η Άνγκελα Μέρκελ πρόσφερε εμπιστοσύνη στον κόσμο. Τώρα ζητάει να την πάρει πίσω. Ας ελπίσουμε ότι έχει απομείνει αρκετή.
Πρόσφυγες στη Βουδαπέστη, σιδηροδρομικός σταθμός Keleti:
Περιμένοντας τρένο για τη Γερμανία

Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 2015

Στάνλεϋ Χόφμαν: Ευρώπη για τους σωστούς λόγους

Ο σοφός Γαλλοαμερικανός δάσκαλος της πολιτικής επιστήμης που έφυγε πρόσφατα, ρίχνει μια ματιά στην Αμερική και στην Ευρώπη του χθές και στις πολιτικές προσωπικότητές τους. Συνέντευξη  που δόθηκε στον Μίχαλ Μάτλακ
     
    
Ο πολιτικός επιστήμονας Stanley Hoffmann, επί πολλά χρόνια συνεργάτης της New York Review of Books και καθηγητής των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, πέθανε στις 13 Σεπτεμβρίου 2015. Η ακόλουθη συνομιλία προέρχεται από αδημοσίευτη συνέντευξη του Hoffmann με τον Michal Matlak, η οποία δόθηκε στο Cambridge της Μασαχουσέτης, τον Δεκέμβριο του 2011.
— Η Συντακτική Επιτροπή της New York Review of Books —



  
Michal Matlak: Η Ευρώπη δεν είναι σε καλή κατάσταση.
Stanley Hoffmann: Όλες οι αμερικανικές εφημερίδα αυτό γράφουν: Αυτοί οι δύστυχοι Ευρωπαίοι, δεν ξέρουν τι κάνουν! Κατάγομαι από τη Γαλλία και πρόσφατα επέστρεψα εκεί για να δω κάποιους φίλους. Εμένα όλα μου φαίνονται απόλυτα φυσιολογικά εκεί. Όχι πως τα καταφέρνουν λαμπρά, αλλά η ιδέα πως όλο αυτό το πράγμα είναι έτοιμο να καταρρεύσει, ότι αύριο δεν θα υπάρχει Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή είναι σαφώς παράλογη. Σκαμπανεβάσματα συμβαίνουν, τώρα είναι μια περίοδος πτώσης, αλλά δεν είναι το τέλος της ιστορίας.
 
Ως Πολωνός έχω να σας ρωτήσω για έναν από τους συναδέλφους σας στο Χάρβαρντ, τον Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκυ (Zbigniew Brzezinski). Είναι κάτι σημαντικό γι' αυτόν η Ευρώπη ; 
Δεν νομίζω ότι έδειξε ποτέ κανένα ενδιαφέρον για την ευρωπαϊκή ενότητα. Ήταν πάντα γοητευμένος από τη Σοβιετική Ένωση και ταυτόχρονα γεμάτος ανησυχίες γι' αυτήν, πέραν τούτου ουδέν.
Σάλτσμπουργκ, Παγκόσμια Σεμινάριο, Stanley Hoffmann:
Διάλεξη για τις ευρω-αμερικανικές σχέσεις (1984)

Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 2015

Από τον Ανδρέα Παπανδρέου στον Αλέξη Τσίπρα

του Λέανδρου Φίσερ 
  
© Jacobin - Leandros Fischer: From Papandreou to Tsipras, 24.9.2015 
   
Τι μπορούμε να μάθουμε από την ιστορία του ελληνικού λαϊκισμού για τον ΣΥΡΙΖΑ, για την πολιτική διαδρομή του και για τις εκλογικές επιτυχίες του; Ποιά μορφή θα λάβει η ανασύνθεσή της Αριστεράς εν μέσω της εφαρμογής του τρίτου μνημονίου; Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό, περαιτέρω λάθη μπορεί να έχουν πολύ επικίνδυνες συνέπειες. Μια «εξ αριστερών» κριτική με νηφάλια συμπεράσματα.
     
Πώς πρέπει να αναγνωσθεί η πρόσφατη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ; Σίγουρα αυτό το ερώτημα αποτελεί αφορμή για αμέτρητες συζητήσεις περί την Αριστερά. Γιατί ο ελληνικός λαός επέλεξε να υποστηρίξει έναν πολιτικό που μετέτρεψε το περήφανο «Όχι» του σε υποταγή στο τρίτο και πιο βάναυσο από όλα τα μνημόνια; Και γιατί άραγε οι αποχωρήσαντες της αριστερής πτέρυγας του ΣΥΡΙΖΑ δεν πέτυχαν να εκλέξουν ούτε καν έναν βουλευτή;
Η απάντηση σ' αυτά τα ερωτήματα αποτελείται από πολλά πράγματα που δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ: το ποσοστό ρεκόρ της αποχής (45 %), ο φόβος μιας συντηρητικής επιστροφής, η συγκρότηση της Λαϊκής Ενότητας μόνον είκοσι οκτώ ημέρες πριν τις εκλογές, για να αναφέρουμε μερικά απο αυτά. Παρ' όλα αυτά, υπάρχει και μια άλλη πτυχή που αξίζει να εξεταστεί και η οποία, ενώ δεν είναι ικανή να εξηγήσει ολόκληρη την εικόνα ή έστω το μεγαλύτερο μέρος της, ασφαλώς συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση του ελληνικού πολιτικού τοπίου.
Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος: Γαμήλιος Χορός

Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2015

Μάικλ Γουώλτσερ: Το πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ

© Dissent Magazine - Michael Walzer: The Syriza Problem  6.10.2015
  
Μια επιτροχάδην ανάλυση με επικριτικό πνεύμα από τον γνωστό αμερικανό διανοητή της κοινοτιστικής Αριστεράς, για τη φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ και για τις προοπτικές του μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου
   
Ο ΣΥΡΙΖΑ, το λαϊκίστικο κόμμα που κυβερνά την Ελλάδα εδώ και δέκα μήνες, είχε τύχει εξαιρετικά ευνοϊκής αντιμετώπισης από την Αριστερά σ' όλο τον κόσμο. Σήμερα υπάρχουν σοβαροί αριστεροί επικριτές του όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εξακολουθεί όμως να είναι σπάνιο το να βλέπουν καθαρά το πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ (βλ. το πρόσφατο άρθρο From Papandreou to Tsipras(ελληνικά) του Leandros Fischer στο περιοδικό Jacobin, η οποία περιέχει μια εξαιρετική ανάλυση).
Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία με την υπόσχεση να αντιμετωπίσει τους τραπεζίτες και τους αξιωματούχους της ΕΕ, να τερματίσει την πολιτική της λιτότητας και να μεταμορφώσει την Ελλάδα. Ήταν μια συναρπαστική στιγμή, αλλά το κόμμα δεν είχε ετοιμάσει σχέδια για να κάνει πράξη ο,τιδήποτε από αυτά τα πράγματα. Επίσης, δεν είχε ούτε σχέδιο για «Grexit» - για αποχώρηση από την ευρωζώνη, για ανασύσταση της δραχμής και για ανάκτηση της οικονομικής κυριαρχίας. Όπως ανέφερε η Sarah Leonard σε μια ενημερωτική συνέντευξη σ' αυτή την ιστοσελίδα, για έξοδο από την ευρωζώνη θα χρειάζονταν πολύ προσεκτικό σχεδιασμό.
http://www.biblionet.gr/book/202171/Walzer,_Michael/%CE%88%CE%BE%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7http://www.biblionet.gr/book/81803/Walzer,_Michael/%CE%97_%CE%B7%CE%B8%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%8C%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BA%CF%84%CF%8C%CF%82_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%8C%CF%81%CF%89%CE%BD

Τρίτη 6 Οκτωβρίου 2015

Εργασιακή επισφάλεια και «πρεκαριάτο». Από τις βιομηχανικές κοινωνίες στον παγκόσμιο ταξικό κατακερματισμό

του Guy Standing
 
(αναδημοσίευση στην αγγλική γλώσσα © Eurozine  - και σε μορφή pdf)
 
Οι κοινωνικές τάξεις δεν εξαφανίστηκαν. Αντί να εξαφανιστούν, έχει προκύψει μια πιο κατακερματισμένη, παγκόσμια ταξική διάρθρωση και μια πιο ελαστική αγορά εργασίας.
Ο Guy Standing επιχειρεί να δημιουργήσει ένα νέο λεξιλόγιο για να περιγράψει τις νέες ταξικές σχέσεις στο σύστημα της παγκόσμιας αγοράς του 21ου αιώνα.
  
Υπάρχουν δύο τρόποι για να ορίσουμε τι εννοούμε με τη λέξη πρεκαριάτο. Ο ένας είναι να πούμε πως είναι μια διακριτή κοινωνικο-οικονομική ομάδα, δηλαδή να προσδιορίσουμε ποια άτομα ανήκουν σ' αυτήν και ποια όχι. Αυτός ο τρόπος είναι χρήσιμος προκειμένου να έχουμε μια γενική εικόνα και για να κάνουμε αναλύσεις. Μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε το εργαλείο που ο Μαξ Βέμπερ αποκαλούσε «ιδεότυπο» [ή «ιδεατό τύπο»]. Υπ' αυτό το πρίσμα, το πρεκαριάτο μπορεί να περιγραφεί ως νεολογισμός που συνδυάζει το επίθετο «επισφαλής» και ένα ουσιαστικό σχετικό με αυτό, το «προλεταριάτο». Ίσως μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το πρεκαριάτο είναι class-in-the-making, κοινωνική τάξη υπό δημιουργία, αν και όχι ακόμη class-for-itself, τάξη δι' εαυτήν [τάξη για τον εαυτό της, τάξη που διαθέτει αυτοσυνειδησία] με τη μαρξική έννοια αυτού του όρου.
Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος, Χειμερινό τοπίο με παγίδα για πουλιά 

Δημοφιλείς αναρτήσεις 2013 - 2022

Το δημοκρατικό αίτημα των καιρών: Το δίκιο των νέων γενεών και των γενεών που έρχονται

Το δημοκρατικό αίτημα των καιρών: Το δίκιο των νέων γενεών και των γενεών που έρχονται
Χρίστος Αλεξόπουλος: Κλιματική κρίση και κοινωνική συνοχή

ΕΠΙΛΟΓΕΣ:
Αντρέϊ Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι

ΕΠΙΛΟΓΕΣ:<br>Αντρέϊ Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι
Πως η αγάπη επουλώνει τη φθορά του κόσμου

Danilo Kiš:

Danilo Kiš:
Συμβουλές σε νεαρούς συγγραφείς, και όχι μόνον

Predrag Matvejević:

Predrag Matvejević:
Ο Ρωσο-Κροάτης ανιχνευτής και λάτρης του Μεσογειακού κόσμου

Azra Nuhefendić

Azra Nuhefendić
Η δημοσιογράφος με τις πολλές διεθνείς διακρίσεις, γράφει για την οριακή, γειτονική Ευρώπη

Μάης του '36, Τάσος Τούσης

Μάης του '36, Τάσος Τούσης
Ο σκληρός Μεσοπόλεμος: η εποχή δοσμένη μέσα από τη ζωή ενός ανθρώπου - συμβόλου

Ετικέτες

«Γενιά του '30» «Μακεδονικό» 1968 1989 αειφορία Ανδρέας Παπανδρέου αντιπροσωπευτική δημοκρατία Αριστοτέλης Αρχιτεκτονική Αυστρομαρξισμός Βαλκανική Βαρουφάκης βιοποικιλότητα Βρετανία Γαλλία Γερμανία Γκράμσι Διακινδύνευση Έθνος και ΕΕ Εκπαίδευση Ελεφάντης Ενέργεια Επισφάλεια ηγεμονία ΗΠΑ Ήπειρος Θ. Αγγελόπουλος Θεοδωράκης Θεσσαλονίκη Θεωρία Συστημάτων Ιβάν Κράστεφ ιστορία Ιταλία Καντ Καρλ Σμιτ Καταναλωτισμός Κεντρική Ευρώπη Κέϋνς Κίνα Κλιματική αλλαγή Κοινοτισμός κοινωνική ανισότητα Κορνήλιος Καστοριάδης Κοσμάς Ψυχοπαίδης Κράτος Πρόνοιας Κώστας Καραμανλής Λιάκος Α. Λογοτεχνία Μάνεσης Μάξ Βέμπερ Μάρξ Μαρωνίτης Μέλισσες Μέσα «κοινωνικής» δικτύωσης Μέσα Ενημέρωσης Μεσόγειος Μεταπολίτευση Μιχ. Παπαγιαννάκης Μουσική Μπερλινγκουέρ Νεοφιλελευθερισμός Νίκος Πουλαντζάς Νίτσε Ο τόπος Οικολογία Ουκρανία Π. Κονδύλης Παγκοσμιοποίηση Παιδεία Πράσινοι Ρήγας Ρίτσος Ρωσία Σεφέρης Σημίτης Σολωμός Σοσιαλδημοκρατία Σχολή Φραγκφούρτης Ταρκόφσκι Τουρκία Τραμπ Τροβαδούροι Τσακαλώτος Τσίπρας Φιλελευθερισμός Φιλοσοφία Χαλκιδική Χέγκελ Χριστιανισμός Acemoglu/Robinson Adorno Albrecht von Lucke André Gorz Axel Honneth Azra Nuhefendić Balibar Brexit Carl Schmitt Chomsky Christopher Lasch Claus Offe Colin Crouch Elmar Altvater Ernst Bloch Ernst-W. Böckenförde Franklin Roosevelt Habermas Hannah Arendt Heidegger Jan-Werner Müller Jeremy Corbyn Laclau Le Corbusier Louis Althusser Marc Mazower Matvejević Michel Foucault Miroslav Krleža Mudde Otto Bauer PRAXIS International Ruskin Sandel Michael Strauss Leo Streeck T. S. Eliot Timothy Snyder Tolkien Ulrich Beck Wallerstein Walter Benjamin Wolfgang Münchau Zygmunt Bauman

Song for the Unification (Zbigniew Preisner -
Elzbieta Towarnicka - Kr. Kieślowski) - youtube

Song for the Unification (Zbigniew Preisner - <br>Elzbieta Towarnicka - Kr. Kieślowski) - youtube
Ἐὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων,
ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον...
Ἡ ἀγάπη ...πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει...
Νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα·
μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη (προς Κορινθ. Α΄ 13)

Zygmunt Bauman: «Ρευστές ζωές, ρευστός κόσμος, ρευστή αγάπη»

Zygmunt Bauman: «Ρευστές ζωές, ρευστός κόσμος, ρευστή αγάπη»
«Είμαι βραχυπρόθεσμα απαισιόδοξος αλλά μακροπρόθεσμα αισιόδοξος»

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
«Χριστούγεννα με τον Κοκκινολαίμη – Το Αηδόνι του Χειμώνα»

Ψηλά στην Πίνδο, στο Περτούλι

Ψηλά στην Πίνδο, στο Περτούλι