Βιοποικιλότητα και αειφορία: Ένα παράδειγμα στην αμπελουργία και οινοποιία

Τα βιολογικά προιόντα είναι σήμερα στη μόδα, ανάμεσά τους και το κρασί. Και είναι αλήθεια ότι το καλύτερο κρασί παράγεται σε αρμονία με τη φύση. Δυστυχώς, και στον τομέα της οινοποιίας, όπως και σε άλλους, όλο και περισσότερο επικρατούν τα παραπλανητικά βιομηχανοποιημένα προιόντα, τα οποία πληρούν μόνον τις ελάχιστες απαιτήσεις ώστε να χαρακτηρίζονται βιολογικά, ενώ στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις που τα παράγουν εξακολουθεί να επικρατεί η μονοκαλλιέργεια. 

Υπάρχουν όμως και αντίρροπες προσπάθειες. Ένα παράδειγμα είναι η ελβετική Delinat, μια εταιρεία εμπορίας κρασιού που ιδρύθηκε το 1980 από τον Karl Schefer, με το όραμα να επαναφέρει στη ζωή τους πιο ερημωμένους αμπελώνες της Ευρώπης. Από την ίδρυσή της, η διακηρυγμένη φιλοδοξία της ήταν, ανάμεσα στα κλήματα και στα τσαμπιά να πετούν και πάλι πεταλούδες, ως σύμβολα ενός ακέραιου φυσικού περιβάλλοντος, με μεγάλη βιοποικιλότητα και με κλειστούς κύκλους κυκλοφορίας των θρεπτικών ουσιών. 

Σήμερα, μετά από 33 χρόνια, περισσότεροι από 100 αμπελουργοί και οινοποιοί σε ολόκληρη την Ευρώπη παράγουν ποιοτικά κρασιά μέσα σε υγιές φυσικό περιβάλλον, σύμφωνα με τις φιλόδοξες κατευθυντήριες οδηγίες της εταιρείας που θεωρούνται πρωτοποριακές για την βιολογική οινοποιία. Θεωρούνται τα πιο απαιτητικά πρότυπα βιολογικής καλλιέργειας στην Ευρώπη, πιο αυστηρά από τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΕ και άλλων οργανισμών βιολογικής γεωργίας (Ecovin, Demeter, BioSuisse, κλπ), ενώ επίσης είναι τα μοναδικά που θέτουν ως συγκεκριμένο στόχο την προώθηση της βιοποικιλότητας. Επιδίωξη είναι να γίνουν τα αμπέλια αυτο-ρυθμιζόμενα, σταθερά οικοσυστήματα, ώστε να βελτιστοποιείται το terroir και να παράγεται ανώτερη ποιότητα κρασιού. 

Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες βασίζονται σε ένα μοντέλο, το οποίο περιέχει περισσότερες από 100 επιμέρους κριτήρια για την αμπελουργία και την οινοποιία, διαβαθμισμένο σε τρία επίπεδα απόδοσης. Κάθε επίπεδο βαθμολογείται με ένα, δύο ή τρία «σαλιγκάρια». Ακόμη και το πρώτο επίπεδο είναι πολύ πιο αυστηρό από τον κανονισμό βιολογικής καλλιέργειας της ΕΕ. Το διαβαθμισμένο μοντέλο έχει σχεδιαστεί ως σύστημα κινήτρων που παρακινεί τους αμπελουργούς, χωρίς να εκτίθενται σε μεγάλη οικονομική  διακινδύνευση, να επεκτείνουν συνεχώς την προσπάθειά τους για οικολογική κατεύθυνση της καλλιέργειάς τους και συνακόλουθα να βελτιώνουν συνεχώς τη βιοποικιλότητα στους αμπελώνες. Η συμμόρφωση με τις κατευθυντήριες γραμμές παρακολουθείται από τον ελβετικό φορέα ελέγχου βιολογικής γεωργίας bio.inspecta, σε συνεργασία με τις εποπτικές αρχές των χωρών της ΕΕ.

Βιοποικιλότητα αντί μονοκαλλιέργειας: Αμπελώνες με πεταλούδες, βότανα και πουλιά

Η βάση για μια αμπελουργία με υψηλή βιοποικιλότητα συναποτελείται από τη «Χάρτα για αμπελώνες υψηλής βιοποικιλότητας» μαζί με τη δεσμευτική για όλους τους αμπελουργούς και οινοποιούς κατευθυντήριες οδηγίες. Στο «αμπέλι του μέλλοντος» με το ζωντανό έδαφος,  μαζί με τα κλήματα και τα σταφύλια, θα αναπτύσσονται και θα ευδοκιμούν επίσης αγριολούλουδα, άγρια χόρτα και βότανα, οπωρόδεντρα και λαχανικά. Πεταλούδες, πουλιά, έντομα, ερπετά και κάθε είδους οργανισμοί του εδάφους θα κινούνται γύρω τους. Μόνον μια τέτοια ποικιλομορφία εγγυάται έναν κλειστό φυσικό κύκλο και συνακόλουθα κρασί υψηλής ποιότητας από κάθε άποψη.

Οι οινοποιοί που συμμετέχουν κάνουν πράξη αυτό το όραμα βήμα-βήμα. Συγκεκριμένα, βελτιώνουν τη βιοποικιλότητα με φυτεύσεις ποικίλων ειδών ανάμεσα στις σειρές των κλημάτων, παρεμβάλλοντας ζώνες με αγριολούλουδα, με φράχτες, με ενδιάμεσα φυτεμένα δέντρα, με νησίδες βοτάνων και με κρυψώνες για να φιλοξενούν μια πολύμορφη πανίδα ανάμεσα ή στις άκρες των αμπελώνων. Ταυτόχρονα, η φυτοπροστασία γίνεται με τις λύσεις που επιτρέπονται στη βιολογική αμπελουργία, δηλαδή με διαλύματα θειικού χαλκού (γαλαζόπετρας) και με θείο, πάντα με μεγάλη προσοχή και αυτοσυγκράτηση.

Συμμετοχή του αγοραστικού κοινού

Η Delinat επιδιώκει να εμπλέκονται άμεσα στην προώθηση της βιοποικιλότητας και οι πελάτες - αγοραστές. Στο περιοδικό οινογνωσίας WeinLese, στο εβδομαδιαίο ενημερωτικό δελτίο και στο blog παρουσιάζονται τακτικά οι επιτυχίες και οι δυσκολίες στην βελτίωση της βιοποικιλότητας των αμπελώνων. Επιπλέον, διοργανώνονται πολλά ταξίδια για επισκέψεις στα οινοποιεία, ώστε οι πελάτες να μπορούν να έχουν δική τους εικόνα της επιτυχίας των στόχων για τη βιοποικιλότητα και ταυτόχρονα να ασκούν και αυτοί μια πρόσθετη λειτουργία ελέγχου. Στην ιστοσελίδα παρουσιάζεται η όλη διαδικασία παραγωγής της κάθε ποικιλίας οίνου, ώστε να είναι εμφανές για κάθε μια, σε ποιό επίπεδο πληρούνται τα 100 κριτήρια των κατευθυντήριων οδηγιών. Τα κρασιά που πληρούν τις υψηλότερες οικολογικές απαιτήσεις επιβραβεύονται με τρία σαλιγκάρια».

Συμβουλευτική και έρευνα για την βιοποικιλότητα 

Κινητήρια δύναμη για αμπελουργία με ουδέτερες κλιματικές επιπτώσεις και με υψηλή βιοποικιλότητα, είναι το συμβουλευτικό τμήμα της Delinat. Η δουλειά του είναι να προωθεί τη συνεχή βελτίωση της αμπελουργίας με αύξηση της βιοποικιλότητας, βελτιστοποιώντας έτσι την ποιότητα του κρασιού. Το τμήμα συμβουλεύει και υποστηρίζει τα περίπου 100 οινοποιεία μέσω ετήσιων επισκέψεων, σεμιναρίων κατάρτισης, συμβουλευτικής τηλεφωνικής γραμμής συνεχούς επικοινωνίας καθώς και διαδικτυακής πύλης. Επίσης, το συμβουλευτικό τμήμα αναθέτει έρευνες σε εξωτερικούς συνεργάτες και συνεργάζεται με ανεξάρτητα ινστιτούτα και με πανεπιστήμια. Το 1 % των πωλήσεων της εταιρείας απορροφάται στη χρηματοδότηση του συμβουλευτικού τμήματος.

Σε συνεργασία με πανεπιστήμια, με ερευνητικούς οργανισμούς και με καινοτόμους οινοποιούς, αναπτύσσονται στην πράξη μέθοδοι και στρατηγικές για ποιοτική αμπελουργία με οικολογική και οικονομική αειφορία. Η νέα γνώση που αποκτάται ενσωματώνεται στις συνεχώς εξελισσόμενες κατευθυντήριες οδηγίες και μεταβιβάζεται στους συνεργαζόμενους οινοποιούς σε όλη την Ευρώπη, με σειρές μαθημάτων και με ατομική συμβουλευτική. Υπάρχουν ήδη πολλά έμπρακτα παραδείγματα που δείχνουν προς τα που κατευθύνεται η οικολογική αμπελουργία του μέλλοντος. Πολλά από αυτά μπορεί κανείς να τα επισκεφθεί.

Γ. Ρ.

Στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:

 

Ralf Fücks: Οικολογικός οπισθοδρομισμός και οικολογική ανανέωση 

Bartosz Bartkowski: Βιοποικιλότητα, η αγαπημένη μου δημοφιλής λέξη 

Αμπελουργία και terroir (και εδώ)

 

Ενδιαφέροντες ιστότοποι περί την βιοποικιλότητα:
   
Ο ιστότοπος  The Sceptical Economist  - Green worldview with a pinch of realism and pragmatism
   
ibn - Institute for Biodiversity 

  

Convention for Biological Diversity

  

ibn -What does Biodiversity mean? 

    

The Faith-based, Trickle-down Model of Conservation - Michael Soulé 

   

Cofrin Center for Biodiversity      

  
 

Μανιτάρια και βιοποικιλότητα

Cofrin Center for Biodiversity

Biodiversity Institute Oxford 



  

Norman Myers et al. - Biodiversity hotspots for conservation priorities (Nature 403, ολόκληρο το κείμενο)

Ελαιώνας στη Λεμεσό - Κύπρος