Σουζάνα Αντωνακάκη (1935 - 5 Ιουλίου 2020)

© Τα Νέα - Τρίτη Άποψη, Σουζάνα Αντωνακάκη: Η κρίση γεννάει ιδέες, 20.4.2010

   

Οι περιεκτικές, ολιστικές ιδέες της για την αρχιτεκτονική, τον δημόσιο και ιδιωτικό χώρο των πόλεων, την περιβαλλοντική πολιτική, σε μια Ελλάδα που ήδη είχε εισέλθει και τυπικά στη βαθειά της κρίση, δημοσιευμένες στην εφημερίδα Τα Νέα τον Απρίλιο του 2010, εξακολουθούν να είναι εύστοχες και επίκαιρες, δέκα χρόνια μετά.
  

Έργα της (από το περιοδικό ΔΟΜΕΣ)

     

Με όλες τις ψυχοφθόρες συνθήκες με τις οποίες ασκείται η αρχιτεκτονική στον τόπο μας, πολλοί αρχιτέκτονες επιμένουν να στηρίζουν στη θεωρία και στην πράξη την άμεση σχέση του κτισμένου περιβάλλοντος με την ποιητική διάσταση του «κατοικείν».

Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης (Εργαστήριο 66 – Σ. Αντωνακάκη, Δ. Αντωνακάκης, Μ. Μπαμπάλου, Α. Νουκάκης, Θ. Φωτίου 1981)

Η αθρόα συμμετοχή αρχιτεκτόνων και σπουδαστών σε σχετικού περιεχομένου εκδηλώσεις και το ενδιαφέρον τους για ενημέρωση, αποδεικνύει τη συνειδητοποίηση της προσωπικής ευθύνης που απαιτείται για κάθε μικρής ή μεγάλης κλίμακας αρχιτεκτονική παρέμβαση.
Εκθέσεις, διαλέξεις, δημοσιεύσεις πυκνώνουν ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό, παρά την κλιμάκωση της οικονομικής κρίσης, η οποία επηρεάζει άμεσα την οικοδομική δραστηριότητα στα δημόσια και στα ιδιωτικά έργα.

Το ΕΙΑ (Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής), το Μουσείο Μπενάκη, το περιοδικό «Δομές», το Μέγαρο Μουσικής, οι τοπικοί Σύλλογοι Αρχιτεκτόνων, το ΚΑΜ (Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου), οι αρχιτεκτονικές σχολές και άλλοι φορείς εκτός Ελλάδας οργανώνουν συστηματικά εκδηλώσεις σχετικές με το κτισμένο και φυσικό περιβάλλον.

Η περιβαλλοντική πολιτική, τα προγράμματα, οι διαδικασίες, οι κατασκευαστικές δυνατότητες και τα extra large κτίρια που παρουσιάζουν οι αρχιτέκτονες-μελετητές με την υποστήριξη και την προβολή τους από τους κρατικούς εκπροσώπους των χωρών του εξωτερικού, απέχουν πολύ από την ελληνική πραγματικότητα.

Στην Ελλάδα η αρχιτεκτονική στον δημόσιο τομέα υστερεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς δεν δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για μια ουσιαστική στήριξή της από την Πολιτεία.

Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί έχουν σχεδόν εκλείψει, ενώ κάποτε αποτελούσαν μόνιμο αίτημα του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και μοναδική ευκαιρία συμμετοχής νέων αρχιτεκτόνων στον σχεδιασμό έργων μεγάλης κλίμακας αλλά και κίνητρο δημιουργίας γόνιμου διαλόγου για την πόλη και τον πολιτισμό.

Η καθιέρωση, με το πρόσχημα του επείγοντος, της διαδικασίας της μελετοκατασκευής - ένα ακόμα καίριο πλήγμα στους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς- κατάργησε ουσιαστικά, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, την προσωπική ευθύνη και τους αναγκαίους δεσμούς των αρχιτεκτόνων με το έργο τους.

Η ιδιωτική κατοικία απασχολεί στη χώρα μας το καλύτερο δυναμικό των αρχιτεκτόνων, ενώ αξιόλογα έργα αυτής της κατηγορίας εκτίθενται και δημοσιεύονται στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Αντίθετα στην πολυκατοικία, εκτός από κάποιες εξαιρέσεις, έχει καθιερωθεί το στερεότυπο της εμπορικής ανούσιας κάτοψης με τα γνωστά τεχνάσματα της παράκαμψης του ΓΟΚ (δες ημιυπαίθριους κ.λ.π.) και με τις κίβδηλες, εμφανιζόμενες τα τελευταία χρόνια, όψεις που διαταράσσουν αυτάρεσκα τον πολύτιμο αστικό ιστό.

Πολυκατοικία στην οδό Μπενάκη - Αθήνα (Εργαστήριο 66 - Σ. Αντωνακάκη, Δ. Αντωνακάκης 1973)

Ετσι διαμορφώνεται για δεκαετίες το τοπίο των πόλεων με όλα όσα συνεπάγεται για την ποιότητα ζωής των κατοίκων, για την υποβάθμιση και συχνά τον διασυρμό της αρχιτεκτονικής προσφοράς.

Πώς θα ξεφύγουμε από αυτή την πραγματικότητα και πώς θα αξιοποιηθεί το δυναμικό των αρχιτεκτόνων, οι οποίοι όλο και πληθαίνουν με την ίδρυση νέων αρχιτεκτονικών σχολών;

Η αναδίπλωση προς μία εμβάθυνση του αρχιτεκτονικού γίγνεσθαι που προέκυψε πιθανώς με αφορμή τη συνεχιζόμενη κλιμάκωση της οικονομικής κρίσης και ο αναστοχασμός ως προς το ύφος και το ήθος που απαιτεί η άσκηση της αρχιτεκτονικής, θα οδηγήσουν ίσως σε μια συνολική αναγνώριση των αναγκών που προκύπτουν και αναφέρονται στην κλίμακα του αστικού σχεδιασμού.

Η ανανεωμένη περιβαλλοντική πολιτική θα πρέπει να αποφύγει τον κατακερματισμό των αρμοδιοτήτων και να αναζητήσει τις αποτελεσματικές διαδικασίες με τις οποίες ο δημόσιος και ιδιωτικός χώρος των πόλεων θα αντιμετωπίζονται ως ενιαίο σύνολο.

Οι δρόμοι, το πράσινο, τα πεζοδρόμια, οι πλατείες, τα δίκτυα, οι υποδομές, ο αστικός εξοπλισμός, η συστηματική συντήρηση των υπαίθριων δημόσιων χώρων συμβάλλουν στη δημιουργία δεσμών της πόλης με τους κατοίκους και της αρχιτεκτονικής με τον πολιτισμό.

O αρχιτέκτων Ζvi Ηecker στο κείμενό του «Η ύφεση αλλάζει την αισθητική μας», που δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, υποστηρίζει ότι «κάθε οικονομική κρίση δεν προκαλεί μόνο ρήξη με το άμεσο παρελθόν, αλλά δημιουργεί συνθήκες άμεσης αλλαγής». Ετσι η κρίση του 1929 είχε ως αποτέλεσμα την ανάδυση μιας νέας αρχιτεκτονικής, η οποία ήρθε σε πλήρη ρήξη με το παρελθόν για να εξυπηρετήσει το κοινωνικό σύνολο. Για την ανάδυση, λοιπόν, μιας νέας πραγματικότητας πέρα από μίζερες αποσπασματικές λύσεις, η αρχιτεκτονική, «επάγγελμα με μοναδικό βάθος» οφείλει να συνενώσει και πάλι ανάγκες και όνειρα σε μια νέα ευαισθησία, ελπίζοντας στις νέες ιδέες που θα γεννήσει η κρίση.

«Οι ευθύνες αρχίζουν με τα όνειρα», γράφει ο Γ. Σεφέρης... 

Η Σουζάνα Κολοκυθά-Αντωνακάκη γεννήθηκε το 1935 στην Αθήνα. Σπούδασε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Με τον συζυγό της Δημήτρη Αντωνακάκη και την Ελένη Γούση-Δεσύλλα ίδρυσαν το αρχιτεκτονικό γραφείο Εργαστήριο 66. Μαζί με τον Δ. Αντωνακάκη και τους άλλους συνεργάτες τους δημιούργησαν διακεκριμένα έργα τα οποία αποτελούν συγκερασμό ελληνικού & ξένου μοντερνισμού, παράδοσης και νεωτερικότητας.

Με πάμπολλα αρχιτεκτονικά έργα και μελέτες αστικού σχεδιασμού και πολεοδομίας, με σειρά εκδόσεων, με πυκνές δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και με αρθρογραφία στον Τύπο, ημερήσιο και περιοδικό (π.χ. η στήλη στα Νέα - Τρίτη Άποψη), με συμμετοχές σε διαγωνισμούς, η Σ. Αντωνακάκη συνέβαλε στη διαμόρφωση των σύγχρονων αρχιτεκτονικών τάσεων, έχοντας δημιουργήσει, μαζί με τους συνεργάτες της, ένα χαρακτηριστικό στυλ που κατέστησε τη δουλειά τους χαρακτηριστική και αναγνωρίσιμη. Το 1984 εκδόθηκε σχετική μονογραφία από τις εκδόσεις Rizzoli με επεξεργασία του ιστορικού της αρχιτεκτονικής Kenneth Frampton.

Η Σουζάνα Αντωνακάκη διετέλεσε μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών - ΣΑΔΑΣ (1971-1972), πρόεδρος του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Τεχνικού Επιμελητηρίου (1982-1984), Αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής - Academie d' Architecture (1995), μέλος της Εθνικής Γραμματείας της UIA (1982-2002).

 

Δημήτρης Φιλιππίδης: Δημήτρης Πικιώνης, ο αρχιτέκτονας της «Γενιάς του '30». Μεταπολεμικές κληρονομιές, εκλεκτικές συγγένειες και αντιπαλότητες

Emma Dummett: Λε Κορμπυζιέ, «Ταξίδι στην Ανατολή» - Βαλκανικές και ανώνυμες πηγές του αρχιτεκτονικού Μοντερνισμού - Κρίση αξιών στις αρχές του 20ου αιώνα, η φύση, το ιερό

 

Alyssa Battistoni: Μητρόπολη της φύσης: Αρχιτεκτονική για το μέλλον, πόλεις και κτίρια που ζούν και αναπνέουν σαν οικοσυστήματα 

«Κατοικώ, άρα υπάρχω». Άνθρωποι στις χώρες της Ευρώπης, σε τί σπίτι θέλουν να ζούν, η κατοικία στα χρόνια της κρίσης