Απέραντο ΠΑΣΟΚ, σαν βόμβα διασποράς

Τη διάλυση του κόμματος ΠΑΣΟΚ είναι να τη φοβάσαι πολύ. Είναι σαν βόμβα διασποράς: τα κοινωνικά θραύσματά του πάνε παντού, καταλαμβάνουν όλο τον χώρο.

 

Στην όψιμη μεταπολίτευση, λίγο πρίν το Έτος των Θαυμάτων 2008 που τ' άλλαξε όλα, πολλοί υπέκυψαν στον πειρασμό και εξιδανίκευσαν το ΠΑΣΟΚ: Αρκεί να θυμηθούμε τη ΝΔ του Κώστα Καραμανλή του Νεότερου με την πολιτική παροχών της. Ή τον τόνο των Μέσων Ενημέρωσης, είτε της “δημοκρατικής παράταξης” είτε του “φιλελεύθερου χώρου”, που είχαν ξεχάσει τι έγραφαν στην εποχή των δικών Κοσκωτά και έσταζαν πάλι μέλι για τον Ανδρέα. 

Ο πειρασμός της εξιδανίκευσης post mortem είναι μεγαλύτερος: το μέρος της κοινωνίας, που τόσο ευτύχησε εκείνα τα χρόνια, 1980 - 2008, και γι' αυτό τόσο πολύ τα αγάπησε και τα νοσταλγεί, ανθίσταται. Και πως να αντισταθεί καλύτερα; Εξιδανικεύοντας τον διαχρονικά καλύτερο εκφραστή του. Κατά βάθος, εκείνα τα χρόνια, όλοι αυτοί είχαν γίνει ΠΑΣΟΚ, ακόμη και οι παραδοσιακοί δεξιοί. Ιδίως αυτοί, όσοι συνέχιζαν το δρόμο ως “επιτυχημένοι” κατακτητές παντός καιρού.

Όμως πέρα απο τα κοινωνιολογικά, το πολιτισμικό αποτύπωμα του ΠΑΣΟΚ ήταν σαφές απο την αρχή: Ήταν το αποτύπωμα του οικονομικά ανερχόμενου μεσοαστού. Με τον συνήθη μικροαστό ακόλουθο.

Ως γνωστόν, η πολιτισμική “βάση” δημιουργεί μετά και το οικονομικό “εποικοδόμημα”: Από τα ζιβάγκο και τους αρχοντορεμπέτες, ήταν μισή τσιγαριά δρόμος μέχρι τα νέα τζάκια, τις εξοπλιστικές μπίζνες και τη γενικευμένη καταναλωτική φούσκα. Κλασικά, βεμπεριανά πράγματα.

Ο ανερχόμενος μεσο-μικροαστός της δεκαετίας του 1980 (στην πασοκίστικη διάλεκτο τον ενέτασσαν συνήθως στους λεγόμενους μικρομεσαίους, ως “ρετιρέ” τους) έγινε ο κατακτητής μεγαλομεσαίος αστός του τέλους της δεκαετίας 1990 και όλης της δεκαετίας του 2000: ο μεγαλομεσαίος, το στέλεχος της ΔΕΚΟ, του χρηματοπιστωτικού, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του αγροτικού συνεταιρισμού, ο μεγάλος συνδικαλιστής με τις “άκρες” και δίπλα ο εργατολόγος, ο καθηγητής γιατρός με την πελατεία, ο μόνιμος σύμβουλος του Οργανισμού ή άλλου ΝΠΔΔ, ο εργολάβος στα καλά προάστεια, ο εισαγωγέας αυτοκινήτων με πάνω από 2000 κυβικά ή άλλο τι. Αυτός με τη μεζονέτα και με το μεγάλο τζίπ. Από το μικρο-μεσοαστικό ρετιρέ μετακόμισε σε μεγάλη trendy μεζονέτα.

Τώρα στην κρίση, ο κάποτε ανερχόμενος μεγαλομεσαίος δεν άλλαξε συνήθειες και τρόπο ζωής: έχει μαζεμένο λίπος αρκούδας για να κάψει και το καίει, το βλέπεις, στα ακριβά μαγαζιά, στις διακοπές, στα ταξίδια στο εξωτερικό. Ούτε και έπαθε τίποτε από την κρίση, έχασε μόνον ένα μέρος απο τα προσδοκώμενα κέρδη του (έκανε και τη “βλακεία” να μετακομίσει απο ρετιρέ σε πολύ μεγάλη μεζονέτα, γι' αυτό επαναστατεί τώρα για τους φόρους στα ακίνητα). Άλλοι είναι αυτοί που έπαθαν. Ωστόσο ο επί 30 χρόνια ανερχόμενος φοβάται. Φοβάται πολύ, μην αρχίσει και γίνεται κατερχόμενος. Και αμύνεται: Προς τα μέσα, ψυχολογικά, και προς τα έξω, πολιτικά. Αμύνεται εξιδανικεύοντας ΠΑΣΟΚ. Πολύ ΠΑΣΟΚ: Γεμάτη ΠΑΣΟΚ η εναπομένουσα ΝΔ, πολύ ΠΑΣΟΚ στον ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ οι ΑΝΕΛ, ΠΑΣΟΚ και στο Τίποτα, που πλειοψηφεί, παντού ΠΑΣΟΚ. Μόνο κάτω από την ταμπέλα του “κόμματος ΠΑΣΟΚ” δεν βρίσκεις πια πολλούς ΠΑΣΟΚους. Μόνον εκεί αραίωσαν πολύ. 

 

Στις καταστροφικές επιπτώσεις που είχε η αντιμετώπιση της κρίσης απο την κυβερνώσα ευρωδεξιά, με το μνημόνιο και τη διαχείριση της τρόικας, η στηριγμένη εξ ολοκλήρου σε υπολογιστικά λάθη οικονομετρικών μαθηματικών τύπων (ο “τρελός πολλαπλασιαστής” που ανακάλυψε ο Ολιβιέ Μπλανσάρ και η “πατάτα στο Excel” των Ρόγκοφ-Ράινχαρτ), πρέπει να προστεθεί και η κατά λάθος πυροδότηση της βόμβας διασποράς ΠΑΣΟΚ: Υποτίθεται, μεταρρυθμίσεις και αλλαγή οικονομικού μοντέλου στην Ελλάδα επιδίωκαν· όμως έβγαλαν πάλι έξω από το σκορωφαγωμένο μπαούλο το “Τσοβόλα δώστα όλα”. 
Φαίνεται παντού: παντού υποσχέσεις (χωρίς αντίκρυσμα) από κυβερνώντες και αντιπολίτευση για παροχές, δωράκια και ελαφρύνσεις· πουθενά όμως σχέδια για επανεκκίνηση, για παραγωγή που φέρνει προστιθέμενη αξία, για δημιουργία θέσεων εργασίας, για αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, για δουλειά με νόημα που θα αποφέρει βιώσιμη άνοδο εισοδημάτων. Άραγε, ποιά διεστραμμένη φόρμουλα της τόσο αγαπητής τους “κοινωνικής μηχανικής” εμπιστεύθηκαν οι φωστήρες του νεοκλασικού οικονομικού παραδείγματος και βγήκε πάλι από το κουτί το zonk; 

Μήπως λοιπόν ήταν σοφή η σύσταση τότε, κάποιων που έχασαν κατά κράτος, να μείνουμε διαχρονικά “παγερά αδιάφοροι” απέναντι στο ΠΑΣΟΚ ως κόμμα και κυρίως ως κοινωνικό φαινόμενο; Και τώρα που μας βρήκε η συμφορά, όσοι δεν αγαπάμε τα χρόνια εκείνα και καθόλου δεν τα νοσταλγούμε, ποιούς άλλους να μνημονεύουμε, παρεκτός Μιχάλη Παπαγιαννάκη και Άγγελο Ελεφάντη;

Βεβαιότητες δεν υπάρχουν ούτε στην πολιτική ούτε στην ιστορία, ειδικά όταν το αποτέλεσμα το δείχνει η νεκροψία. Το ερώτημα “τι ήταν και τι ήθελε το ΠΑΣΟΚ”, ακόμη ζητά απάντηση και προκαλεί, ακριβώς γιατί οι νικητές του τότε είναι πιά νικημένοι με ταπεινωτικό τρόπο, ξαπλωμένοι στο πάτωμα. 

Γ. Ρ.

Ο Έλληνας που αγαπούσε το ΠΑΣΟΚ - Λεωνίδας Καστανάς

Κάποιος πρέπει σ’ αυτή τη χώρα, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, να μιλήσει για το μέλλον - Φώτης Γεωργελές (Athens Voice)