H πιο δύσκολη αποστολή: Να εμποδίσoυμε να καταστραφεί ο κόσμος, να νικήσουμε το ένστικτο του θανάτου - Ομιλία του Αλμπέρ Καμύ όταν παρέλαβε το Νόμπελ (1957)

Το 1957 ο Καμύ τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Αυτό είναι το κύριο μέρος της ομιλίας του στην τελετή παραλαβής του βραβείου.

* * *

Στη μνήμη της Βενετίας Γαζίλα, εικαστικού, μαθηματικού, με χρόνια της νεότητάς της στον αθλητισμό, δασκάλας παιδιών που πασχίζουν να γίνουν γυναίκες, άνδρες, πολίτες, η οποία είχε αφιερώσει την ποικιλότητα των αρετών της στον γιό της και στην πραγμάτωση ενός βιώσιμου μέλλοντος. Και στη μνήμη του Δημήτρη Φατούρου, δασκάλου με αξία σπάνια, αρχιτέκτονα, ζωγράφου, ανθρώπου που υπηρέτησε και τίμησε τις αρετές του πολίτη σε καιρούς καταστροφής και σε καιρούς επανόρθωσης. 

Tα λόγια του Καμύ από το 1957 ας σηματοδοτήσουν και το τέλος του ιστοχώρου Μετά την Κρίση.

  

Άραγε θα θυμάται κάποιος τ’ όνομά μας,
της ζωής μας τα εξαίσια φεγγάρια,
τα πάθη μας, τις λύπες, τα δεινά μας;
Άραγε υπήρξαμε ποτέ; Στα όνειρα μας!

(Διάφανα Κρίνα - «Τα χρόνια μου ναυάγησαν στις ξέρες σου» - youtube,

Στίχοι Παντελής Ροδοστόγλου)

* * *

[...] Προσωπικά δεν μπορώ να ζήσω χωρίς την τέχνη μου, αλλά δεν τοποθέτησα ποτέ την τέχνη αυτήν πάνω απ’ όλα. Αν, αντίθετα, μου είναι απαραίτητη, αυτό συμβαίνει γιατί είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τους ανθρώπους, και μου επιτρέπει να ζω, έτσι όπως είμαι, στο ίδιο επίπεδο με όλους τους άλλους. Η τέχνη δεν είναι στα μάτια μου μοναχική απόλαυση, είναι μέσο να συγκινεί κανείς το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ανθρώπων, προσφέροντάς τους προνομιούχα εικόνα των κοινών πόνων και ευχαριστήσεων – δεν επιτρέπει στον καλλιτέχνη ν’ απομονωθεί, τον υποτάσσει στην πιο ταπεινή και την πιο παγκόσμια αλήθεια. Και συχνά αυτός που διάλεξε τη μοίρα του καλλιτέχνη, γιατί αισθανόταν διαφορετικός, μαθαίνει πολύ γρήγορα πως δεν θα θρέψει την τέχνη του όντας διαφορετικός, αλλά ομολογώντας την ομοιότητά του με τους άλλους. Ο καλλιτέχνης σφυρηλατείται μέσα σ’ αυτό το συνεχές πηγαινέλα από τον εαυτό του στους άλλους, ανάμεσα στην ομορφιά, που δεν μπορεί να την αρνηθεί, και την κοινότητα, απ’ όπου δεν μπορεί να ξεριζωθεί. Γι’ αυτόν το λόγο οι αληθινοί καλλιτέχνες δεν περιφρονούν τίποτε· υποχρεώνονται να κατανοήσουν αντί να κρίνουν. Και αν πρέπει να πάρουν μια θέση σ’ αυτόν τον κόσμο, δεν μπορεί να είναι παρά η θέση σε μια κοινωνία όπου, σύμφωνα με το μεγάλο λόγο του Νίτσε, δεν θα βασιλεύει πια ο κριτής αλλά ο δημιουργός, είτε είναι διανοούμενος είτε εργάτης.

Albert Camus

Πανδημία, «κοινωνίες της διακινδύνευσης» (Ούλριχ Μπεκ) και πολιτικές αυταπάτες

Αναζητώντας εργαλεία προκειμένου να εμβαθύνει η δημόσια συζήτηση για την πανδημία - για το παρόν της, για την προϊστορία της και για τα «μετά από αυτήν» - οδηγούμαστε στο πιο ευρύ ερώτημα για την αντιμετώπιση (ή τη διαχείριση) των μεγάλων διακινδυνεύσεων, όπως αυτές συνειδητοποιούνται σήμερα ή πρωτοεμφανίζονται μπροστά μας ή φαίνονται στον ορίζοντα, καθώς προχωρά ο 21ος Αιώνας. Ωστόσο, μια πολύ περιεκτική εξέταση της δέσμης ζητημάτων που αρχίζουν από τις ολοένα πιο πυκνές οικονομικές κρίσεις και την αστάθεια της πολιτικά ακαθοδήγητης παγκοσμιοποίησης και φθάνουν ως την αδιάκοπα εξελισσόμενη κλιματική κρίση, τις (καθόλου απρόβλεπτες, διότι εντελώς προβλέψιμες στατιστικά) πανδημίες και πολλά άλλα, είχε ήδη αρχίσει αρκετά πριν την αλλαγή του αιώνα. Κυρίως υπό το φώς των εννοιολογικών εργαλείων που έφεραν για πρώτη φορά στο προσκήνιο οι εργασίες του κοινωνιολόγου Ούλριχ Μπεκ (Ulrich Beck).

Σλάβοϊ Ζίζεκ: Τα όρια της φιλελεύθερης δημοκρατίας

© The Philosopical Salon - Slavoj Žižek: The Limits of Liberal Democracy , 26.10.2020

 

Στο σκηνικό της παγκόσμιας πανδημίας και των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ μετά 4 χρόνια Τραμπ, ο Σλοβένος φιλόσοφος Σλάβοϊ Ζίζεκ πραγματεύεται μια κρίσιμη πολιτική πτυχή της εποχής μας: Την αδυναμία του «φιλελεύθερου Κέντρου» να στηρίξει επαρκώς τη φιλελεύθερη δημοκρατία όπως εμφανίζονταν μέχρι τώρα, δηλαδή ως αντιπροσωπευτική δημοκρατία με ελευθερίες, με δικαιώματα και με λειτουργική αποτελεσματικότητα. 

Η πολυπραγμοσύνη του Ζίζεκ και το γεγονός ότι κοινωνιολογεί και πολιτικολογεί ως φιλόσοφος, αλλά αδυνατεί (ή αποφεύγει) να φιλοσοφεί ως κοινωνιολόγος και ως πολιτικός επιστήμων, άλλοτε τον έχει οδηγήσει σε εύστοχες εκλάμψεις (π.χ. για την προστασία της κληρονομιάς του Διαφωτισμού στην Ευρώπη), άλλοτε σε σκοτεινές γωνίες της πολιτικής σκέψης. Και στο άρθρο τούτο εκδηλώνεται ένα συνηθισμένο λογικό σφάλμα, το σφάλμα της σύγχυσης μεταξύ εννοιών που ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες (category mistake): Ο Ζίζεκ διολισθαίνει προς την αντιμετώπιση του καπιταλισμού όχι ως τρόπου παραγωγής αλλά ως συστήματος διακυβέρνησης. Όμως αυτός o τρόπος παραγωγής μπορεί να ευδοκιμεί υπό εντελώς διαφορετικά πολιτεύματα - μάλιστα την πιο πρόσφατη θριαμβευτική επιτυχία του καπιταλισμού τη βλέπουμε στη χώρα της οποίας το σημερινό πολίτευμα οικοδομήθηκε από πολιτικό με το όνομα Μάο Τσε Τουγκ. Μια από τις αιτίες αυτής της ανάμειξης μη ομοειδών πραγμάτων είναι και η στήριξη σε απαλλαγμένες από κανονιστικές αρχές εικασίες περί εξουσίας, π.χ. όπως υπάρχουν στο έργο του Μισέλ Φουκώ.

Κυρίως όμως, ο Ζίζεκ εκδηλώνει πάλι την μεθοδολογική κλίση του προς διπολικές ερμηνείες του πολιτικού αγώνα. Αυτές είναι πιο συγγενικές με δόγματα του Καρλ Σμιτ, «στοχαστή επικίνδυνου» κατά τον Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ παρά με τις ακραιφνώς πολυπολικές (που αντιστοιχούν, έμμεσα, στην πολυταξική δομή της κοινωνίας) και αξιολογικές πολιτικές επισημάνσεις του Μαρξ στο μόνο, αλλά κλασικό, έργο πολιτικής επιστήμης που έγραψε, την «18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη». Και στέκονται πολύ μακριά από το έργο της ηγεμονίας που ανέπτυξε ο Γκράμσι. Όταν  γράφει, π.χ., ότι στο πολιτικό επίπεδο «βασική ανταγωνιστική σχέση είναι μεταξύ του κατεστημένου και της Αριστεράς» ή όταν αναλύει γεγονότα της πολιτικής στη Γαλλία ή στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Ζίζεκ παραβλέπει (όπως και ο Αλαίν Μπαντιού) ότι πίσω από τη «συναινετική αντιπροσώπευση του καπιταλισμού» δρα η όλο και πιο πολυστρωματική δομή των σημερινών κοινωνιών, ιδίως τα ποικίλα μεσαία στρώματα με τις εσωτερικές τους αντιπαλότητες συμφερόντων ή νοοτροπιών, πράγμα που επικαθορίζει τα μέτωπα σύγκρουσης και τις γραμμές συναίνεσης. Κοινωνιολόγοι όπως ο Κλάους Όφφε και ο Νηλ Ντέιβιντσον έχουν γράψει πολλά γι' αυτό.  

Επίσης όσοι, όπως ο Ζίζεκ, υιοθετούν διπολικές και αντι-πολυπολικές πολιτικές ή κοινωνικές τοπολογίες του τύπου «κατεστημένο - Αριστερά», «λαός - ελίτ», «συστημικοί - αντισυστημικοί», «εμείς - αυτοί» κτλ, σιωπηρά αποδέχονται την αρμοδιότητα της λαϊκίστικης εναλλακτικής Δεξιάς να καθορίζει ή να συγκαθορίζει εκείνη τις έννοιες και τα πολιτικά ερμηνευτικά σχήματα και έτσι προσθέτουν στην ισχύ της να το κάνει. Αυτό, ανεξάρτητα από τις αντίθετες προθέσεις δεξιών και αριστερών διπολιστών, δεν μένει χωρίς συνέπειες: Έχουμε σύγχυση στην κοινωνία και ψευδοσωτήρες στην πολιτική. Όποιος αποκτά ισχύ για να καθορίζει τις έννοιες και τις λέξεις, αποκτά και πολιτική ισχύ με τη στενή σημασία.

Ωστόσο, παρά την περιπλάνησή του σ' αυτό το προβληματικό μονοπάτι, ο Ζίζεκ φθάνει εν τέλει, κατά παράδοξο τρόπο, σε έναν βατό δρόμο διαφυγής από αυτό που αποκαλεί ορθά «κατεστραμμένο τοπίο» της εποχής μας. Παραπέμποντας στη Χάννα Άρεντ και στη νεαρή Αμερικανίδα Congresswoman Αλεξάντρια Οκάζιο-Κορτέζ, μιλά για ένα κρίσιμο καθήκον της Αριστεράς, το οποίο είναι και μια από τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να σωθεί ό,τι αξίζει να σωθεί και να υπερβεί ο κόσμος τα σημερινά αδιέξοδα: «Καθήκον της Αριστεράς είναι τώρα να σώσει την “αστική” δημοκρατία μας». Κατονομάζει και την άλλη όψη αυτού του νομίσματος: «Ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε πέρα από τη φιλελεύθερη δημοκρατία είναι να είμαστε πιο πιστοί σ' αυτήν από τους ίδιους τους φιλελεύθερους δημοκράτες». Βέβαια, άν τον σπρώξει ο μεταμοντέρνος δεύτερος εαυτός του («anything goes»), ίσως αύριο ο Ζίζεκ γράψει πράγματα ασύμβατα μ' αυτά που διαβάζουμε στο άρθρο τούτο. «Δεν ξέρεις ποτέ τι θα ακούσεις αύριο από τον Σλοβένο φιλόσοφο» (βλ. και νεότερη συνέντευξή του στην εφημερίδα Τα Νέα). Πάντως, τώρα λέει και αυτός κάτι ουσιώδες, που το διέκριναν έγκαιρα διανοητές μη μαρξιστές, μη φιλελεύθεροι και μη φιλόσοφοι (αλλά όχι αντιφιλελεύθεροι ή αντιμαρξιστές), όπως ο Σοσιαλδημοκράτης συνταγματολόγος Έρνστ Βόλφγκανγκ Μπεκενφέρντε: Ο πολιτικο-φιλοσοφικός φιλελευθερισμός (πόσο μάλλον ο οικονομικός!) δεν έχουν από μόνοι τους επαρκείς ικανότητες για να συντηρούν στη ζωή τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Ιδίως αδυνατούν να τη διαχειριστούν με αξιοπιστία σε καιρούς δύσκολους όπως οι τωρινοί. Τώρα μετρούν ως δημοκρατικές αξίες μόνον η αλληλεγγύη και η κοινωνική συνοχή, το λειτουργικό κράτος πρόνοιας, οι αρετές του πολίτη και όχι τα βίτσια του ιδιώτη. Και χωρίς αυτά μπορεί να ανοίγει μόνον ο δρόμος για τη δυστοπία των αντικοινωνικών κυρίαρχων α λα Καρλ Σμιτ και όχι για κοινωνικές επαναστάσεις.

Κατά τρόπο ακόμη πιο παράδοξο, σαν ηχώ μερικών από τα επιχειρήματα του Ζίζεκ, ακούμε και τη φωνή μιας προσωπικότητας από την αντίπερα όχθη, εξίσου αμφιλεγόμενης όπως του Ζίζεκ: Του Ελβετού διοργανωτή του World Economic Forum στο Νταβός Κλάους Σβαμπ «Ο νεοφιλελευθερισμός εξεμέτρησε το ζην», λέει ο Σβαμπ. Ζούμε σε παράδοξη, επικίνδυνη, αλλά ενδιαφέρουσα εποχή, με μη προβλέψιμο αύριο. Το μεγάλο ματς παίζεται ήδη.

Γ. Ρ. 

 

Αυτές τις εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, διάφορες μορφές λαϊκίστικης αντίστασης δημιουργούν λίγο-λίγο μια ενιαία εικόνα: «Στο τελικό στάδιο αμέσως πριν τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, ένοπλες ομάδες ιδιωτικών πολιτοφυλακών σφυρηλατούν συμμαχίες με κήρυκες των θεωριών συνωμοσίας και με εχθρούς των εμβολιασμών που ισχυρίζονται ότι η πανδημία του κοροναϊού είναι μια φάρσα. Αυτό εντείνει τις ανησυχίες ότι καθώς βαδίζουμε προς την ημέρα των εκλογών, μπορεί να ανακύψουν σοβαρά προβλήματα. Κορυφαίοι υποστηρικτές της προπαγάνδας  που στρέφεται ενάντια στους ομοσπονδιακούς κυβερνητικούς θεσμούς και ενάντια στον επιστημονικό λόγο, συναντήθηκαν το προηγούμενο Σαββατοκύριακο και μαζί τους ήταν ο ιδρυτής μιας από τις μεγαλύτερες ομάδες των ιδιωτικών πολιτοφυλακών» [γράφει στον Guardian ο Ed Pilkington].

Σλάβοϊ Ζίζεκ

Κακές και καλές λέξεις και φράσεις: «Συνεκμετάλλευση υδρογονανθράκων με την Τουρκία» και «Δώδεκα μίλια χωρικά ύδατα»

Ι. 

Μόλις ο πρωθυπουργός κ. Κ. Μητσοτάκης διόρισε ως σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας τον κ. Θάνο Ντόκο, τα αρνητικά σχόλια στα μέσα ενημέρωσης ήρθαν από ποικίλες πλευρές. Φυσικά από μέσα και σχολιαστές της εθνικολαϊκίστικης ακραίας Δεξιάς, αλλά δεν έλειψαν και αιχμές από στελέχη της λεγόμενης πατριωτικής πτέρυγας του ΣΥΡΙΖΑ. Όλοι αυτοί επικαλέσθηκαν ως μομφή μια δήλωση του προ μηνών (στην κυπριακή εφημερίδα «Φιλελεύθερος»), στην οποία, πολύ προσεκτικά, υπό πολλές προϋποθέσεις και με πολλά «εάν και εφόσον», ο κ. Ντόκος δεν απέκλειε για το μέλλον, μορφές συνεκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου από την Ελλάδα και την Τουρκία. Εάν όντως υπάρχουν στην Ανατολική Μεσόγειο ή στο Αιγαίο, εάν θα είναι εκμεταλλεύσιμα και συμφέρουσα η εξόρυξή τους τη στιγμή της απόφασης, εάν η Ελλάδα κρίνει σκόπιμη την εξόρυξη και εκμετάλλευσή τους κλπ κλπ.

Φυσικά, οι καταγγέλοντες και επικριτές, απομονώνοντας τη λέξη «συνεκμετάλλευση» και αποσιωπώντας τα συμφραζόμενα της δήλωσης του κ. Ντόκου και τις προϋποθέσεις που έθετε, τον διαστρέβλωσαν και τον αδίκησαν. Όμως για εκείνους, σημασία είχε το να καταγγείλουν τη «συνεκμετάλλευση». Είτε για να επιβεβαιώσουν ιδεολογήματά τους, είτε απλά και μόνον για κομματική ...αποκλειστική εκμετάλλευση. Αλλά το πιο κρίσιμο ζήτημα είναι αλλού. Η χρήση των υδρογονανθράκων ως κύριας πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας είναι τεχνολογία που εισήλθε ήδη σε κύκλο αποδρομής. Η εμμονική προσκόλληση στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο κοινωνικο-πολιτικών δεινοσαύρων (σε τελευταία ανάλυση και οικονομικών-τεχνολογικών), του τύπου Αμερικής του Τραμπ, Ρωσίας του Πούτιν ή των μεσανατολίτικων βασιλείων, μεσο-μακροπρόσθεσμα δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτε στην αποδρομή από τα ορυκτά καύσιμα. Ο κόσμος είναι αναγκασμένος να προσφύγει σε άλλες κύριες πηγές ενέργειας. Ανανώσιμες, αειφορικές. Εκτός άν θέλει να αυτοχειριαστεί.

Κατέβηκε ο Πολύγυρος και γίνηκε Κουβέιτ - Ελληνικά οράματα για το μέλλον, παραφράζοντας τον Καββαδία

Πώς στήνεται μια «πιο σοβαρή Χρυσή Αυγή» - Η προϊστο-ρία του κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD)

της Βίμπκε Μπέκερ

© Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) - Wibke Becker: Die Geschichte der AfD : Frühe Radikale, 9.01.2020

  

Μερικοί ισχυρίζονται ότι η AfD ήταν αρχικά ένα «πολύ αστικό κόμμα», αλλά στη συνέχεια ριζοσπαστικοποιήθηκε και έγινε ένα κόμμα ακροδεξιό, κόμμα που κινείται στις παρυφές του εθνικοσοσιαλισμού. Στην πραγματικότητα η μεταγενέστερη εξέλιξη του κόμματος αυτού, η ωρίμανσή του, ήταν προβλέψιμη από την αρχή. Την αποκάλυπτε ο ριζικά ακραίος τρόπος σκέψης των ιδρυτών του. Το μόνο που συνέβη στην πορεία ήταν η όλο και μεγαλύτερη ενίσχυση των ακροδεξιών χαρακτηριστικών του.

   

Το κόμμα της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) επιμένει να υπερασπίζεται ένα κεφάλαιο της ιστορίας του με μια δόση υπερηφάνειας: Λέει ότι ξεκίνησε ως αστικό και συντηρητικό κόμμα. Μόνον αργότερα ριζοσπαστικοποιήθηκε, με δύο μεγάλες μεταμορφώσεις, όπως η κάμπια πρώτα γίνεται προνύμφη και στο τέλος ενήλικο πτερωτό έντομο.
Αυτές οι δύο μεταμορφώσεις πράγματι συνέβησαν. Η πρώτη συνέβη το 2015, όταν το κόμμα διαχώρισε την θέση του από τον πρόεδρό του και εκ των ιδρυτικών στελεχών του Μπερντ Λούκε (Bernd Lucke). Η δεύτερη το 2017, όταν διαχώρισε την θέση του από την δεύτερη πρόεδρο Φράουκε Πέτρι (Frauke Petry). Όμως, το γεγονός ότι αυτές οι δύο βαθειές μεταμορφώσεις πράγματι συνέβησαν, επαρκεί  για να κατανοήσει κανείς την αληθινή συνολική ιστορία του κόμματος; 
Όταν ιδρύθηκε η AfD το 2013, οι πρωταγωνιστές της ιδρυτικής πράξης ήταν άνθρωποι γνωστοί. Κατείχαν υψηλές θέσεις στην οικονομική ζωή της Γερμανίας, στον Τύπο ή στα πανεπιστήμια. Δημοσίευαν κείμενα στα μέσα ενημέρωσης ή έδιναν διαλέξεις, το κοινό γνώριζε πολλά γι' αυτούς. Τρεις από τις πιο σημαντικές ιδρυτικές κεφαλές της ήταν ο οικονομικός επιστήμονας Μπερντ Λούκε, ο πολιτικός Αλεξάντερ Γκάουλαντ (Alexander Gauland) και το διευθυντικό στέλεχος επιχειρήσεων Χανς-Όλαφ Χένκελ (Hans-Olaf Henkel). Εάν με το τωρινό μάτι προσέξουμε καλύτερα τι ήταν γνωστό για όλους αυτούς ήδη από τότε, μπορούμε να διακρίνουμε ότι το στοιχείο του ριζοσπαστισμού είχε εμφυτευθεί στην AfD ήδη από την αρχή.

Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικά κράτη - πολίτες και πολιτικά υποκείμενα - διαφθορά και ΜΜΕ - Τρία ακόμη άρθρα του Χρίστου Αλεξόπουλου

Ι. Ευρώπη των πολιτών και όχι των κρατών

 © Μεταρρύθμιση - Χρίστος Αλεξόπουλος: Ευρώπη των πολιτών και όχι των κρατών, 23.8.2020

  

Αν και στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα και κατ' επέκταση τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ασχολούνται διαχρονικά με τις «ευθύνες» πολιτικών προσώπων, π.χ. για την πυρκαγιά στο Μάτι (Ιούλιος 2018) και τις τραγικές της επιπτώσεις (χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την συμβολή όλων των κομμάτων που διαχειρίσθηκαν κυβερνητική εξουσία, στην άναρχη δόμηση, στα αυθαίρετα και στην έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού), με βασικό στόχο την διαμόρφωση του επιθυμητού πολιτικού κλίματος, στο ευρωπαϊκό επίπεδο γίνεται διάλογος σχετικά με την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19) στα κράτη-μέλη. 

Σε αυτό το πλαίσιο η αντιπαράθεση των κυβερνήσεων επικεντρώνεται στον τρόπο διαχείρισης των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η βοήθεια στα κράτη-μέλη θα δοθεί με την μορφή επιχορηγήσεων ή δανείων, όπως συνέβη με την αντιμετώπιση της ελληνικής οικονομικής κρίσης;

Ανεξάρτητα από τον συμβιβασμό στον οποίο κατέληξαν και τις επιπτώσεις του στις διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνεται εμφανές, ότι ο προσανατολισμός και ο πραγματισμός του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος δεν οδηγούν στην ανάπτυξη δυναμικής για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, αλλά συμβάλλουν στην αναπαραγωγή της λογικής οικοδόμησης «στενών» οικονομικών και πολιτικών σχέσεων κρατικών οντοτήτων με εθνικά συμφέροντα και στην αποδυνάμωση του γεωπολιτικού βάρους της Ευρώπης ως υπερεθνικού μορφώματος με συνοχή, με αποτέλεσμα την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

 

Βραχυπρόθεσμη πολιτική οπτική

του Χρίστου Αλεξόπουλου

© Μεταρρύθμιση - Χρίστος Αλεξόπουλος:  Βραχυπρόθεσμη πολιτική οπτική, 13.9.2020

Και ενώ στα υπερβόρεια της Σιβηρίας σημειώθηκε αυτό το καλοκαίρι ρεκόρ 38 Βαθμών Κελσίου (διευκρίνηση: άνω του μηδενός), στα δικά μας ήπια Μεσογειακά κλίματα πυκνώνουν οι Μεσογειακοί κυκλώνες· η Κεφαλονιά παίρνει λίγη γεύση Καραϊβικής, η Εύβοια και η Καρδίτσα μοιάζουν για λίγο με φθινοπωρινή Λουιζιάνα, Άρκανσο ή Αϊόβα. «Ακραία καιρικά φαινόμενα», κατά το στερεότυπο σλόγκαν των μέσων ενημέρωσης;  Ή έρχεται όλο και πιο κοντά η «νέα κανονικότητα»;

Μας πέσανε πολλά μαζί, λες και δεν έφταναν ο Covid, η ΑΟΖ, ο Ερντογάν και η Μόρια. Η ικανότητα «χώνευσης» του εγχώριου συλλογικού νου υπερφορτώθηκε. «Χαλαρά» λοιπόν, «μην αγχωνόμαστε», ας μη δραματοποιούμε και όσα συμβαίνουν «εκεί έξω», πέρα από τον καθιερωμένο τρόπο σκέψης μας - άν και όχι πέρα από τη μύτη μας. Σιγά, η ελληνική πολιτική αυτοσυγκεντρώνεται (στον δικό της κόσμο) και ο ημεδαπός δημόσιος διάλογος κοιμάται.

Γ. Ρ.

 

Η σύγχρονη πολιτική λειτουργία χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από την βραχυπρόθεσμη οπτική ως προς τον σχεδιασμό και την διαχείριση της εξέλιξης. Τόσο τα κόμματα όσο και τα πολιτικά πρόσωπα οριοθετούν την πολιτική τους ενασχόληση με τους διάφορους τομείς (π.χ. οικονομία, υγεία κ.λ.π.) με σημείο αναφοράς την βραχυπρόθεσμη διαχείριση της δυναμικής, που αναπτύσσεται στην πραγματικότητα, ώστε να διασφαλίζεται η πολιτική τους βιωσιμότητα και η αναπαραγωγή του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Αυτή η οπτική όμως δεν συμβάλλει στην μετεξέλιξη της κοινωνίας σύμφωνα με τις ανάγκες της δυναμικής ενός βιώσιμου μέλλοντος.

Με ανάλογη οπτική λειτουργούν και οι πολίτες. Η πραγματικότητα βιώνεται και γίνεται νοητικά αντιληπτή σε συνάρτηση με τον βιολογικό χρόνο στο ατομικό πεδίο και όχι ως δυναμικό μέγεθος, το οποίο υπερβαίνει το άτομο και τις ανάγκες του στα όρια του βιολογικού του χρόνου. Γι' αυτό και η έννοια του συμφέροντος συνδέεται με το άτομο και όχι με την ανθρώπινη οντότητα και την βιωσιμότητα της.

Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πορεία των κοινωνιών και οι επιπτώσεις της όχι μόνο στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής αλλά και γενικότερα στην βιωσιμότητα της βιοποικιλότητας από το ένα μέρος και η αντιμετώπιση και κυρίως αποφυγή των ανθρωπογενών κινδύνων από το άλλο.

Τον Ιούνιο του 2020 στην πόλη Βερχογιάνσκ στη Σιβηρία η θερμοκρασία προσέγγισε τους 38 βαθμούς Κελσίου. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (World Meteorological Organisation, WMO) αυτό οφείλεται στην κλιματική αλλαγή, την οποία δρομολόγησε η ανθρώπινη δραστηριότητα.

Ολλανδία, η πρωταθλήτρια των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων - με εγγυητή το κράτος και με κρατικό τραπεζικό σύστημα

Σύμφωνα με μελέτη του οίκου οικονομικών συμβούλων Deloitte, το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΝPL) στην Ολλανδία για το έτος 2018 ανέρχονταν σε 41,2 δισεκατομμύρια ευρώ.

Εάν λάβει κανείς υπόψη το ΑΕΠ της χώρας και τον πληθυσμό της, πρόκειται για ύψος μη εξυπηρετούμενων δανείων καθόλου δυσβάστακτο και στην επικρατούσα οικονομική γλώσσα, ο χαρακτηρισμός που θα του ταίριαζε θα ήταν «απολύτως βιώσιμο».

Για να έχουμε μια καταρχήν αίσθηση των αναλογιών μεγέθους, ας θυμηθούμε ότι στην Ελλάδα - η οποία έχει πληθυσμό περίπου 10,5 εκατομμύρια έναντι 17,5 της Ολλανδίας και το ελληνικό ΑΕΠ είναι περίπου το 25 % του ολλανδικού ΑΕΠ - το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων ανέρχεται στα 27 δισεκατομμύρια ευρώ για μικρομεσαίες επιχειρήσεις συν 17 δις ευρώ για μεγάλες επιχειρήσεις  συν 3-4 δις ευρώ από καταναλωτικά δάνεια. 

Αυτά είναι τα αντιστοιχήσιμα ποσά. Και ο λόγος που δεν συμπεριλαμβάνονται στην αντιστοίχιση τα περίπου 27 δις των μη εξυπηρετούμενων ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων στην Ελλάδα (έναντι συνολικού δανεισμού σε ενυπόθηκα στεγαστικά στην Ελλάδα ύψους 60,9 δις ευρώ) είναι σαφής:

Η Ολλανδία έχει το πιο μεγάλο ποσοστό υποθηκευμένης κατοικίας στην ΕΕ (και στης λοιπή Ευρώπη, πλην Ισλανδίας). To 70 % του πληθυσμού της (που ισοδυναμεί με το 90 % όσων Ολλανδών ιδιοκατοικούν) κατοικεί σε σπίτια που βαρύνονται με ενυπόθηκο δάνειο. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 90 % όσων Ολλανδών ιδιοκατοικούν. Το συνολικό ποσοστό ιδιοκατοίκησης είναι στα επίπεδα της Ελλάδας: Λίγο κάτω από 75 %.

Εγκράτεια - Μια αρετή που υπερβαίνει τα όρια

της Ματίλντα Αμούνδσεν Μπέργκστρεμ

© Glänta -  Matilda Amundsen Bergström:  Måttfullhet  1-2/2020 (Swedish version) / © Eurozine (English version) Temperance - Virtue overcoming boundaries, 19.8.2020 (pdf)

  

Ο Πάπας Γρηγόριος Ι, επίσκοπος Ρώμης από το 590 έως το 604 μ.Χ., είχε πεισθεί κατά τη διάρκεια της θητείας του ότι έφτασε το τέλος του κόσμου. Έζησε στη διάρκεια της ασυνήθιστα κρύας και υγρής περιόδου που είναι γνωστή σήμερα ως η «Μικρή Εποχή των Παγετώνων της Ύστερης Αρχαιότητας», η οποία προκλήθηκε από ηφαιστειακές εκρήξεις και από μεγάλη μεταβλητότητα στον κύκλο της ηλιακής δραστηριότητας. Τότε, ο Γρηγόριος δεν μπορούσε να γνωρίζει για τις εκτεταμένες επιπτώσεις στο κλίμα που μπορούσε να προκαλέσει η διασπορά ηφαιστειακής τέφρας στην ατμόσφαιρα ή οι διακυμάνσεις της ηλιακής δραστηριότητας. Ήξερε μόνον αυτό που έβλεπε μπροστά του, ότι ολόκληρος ο κόσμος, όπως εκείνος τον είχε συνηθίσει, τώρα έμοιαζε να διαλύεται. Η προηγουμένως τόσο κλιματικά ευχάριστη, η φιλόξενη για τον άνθρωπο περιοχή της Μεσογείου, είχε αλλάξει πολύ. Οι μέσες θερμοκρασίες του αέρα είχαν μειωθεί κατά έναν βαθμό Κελσίου. Πλημμύρες και θύελλες κατέστρεφαν τις καλλιέργειες τη μια χρονιά μετά την άλλη. Παρόλες τις τεχνολογικές καινοτομίες τους, οι Ρωμαίοι ήταν ανυπεράσπιστοι μπροστά σε τέτοιες οικολογικές αναστατώσεις. Λιμοί και επιδημίες ακολούθησαν, ο πληθυσμός της Ρώμης από ένα εκατομμύριο έπεσε στις είκοσι χιλιάδες τον 7ο αιώνα. Οι οικονομίες κατέρρευσαν. Τα πολιτικά συστήματα διαλύθηκαν. Μεγάλες ροές μεταναστών άλλαξαν για πάντα την ευρωπαϊκή δημογραφία.

Σήμερα, οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η «Μικρή Εποχή των Παγετώνων της Ύστερης Αρχαιότητας» είχε και αυτή συμβάλει, μαζί με πολλά άλλα, στην πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πτώση που είχε συντελεσθεί πριν από τη θητεία του Γρηγορίου. Όμως ο Γρηγόριος φοβόταν ότι δεν θα αποδεικνύονταν μετρημένες μόνον οι μέρες της Ρώμης, αλλά και οι μέρες όλης της ανθρωπότητας. Και πίστευε ότι ήξερε το γιατί. Θεωρούσε αυτή την «εξέγερση» του πλανήτη Γη εναντίον των ανθρώπων ως θεϊκή τιμωρία για τον μη βιώσιμο, χωρίς όρια τρόπο ζωής τους. Μέσα στην απληστία τους, οι άνθρωποι ξεπέρασαν ηθικά, οικολογικά και οικονομικά όρια που δεν θα 'πρεπε ποτέ να παραβιάζονται. Σύμφωνα με τον Γρηγόριο, μόνο ένα πράγμα θα μπορούσε να ηρεμήσει τον Θεό και την οργισμένη Γη: Η εγκράτεια, η κορυφαία των αρετών.

Ο Άγιος Σεβαστιανός μεσιτεύει στο Θεό για τη σωτηρία των ανθρώπων κατά την λεγόμενη Επιδημία της Εποχής του Ιουστινιανού (527-565 μ. Χ.) - από εικονογράφηση του 1490

Το δίλημμα της καταναλωτικής κοινωνίας στην εποχή της πανδημίας: Στροφή προς το ολιγαρκέστερο;

του Άλμπρεχτ φον Λούκε 

© Blätter für deutsche und internationale Politik - Albrecht von Lucke: Die Wende zum Weniger: Corona und das Konsumdilemma, τεύχος 8/2020, Αύγουστος 2010

Mε αφορμή την πανδημία γίνεται πιο ευκρινής «η διπλή κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης», γράφει ο Άλμπρεχτ φον Λούκε. Πρώτον, «κρίση λειτουργικότητας»: «Όλοι όσοι εμπλέκονται ως καταναλωτές και ως παραγωγοί, εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο και η κατάρρευση ή η απόσυρση οποιουδήποτε από αυτούς θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα». Και «φθάσαμε σε λογική του παραλόγου: Δεν εργαζόμαστε κατά πρώτο λόγο για να μπορούμε να καταναλώνουμε, αλλά καταναλώνουμε για να μπορούμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, δηλαδή εργαζόμαστε για να διατηρούμε τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό ενεργό μέσω της κατανάλωσης μας, και συνεπώς να διασφαλίζουμε ότι η δική μας θέση εργασίας θα εξακολουθεί να υπάρχει». Βλέπουμε και μια «κρίση της προσωπικής μας αυτοκατανόησης, δηλαδή της εικόνας που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να είμαστε, πέρα από το να ζούμε στον κόσμο τούτο ως απλοί καταναλωτές»;

Ποια απάντηση θα δώσουμε για το τί λογής αυριανό κόσμο επιδιώκουμε, είναι ζήτημα ανοιχτό, καταλήγει. Βέβαιο είναι ότι «πρέπει να αντισταθμίσουμε τους μηχανισμούς της απώθησης και τις δυνάμεις που μας τραβούν πίσω στην παλιά δήθεν κανονικότητα, με μια διαφορετική, νέα καθοδηγητική ιδέα για τη ζωή και την κατανάλωση».

Με αφορμή κι αυτή την κρίση, στην Ελλάδα ελάχιστα απασχόλησε τον δημόσιο διάλογο, ακόμη λιγότερο το πολιτικό προσωπικό, το τί λογής αυριανό κόσμο θέλουμε, και προπαντός, τί λογής Ελλάδα. Περίσσεψαν μόνον ανεδαφική αλαζονεία των κυβερνώντων («εμείς τα πήγαμε καλά στην έναρξη της πανδημίας» - τη στιγμή που η Ελλάδα ακολουθεί απλώς την πορεία όλης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης), αντίλογοι χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο από την αντιπολίτευση. Τώρα παλεύουν με επακόλουθα της επιπολαιότητας τους. Βλέπουμε και πόσο παίρνουν μαθήματα από τα παθήματα που φέρνει το οικιστικό-πολεοδομικό χάος υπό συνθήκες όλο και πιο απρόβλεπτων καιρικών συνθηκών (πλημμύρες, πυρκαϊές), αυτοί που θα 'πρεπε να πάρουν. Από την Ηλεία στο Μάτι, από τη Μάνδρα στην Εύβοια. Και πού είναι οι πολιτικές για το αύριο; Εμμένουν παντού σε παλιές ψευδαισθήσεις, σε μάταιες προσδοκίες για επιστροφή σε (διαφορετικές, αλλά σχεδόν όμοιες) εκδοχές της παλιάς, ανεπανόρθωτα εκτεθειμένης, δήθεν κανονικότητας. Λείπουν οι καινοτομικές ιδέες και τα γρήγορα αντανακλαστικά. Έγινε φανερό, εκτός των άλλων, και με το προσχέδιο της «επιτροπής Πισσαρίδη» για την Οικονομία: Δεν λήφθηκαν υπόψη ούτε καν οι νέες δυνατότητες και απαιτήσεις κρατικού-πολιτικού σχεδιασμού, ώστε να επωφεληθεί η Ελλάδα με τρόπο βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο από το «πάγωμα» του Συμφώνου Σταθερότητας, από την άρση της απαγόρευσης κρατικών χρηματοδοτήσεων και κυρίως από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ με έκδοση, επιτέλους, Ενωσιακού χρέους (ομολόγου).

Γ. Ρ.

   

Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, καθίστανται σαφή τα διλήμματα της παγκόσμιας αγοράς, που έχει ενοποιηθεί σε πλανητική κλίμακα. Διότι με αφορμή την πανδημία, διαπιστώνουμε με τρόπο δραματικό πόσο μοιραίες είναι οι αλληλοεξαρτήσεις με τις οποίες λειτουργεί ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία. Εάν ο πλούσιος Βορράς δεν καταναλώνει αφθονία φθηνών ρούχων, τότε οι άνθρωποι που παράγουν τούτο το εμπόρευμα στις νότιες χώρες με τους χαμηλούς μισθούς (οι οποίοι είναι κυρίως γυναίκες), χάνουν όλα τα απαραίτητα προς το ζην. Και αν εκείνοι που αρέσκονται πολύ - και έχουν τη δυνατότητα - να ταξιδεύουν για τουρισμό σε όλο τον πλανήτη (οι Γερμανοί ανήκουν στους πρωταθλητές αυτού του σπορ) παύσουν να επισκέπτονται τις πιο όμορφες παραλίες του κόσμου, τότε οι ντόπιοι που απασχολούνται στον τουριστικό τομέα δεν θα λάβουν επαρκείς μισθούς ώστε να μπορούν να αγοράσουν γερμανικά ή άλλα ευρωπαϊκά βιομηχανικά προϊόντα. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο θα αποκαλυφθεί  - το αργότερο το φθινόπωρο, όταν πολλές γερμανικές και άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες θα αναγκασθούν να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης - πόσο τεράστια είναι η οικονομική ζημία η επακόλουθη της πανδημίας. 

Ωστόσο, πρέπει ταυτόχρονα να έχουμε υπόψη ότι το περιβάλλον του πλανήτη κινδυνεύει εδώ και πολύ καιρό να «χρεοκοπήσει». Και υπάρχει μια μεγάλη διαφορά: Εάν η μεταβολή της κλιματικής ισορροπίας υπερβεί κάποια κρίσιμα σημεία, οι συνέπειες - σε αντίθεση με ό,τι ισχύει για την οικονομία - θα είναι μη αναστρέψιμες· εάν συμβεί αυτό, θα είναι αδύνατο να αποτραπεί επιτυχώς η επαπειλούμενη έλευση μιας εποχής υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ακόμα και στην περίπτωση που έχουμε στα δικά μας μέρη - ή οπουδήποτε αλλού - ένα καλοκαίρι με άφθονες βροχές, αυτό δεν μπορεί να αλλάξει τίποτε στη μεγάλη εικόνα, εάν την ίδια στιγμή, στη Σιβηρία, οι αιώνια παγωμένες εκτάσεις εδάφους (permafrost) ξεπαγώνουν όλο και πιο γρήγορα.
Αυτό δείχνει ότι η λογική που δεν λαμβάνει υπόψη και μεταφορτώνει (externalize) στο «αλλού» ή στο «μετά» τα βλαπτικά επακόλουθα της οικονομικής δραστηριότητας, δηλαδή η λογική με την οποία πορευόμαστε εδώ και αιώνες, έχει φτάσει τελικά στα οικολογικά της όρια. 

Ο αγώνας των γενεών στα χρόνια της πανδημίας

Τελικά, τις θυμήθηκαν τις ευάλωτες ομάδες! Αφού η πολιτική έκανε το χρέος της απέναντι σε επιχειρηματίες χώρων συνάθροισης, απέναντι στον τουρισμό, μπιτσόμπαρα, βαπόρια, αεροπλάνα, ΚΤΕΛ, αφού επέβαλε μέτρα προστασίας (!) στα δημόσια μέσα μεταφοράς, οι αρμόδιοι σκέφτηκαν κι εμάς, τους κάποιας ηλικίας: Θέλουν να μας προστατέψουν από τον κορονοϊό. Τώρα ανησυχούν για τους συνωστισμούς και για τη συμπεριφορά «της νεολαίας». Οι ίδιοι αρμόδιοι που άνοιξαν διάπλατα χώρους και τόπους όπου ξημεροβραδυάζονται συγκεκριμένες μερίδες νέων - και όχι και τόσο νέων.

'Ομως η παλλαϊκή ουρανομήκης απαίτηση, με τα ΜΜΕ συντονισμένα να υπερθεματίζουν, με τον καλό πολιτικό κόσμο, δεξιό, κεντρώο και αριστερό να πιέζει, είναι άλλη: Να μας δώσουν τα αναδρομικά. Όχι «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά», αλλά σίγουρα όλα τα δεδικασμένα, όλο το χρήμα, όπως ορίζει η Δικαστική μας εξουσία και όπως επιδικάζουν τα έγκυρα Μέσα Ενημέρωσής μας και όλος ο φιλολαϊκός πολιτικός κόσμος μας. Να μας τα δώσουν τα σίγουρα των υψηλοσυνταξιούχων, όπως προτρέχει η κυβέρνησή μας· άς πέσει όμως κι ένα ψιχουλάκι στους χαμηλοσυνταξιούχους, δε θα χαλάσει ο κόσμος.

Αλλά ίσως ακουστεί επικίνδυνος αντίλογος: Για τους νεότερους, τους κάτω των 30, ποιοί νοιάζονται; Για την ανεργία ή για τους εξευτελιστικούς ανθυποκατώτατους μισθούς όσων αγοριών και κοριτσιών έχουν την τύχη να εργάζονται, πριν και μετά την πανδημία; Για το δίλημμα τους, είτε μετανάστευση, είτε συμβίωση με τη μαμά ή με τον παππού μέχρι τα 40, γάμο στα 41 και συγκατοίκηση με την πεθερά, δικό τους νοικοκυριό στα 45, παιδιά στα 50;
Προς τί ο φόβος; Βλέπουμε να κουνιέται φύλλο; Και γιατί να κουνηθεί άλλωστε; Αυτούς δεν τους ρίξανε δα και στον Καιάδα! Ενώ εμάς μας ρίχνουνε!

Γιάννης Βούλγαρης: Αρχίζοντας από τον Κόσμο - Μνήμη Ιμμάνουελ Βαλλερστάιν (1930 - 31 Αυγούστου 2019)

Σχεδόν έναν χρόνο πριν πέθανε ο Αμερικανός ιστορικός και κοινωνιολόγος Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν, σπουδαίος μελετητές της παγκόσμιας ιστορίας, άξιος συνεχιστής του Φερνάν Μπρωντέλ, του Λυσιέν Φεβρ, του Μαρκ Μπλοκ και των άλλων ιστορικών της λεγόμενης Σχολής των Annales.

Το άρθρο του Γιάννη Βούλγαρη γράφτηκε αμέσως μετά τον θάνατο του Βαλλερστάιν. Η αναδημοσίευσή του τώρα, αξίζει για δύο λόγους: Αφενός επειδή αναδεικνύει πόσο ουσιαστικό περιεχόμενο υπάρχει στο έργο του Βαλλερστάιν. Αφετέρου, επειδή καθίσταται όλο και πιο φανερή η επικαιρότητα και ο ρεαλισμός των συμπερασμάτων του Αμερικανού ιστορικού. Πολλά - και πρώτα απ' όλα το διαφαινόμενο τέλος της ηγεμονίας των ΗΠΑ, η άνοδος της Κίνας και οι φυγόκεντρες δυνάμεις εντός της πολιτικής Δύσης (The West) που σχηματίστηκε μετά το 1950 - δείχνουν ότι έχουμε εισέλθει βαθιά σε εποχή μεγάλης αστάθειας του διεθνούς συστήματος, με εντελώς αβέβαιη έκβαση. Τώρα που η κρίση της πανδημίας και τα οικονομικά της επακόλουθα επιστεγάζουν μια σειρά άλλων κρίσεων - ενώ ο βηματισμός της κλιματικής κρίσης ακούγεται όλο και πιο βαρύς πίσω μας και μας κυνηγά - σβήνει κάθε ψευδαίσθηση ότι στον θαυμαστό μοντέρνο, πλούσιο, ελεύθερο κόσμο μας όλα είναι υπό έλεγχο. Παραμύθι ήταν ότι το ταξίδι της ιστορίας μπήκε σε ήρεμες θάλασσες.
Για τέτοιες εποχές, παλαιοί σοφοί, αλλά και ο Βαλλερστάιν (που ήταν ένας από τους πιο «Ευρωπαίους» - δηλαδή οικουμενικούς - Αμερικανούς σοφούς), μας επισήμαιναν ότι «κοινή είναι η τύχη» των κοινών ανθρώπων, άρα είναι ανόητο να καταφρονούμε τους πιο δυστυχείς από εμάς· και προειδοποιούσαν ότι «το μέλλον είναι αόρατον». Τέτοιοι καιροί αδιαφάνειας και αβεβαιότητας είναι οι εποχές των αποφάσεων. Πρέπει να αποφασίσεις επειγόντως προς τα πού να πάς και τί πρέπει να αφήσεις πίσω σου.

Οι δυσκολίες και οι έντονες ζυμώσεις εντός της ΕΕ δείχνουν ότι στην ήπειρό μας το μήνυμα λαμβάνεται, έστω και αμυδρά, με χρονοκαθυστέρηση· ωστόσο ερμηνεύεται με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με αποκλίνουσες οπτικές γωνίες πολιτικών και άλλων δυνάμεων. Η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία είναι πάντα «under construction», έργο εν εξελίξει, με μακρύ χρονοδιάγραμμα. Αλλά το μήνυμα δεν φτάνει καθόλου στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Εδώ οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες και ανταγωνισμοί παραμένουν δέσμιες τρόπων σκέψης του 20ού Αιώνα, αλλά και μιας πολιτικής για τις πηγές ενέργειας που της απομένει ζωή 20 χρόνων το πολύ. Εδώ σέρνουν το χορό «γεμάτοι από την ένταση του πάθους οι χειρότεροι», οι αδίστακτοι και οπισθοδρομικοί, ενώ οι άλλοι σέρνονται πίσω τους «χωρίς πεποίθηση». Το μήνυμα δεν φτάνει ούτε στο ελληνικό κομματικό σύστημα· εδώ η διπολική διαταραχή Μεσοπολεμικού τύπου έχει γίνει αιώνια. Οι ελληνικές οικονομικές ελίτ, όπως και οι πολιτικές, στα δεξιά, στο κέντρο και αριστερά, στα λόγια συμμερίζονται την ευρωπαϊκή κοινή μοίρα. Όμως στην πράξη μένουν αμέτοχες, αμετακίνητες στις πατροπαράδοτες παρεΐστικες-φατριαστικές, άπληστες νοοτροπίες. Πίσω από ιδεολογικά προσχήματα θριαμβεύει ωμός κυνισμός. «Ό,τι φάμε κι ό,τι πιούμε...». «Μετά από εμάς, άς έλθει ο κατακλυσμός». Η δημιουργική πολιτική παραμένει στα αζήτητα. Στην Ελλάδα - δεξιά και αριστερά - το «νεκρό βάρος της ιστορίας» έγινε βάρος ασήκωτο, αυτοκαταστροφικό. Συσκοτίζει.

Γ. Ρ.

©Τα Νέα - Γιάννης Βούλγαρης: Αρχίζοντας από τον Κόσμο, 14.9.2019

 

Έχουμε καταλάβει πια ότι ο Αύγουστος έχει ειδήσεις, μερικές μάλιστα φορές στενάχωρες. Στο έβγα λοιπόν του μήνα, στις 31 Αυγούστου, «έφυγε» ένας σημαντικός διανοούμενος ο Ιμμάνουελ Βάλερσταϊν (1930-2019). Πλήρης ημερών, άφησε πίσω του ένα πλούσιο έργο, προκλητικό, επίμαχο, αμφισβητούμενο, γόνιμο. Έργο που θέτει επίκαιρα ερωτήματα για τη σημερινή ιστορική περίοδο των ραγδαίων παγκόσμιων γεωπολιτικών και οικονομικών μεταβολών. 

© Lazarides: Ludo, The Chaos Theory