Ι. Ευρώπη των πολιτών και όχι των κρατών
© Μεταρρύθμιση - Χρίστος Αλεξόπουλος: Ευρώπη των πολιτών και όχι των κρατών, 23.8.2020
Αν και στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα και κατ' επέκταση τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ασχολούνται διαχρονικά με τις «ευθύνες» πολιτικών προσώπων, π.χ. για την πυρκαγιά στο Μάτι (Ιούλιος 2018) και τις τραγικές της επιπτώσεις (χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την συμβολή όλων των κομμάτων που διαχειρίσθηκαν κυβερνητική εξουσία, στην άναρχη δόμηση, στα αυθαίρετα και στην έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού), με βασικό στόχο την διαμόρφωση του επιθυμητού πολιτικού κλίματος, στο ευρωπαϊκό επίπεδο γίνεται διάλογος σχετικά με την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19) στα κράτη-μέλη.
Σε αυτό το πλαίσιο η αντιπαράθεση των κυβερνήσεων επικεντρώνεται στον τρόπο διαχείρισης των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η βοήθεια στα κράτη-μέλη θα δοθεί με την μορφή επιχορηγήσεων ή δανείων, όπως συνέβη με την αντιμετώπιση της ελληνικής οικονομικής κρίσης;
Ανεξάρτητα από τον συμβιβασμό στον οποίο κατέληξαν και τις επιπτώσεις του στις διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνεται εμφανές, ότι ο προσανατολισμός και ο πραγματισμός του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος δεν οδηγούν στην ανάπτυξη δυναμικής για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, αλλά συμβάλλουν στην αναπαραγωγή της λογικής οικοδόμησης «στενών» οικονομικών και πολιτικών σχέσεων κρατικών οντοτήτων με εθνικά συμφέροντα και στην αποδυνάμωση του γεωπολιτικού βάρους της Ευρώπης ως υπερεθνικού μορφώματος με συνοχή, με αποτέλεσμα την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Τα πολιτικά συστήματα των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιλαμβάνονται και διαχειρίζονται την Ευρώπη μόνο ως οικονομικό μέγεθος και «κοινοπραξία» εθνικών οικονομικών συμφερόντων, χωρίς προοπτική ουσιαστικής εξισορρόπησης των ανισοτήτων μεταξύ των κοινωνιών (π.χ. οικονομικών, τεχνολογικών κ.λ.π.) με αποτέλεσμα την μη διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης και την ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού.
Η μέχρι τώρα διαδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν οδηγεί στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και στην ολοκλήρωση του εγχειρήματος. Τα αίτια είναι πολυδιάστατα και η αντιμετώπιση τους προϋποθέτει την προσέγγιση της όχι ως «κοινοπραξίας» οικονομικών συμφερόντων και κρατικών οντοτήτων, αλλά ως συνόλου ευρωπαίων πολιτών με διαφορετικές ιστορικές διαδρομές, οι οποίοι για να συνεχίσουν την πορεία τους στο μέλλον ως ατομικά ή συλλογικά υποκείμενα με ελεύθερη βούληση, πρέπει να υπερβούν το αντιφατικό μοντέλο ευρωπαϊκής οργάνωσης, το οποίο αναπαράγει εθνικές οπτικές πολιτικής και κοινωνικής λειτουργίας.
Βασικές προϋποθέσεις για την απαλλαγή από τις αγκυλώσεις της ακολουθούμενης πρακτικής από το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης και των κριτηρίων για τον σχεδιασμό πολιτικών και λήψης αποφάσεων για την υλοποίηση τους από το ένα μέρος και από το άλλο η λειτουργική ισορροπία μεταξύ της πολιτικής διαχείρισης του χρόνου (σε σχέση με την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος) και των αναγκών τόσο της δυναμικής της παγκοσμιοποιημένης πλανητικής εξέλιξης και του γεωπολιτικού ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της διασφάλισης της αναγκαίας συνοχής στο εσωτερικό της.
Ως προς τον τρόπο σκέψης και τα κριτήρια λήψης αποφάσεων ο βασικός προσανατολισμός πρέπει να είναι η βιωσιμότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη και η ευημερία των πολιτών σε ευρωπαϊκό και όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο.
Ως προς την διαχείριση του χρόνου υπάρχει αναντίστοιχη ταχύτητα συμπόρευσης με την κάλυψη των αναγκών τόσο της δυναμικής της πλανητικής εξέλιξης και των επιπτώσεων της στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και της ευρωπαϊκής συνοχής.
Αυτό βέβαια σημαίνει, ότι το πολιτικό σύστημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να σχεδιάσει πολιτικές με βάση την παραδοχή, ότι η Ευρώπη είναι ένας ενιαίος κοινωνικός χώρος και όχι ένα σύνολο κρατών με έντονο εθνικό προσανατολισμό, τα οποία δεσμεύονται για κοινή πορεία στο μέτρο, που υπηρετείται το εθνικό συμφέρον.
Σε αυτό το πλαίσιο η κοινή πορεία προς το μέλλον παίρνει άλλο περιεχόμενο και διαφορετικές διαστάσεις. Από Ευρώπη των κρατών γίνεται η Ευρώπη των πολιτών, ενώ θα πρέπει να επιταχυνθεί με πιο γρήγορους ρυθμούς η πολιτική ενοποίηση. Οι συνθήκες τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε πλανητικό επίπεδο το επιβάλλουν.
Αυτό συνεπάγεται μεγάλες αλλαγές τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο. Άμεσα πρέπει να προωθηθεί η διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης στους πολίτες, στο πολιτικό προσωπικό και στα κόμματα γενικότερα.
Βασικό εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι ο σχεδιασμός πολιτικών για την διαπολιτισμική προσέγγιση και όσμωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών, οι οποίες έχουν κάνει διαφορετικές ιστορικές διαδρομές, με τις ανάλογες επιπτώσεις στην διαμόρφωση της πολιτισμικής τους ταυτότητας.
Πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτή την πορεία διαπολιτισμικής προσέγγισης των ευρωπαϊκών κοινωνιών μπορεί και πρέπει να παίξει η ευρωπαϊκή κοινωνία πολιτών με τις δομές, που δραστηριοποιούνται στις κοινωνίες, οι οποίες συνθέτουν την ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
Βασικές προϋποθέσεις για την αποτελεσματική ενεργοποίηση τους είναι η δικτύωση τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η συνεργασία τους με την επιστημονική κοινότητα, ώστε να διασφαλίζεται η αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης και η ορθολογική και τεκμηριωμένη συμβολή στην ανάπτυξη διαλόγου τόσο στο κοινωνικό πεδίο όσο και με το πολιτικό σύστημα για την κατάθεση αιτημάτων και προτάσεων.
Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την διαμόρφωση και έκφραση του κοινωνικού συμφέροντος, ενώ παράλληλα οικοδομείται ευρωπαϊκή συνείδηση στους πολίτες. Είναι πλέον ώριμες οι συνθήκες για την πολιτική και εκλογική λειτουργία τους με ευρωπαϊκή οπτική και συνείδηση και ταυτόχρονη αποστασιοποίηση από την διαμόρφωση στάσης στις ευρωεκλογές με βάση εθνικά κριτήρια.
Αυτός ο προσανατολισμός θα συμβάλλει στην διαμόρφωση θετικού κλίματος στις ευρωπαϊκές κοινωνίες για την πρόσδωση ουσιαστικού ρόλου στο Ευρωκοινοβούλιο και στην μετάβαση στην επόμενη φάση της ευρωπαϊκής πορείας προς την πολιτική ενοποίηση και την συρρίκνωση της πρακτικής των εθνικών κυβερνήσεων, οι οποίες στο πλαίσιο των συνόδων κορυφής καταλήγουν σε συμβιβασμούς και αποφάσεις, που δεν προωθούν την Ευρώπη των πολιτών αλλά των εθνικών συμφερόντων και των ανισοτήτων (π.χ. διαχείριση της ελληνικής οικονομικής κρίσης).
Είναι εφικτή η οικοδόμηση μιας υπερεθνικής ευρωπαϊκής οντότητας με σημείο αναφοράς τους πολίτες; Η δυναμική της εξέλιξης σε πλανητικό επίπεδο στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και τα παγκόσμιας εμβέλειας προβλήματα (π.χ. κλιματική αλλαγή, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, ρύπανση του περιβάλλοντος κ.λ.π.) το επιβάλλουν.
Εκτός και αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι σε θέση να αναλάβει τις γεωπολιτικές ευθύνες, που της αναλογούν και να διασφαλίσει την βιωσιμότητα και την ευημερία των κοινωνιών που τη συνθέτουν, με κοινωνική δικαιοσύνη.
 |
| Η Ulrike Guérot και ο Sven Giegold σε εκδήλωση για την Ευρώπη (Ντύσσελντορφ, 4.12.2019) |
ΙΙ. Χωρίς πολιτικό υποκείμενο
© Μεταρρύθμιση - Χρίστος Αλεξόπουλος Χωρίς πολιτικό υποκείμενο, 9/8/2020
Αν και η σύνθετη πραγματικότητα, σύγχρονη και μελλοντική, για να είναι διαχειρίσιμη προϋποθέτει την ύπαρξη και λειτουργία πολιτικών υποκειμένων τόσο στο ατομικό όσο και στο συλλογικό (κοινωνία πολιτών, πολιτικό σύστημα) και ευρύτερα κυβερνητικό επίπεδο, οι σύγχρονες κοινωνίες και οι θεσμοί τους δεν συμβάλλουν στην δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την διαμόρφωση τους.
Στο ατομικό πεδίο η πολιτική λειτουργία δεν είναι προϊόν ολοκληρωμένης ενημέρωσης και νοητικής επεξεργασίας και ανάλυσης της πραγματικότητας, αλλά αποτέλεσμα επιφανειακής προσέγγισης των εξιδανικευτικών μηνυμάτων για το μέλλον, τα οποία εκπέμπουν κόμματα και πολιτικό προσωπικό με έντονη διαφημιστική λογική.
Πολιτικά λειτουργεί ο πολίτης με οπτική καταναλωτή και όχι ως συμμετέχων στην διαμόρφωση του πολιτικού κλίματος με σημείο προσανατολισμού το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον.
Στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες, οι οποίες μετασχηματίζονται διαρκώς και με μεγάλη ταχύτητα, δεν είναι καθόλου εύκολη η διαχείριση της πραγματικότητας, όταν δεν βασίζεται στην γνώση και κατανόηση όλων των διαστάσεων της δυναμικής της εξέλιξης.
Γι' αυτό δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την διαμόρφωση ταυτότητας πολιτικού υποκειμένου στο ατομικό επίπεδο. Πολύ πιο εύκολη είναι η ανάπτυξη της καταναλωτικής οπτικής και στην ατομική πολιτική λειτουργία.
Ανάλογη είναι η κατάσταση και στο συλλογικό πεδίο, στο πλαίσιο του οποίου ο διαθέσιμος χρόνος για την πολιτική ενεργοποίηση των πολιτών είναι ανεπαρκής, διότι διεκπεραιώνουν πολλούς κοινωνικούς ρόλους. Γι' αυτό και η κοινωνία πολιτών δεν μπορεί να ανταποκριθεί με επάρκεια στον ρόλο του εκφραστή του κοινωνικού συμφέροντος, ούτε και να αποτελέσει χώρο ευδοκίμησης του δημόσιου πολιτικού λόγου και διαλόγου, ώστε οι πολίτες ενσυνειδήτως και με γνώση της πραγματικότητας να δραστηριοποιούνται πολιτικά.
Η πολυδιάστατη, σύνθετη και με μεγάλη ταχύτητα μετασχηματιζόμενη πραγματικότητα σε συνδυασμό με την αδυναμία συνολικής προσέγγισης και ανάλυσης των διαστάσεων της δυναμικής της εξέλιξης, λόγω έλλειψης ενός διεπιστημονικού μεθοδολογικού εργαλείου στο επίπεδο του μεμονωμένου πολίτη, δημιουργούν δύσκολα διαχειρίσιμα εμπόδια στην λειτουργία του στο πλαίσιο των δομών της κοινωνίας πολιτών, οι οποίες θεωρητικά προσεγγίζουν και εκφράζουν το κοινωνικό συμφέρον.
Εξάλλου η δραστηριοποίηση των δομών της κοινωνίας πολιτών πρέπει να κινείται σε υπερεθνικό επίπεδο πλέον, ώστε να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών της παγκόσμιας κοινότητας και να είναι εφικτή η δρομολόγηση γενικευμένου διαλόγου στο πλανητικό πεδίο (π.χ. για την κλιματική αλλαγή, την μείωση των αποθεμάτων πόσιμου ύδατος, την ρύπανση του περιβάλλοντος, την ισορροπημένη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο κ.λ.π.), ο οποίος θα είναι αποτελεσματικός και θα λαμβάνεται υπόψη από το πολιτικό σύστημα.
Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται, ως ένα βαθμό, οι προϋποθέσεις για την πρόσδωση ουσιαστικού περιεχομένου στην πολιτική επικοινωνία και την αποστασιοποίηση από την λογική της διαφημιστικού τύπου διοχέτευσης πολιτικών μηνυμάτων, ενώ ταυτοχρόνως αποκαθίστανται λειτουργικές συνθήκες για την διαμόρφωση και δραστηριοποίηση πολιτικών υποκειμένων τόσο στο ατομικό όσο και στο συλλογικό επίπεδο.
Η εμπειρική προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας δείχνει, ότι το πολιτικό σύστημα (είτε στην κυβερνητική είτε στην αντιπολιτευτική του εκδοχή) πρέπει άμεσα να επανεξετάσει τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά και να προβεί στις αναγκαίες αλλαγές.
Είναι λυπηρό, ο εκφερόμενος πολιτικός λόγος να διαπερνάται από το δίλημμα, εάν η υπόθεση NOVARTIS είναι σκάνδαλο ή παραδικαστικό κύκλωμα, αντί να κατατίθενται από το σύνολο των κομμάτων ολοκληρωμένες και ρεαλιστικές προτάσεις για την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος της διαφθοράς, η οποία πλέον έχει μετατραπεί σε δομικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας.
Οι συνθήκες είναι ώριμες για την απαραίτητη πολιτική επανεκκίνηση. Αντί η σκανδαλολογία να υποκαθιστά την πολιτική, καλό θα είναι να αποκτήσει σύγχρονο και ουσιαστικό περιεχόμενο ο πολιτικός λόγος.
Μέχρι τώρα καταγράφεται απουσία στρατηγικής και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού της πορείας της ελληνικής κοινωνίας τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και γενικότερα στο υπερεθνικό πεδίο. Είναι πολύ εμφανές, ότι η πορεία της χώρας στο πλαίσιο της δυναμικής της εξέλιξης σε πλανητικό επίπεδο δεν είναι σχεδιάσιμη, διότι το πολιτικό σύστημα δεν διαθέτει τους αναγκαίους μηχανισμούς για αυτό το έργο.
Από την ανάλυση του εκφερόμενου πολιτικού λόγου και την πρακτική των κυβερνήσεων τεκμαίρεται, ότι ο σχεδιασμός δεν στηρίζεται στην πολυδιάστατη και διεπιστημονική ανάλυση της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον. Γι' αυτό κυριαρχεί η λογική της εξιδανικευτικής παρουσίασης των προθέσεων και των «προτάσεων» για τις συνθήκες, που θα διαμορφωθούν σε βάθος χρόνου.
Αυτή η οπτική βέβαια παραπέμπει στην έντονη ηθικολογία, που χαρακτηρίζει τον πολιτικό λόγο και την αντιπαράθεση στο πλαίσιο του διαλόγου μεταξύ των κομμάτων, η οποία στοχεύει στην υποβάθμιση της αξιοπιστίας των αντιπάλων και της ηθικής τους ακεραιότητας.
Όσο προχωρούν όμως οι κοινωνίες προς το μέλλον και αυξάνεται η πολυπλοκότητα της πραγματικότητας, ενώ η ταχύτητα της εξέλιξης μεγαλώνει, ο βαθμός διακινδύνευσης των κοινωνιών θα παίρνει μη ελεγχόμενες διαστάσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την βιωσιμότητα τους και την ειρήνη.
Αυτή η προοπτική πρέπει να συρρικνωθεί και να μην απειλεί την πορεία των κοινωνιών σε βάθος χρόνου. Το περιεχόμενο του πολιτικού λόγου επιβάλλεται να αποκτήσει λειτουργικό, ουσιαστικό και σύγχρονο φορτίο με την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης και προσανατολισμό το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον.
Μόνο τότε, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, θα λειτουργούν πολιτικά υποκείμενα, που μπορούν να αναλάβουν και να διεκπεραιώσουν τις ευθύνες, που τους αναλογούν ανάλογα με το πεδίο δραστηριοποίησης τους.
ΙΙΙ. Διαφθορά, σκανδαλολογία, ΜΜΕ, παρακμή της πολιτικής
Χρίστος Αλεξόπουλος - Γενικευμένη διαφθορά, 30.8.2020
Η δημόσια αντιπαράθεση των κομμάτων και του πολιτικού προσωπικού στην Ελλάδα, αντί να λειτουργεί ως καταλύτης για την ανάπτυξη διαλόγου στην κοινωνική βάση με κατάληξη την διαμόρφωση στάσεων στους πολίτες σε σχέση με την κατεύθυνση της πορείας της χώρας στο μέλλον, εξαντλείται στην σκανδαλολογία και στην «χρέωση» ευθυνών στο ατομικό επίπεδο, χωρίς όμως να συνδέονται με την γενικευμένη διαφθορά, η οποία αποτελεί πλέον δομικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας.
Αρκεί να ληφθεί υπόψη η ηθικά και κοινωνικά μη νομιμοποιήσιμη πρακτική, που αποσκοπεί στην αποκόμιση προσωπικού οφέλους (π.χ. το «μέσον» ως εργαλείο για την εξεύρεση εργασίας ή ανάθεση έργου, η δωροληψία, η δωροδοκία, η οικογενειοκρατία, η κατάχρηση, η φοροδιαφυγή κ.λ.π.) και θα γίνουν ορατά ο υψηλός βαθμός διαφθοράς, που διαπερνά την ελληνική πραγματικότητα και το εύρος της παρακμής.
Ουσιαστικά με την μετατροπή της διαφθοράς σε σκανδαλολογία από το πολιτικό σύστημα διαμορφώνεται το κατάλληλο επικοινωνιακό εργαλείο για την δημιουργία πολιτικού κλίματος και την άσκηση επιρροής στους πολίτες με στόχο την διαμόρφωση της επιθυμητής στάσης.
Δεν αντιμετωπίζονται τα πραγματικά αίτια της αναγωγής της διαφθοράς σε δομικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας, ενώ τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και ιδιαιτέρως τα εικονικά, ως προεκτάσεις του πολιτικού συστήματος μετατρέπονται σε βασικούς συντελεστές της διαμόρφωσης πολιτικού κλίματος σε πραγματικό χρόνο.
Μακροπρόθεσμα όμως δεν διασφαλίζεται η γενικευμένη άσκηση πολιτικής επιρροής στις τοπικές κοινωνίες, διότι η προσέγγιση των πληροφοριών, που διοχετεύονται από τα ΜΜΕ στους πολίτες, δεν βασίζεται στην αξιοποίηση του ορθολογισμού, αλλά στην εντύπωση, που προκαλούν. Και αυτή εύκολα αλλάζει, διότι η πραγματικότητα δεν λειτουργεί εξιδανικευτικά, όταν οι εντυπώσεις δεν συμπορεύονται με τα ορατά δεδομένα της εξέλιξης.
Τα πραγματικά αίτια της διαφθοράς άπτονται της οργανωτικής δομής της κοινωνίας, του συστήματος κοινωνικών αξιών και της πολιτικής διαχείρισης της πραγματικότητας. Όταν, για παράδειγμα, τα διάφορα κοινωνικά συστήματα οικοδομούνται με πελατειακή και συντεχνιακή λογική, είναι αναμενόμενο φαινόμενο η ευδοκίμηση της διαφθοράς ως μέσου για την διατήρηση ή διεκδίκηση των προνομίων, που παρέχονται από αυτά.
Αυτή η πραγματικότητα εξηγεί, γιατί το ελληνικό κράτος διογκώθηκε, ως προς την στελέχωση του, χωρίς όμως ταυτοχρόνως να συμπορεύεται με τον τρόπο οργάνωσης ενός σύγχρονου φορέα στην εποχή της γνώσης και της ψηφιοποίησης.
Ανάλογα στατικός προσανατολισμός είναι και η καλλιέργεια της συντεχνιακής λογικής με επακόλουθο την οικογενειοκρατία στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης, οικονομία (κληρονομιά οικογενειακών επιχειρήσεων π.χ. φαρμακεία) και πολιτική (π.χ. κατάληψη θέσεων βουλευτών ή πρωθυπουργών).
Η πελατειακή και η συντεχνιακή διάσταση της διαφθοράς προϋποθέτουν βέβαια και ανάλογη λειτουργία των θεσμών, όπως είναι το κράτος και οι κυβερνήσεις, οι οποίες την χρησιμοποιούν ως πολιτικό εργαλείο για την απόκτηση και διεύρυνση της επιρροής στο εκλογικό σώμα.
Είναι «κοινό μυστικό» η λειτουργία κομμάτων και πολιτικών προσώπων ως «μέσων» για την επίτευξη ατομικών στόχων από τους πολίτες (π.χ. πρόσληψη στο δημόσιο, ανάθεση έργου στο πλαίσιο δημοσίων διαγωνισμών κ.λ.π.).
Βέβαια με αυτό τον τρόπο η αξιοκρατία και το κοινωνικό συμφέρον αποδομούνται, ενώ οι κοινωνίες δεν κινούνται με λειτουργικό και σύγχρονο τρόπο προς το μέλλον, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο βαθμός διακινδύνευσης τους.
Αυτό σημαίνει, ότι η διαφθορά συρρικνώνει την κοινωνική δικαιοσύνη, διότι προωθούνται οι κοινωνικές ανισότητες και η υποκατάσταση του δικαίου από την απουσία κανόνων με γενικευμένη ισχύ, οι οποίοι οριοθετούν με αξιακό περιεχόμενο την ατομική συμπεριφορά και στάση και ταυτοχρόνως διασφαλίζουν την πραγμάτωση του κοινωνικού και του ατομικού συμφέροντος.
Επίσης θετικό υπόστρωμα για την ευδοκίμηση της διαφθοράς αποτελεί ο μονοδιάστατος προσανατολισμός των σύγχρονων κοινωνιών στον καταναλωτισμό και στην ανταγωνιστική λογική ως βασικών παραμέτρων για την απόκτηση κοινωνικού στάτους και ανάλογης αναγνώρισης, ώστε να επιτυγχάνεται η προώθηση του ατομικού συμφέροντος και η αντίστοιχη υλική ευημερία.
Η διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης και η οικοδόμηση της ενσυναίσθησης (ικανότητα του ατόμου να «μπαίνει» στη θέση των συμπολιτών του να τους καταλαβαίνει και να τους συμπαρίσταται) με ταυτόχρονη ανάληψη των ευθυνών, που αναλογούν για την προώθηση του κοινωνικού συμφέροντος και της κοινωνικής συνοχής, δεν αποτελούν προτεραιότητα στις σύγχρονες κοινωνίες.
Δεν είναι βέβαια εύκολο, διότι η παραγωγή κοινωνικών αξιών δεν είναι πλέον αποτέλεσμα των κοινωνικών σχέσεων και διεργασιών στο τοπικό κοινωνικό πεδίο. Αυτή η λειτουργία έχει υποκατασταθεί από τα καταναλωτικά πρότυπα, που διοχετεύονται μαζικά από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας στο πλαίσιο της διαφήμισης και της κοινωνίας του θεάματος.
Γι' αυτό και η πολιτική επικοινωνία οριοθετείται κυρίως από την εντύπωση, που προκαλεί ο εκφερόμενος πολιτικός λόγος και η πολλαπλασιαστική επιρροή του στο πλαίσιο της αναπαραγωγής του στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας.
Με αυτό τον τρόπο όμως η διαφθορά δεν καταπολεμάται, διότι οι πρακτικές, που εφαρμόζονται, διαπερνώνται από την οπτική του ωφελιμισμού και μάλιστα του ατομικού ή του συστημικού, ο οποίος εξαντλείται στα όρια της λογικής της συντεχνιακής πραγματικότητας (π.χ. στο χώρο της πολιτικής, της οικονομίας, της επαγγελματικής δραστηριότητας κ.λ.π.).
Γι' αυτό το πολιτικό σύστημα κάνει την εύκολη επιλογή της υποκατάστασης της αντιμετώπισης της διαφθοράς με την σκανδαλολογία. Με αυτό τον τρόπο «θολώνεται» η πραγματικότητα (άρα και οι ευθύνες), δεν αντιμετωπίζονται οι παθογένειες της, ενώ είναι πολύ πιο εύκολο να ασκηθεί πολιτική επιρροή στους πολίτες με εργαλείο την ηθικολογία και στόχο την διαμόρφωση της επιθυμητής στάσης. Οι αντιπαραθέσεις των πολιτικών και ιδιαιτέρως κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης, στο Κοινοβούλιο είναι πολύ χαρακτηριστικές (Novartis, «παραδικαστικά κυκλώματα» κ.λ.π.).
Το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα βέβαια αυτών των πρακτικών είναι η πολιτική και κοινωνική παρακμή.
Ο Χρίστος Αλεξόπουλος είναι ερευνητής κοινωνιολόγος
Μετά την Κρίση - Αρθρογραφία του Χρίστου Αλεξόπουλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου