Βασίλειος, ο Άγιος των φτωχών, των αδυνάτων

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση της Καππαδοκίας, στα χρόνια που ο Μέγας Βασίλειος ήταν επίσκοπος της Καισάρειας (370-379), ήρθε με τους στρατιώτες του να την καταλάβει ένας τοπικός άπληστος άρχοντας ή στρατιωτικός διοικητής, έχοντας πρόθεση να τη λεηλατήσει. Τότε ο Βασίλειος ζήτησε από τις πλούσιες οικογένειες της πόλης να του φέρουν πολύτιμα κοσμήματα και χρυσά φλουριά, και από τις πιο φτωχές ό,τι νομίσματα αξίας είχαν και μπορούσαν να δώσουν, προκειμένου να τα παραδώσει ως «λύτρα» στον επιδρομέα πλιατσικολόγο.

Πράγματι συγκεντρώθηκαν πολλά πολύτιμα και ο Βασίλειος τα πρόσφερε στον άρχοντα και απάλλαξε την πόλη από την επικείμενη καταστροφή. Κατά μια εκδοχή της παράδοσης, ο Άγιος γνωρίζοντας το πάθος του άπληστου άρχοντα για τα τυχερά παιχνίδια, τον δέσμευσε προηγουμένως στο εξής στοίχημα: Άν ο Βασίλειος νικούσε στον αγώνα της χαρτοπαιξίας, ο άρχοντας θα έδινε πίσω τα χρυσά, άν έχανε, ο άρχοντας θα έπαιρνε επιπλέον τα πολύτιμα της εκκλησίας και το κάστρο της πόλης. Ο Βασίλειος κέρδισε και πήρε πίσω τα χρυσά. 

Μέγας Βασίλειος. Καθεδρικός Αγ. Σοφίας, Οχρίδα

Γιατί χάνονται το χιόνι, η αστερόσκονη και τα Χριστούγεννα;

Τέτοιες μέρες κάθε χρόνου, δυστυχώς, αυτές οι σκέψεις μπορεί να γίνονται ολοένα και πιο επίκαιρες.

   

Λένε συχνά, ότι για τους ορθόδοξους χριστιανούς - τουλάχιστον για τους ορθόδοξους του Οικουμενικού Πατριαρχείου ή για τους Έλληνες χριστιανούς της Εκκλησίας της Ελλάδας  - η κατεξοχήν θρησκευτική εορτή  είναι το ανοιξιάτικο Πάσχα. Εικάζουν τώρα ότι η μεγάλη τριπλή γιορτή του χειμώνα, τα Χριστούγεννα μαζί με την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα, όχι μόνον δεν βιώνεται - και ποτέ δεν βιωνόταν - ως ισότιμη με τη γιορτή του Πάσχα, αλλά δεν ήταν ούτε καν πηγή βιωμάτων μιας «πλήρως θρησκευτικής εορτής» ιδιαίτερης σημασίας. 

Οι πιο παλιοί, τουλάχιστον όσοι περάσαμε τα παιδικά μας χρόνια στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες έξω από τα κέντρα των δύο μεγάλων πόλεων, εντελώς άλλα πράγματα θυμόμαστε από την πραγματική παράδοση των τόπων μας, από τους γονείς μας, από τους παλιότερους μας. Και δεν χρειάζεται να σκεφτούμε μόνον τις «εξωτικές» λαϊκές τελετουργίες του χιονιού και της φωτιάς των βαθιά βαλκανικών Χριστουγέννων στη Δυτική Μακεδονία, όπως τις τεράστιες φωτιές στη Φλώρινα τη νύχτα της 23ης Δεκεμβρίου - με ξύλα που πρέπει να είναι από κέδρους - , τις «κλαδαριές» στη Σιάτιστα, το «Χριστουγεννιάτικο Ξύλο» (Μπότνικ) που υποδέχεται στο τζάκι τον Μικρό Χριστό σε χωριά της Έδεσσας και άλλους «εμπρησμούς» αλλού. Ούτε τα «καρναβάλια» της Γέννησης, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων (αλλού λέγονται ραγκουτσάρια - μάλλον από το ρήμα ράγκαμ = γεννώ, αλλού μπουμπουσιάρια), στην Καστοριά, στα Γρεβενά, στην Κοζάνη και στα χωριά του Βοΐου και του Σινιάτσικου, ή άλλες αντίστοιχες τελετουργίες στη λοιπή Ελλάδα. Ακόμη και σε λιγότερο «εξωτικά» μέρη, πολύ κοντά στη «συμπρωτεύουσα» Θεσσαλονίκη, ο πατέρας μου έφερνε πάντα στο σπίτι, λίγες μέρες πρίν τα Χριστούγεννα, ένα κλαδί άγριου θάμνου, που μένει καταπράσινος όλο το χειμώνα, ήδη στολισμένου από τη φύση με μικρούς κόκκινους σκληρούς καρπούς που ωριμάζουν τον Δεκέμβριο, για να του βάλουμε κι άλλα στολίδια και να το κάνουμε χριστουγεννιάτικο δέντρο.

Ο παράξενος θάμνος λέγεται Ruscus aculeatus - Λαγομηλιά ή Οξυμυρσίνη. Συνηθισμένο φυτό σε όλη τη νότια και κεντρική Ευρασία, φυτρώνει στα δάση, κάτω από τα δέντρα. Δεν του κρεμούσαμε τότε ηλεκτρικά φωτάκια. Μόνον γυάλινα χρωματιστά στολίδια και πολύχρωμες χάρτινες φιγούρες, «σκαλιστά», με Φάτνες, Μάγους, Αγιοβασίληδες και αγγέλους, όλα πασπαλισμένα με χρυσόσκονη και ασημόσκονη.  Ήταν Αστερόσκονη, magical stardust, σαν την αστερόσκονη στο τραγούδι της Τζόνι Μίτσελ και στα μυθιστορήματα του Φίλιπ Πούλμαν για μικρά και μεγάλα παιδιά. Έριχνε τα σπιθίσματα της λάμψης της πάνω στους κόκκινους μικρούς γυαλιστερούς καρπούς και στα στιλπνά, σκληρά, αγκαθωτά φυλλοκλάδια, τόσο αιχμηρά όσο του Ακάνθινου Στεφάνου (κατά την παράδοση φτιαγμένου από κλαδιά Paliurus spina-Christi - Παλιούρι ή Αγκάθι του Χριστού). Κι εκείνα τα αντανακλούσαν, πολλαπλασίαζαν τις σπίθες της αστερόσκονης.

Αγγλικός αντιευρωπαϊσμός, μετανάστευση, φτώχεια. Μυστικά και ψέματα και μισές αλήθειες

Οι Ασιάτες και Αφρικανοί μετανάστες που έρχονται για να εργαστούν στην Αγγλία γενικά δεν είναι ανεπιθύμητοι και γίνονται αποδεκτοί σχετικά εύκολα. Ο λόγος είναι απλός: Εργάζονται συνήθως σε πενιχρά αμοιβόμενες και επισφαλείς θέσεις εργασίας του τριτογενούς τομέα, καθώς και «υπηρεσιών μέριμνας» (π.χ. νοσηλευτές, οικιακοί βοηθοί κτλ). Η είσοδος αυτής της ομάδας νέου εργατικού δυναμικού στην αγορά εργασίας, συντελεί ώστε να συμπιέζονται κυρίως οι μισθοί των νεαρών Άγγλων εργαζομένων ή και μεγαλύτερων αλλά ανειδίκευτων συναδέλφων τους. Δηλαδή ζημιώνει αυτούς για τους οποίους δεν δίνουν δεκάρα τα σημερινά συνδικάτα και το τμήμα της κοινής γνώμης που έχει ισχυρή φωνή - ακριβώς όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα. Έτσι, στην Αγγλία, οι «έγχρωμοι» μετανάστες είναι κοινωνικά αποδεκτοί. Ή και καλοδεχούμενοι, επειδή συμπιέζουν το εργασιακό κόστος των μικροεπιχειρήσεων, των υπηρεσιών και διογκώνουν συνολικά τον επισφαλή τομέα της αγοράς εργασίας.
Αντίθετα, όσοι Ευρωπαίοι (όχι μόνον Ανατολικοευρωπαίοι - διότι στην Αγγλία εισρέουν επίσης Ισπανοί, Πορτογάλοι, Ιταλοί) μεταναστεύουν στην Αγγλία για να εργαστούν σε χειρωνακτικές ή ημι-χειρωνακτικές εργασίες, κατευθύνονται είτε σε καλύτερα αμειβόμενες, ακόμη σχετικά «προστατευόμενες» από τα συνδικάτα θέσεις μισθωτής εργασίας, είτε σε «αυτοαπασχόληση» (υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι και άλλοι ειδικευμένοι τεχνίτες οικοδομικών), αλλά και σ΄εκείνες τις  λίγες θέσεις ειδικευμένης εργοστασιακής απασχόλησης που έχουν απομείνει ακόμη στην Αγγλία. Συνεπώς, συντελούν στο να συμπιέζονται οι μισθοί ή άλλες απολαβές πρώην - ή και νύν - σχετικά «προστατευόμενων» κοινωνικών ομάδων. Γι' αυτό το λόγο, οι μετανάστες από την ηπειρωτική Ευρώπη, αντίθετα από τους Ασιάτες και Αφρικανούς, δεν είναι αποδεκτοί από τις πιο παραδοσιακές μερίδες των Άγγλων εργαζομένων και των μεσοστρωμάτων, οι οποίες ζουν σε άλλοτε ευημερούσες μικρομεσαίες επαρχιακές towns, όπως εκείνες που πρίν από 2-3 δεκαετίες ήταν ανθηρά κέντρα χαλυβουργίας, ανθρακωρυχείων και πολλών μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Η «νέα αγγλική εργατική τάξη» του τριτογενούς τομέα και των υπηρεσιών, νεαρής ηλικίας, κακοπληρωμένη και συνδικαλιστικά απροστάτευτη, συνωστίζεται κυρίως στα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα, στις cities του Λονδίνου, του Λίβερπουλ, του Μάντσεστερ, του Μπέρμινχαμ, του Λιντς κτλ. Εκεί βλέπουμε μεγάλες πλειοψηφίες εναντίον της Brexit αλλά και ποσοστά του Εργατικού Κόμματος 70 ή και 80 % - παρά τις απώλειες.  

© CityMetric/Alasdair Rae - Data: House of Commons Libary, MHCLG (εκλογές 2017)

Π.χ. από τις εκλογικές περιφέρειες του ευρύτερου Μάντσεστερ με πολυάριθμες πληθυσμιακές ομάδες στερημένες οικονομικά και με υψηλή ανεργία, το Εργατικό Κόμμα έλαβε στο Manchester Gorton 77,6 % και στις περιφέρειες Oldham West, Wythenshawe, Ashton-under-Lyne, Worsley και Stalybridge ποσοστά της τάξης του 50 %. Στατιστικές λένε ότι η πόλη της Αγγλίας με πιο μεγάλη αναλογία φτωχών πληθυσμιακών ομάδων σήμερα είναι το Middlesbrough στο Βόρειο Γιορκσάιρ. Εκεί οι Εργατικοί έλαβαν 50,5 %, παρά την μεγάλη μείωση ποσοστών τους και την πτώση της  συμμετοχής στις εκλογές. Στις περιφέρειες Liverpool Walton και Birmingham Hodge Hill με τεράστια ποσοστά  φτώχειας και ανεργίας, το Εργατικό Κόμμα έλαβε, αντίστοιχα, 84,7 % με σχεδόν μηδενικές απώλειες  και 78,7 % με πολύ μικρές απώλειες.

Η στατιστική και οι αριθμοί αποκαλύπτουν και κάτι άλλο πολύ ενδιαφέρον: Στο σύνολο της Αγγλίας, το Εργατικό Κόμμα είχε μικρότερο ποσοστό απωλειών προς τους αντιευρωπαίους Συντηρητικούς (4,70 %), παρά προς τους ναυαγισμένους Φιλελεύθερους (6,06 %). Στη Σκωτία, οι απώλειες  προς το εκεί Εθνικό Κόμμα (SNP), απομάκρυναν από τους Εργατικούς και τους λίγους Σκωτσέζους ψηφοφόρους που τους είχαν απομείνει.

Γ. Ρ.

Paul Mason: Γιατί χάσαμε στη Βρετανία (Aυγή, 23.12.2019)
 

Guy Standing: Από τις βιομηχανικές κοινωνίες σε παγκόσμιο ταξικό κατακερματισμό - Επισφάλεια και «πρεκαριάτο» (MτK)
 
Michael Norris: Τζων Ράσκιν - Μια φωνή από τον 19ο αιώνα μιλά για τις σημερινές κοινωνίες της ανισότητας (ΜτΚ)

Βρετανία, Βrexit: Tοξικός Συντηρητισμός· και μια ακόμη αποτυχημένη απόπειρα αναζωογόνησης της Σοσιαλδημοκρατίας

Ο λόγος που θριάμβευσαν οι Συντηρητικοί του Μπόρις Τζόνσον και ηττήθηκαν κατά κράτος οι Εργατικοί του Τζέρεμι Κόρμπιν είναι ένας κυρίως: Στις κοινοβουλευτικές εκλογές της 12ης Δεκεμβρίου 2019, το θέμα που κυριάρχησε ήταν η Brexit, όχι η κοινωνική και οικονομική κατάσταση της χώρας. Αυτό υποστηρίζεται εντός του Εργατικού Κόμματος, τουλάχιστον από τους υποστηρικτές του Κόρμπιν. Φυσικά, προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν τις ευθύνες της ηγεσίας· ωστόσο, επί της ουσίας έχουν απολύτως δίκιο: Οι τωρινές κοινοβουλευτικές εκλογές πιθανότατα είχαν κριθεί ήδη το 2016, στο δημοψήφισμα για την Brexit. Από τότε το Εργατικό κόμμα είναι ανεπανόρθωτα ηττημένο. Τότε, ο Τζέρεμι Κόρμπιν, όπως και πολλοί άλλοι Βρετανοί αριστεροί, δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ότι «η Brexit ήταν το καταστροφικό, φονικό όπλο της τυχοδιωκτικής Ακροδεξιάς».
Οι Εργατικοί αφέθηκαν στο έλεος των άτυπα συνασπισμένων σκληρών δεξιών του Συντηρητικού Κόμματος και του Φάρατζ. Δεν αναζήτησαν δραστικά πολιτικά εργαλεία για να αντιδράσουν στις μεταλλαγμένες πολιτικές και ιδεολογικές συμπεριφορές της πρώην εργατικής τάξης και των ποικίλων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων της «επαρχιακής Αγγλίας» (δηλαδή έξω από την τετράδα Λονδίνο-Λίβερπουλ-Μάντσεστερ-Λιντς, 3-4 άλλες μεγάλες αγγλικές πόλεις και τις 2 παραδοσιακές πανεπιστημιουπόλεις). Τις μεταλλάξεις αυτές τις προκάλεσαν οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές τριών δεκαετιών. Η παλιά εργατική τάξη όπως την ξέραμε, είναι τώρα πρώην εργατική τάξη. Και η «νέα», εάν υποθέσουμε ότι υπάρχει, υπάρχει μόνον στις cities. Όχι στις towns. Eίναι οι συνωστισμένοι χαμηλόμισθοι του τριτογενούς τομέα.

Αφύσικες φαντασιώσεις, αδιαπραγμάτευτοι τρόποι ζωής - «Mε τα δεινά των πολλών πληρώνεται η χλιδή των λίγων»

Στον κόσμο όπως είναι σήμερα - στον οποίο, υποτίθεται, κυριαρχεί η ψυχρή λογική, η τεχνολογία και η επιστήμη -, πράγματα μεθυστικά και υπνωτικά είναι οι συνθετικές αδρεναλίνες και τεστοστερόνες που κινούν τους τρόπους ζωής των περισσότερων ανθρώπων. Ιδίως αρρένων μεσήλικων ή κάπως νεότερων άν και όχι πια στην πρώτη νεότητα, αλλά όχι μόνον αυτών. Λόγου χάρη: Η ερεθιστική θέα του αμύθητου πλούτου ελάχιστων και η απατηλή προσδοκία - από πολλούς - ενός τέτοιου πλούτου· η βουλιμία για την «κατάκτηση του άλλου φύλου»· η αρπακτική πλεονεξία για συσσώρευση χρήματος ή άλλων περιουσιακών στοιχείων· η κατανάλωση άχρηστων και συχνότατα βλαβερών για τον καταναλωτή πραγμάτων· τα τεράστια τζιπ ή άλλα αυτοκίνητα βάρους δύο τόννων για να μετακινείται ένα άτομο μόνο του μέσα σε πόλεις· το διοξείδιο του άνθρακος που αποπνέει όλο το κέλυφος αυτής της μοντέρνας, ελεύθερης και πλούσιας ζωής που τόσο γουστάρουμε - και που το πανηγυρίζουμε ως δείκτη ανάπτυξης και προόδου. 

Όσο επικρατεί ο Αφύσικος κανόνας ότι οι διαφορετικοί τρόποι ζωής είναι εξίσου θεμιτοί και δεν επιδέχονται αξιολόγηση και κριτική με λογικά επιχειρήματα, η υπνωτική δράση αυτών των συνθετικών αναβολικών και διεγερτικών θα παραμένει ακατανίκητη.
Ένα παράδειγμα: Οι πλούσιες ελίτ των ΗΠΑ αμφότερων των πολιτικών αποχρώσεων (φιλελεύθερες και λαïκίστικες) θεωρούν αδιαπραγμάτευτο κεκτημένο τον λεγόμενο αμερικανικό τρόπο ζωής, δηλαδή την επιδίωξη ή τη φαντασίωση μιας ζωής με όλες τις παραπάνω συνθετικές ουσίες σε μέγιστη συγκέντρωση, αυτές που ρίχνει μέσα στα μυαλά των ανθρώπων το ισχύον οικονομικό σύστημα. Ας θυμηθούμε ότι ακόμη και επί προεδρίας Ομπάμα, στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα στη Νότια Αφρική (2011), ο τότε αρχιδιαπραγμεταυτής των ΗΠΑ Todd Stern, μιλώντας στην ολομέλεια της Διάσκεψης, είπε το εξής διαβόητο: “If equity is in, we are out”. «Γιατί άν σταματήσει η παροχή διεγερτικών, το οικονομικό και κοινωνικό σύστημά μας θα απονεκρωθεί». Έτσι θα αιτιολογούσε το veto του, εάν ήθελε να γίνει ευθύς και ειλικρινής.
Παραδείγματα ανάλογα, ίσως όχι τόσο ακραία, μπορούμε να δούμε άφθονα και εδώ, στην καθημερινή μας ζωή, γύρω μας.

© Paul Kuttner/ The World At 1°C - Nathan Thanki

Ο παμπόνηρος τυχοδιώκτης και ο αργόστροφος, πολιτικά ανεπαρκής έντιμος. Η Βρετανία βουλιάζει στην παρακμή και στην κοινωνική βαρβαρότητα

της Πόλλυ Τόινμπυ

 

© The Guardian - Polly Toynbee: Devoid of agility, charisma and credibility, Corbyn has led Labour into the abyss, 13.12. 2019
  

“Οι καλύτεροι χωρίς πεποίθηση, ενώ οι χειρότεροι
Είναι γεμάτοι από την ένταση του πάθους” 
(William Butler Yeats, The Second Coming - απόδοση στα Ελληνικά: Γιώργος Σεφέρης)

Ο εφιάλτης έγινε πραγματικότητα. Η χειρότερη περίπτωση πολιτικού εκλέχτηκε πρωθυπουργός. Τις πιο δύσκολες ώρες θα τις βρούμε μπροστά μας. Ένας πολιτικός ακατάλληλος για οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα, ο Μπόρις Τζόνσον, αναλαμβάνει τα ηνία μιας απόλυτης εξουσίας, με πλειοψηφία που σπάνια δίνεται σε ηγέτη.

William Butler Yeats

“Ο Κόρμπιν θα μπορούσε να μας είχε σώσει. Εάν από την αρχή είχε οδηγήσει το Εργατικό Κόμμα και τα συνδικάτα με πλήρη ισχύ, πολωτικά και κατά μέτωπον εναντίον της Brexit, το δημοψήφισμα που χάθηκε με μικρή διαφορά θα μπορούσε, ίσως, να είχε κερδηθεί. Αλλά αυτός και οι συνεργάτες του αρνήθηκαν να παίξουν αυτόν τον ρόλο τότε, το 2016, στο δημοψήφισμα. Άφησαν το γάμο και πήγαν για πουρνάρια. Ο Κόρμπιν έπαθε σύγχυση, βραχυκυκλώθηκε, έβαλε μόνος του τρικλοποδιά στον εαυτό του”

1989-2019, Ανατολική Ευρώπη. Οι κομμουνιστικές και οι φιλελεύθερες ελίτ τσαλαπάτησαν την ισότητα και τη δικαιοσύνη, οι λαϊκιστές επωφελούνται και συνεχίζουν

Δημητρίνα Πέτροβα

© Dissent Magazine - Dimitrina Petrova: The 1989 Revolutions and the Roots of Illiberal Populism, 24.10.2019

   

Η βαθιά κοινωνική αδικία στη μεταβατική φάση μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, τροφοδότησε με ψήφους αντίδρασης και οργής την έκρηξη της λαϊκιστικής πολιτικής, της εχθρικής προς τις ελευθερίες του πολίτη, που παρατηρούμε σήμερα σε όλη την περιοχή.

Όμως το μεν άδικο μοντέλο «μετάβασης» στην οικονομία της αγοράς ήταν εισαγωγή από τη Δυτική Ευρώπη (όπου το 1989 είχαν ήδη εμπεδωθεί τα νεοφιλελεύθερα δόγματα και αποξηλώνονταν το κράτος πρόνοιας), οι δε νέες κοινωνικές ελίτ δομήθηκαν με βάση την παλιά νομενκλατούρα της κομμουνιστικής εποχής και τους απογόνους της, για τους οποίους η παλιά ελίτ φρόντιζε «να σπουδάζουν στα καλύτερα πανεπιστήμια της Δύσης». Όταν επικρίνουμε την ανελεύθερη, δεξιά λαϊκίστικη πολιτική στροφή στις κοινωνίες της Κεντρικής & Ανατολικής Ευρώπης μετά το 2010, πρέπει να είμαστε δίκαιοι με αυτούς τους ευρωπαϊκούς λαούς. Δηλαδή αυστηροί και σκληροί με τις τότε (και τώρα) επικρατούσες ιδέες στη Δυτική Ευρώπη, που έγιναν οδηγοί της Ανατολικής το 1989. Αυστηροί και σκληροί με τις παλιές ελίτ της κομμουνιστικής εποχής, όσο και με τις νέες φιλελεύθερες ελίτ (τις ευνοούμενες των Δυτικοευρωπαίων ειδημόνων της κοινωνικής μηχανικής), οι οποίες γρήγορα και αμοιβαία επωφελώς έγιναν ένα σώμα - μια ψυχή με τις παλιές.

Γ. Ρ.

  

Η ιδεολογική νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας επί του κομμουνισμού διαμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο οι ιστορικοί, οι πολιτικοί και οι κοινωνικοί επιστήμονες κατανόησαν τα γεγονότα του 1989. Όμως, σήμερα, υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα για να δούμε με άλλο, αναθεωρημένο τρόπο τις επαναστάσεις του 1989· να ασκήσουμε κριτική στον τρόπο με τον οποίο οι επικρατούσες αφηγήσεις και θεωρίες έχουν παρουσιάσει αυτές τις επαναστάσεις, ουσιαστικά ως μετάβαση από την τυραννία του κόμματος-κράτους σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία. Μια πιο σύνθετη και πιο επακριβής εικόνα εκείνης της χρονιάς-ιστορικού σταθμού, δεν μας αποκαλύπτει μόνον τις διαφορετικές δυνατότητες που υπήρχαν εκείνη την ιστορική στιγμή, όμως παραγκωνίστηκαν και επισκιάστηκαν, αλλά και πώς οι ματαιωμένες προσδοκίες διαμόρφωσαν στις επόμενες δεκαετίες τις μετακομμουνιστικές κοινωνίες και πώς συνέβαλλαν στην άνοδο του ανελεύθερου λαϊκισμού στην περιοχή αυτή της Ευρώπης κατά την τελευταία δεκαετία.
Η σημερινή κυρίαρχη αφήγηση για τo 1989 κατανοεί και περγράφει σωστά ένα σημαντικό πράγμα: Η ελευθερία ήταν ο Πολικός Αστέρας που καθοδηγούσε τη δράση πολλών από τους επαναστάτες της εποχής εκείνης, ιδίως όσους ανήκαν στις πνευματικές ελίτ. Όμως η πλειοψηφία των ανθρώπων ήταν περισσότερο ενοχλημένη και οργισμένη από την προδοσία εκ μέρους των κομμουνιστικών καθεστώτων της υπόσχεσης για ισότητα, παρά από την έλλειψη πολιτικών ελευθεριών. Εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτών βγήκαν στους δρόμους και τις πλατείες των πόλεων της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης επειδή οι ελίτ των καθεστώτων εκείνων, οι οποίες είχαν υποσχεθεί ισότητα, αντί να εκπληρώσουν την υπόχεσή τους έχτισαν έναν νέο κόσμο προνομίων για τους εαυτούς τους. Το παράδοξο του 1989 είναι το εξής: Ο κομμουνισμός δέχτηκε επίθεση και κατεδαφίστηκε από τα αριστερά, από ανθρώπους με ανεκπλήρωτους πόθους για ισότητα, αλλά αυτός ο επαναστατικός δρόμος οδήγησε σε μια νέα κοινωνία, την οποία στη συνέχεια οι ίδιοι άνθρωποι βίωσαν ως ακόμη πιο άδικη από της προηγηθείσας κομμουνιστικής εποχής.

1989, Πολωνία, διαπραγματεύσεις στρογγυλής τραπέζης

Για το ψωμί, την παιδεία και την ελευθερία

Στην ιστορική περίοδο που δίκαια ή άδικα μερικοί τη βλέπουν ως συνεχόμενη και την αποκαλούν ακόμη μεταπολιτευτική, η οποία ήδη κρατά μισό αιώνα παρά τέσσερα χρόνια, πόσο εκπληρώθηκε το πιο διάσημο αίτημα που ακούστηκε στο Πολυτεχνείο - των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, αλλά και στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων και αλλού - τον Νοέμβριο του 1973, και έκτοτε έμεινε εμβληματικό; 
1. Το ονομαστικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ, μετρούμενο με βάση τον μέσο όρο, είναι βέβαια ένας πρώτος δείκτης για το «ψωμί». Σε πείσμα της μετά το 2008 κρίσης, αυτό που δείχνει είναι μια ανοδική κίνηση. Άλλοι αριθμοί, το διάμεσο (median) εισόδημα, η στατιστική κατανομή των εισοδημάτων στα ανώτερα, μεσαία και χαμηλότερα δεκατημόρια του πληθυσμού, και ιδίως ο σύνθετος δείκτης κοινωνικής ανισότητας Gini, δείχνουν εικόνα αρκετά πιο σκοτεινή και δυσάρεστη. Το διάμεσο (median) καθαρό εισόδημα είναι 7.863 € σε ετήσια βάση για το 2018, ήτοι 655 € το μήνα (βλ. Eurostat 30.8.2019). Στοιχειώδεις γνώσεις Στατιστικής αρκούν για να φανεί καθαρά πόσο απατηλή εικόνα δημιουργεί το αντίστοιχο κατά κεφαλήν ονομαστικό ΑΕΠ των 20.000 δολλαρίων (20.324,37 €). Και δεν είναι τυχαίο ότι κυρίως τέτοιοι δείκτες χρησιμοποιούνται ως έγκυροι στις αναλύσεις και στην επιχειρηματολογία σε «κανονικές» χώρες. Όχι ακόμη στην Ελλάδα. Το κοινώς λεγόμενο ότι «είμαστε 20 χρόνια πίσω», είναι άραγε άσχετο με  το θέμα ή μήπως απλοϊκή υπερβολή, τη στιγμή που βλέπουμε τέτοια ίχνη καθυστέρησης στη χρήση των «αριθμών» και των εργαλείων διάγνωσης της πραγματικότητας ακόμη και στη συζήτηση για το βιοτικό επίπεδο;

Και για να πάμε πέρα από τους αριθμούς: Πόσο καλό ψωμί μπορεί να κάνεις με την εμμονική εμπιστοσύνη, κρίση-ξε-κρίση-πριν-και-μετά-την-κρίση, στις ευεργετικές ιδιότητες του παμπάλαιου, χωρίς προζύμι, τρίπτυχου εθνικού βιοπορισμού με «τις δικές μας βιομηχανίες», δηλαδή τουρισμό-οικοδομή-ναυτιλία;

Novartis: Το σκάνδαλο πέθανε και ενταφιάστηκε, ζήτω το μετα-σκάνδαλο, να 'ναι καλά και τα κορόιδα

του Δημήτρη Κ. Ψυχογιού
 

© in.gr - Δημήτρης Κ. Ψυχογιός: Η υγεία των κορόιδων, 6.11.2019

  

«Τα κόμματα έχουν κλειστεί σε πύργο - γυάλινο, για να μπορούμε να παρακολουθούμε τις κονταρομαχίες τους, να χειροκροτούμε και να ψηφίζουμε», γράφει ο Δ. Ψυχογιός. 

Aς δούμε τη μεγάλη εικόνα: Όλη η αδιαφάνεια βυζαντινού τύπου με τις ανακριτικές και δικαστικές δολοπλοκίες για την υπόθεση Novartis, με τους λεγόμενους Ρασπούτιν, με τους πολιτικά αταίριστους εταίρους τους και με τους πολιτικά ομοαίματους (αλλά από άλλη παρέα) άσπονδους εχθρούς τους, πού κατέληξε στην πράξη; Στο να ξεχαστεί και να ξεπλυθεί, νομικά και πολιτικά, το ίδιο το ζήτημα, δηλαδή η καταλήστευση των ασφαλιστικών ταμείων, του Δημοσίου και όχι μόνον, μέσω της κατευθυνόμενης συνταγογράφησης και της υπερτιμολόγησης των φαρμάκων, και να συζητάμε μόνον για το μετα-ζήτημα. Το «σκάνδαλο» απέθανε και ετάφη, όμως στην περίκλειστη αλλά γυάλινη πολιτική σκηνή ζει και βασιλεύει το μετα-σκάνδαλο: Συζητούν μόνον εάν οι «Ρασπούτιν» και οι συνεργάτες τους στοχοποίησαν άδικα πολιτικούς ως χρηματιζόμενους από την φαρμακευτική εταιρία.

Τέτοια έργα τα ξαναείδαμε. Το φινάλε της κωμοτραγωδίας Novartis θυμίζει την πολιτική θύελλα περί «μαστρωπών»-ολιγαρχών στα ΜΜΕ που προκάλεσαν την περίοδο 2004-2007 οι τότε κυβερνώντες (για την ακρίβεια, τους ολιγάρχες τους αποκαλούσαν «νταβατζήδες»), η οποία, αντί για ξήλωμα των «μαστρωπών» και για ένα τέλος της μαστρωπείας, συνέβαλε, στην πράξη, στην πλήρη ασυδοσία τους. Άραγε, κατά λάθος συνέβη; Θριάμβευσε η ετερογονία των σκοπών, ή κάτι άλλο; Πάντως, κάπως έτσι, φτάσαμε στη σημερινή πραγματικότητα των ελληνικών μέσων ενημέρωσης. Κι όποιος δεν καταλαβαίνει, δεν ξέρει πού πατά και πού πηγαίνει...

Και τί θα γίνει άραγε τώρα με την Novartis, με το σκάνδαλο, με το μετα-σκάνδαλο και με τα νέα κοινοβουλευτικά δικαστήρια δι' αναψυχήν των κορόιδων; Χρησιμοποιώντας τα λόγια του Φρίντριχ Σίλλερ στο δράμα Η Συνωμοσία του Φιέσκο στη Γένοβα, «ο Μαύρος την τέλειωσε την δουλειά του» - εάν το διέπραξε κατά λάθος ή σκόπιμα είναι ερώτημα που δεν έχει και πολλή σημασία. Όπως κι άν έγινε, «ο Μαύρος τώρα μπορεί να φύγει».* Και έτσι, κανείς δεν θα ασχοληθεί ξανά με το τί γινόταν (και τί γίνεται) στο κύκλωμα του φαρμάκου. 

Γ. Ρ.

   
Έχει επιστημολογικό, ίσως και οντολογικό ενδιαφέρον, το ότι η βουλή δεν θα ασχοληθεί με το «σκάνδαλο Novartis» αλλά με το αν υπάρχει και ποιοι κατασκεύασαν σκάνδαλο που ίσως δεν υπάρχει. Όπως λέμε μετα-θεωρίες τις θεωρίες που μελετούν θεωρίες, εδώ έχουμε μετα-σκάνδαλο που το μελετά προ-ανακριτική επιτροπή – αυτό δεν έχει ξαναγίνει. Το τέλος του έργου το ξέρουμε όμως: η νεοδημοκρατική πλειοψηφία θα συντάξει το πόρισμά της, η συριζαϊκή μειοψηφία το δικό της, οι υπόλοιποι θα αποχωρήσουν διακριτικά ένας-ένας – πλην του ΚΙΝΑΛ μάλλον, που θα συνεισφέρει υποσημειώσεις στο πόρισμα της ΝΔ πριν το υπερψηφίσει.

Αφού έτσι έχουν τα πράγματα, τι νόημα έχει αν στη Επιτροπή θα μετέχουν ή όχι οι αξιότιμοι κκ Πολάκης και Τζανακόπουλος; Οι ίδιοι μπορούν να βρουν άλλες αφορμές να δίνουν παραστάσεις και ο ΣΥΡΙΖΑ άλλα θέματα ώστε να μπορεί να κραυγάζει ο κ. Ραγκούσης - με όλο το πάθος του προσήλυτου που πρέπει να πείσει τη νέα εκκλησία του για την ειλικρίνεια της πίστεώς του - ότι μας κυβερνά χούντα. Μόνο ο κ. Παπαγγελόπουλος αγωνιά: κινδυνεύει οι εξ αίματος συγγενείς του να τον παραπέμψουν σε δίκη – αλλά τέτοια είναι η πολιτική, κυριαρχούν αχάριστοι και εκδικητικοί συνωμότες, μαθαίνει στα γεράματά του ο αγνός ιδεολόγος.
Όλα είναι άριστα στον καλύτερο δυνατό κόσμο: κόμματα και πρόσωπα γράφουν πόντους για τις δημοσκοπήσεις ελπίζοντας ότι θα γίνουν ψήφοι στις εκλογές.

* Friedrich Schiller: «The Mohr hat seine Arbeit getan, der Mohr kann gehen»

Ο Ταγίπ με τον Βλαντίμιρ ειρηνευτές στο Σότσι, ο Εμμανουέλ Μακρόν σε ρόλο σαμποτέρ στις Βρυξέλλες - Εποχή των τεράτων ή νέα κανονικότητα;

Εάν οι Κούρδοι της Συρίας, μέχρι χθες σύμμαχοι και συμπολεμιστές των Αμερικανών, «αφήνονται με τόση ευκολία στην τύχη τους, τότε τι μπορούν να περιμένουν άλλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ, που δεν έχουν χάσει μάλιστα χιλιάδες μαχητές στο μέτωπο»; Ο σημερινός Πρόεδρος των ΗΠΑ επικαλείται βέβαια ιστορικά γεγονότα: «Στο κάτω-κάτω, σύμμαχοι-ξεσύμμαχοι, και παρόλο που μας αρέσουν, αυτοί οι Κούρδοι δεν βοήθησαν την Αμερική στην απόβαση της Νορμανδίας το 1944».  Αλλά αυτό το επιχείρημα του Ντόναλντ Τραμπ, ακριβώς επειδή μοιάζει με ανέκδοτο και είναι λόγια παιχνιδιάρικα ἐν οὐ παικτοῖς, δίνει ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στο ερώτημα του αρθρογράφου της Καθημερινής (Ν. Παπαδόπουλος, «Οι σταθερές έχουν χαθεί», 23.10.2019).

Από την άλλη πλευρά, για το πόσο η σημερινή, η κυβερνώσα Ευρωπαϊκή Ενωση, μπορεί να οικοδομήσει αντίβαρα εμπιστοσύνης, τα πράγματα μιλούν επίσης από μόνα τους. «Μόλις που κατάφερε, με σκληρά προγράμματα λιτότητας που έφεραν την άνοδο της ξενοφοβίας και της Ακροδεξιάς, να ξεπεράσει το οικονομικό τσουνάμι της Lehman Brothers. Πέντε χρόνια τώρα, όμως, δεν κατάφερε να συμφωνήσει σε μια συνολική πολιτική για τη Συρία, ενώ επέτρεψε στην Τουρκία να ελέγχει την κάνουλα των προσφυγικών ροών», γράφει ο ίδιος αρθρογράφος. 
Άς θυμόμαστε όμως καλύτερα τους ανθρώπους, τα λόγια και τα έργα τους. Πρόβλημα δεν είναι μόνον τα βάρη της προσφυγικής κρίσης που επωμίζεται ο ευρωμεσογειακός Νότος, ιδίως η Ελλάδα και η Ιταλία. Γιατί και η κεντρική πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ, δηλαδή ο χειρισμός για τη χώρα της, εξαρχής καταγγέλθηκε ως ανεύθυνη και ανήθικη, με επιχειρήματα πολιτικά και ηθικά, από σχολιαστές λίγους μεν, αλλά κάθε άλλο παρά δεξιούς.  Είναι πολλά και αλληλένδετα: Selfies με μετανάστες, «θα τα καταφέρουμε», «η δημοκρατία να είναι συμβατή με τις αγορές»· αλλά και η αναβάθμιση της τουρκικής ημιδημοκρατικής εξουσίας σε ρυθμιστή των μεταναστευτικών ρευμάτων ήταν έργο δικό της.