Τρεις προϋποθέσεις για ισχυρή ανάπτυξη, μετά και πέρα από το αποτυχημένο κράτος

δύο άρθρα του Κώστα Καλλίτση

 

1. Τρεις προϋποθέσεις για ισχυρή ανάπτυξη
 

© Καθημερινή, Τρεις προϋποθέσεις για ισχυρή ανάπτυξη, 19.06.2016

 

Ε. Τσακαλώτος, Γ. Χουλιαράκης

Πώς θα έρθει ισχυρή ανάπτυξη για να πολεμήσουμε την ανεργία; Την περασμένη Κυριακή, η «Καθημερινή» δημοσίευσε μια λιτή και σαφή δήλωση του υπουργού αναπληρωτή Οικονομικών κ. Γ. Χουλιαράκη που έδειχνε τον δρόμο: «Χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις, δημόσιες και ιδιωτικές. Για να τις προσελκύσουμε απαιτείται ένα ενιαίο αφήγημα και μια συμπεριφορά φιλική στην επιχειρηματικότητα. Αν αυτά δεν υπάρξουν, δεν θα επιτευχθούν οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που προβλέπονται στο πρόγραμμα».

Θεωρώ αυτήν τη δήλωση σημαντική για τρεις λόγους:

(α) Ηρθε ως συνέχεια της σε ανάλογο πνεύμα ομιλίας του πρωθυπουργού στα Ποσειδώνια.

(β) Εγινε αμέσως μετά τη σύσκεψη με θέμα την ανάπτυξη, που είχε προηγηθεί λίγες ώρες, υπό την προεδρία του πρωθυπουργού κ. Αλ. Τσίπρα και με συμμετοχή των Γ. Δραγασάκη και Ευκλ. Τσακαλώτου. Αρα, η δήλωση Χουλιαράκη αποτύπωνε και τη γνώμη της κυβερνητικής ηγεσίας – όχι μόνο τη δική του. Και,

(γ) γιατί έθεσε τρία ουσιαστικά θέματα. 

• Το πρώτο είναι ότι δεν χρειαζόμαστε μόνο πολλές επενδύσεις γενικώς αλλά (και ιδιαίτερα) πολλές, μεγάλες και από μεγάλους επενδυτικούς φορείς. Επενδύσεις από ισχυρούς επενδυτές, που θα μπορούν να αναλάβουν το ρίσκο της επένδυσης αλλά, επίσης, θα έχουν την οικονομική δύναμη να στηρίξουν, να υπερασπιστούν την επένδυσή τους κάτω από όλες τις συνθήκες. Συνθήκες που εξαρτώνται και διαμορφώνονται και από τις διεθνείς και δη τις ευρωπαϊκές εξελίξεις – οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται από τη μεγαλύτερη δυνατή σταθερότητα... 

• Το δεύτερο θέμα είναι ότι απαιτείται ενιαίο κυβερνητικό αφήγημα. Δεν είναι δυνατόν, όποιος υπουργός θέλει, να κινείται σε γραμμή αποκλίνουσα ή αντίθετη με την επίσημη κυβερνητική πολιτική. Η χώρα, δυστυχώς, έχει διακριθεί στην υπερπαραγωγή αναξιοπιστίας. Δεν διαθέτει κάποιο περίσσευμα αξιοπιστίας, που θα επέτρεπε σε κάποια/ον υπουργό να πει μια ανοησία ή να ρίξει ένα «κλάμα» κι αυτά, απλά, να προσπεραστούν ως γραφικότητες. Οτιδήποτε προσθέτει σταγόνες στον σημερινό όγκο αναξιοπιστίας, προκαλεί μεγάλη ζημιά. Γι’ αυτό, κατά τη γνώμη μου, χρειάζεται κυβερνητική ανασύνταξη με κυβερνητικό ανασχηματισμό αποτελεσματικότητας τώρα, όχι το φθινόπωρο – δεν περισσεύει χρόνος, δεν υπάρχουν περιθώρια.

• Το τρίτο θέμα είναι ότι για την προσέλκυση επενδύσεων θα πρέπει να υπάρξει συμπεριφορά φιλική στην επιχειρηματικότητα. Μπορεί η διατύπωση Χουλιαράκη να τσακίζει το DNA αρκετών «πολύ-αριστερών-στα λόγια», αλλά αυτό είναι δικό τους πρόβλημα – όχι της χώρας. Ούτε η φιλική συμπεριφορά σημαίνει νέα μείωση των μισθών και των ημερομισθίων ούτε πλήρη απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων. Αυτά τα έχει «καταφέρει» μόνη της η μαζική ανεργία, έχει διαλύσει την αγορά εργασίας και έχει εξατμίσει την αμοιβή της εργασίας. Αν δεν έρθουν επενδύσεις, η φτωχοποίηση του ελληνικού λαού και η εξαθλίωση τμημάτων του θα συνεχιστούν.

  

Προοδευτική πολιτική είναι η προσέλκυση επενδύσεων. Γι’ αυτό απαιτείται η δημιουργία φιλικού επιχειρηματικού οικοσυστήματος, δεν αρκεί μία δράση. Ξεχωρίζω τρία θέματα-στόχους:

• Πρώτο, η άμεση υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Ελλάδα με το γ΄ μνημόνιο. Το μνημόνιο τον Αύγουστο πέρυσι περιείχε 224 δράσεις. Σε αυτές προστέθηκαν άλλες 53 δράσεις με το συμπληρωματικό μνημόνιο που συμφωνήθηκε στην τελευταία διαπραγμάτευση κι έτσι ο αριθμός τους αυξήθηκε σε 277. Αυτές οι 277 δράσεις εκτείνονται χρονικά έως το 2021 και αφορούν 19 τομείς. Ενας φιλόδοξος αλλά ρεαλιστικός στόχος θα ήταν (αντί να σέρνονται όλα...) να υλοποιηθούν όλες εντός του έτους, φέτος.

• Αυτό θα βοηθούσε δραστικά στο δεύτερο: Να γίνει ό,τι πρέπει για να μειωθεί ο «κίνδυνος χώρας» και να αναβαθμιστεί η αξιολόγηση της Ελλάδας από τους διεθνείς οίκους. Σήμερα, η αξιολόγησή της είναι στα τάρταρα, στις διεθνείς κλίμακες κατατάσσεται μαζί με την Ουκρανία και το Τατζικιστάν, με συνέπεια να μην προσελκύει παρά λίγους σοβαρούς επενδυτές, που εμπιστεύονται την προοπτική της και γι’ αυτό, παρά τις συστάσεις ξένων οίκων, παίρνουν το ρίσκο να επενδύσουν στην Ελλάδα.

• Το τρίτο είναι να επιτευχθούν γρήγορες νίκες. Τέτοια νίκη θα ήταν η απεμπλοκή δεκάδων επενδύσεων συνολικής αξίας περί τα 14 δισ. ευρώ, που τελματώνουν σε όλη την επικράτεια. Υπάρχουν οι επενδυτές, υπάρχουν τα κεφάλαια, όλα είναι έτοιμα για να μπουν μπροστά, αλλά τις εμποδίζει μια απίθανα κακή γραφειοκρατία. Ο τρόπος είναι γνωστός και δοκιμασμένος: Είναι οι διαδικασίες fast track που εφαρμόστηκαν για τα ολυμπιακά έργα. Ορίζονται project managers, χρεώνονται καθένας λίγους φακέλους, ορίζεται ένας υπουργός που θα έχει την ευθύνη, που παρακολουθεί την πρόοδο από μια βάση δεδομένων και «τρέχει» τα προγράμματα με σαφές και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

Η δήλωση του Γιώργου Χουλιαράκη υποδηλώνει συνείδηση του προβλήματος, εύλογη ανησυχία, διατυπώνει σωστή κατεύθυνση πολιτικής. Μένει να φανεί αν αυτή η πολιτική θα αποκτήσει το ανάλογο περιεχόμενο. Ωστε να πολεμήσουμε την ανεργία.

2. Πώς φθάσαμε εδώ: Με αφορμή την υπόθεση της «Μαρινόπουλος Α.Ε.»
 

© Καθημερινή, Με αφορμή την υπόθεση της «Μαρινόπουλος Α.Ε.», 3.07.2016

 

Πώς έφτασε στο σημερινό σημείο μια τόσο μεγάλη αλυσίδα όπως η «Μαρινόπουλος Α.Ε.»; 

Πώς εξηγείται το γεγονός ότι μια εταιρεία που εισέπραττε τοις μετρητοίς αλλά πλήρωνε επί πιστώσει, που εισέπραττε άμεσα ρευστό από τους πελάτες της και πλήρωνε εκ των υστέρων τους προμηθευτές της, έφτασε να έχει χρέη ίσα με μία ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ της χώρας;.. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη πολλών, το κεντρικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί.

Πώς, επίσης, εξηγείται η εταιρεία να μην έχει δημοσιεύσει ισολογισμό επί τρία συναπτά έτη, να έχει αρνητική καθαρή θέση, αλλά οι τράπεζες να τη χρηματοδοτούν κανονικά (as usual...) λες και δεν έτρεχε τίποτα; Και, ενώ εδώ και πολύ καιρό περίμεναν ότι θα συμβεί κάποιο «κακό», δεν ανακοίνωναν ότι έχουν σφραγιστεί επιταγές της εταιρείας, σχεδόν αδρανείς παρακολουθούσαν την κατολίσθησή της.

Αλλά, πέραν των όποιων διαχειριστικών ευθυνών, γεννά απορίες η πρόταση της εταιρείας: Πόσο εναρμονίζεται με αυτά που νοούνται ως χρηστά συναλλακτικά ήθη, να καταρτίζεται σχέδιο διάσωσης που προβλέπει το κόστος που θα κληθούν να πληρώσουν σχεδόν όλοι οι άλλοι, αλλά δεν περιλαμβάνει μία και ουσιαστική δέσμευση των μετόχων της, να υποστηρίξουν την εταιρεία τους βάζοντάς της φρέσκα κεφάλαια;...

Ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη εταιρεία, με 12.500 μισθωτούς, με 1,6 δισ. ευρώ τζίρο, με 2.000 προμηθευτές, με 823 καταστήματα στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της περιοχής.

Ως εκ τούτου, η αρνητική πορεία της αυτονόητα προκαλεί γενικότερους προβληματισμούς για την κρίση, για την ελληνική επιχειρηματικότητα και, ίσως, για κάποια από τα «παράδοξα» του ελληνικού καπιταλισμού.

Η αλήθεια είναι ότι από το 2008 έως τώρα έχει μπει λουκέτο σε 244.000 επιχειρήσεις, που μαζί τους έσυραν στην καταστροφή 843.000 θέσεις εργασίας και 30 δισ. ευρώ εισοδήματα. Αυτό ήταν το άμεσο κόστος που προκάλεσε η κατάρρευση του παρασιτικού μοντέλου, της οικονομικής μεγέθυνσης μέσω της κατανάλωσης με δανεικά, της επιδεικτικής αδιαφορίας για την παραγωγικότητα (είχαμε γίνει ουραγοί διεθνώς), των δραματικά καθυστερημένων παραγωγικών δομών, με κρατικοδίαιτες μεγάλες επιχειρήσεις κι ένα αρχιπέλαγος από μικρομεσαίες, εκτός αλυσίδας παραγωγής (ουσιαστικά, βιτρίνες...) που επιβίωναν κυρίως με τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή. Και με ένα κράτος και τις τράπεζες, μαζί να δημιουργούν την τέλεια «φούσκα», την ελληνική. Αυτή έσπασε, ο λογαριασμός ήρθε. Μαζί και τα λουκέτα.

Αυτό είναι το γενικό περιβάλλον. Αλλά δεν μπορούν να αποδοθούν όλα όσα συμβαίνουν, ευθέως και μόνο σε αυτό. Ούτε στα capital controls που, πέρα από τις γνωστές θλιβερές συνέπειές τους, συχνά γίνεται επίκλησή τους για να καλυφθούν άλλες ευθύνες. Η κρίση ήταν και είναι μια πραγματικότητα για όλους.  

Υπάρχουν επιχειρήσεις με αφοσιωμένους μάνατζερ, που απλώς έπεσαν έξω – συμβαίνουν και χρεοκοπίες, ούτε αμαρτία είναι ούτε ειδικά ελληνικό φαινόμενο. Κάποιες από αυτές τις επιχειρήσεις έχουν τελειώσει – δεν μπορούν να επιβιώσουν. Υπάρχουν όμως και άλλες, που θα μπορέσουν να γυρίσουν σε κερδοφορία μετά μια γενναία αναδιάρθρωσή τους, εφόσον μπουν σε αυτές φρέσκα κεφάλαια. Αν αυτό δεν γίνει, θα συνεχίσουν να σέρνονται, να μολύνουν και άλλες επιχειρήσεις, να διευρύνεται η καταστροφή θέσεων εργασίας και, σε μερικούς μήνες, ίσως χρειαστεί μια νέα κεφαλαιοποίηση των τραπεζών – με bail in και όσα συνεπάγεται.  

Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος εκκρεμεί επί χρόνια. Υπάρχει μια διάχυτη «απροθυμία» – παρά τα πρώτα θετικά βήματα, προσφάτως. Ισως, γιατί πίσω από αυτό το πρόβλημα βρίσκεται ένα «βαρύ» πελατειακό σύστημα, ένα διαδεδομένο και άρρωστο μοντέλο, υπερδανεισμού των επιχειρήσεων και μετατροπής των δανείων σε ατομικό πλούτο. Είτε με υπερτιμολογήσεις, οι οποίες πλούτιζαν τους επιχειρηματίες και τσάκιζαν τις επιχειρήσεις από τη γέννησή τους, είτε με καταδολίευση, με συστηματική λεηλασία των επιχειρήσεων, η οποία συνοδευόταν από αντίστοιχο, άλογο και με ενίοτε με τελείως παράδοξα κριτήρια υπερδανεισμό τους – ώστε να κλείνουν οι «μαύρες τρύπες».

Θέλω να είμαι σαφής: Στη χώρα, υπάρχουν επιχειρηματίες που προσδίδουν ουσιαστικό περιεχόμενο στην έννοια της υγιούς επιχειρηματικότητας, που αναζητούν την καινοτομία, παλεύουν μέσα στον ανταγωνισμό (δεν ζητούν προστασία από αυτόν...), σέβονται τον κόσμο της μισθωτής εργασίας, τηρούν τη νομοθεσία της Ελληνικής Δημοκρατίας. Υπάρχει, ωστόσο (κακά τα ψέματα...) κι ένα άρρωστο, δήθεν επιχειρηματικό σύστημα, κακομαθημένο από κυβερνήσεις, από τράπεζες, από δημοσιογράφους και μέσα ενημέρωσης. Η πολιτεία οφείλει να διασφαλίσει ότι υπάρχουν και λειτουργούν εκείνοι οι θεσμοί που διακρίνουν την ήρα από το στάρι. Ωστε να μπορεί να ανασαίνει και να αναπτύσσεται η υγιής επιχειρηματικότητα και να αποδυναμώνεται το άρρωστο σύστημα. Αυτή είναι η ευθύνη της.

  

Ο Κώστας Καλλίτσης δημοσιογραφεί στην εφημερίδα Καθημερινή