Διώξτε τους οικονομολόγους! Άχρηστες οικονομικές προβλέψεις, «μεσ' τον Πράσινο το Μύλο»

του Βόλφγκανγκ Μύνχάου

© Der Spiegel - Die Spur des Geldes,  Feuert die Volkswirte! (25.8.2014)

Σχεδόν πάντα κάνουν λάθος, σχεδόν πάντα είναι υπερβολικά αισιόδοξοι: Οι περισσότερες προβλέψεις των οικονομολόγων για τη συγκυρία είναι σαν νούμερα τσίρκου. Οι οικονομολόγοι δεν ξέρουν πως να τα βγάλουν πέρα με δυναμικά συστήματα. Είναι καιρός να πάρουν άλλοι άνθρωποι τη θέση τους.

Ξέρετε μάλλον το φαινόμενο της πεταλούδας: μια μικρή διαταραχή που προκαλεί ολέθριες επιπτώσεις. Αυτό το φαινόμενο το βλέπουμε τώρα στην οικονομία. Και οι οικονομολόγοι είναι πιο αναποτελεσματικοί από κάθε άλλη φορά. Κάνουν κάτι ακόμη χειρότερο: κάθε φορά επαναλαμβάνουν τα λάθη του παρελθόντος. Τίποτε δεν μαθαίνουν από τα μαθήματα και τα παθήματά τους. 

Ο Αμερικανός μαθηματικός και μετεωρολόγος Edward Lorenz  στις αρχές της δεκαετίας του '60 του περασμένου αιώνα ασχολήθηκε με το ερώτημα κατά πόσον το φτερούγισμα των φτερών μιας πεταλούδας στη Βραζιλία μπορεί να προκαλέσει ανεμοστρόβιλο στο Τέξας. Η λεγόμενη θεωρία του χάους που δημιουργήθηκε στη συνέχεια, είναι μία από τις πιο συναρπαστικές περιοχές των σύγχρονων μαθηματικών - όπου είναι γνωστή ως Θεωρία των Δυναμικών Συστημάτων. Στην οικονομική θεωρία η θεωρία του χάους δεν έχει σχεδόν καμμία επιρροή. Είναι κρίμα. Με τις αποκτηθείσες γνώσεις στο πεδίο των δυναμικών συστημάτων, οι μαθηματικοί και οι φυσικοί θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στην οικονομία μας. 

Ήταν πολύ αστείο όταν συνέκρινα τις μεσοπρόθεσμες προβλέψεις για την οικονομική ανάπτυξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την Ελλάδα και την Ιταλία με τα πραγματικά αποτελέσματα - και μάλιστα τις προβλέψεις του φθινοπώρου για το μεθεπόμενο έτος, δηλαδή προβλέψεις με χρονικό ορίζοντα από 15 έως 27 μήνες. Για τη Ελλάδα η πρόβλεψη για το ΑΕΠ του 2011 ήταν  +0,45 %. Το αποτέλεσμα ήταν - 7,1 %. Για το 2012, η πρόβλεψη ήταν +1,1 %, το αποτέλεσμα - 6,9 %. Για το 2013, το ΔΝΤ ήταν πολύ αισιόδοξο με πρόβλεψη για +1,5 %. Αποτέλεσμα: -3,9 %. Για την Ιταλία η πρόβλεψη για το 2011 τα πήγε αρκετά καλά: Πρόγνωση +0,7 %, αποτέλεσμα + 0,5 %. Μετά από αυτό πήγαμε πίσω στα παλιά γνωστά: Για το 2012, η πρόβλεψη ήταν +1,4 %, το αποτέλεσμα -2,3 %. Πρόγνωση για το 2013: +0,5 %, το πραγματικό ΑΕΠ - 1,9 %. 

Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι προβλέψεις αποδεικνύονται λανθασμένες. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι όλες οι προβλέψεις ήταν υπερβολικά αισιόδοξες. Κάτι που είναι εμφανές και στη Γερμανία, όπου οι οικονομικές προοπτικές επιδεινώνονται και αυτό θεωρείται έκπληξη. Τα μοντέλα που αποτελούν το μαθηματικό θεμέλιο των προβλέψεων δεν λειτουργούν πια. Αλλά οι οικονομολόγοι δεν θέλουν να το παραδεχτούν.

 
Υποτιμούν τη δυναμική της κρίσης  

Τα παλιά Κεϋνσιανά μοντέλα ήταν πιο κοντά στην μακροοικονομική πραγματικότητα. Αλλά και αυτά υποτίμησαν  τη δυναμική της κρίσης - πέρα απο το γεγονός ότι δεν μπορούσαν να εξηγήσουν πολλά φαινόμενα του παρελθόντος, όπως τον πληθωρισμό στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ή την οικονομική άνοδο και επέκταση της δεκαετίας του 1990.   

Τα οικονομικά μοντέλα, παλαιο-κεϋνσιανά, νεο-κεϋνσιανά, μονεταριστικά, κλασικά ή νεοκλασικά,  όλα βασίζονται στην ιδέα της μακροοικονομικής ισορροπίας. Πιστεύουν ότι κάθε οικονομικό σύστημα που εκτρέπεται απο την ισορροπία κάτω απο την επίδραση ενός σοκ, επανέρχεται και πάλι αργά ή γρήγορα σε ισορροπία. Η διένεξη μεταξύ των μεγάλων οικονομικών σχολών σκέψης περιστρέφεται κυρίως γύρω από το ποιος προκαλεί τι.  

Μια πρόβλεψη ρίχνοντας ζάρια θα έχει καλύτερα αποτελέσματα  

Αλλά η Ευρωπαϊκή οικονομία (και όχι μόνον), σε καιρό κρίσης και μετά την κρίση, παρουσιάζει σαφή χαρακτηριστικά ενός δυναμικού συστήματος. Στα δυναμικά συστήματα δεν υπάρχει καμία φυσική ισορροπία στην οποία επανέρχεται το σύστημα. Αν θέλουμε να καταλάβουμε πώς έγινε και μια χώρα όπως η Ιαπωνία, μετά από μια οικονομική κρίση, εισήλθε ξαφνικά σε μια εντελώς διαφορετική πορεία, πορεία μακροχρόνιας στασιμότητας, τότε η ιδέα ενός δυναμικού συστήματος είναι ένας καλύτερος τρόπος σκέψης από την ιδέα της οικονομικής ισορροπίας. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει καμία οικονομική θεωρία που να εξηγεί το πώς η Ιαπωνία κατάφερε να γλιστρήσει σε μακροχρόνιο και συνεχή αποπληθωρισμό.  

Στην Ευρώπη, δεν είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα. Μετά τα άθλια οικονομικά στοιχεία του δευτέρου τριμήνου του 2014, γνωρίζουμε ότι το ΔΝΤ έκανε και πάλι λάθος για το 2014. Και πάλι ήταν πολύ αισιόδοξο. Όμως το ΔΝΤ δεν είναι μια ειδική περίπτωση. Οι υπεραισιόδοξοι ερευνητές του που μελετούν την οικονομική συγκυρία έχουν σκληρό ανταγωνισμό από συναδέλφους τους με παρόμοια «προσόντα» στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αν κάποιος αντικαταστήσει αυτές τις προβλέψεις με την επιλογή ενός λαχείου ή ζητώντας από μια μαϊμού να επιλέξει έναν αριθμό ανάμεσα σε μια σειρά δέκα ακεραίων αριθμών από -5 έως +5, θα πάρει καλύτερα αποτελέσματα, γιατί τότε, τουλάχιστον, δεν θα είναι το λάθος πάντα προς την ίδια κατεύθυνση.

Η συμβουλή μου προς τους πολιτικούς: Να διώξουν τους οικονομολόγους και να τους αντικαταστήσουν με διεπιστημονικές ομάδες που μπορούν να σκεφτούν κυττάζοντας και λίγο πέρα ​​από το χείλος του πιάτου τους. Η οικονομική επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει στα οικονομικά ερωτήματα της εποχής μας.

 

O Wolfgang Münchau είναι οικονομικός συντάκτης (Financial Times  Spiegel) 
  

Στον ιστότοπο Μετά την Κρίση  Η λιτότητα είναι το εμπόδιο στις μεταρρυθμίσεις 

 

Δεν έχει και πολλή σημασία, αλλά είμαι φανατικά υπέρ της Ευρώπης και του Ευρώ 

Euro2day - Βόλφγκανγκ Μύνχάου
 
Wolfgang Münchau in "Der Spiegel"

 
Wolfgang Münchau - Financial Times, αρθρογραφία

Στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:

 

“The boom, not the slump, is the right time for austerity at the Treasury” (John Maynard Keynes, 1937)  (όμως ο ασθενής, εκτός από ορρό, χρειάζεται και bypass)

 
Η παλιά Ευρώπη αγκομαχά στον κατήφορο. Όμως ο περίγυρος καταρρέει

 

Πράσινος Μύλος 1987 (στίχοι - μουσική Μπάμπης Μαρκάκης, ερμηνεία ο ίδιος και Μαριώ)
Η πιο διάσημη μπαρμπουτιέρα των Βαλκανίων

Μες στον πράσινο το μύλο
μου τα παίρναν ταχτικά
μα τους τα `χω πάρει πίσω
από μια καλή ζαριά

Μάγκες μου, βάλτε
μπρος πίσω πάτε
να σας τα πάρω
για να ρεφάρω.

Μου τα παίρναν και γυρνούσα
με τα ποδιά απ’ τις Συκιές
και δεν είχα να γουστάρω
στα μπουζούκια δυο πενιές
.....
Έχω μια μεγάλη ρέντα
κι όλ’ οι μάγκες απορούν
και στη τσόχα καραγκιόζη
ψάχνουν άδικα να βρουν