Όλγα Τοκάρτσουκ

«Τα βιβλία μου δεν είναι «πολιτικά», με την έννοια δηλαδή ότι σε αυτά δεν απαιτώ κάτι πολιτικό. Περιγράφουν πραγματικά τη ζωή. Όταν παρατηρούμε όμως την ανθρώπινη ζωή, συνειδητοποιούμε ότι η πολιτική διεισδύει παντού [...] 

[...] Γράφω βιβλία για να διευρύνω το μυαλό των ανθρώπων. Για να δείξω μία νέα οπτική γωνία. Για να κατανοήσουν οι άνθρωποι ότι αυτό που θεωρούν προφανές δεν είναι τόσο προφανές. Κάποιος άνθρωπος μπορεί να δει μία κατάσταση από μία άλλη οπτική γωνία και να ανακαλύψει ξαφνικά άλλες έννοιες και άλλα επίπεδα. Για αυτό υπάρχει η λογοτεχνία. Για να μπορέσουμε να διευρύνουμε τη συνείδησή μας και την ικανότητα μας να ερμηνεύουμε τη ζωή [...]  

[...] «Ζούμε σε μία περίοδο αλλαγής προτύπων. Το πρότυπο που είχαμε ως τώρα μας ήταν αρκετό. Αλλά σήμερα αυτό αλλάζει και δεν μπορούμε να βρούμε κανένα υποκατάστατο, για να εντάξουμε την ύπαρξή μας. Οι θρησκείες μάς υπονομεύουν μπροστά στα μάτια μας. Είτε γίνονται φονταμενταλιστικές είτε είναι πολύ περιορισμένες και δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο μέγεθος του κόσμου. Οι άνθρωποι δεν έχουν στήριγμα [...]

Στο ερώτημα αν βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση προς μια διαφορετική κοινωνία η απάντηση της συγγραφέως είναι ναι:

«Είμαστε στη μέση του δρόμου. Και για αυτό αρχίζουμε να αγωνιζόμαστε ο ένας εναντίον του άλλου. Ο κόσμος διχάζεται. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η καλύτερη ιδέα θα ήταν να αποκαταστήσουμε τις παλιές αξίες, επιστρέφοντας στην παράδοση. Άλλοι λένε ότι αυτό δεν αρκεί!

Πρέπει να σχεδιάσουμε τον κόσμο κάπως διαφορετικά. Και αυτό επειδή ο παλιός κόσμος κατέστρεψε τον πλανήτη, έφερε διακρίσεις και πολλές ανισότητες. Και τώρα ψάχνουμε μια απάντηση».

Olga Tokartschuk, η βραβευμένη με το Βραβείο Νόμπελ για τη Λογοτεχνία, έτους 2018. Απονεμήθηκε εκ των υστέρων, μαζί με το Βραβείο για το έτος 2019 που δόθηκε στον Peter Handke (© DW - in.gr)

Γεννήθηκε το 1962 στην πόλη Βρότσλαβ της Πολωνίας, όπου ζει ως σήμερα. Από το 1989, όταν δημοσίευσε την πρώτη της ποιητική συλλογή, παράλληλα με το κυρίως επάγγελμά της, της ψυχολόγου και ψυχοθεραπεύτριας, έχει αναδειχθεί σε μια από τις επιφανέστερες προσωπικότητες των σύγχρονων πολωνικών γραμμάτων. Έχει γράψει μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων. Έργα της έχουν αποτελέσει τη βάση για θεατρικά κείμενα και κινηματογραφικά σενάρια. Έχει τιμηθεί τέσσερις φορές με την κορυφαία λογοτεχνική διάκριση της πατρίδας της, το Βραβείο Nike, και έχει λάβει πλήθος ευρωπαϊκών διακρίσεων. Η γραφή της συνδυάζει ιστορία και μυθοπλασία, αξιοποιεί αφηγηματικά στοιχεία της λαϊκής παράδοσης και αντανακλά  τον Καρλ Γιουνγκ. Ως ακτιβίστρια των Πρασίνων και αντεθνικίστρια, έγινε στόχος ακραίων στοιχείων με αφορμή το πολυσέλιδο μυθιστόρημα της Τα βιβλία του Ιακώβ (2014). Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί (πρωτότυπος τίλος: Prawiek i inne czasy, αγγλικά Primeval and Other Times, 1996), ήταν το πρώτο βιβλίο της που μεταφράστηκε στα ελληνικά (εκδ. Καστανιώτη). H κυκλοφορία του μυθιστορήματός της Bieguni (2007) στη Μ. Βρετανία (με τίτλο Flights, σε μτφρ. Jennifer Croft, εκδ. Fitzcarraldo), οδήγησε στη διάκρισή της με το βραβείο Man Booker International Prize το 2018. To 2019 της απονεμήθηκε ετεροχρονισμένα το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2018, «για την αφηγηματική της φαντασία που με εγκυκλοπαιδικό πάθος αναπαριστά τη διάσχιση των συνόρων ως τρόπο ζωής», σύμφωνα με την ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας (biblionet).

Βιβλιοκριτικές: 

  

Μιχάλης Μοδινός, «Όταν η Ιστορία δεν μετράει», Τα Νέα/Βιβλιοδρόμιο, 22.12.2017

«Στα οκτώ υποκεφάλαια διαφαίνεται καθαρά η άνεση με την οποία η Τοκάρτσουκ έχει ενθυλακώσει τις τοπικές παραδόσεις και τις έχει συρράψει με οικουμενικές θεωρίες χωρίς κανένα κόπο, εν είδει γλαφυρού παραμυθιού που αποκαθιστά την ενότητα του κόσμου, προβάλλοντας την εσώτερη λογική του».

  

Φωτεινή Τσαλίκογλου, «Απελευθερώνει το μύχιο από τη χώρα του ανέκφραστου», Έθνος, 9.12.2017

     

Μικέλα Χαρτουλάρη, «Πολωνικό διαμάντι», Εφημερίδα των Συντακτών, 3.11.2017

«Οι χαρακτήρες είναι τραγικοί, με γνωρίσματα βασικά: έλεος, ομορφιά, δύναμη, εξουσία, και αρετές άλλων καιρών: καρτερία, δικαιοσύνη, σύνεση, εγκράτεια. Είναι μπλεγμένοι σε καταστάσεις αρχετυπικές, απειλούνται από το αρχέγονο κακό: κατάκτηση, φόνο, λιμό και θάνατο, και είναι φυλακισμένοι στις αρχέγονες σταθερές τους. Στο τέλος όμως, όλοι θα αισθανθούν την ανάγκη για έναν κόσμο με νόημα και σημασία [...] Οι ακλόνητες και αδιαμφισβήτητες σταθερές σταδιακά σαπίζουν ή ηττώνται, μας λέει η Πολωνή Τοκάρτσουκ, όταν δεν μπορούν να διαβάσουν τις αγωνίες των ανθρώπων στους νέους καιρούς, ούτε τις ανάγκες, ούτε τον πόνο τους».

   

Γιάννης Καλογερόπουλος, «Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί», NO14ME, 30.10.2017

  

Ξενοφών Μπρουντζάκης, «Το Αρχέγονο της πραγματικότητας (ή της σύγχρονης ζωής)», Το Ποντίκι, 7.9.2017

  

Αναστάσης Βιστωνίτης, «Το γοητευτικό Αρχέγονο της Όλγκα Τοκάρτσουκ», Το Βήμα/Βιβλία, 6.8.2017 
  

Άγης Αθανασιάδης, «Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί», Librofilo, 10.1.2018