Η Συρία ως εργαστήριο πειραματισμού της νέας παγκόσμιας αταξίας

του Μίχαελ Τούμαν 

  

© Die Zeit - Michael Thumann: Fünf vor acht / Münchner Sicherheitskonferenz: Die neue Unordnung, 16.2.2018 

  

Η ισχύς των ΗΠΑ ως μοναδικής παγκόσμιας υπερδύναμης εξασθενεί. Και δεν υπάρχει άλλο κράτος που μπορεί να εξισορροπήσει αυτή την μεταβολή και να καλύψει το κενό. Το πού οδηγεί αυτή η κατάσταση, το βλέπουμε τώρα στη Συρία.
  

Σήμερα που συνέρχονται οι μεγάλοι ηγέτες του κόσμου στην ετήσια Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια, στην τηλεόραση θα φανεί και πάλι ότι οι παγκόσμιες δυνάμεις έχουν τα πάντα υπό έλεγχο. Αρχηγοί κυβερνήσεων και υπουργοί με τις αντιπροσωπείες τους θα καταλύσουν στο ξενοδοχείο Bayerischer Hof στο Μόναχο, θα κρυφτούν σε αίθουσες και σουίτες, θα μιλήσουν για τις παγκόσμιες κρίσεις. Σε μερικούς μπορεί να φαίνεται ότι οι κύριοι αυτοί συνέρχονται για να αποφασίσουν περί πολέμου και ειρήνης και για να μοιράσουν τη λεία τους.

Όμως αυτή η εντύπωση είναι παραπλανητική. Αυτό το δείχνει όχι μόνον η νέα εικόνα της οικοδέσποινας χώρας Γερμανίας, η οποία, τους τελευταίους οκτώ μήνες, από σωτήρας του φιλελεύθερου κόσμου υποβαθμίστηκε σε προβληματικό παιδί της οικογένειας των δυτικών δημοκρατιών, αλλά πάνω απ' όλα, έχει να κάνει με το γεγονός ότι ενώ η ισχύς της μοναδικής υπερδύναμης ΗΠΑ εξασθενεί, αυτή την εξασθένηση δεν την αντισταθμίζουν πραγματικά άλλες δυνάμεις. Βιώνουμε μια διάβρωση της εξουσίας σε όλο τον κόσμο. Περιφερειακά κράτη είναι σε άνοδο, πολιτοφυλακές εκτοπίζουν τους τακτικούς στρατούς, σε όλα τα μέτωπα πολεμούν μισθοφόροι. Αυτή η νέα πολυπολικότητα δεν έχει καμία σχέση με εύτακτη πολιτική ή τουλάχιστον με πολιτική που ασκεί κυριαρχία επί των αποφάσεων για πόλεμο και για ειρήνη.

Πού οδηγεί αυτό, μπορούμε να το δούμε αυτές τις ημέρες στη Συρία. Ο πόλεμος αυτός θα είναι σημαντικό θέμα στην ετήσια Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια για έβδομο συνεχόμενο έτος. Πόλεμος; Δεν ακούγαμε πέρυσι ότι ο πόλεμος αυτός έχει σχεδόν τελειώσει; Ο Άσαντ νίκησε, μας έλεγαν, οι Ρώσοι ήταν - υποτίθεται - ο μεγάλος διαιτητής και τώρα θα υπαγορεύσουν την ειρήνη. Αλλά όλα αυτά έχουν και πάλι παλιώσει, είναι πράγματα που ίσχυαν χθες.

Η νέα πραγματικότητα είναι η εξής: Η φωτιά του πολέμου στη Συρία κλιμακώνεται τόσο πολύ, ώστε μπορεί να φλέγεται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τίποτε δεν εξελίσσεται σύμφωνα με το σχέδιο της Ρωσίας και το σχέδιο των ΗΠΑ. Στα τέλη Ιανουαρίου, ο Πούτιν διοργάνωσε μια μεγάλη ειρηνευτική διάσκεψη στη Ρωσία. Την περασμένη εβδομάδα οι Ηνωμένες Πολιτείες ανήγγειλαν με κάθε επισημότητα τη νίκη εναντίον των τρομοκρατών του Ισλαμικού Κράτους (IS). Και οι δύο δυνάμεις αναγκάζονται τώρα να παρακολουθήσουν πώς δημιουργούνται κάθε εβδομάδα νέα μέτωπα πολέμου στη Συρία.

 Ο Αλ-Άσαντ συνεχίζει τον πόλεμο του

Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν απείλησε τις ΗΠΑ με ένα «οθωμανικό χαστούκι». Δεν εξήγησε σε τι θα συνίσταται αυτό, όμως πρέπει να είναι κάτι φοβερό. Η δήλωση αυτή έγινε στα πλαίσια της επίθεσης του τουρκικού στρατού στο Aφρίν, προπύργιο των Κούρδων της Συρίας, στην οποία η Άγκυρα έχει δώσει την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Κλάδος Ελαίας». Οι Τούρκοι θεωρούν τρομοκράτες τους στενότερους συμμάχους των ΗΠΑ στη Συρία: Τις κουρδικές στρατιωτικές δυνάμεις του YPG. Οι δυνάμεις του YPG αποτελούν το πεζικό των ΗΠΑ στον αγώνα εναντίον των τρομοκρατών του Ισλαμικού Κράτους, ιδίως από τότε που αποτελούν την ηγετική στρατιωτική δύναμη των «Δημοκρατικών Δυνάμεων της Συρίας» [SDF, μιας πολυεθνικής και πολυ-θρησκευτικής στρατιωτικής συμμαχίας που περιλαμβάνει πολιτοφυλακές Κούρδων, Αράβων και Ασσυρίων της Συρίας, αλλά και μικροτερες ομάδες που στελεχώνονται από Αρμένιους, Τουρκομάνους, Κιρκάσιους και Τσετσένους], που οργάνωσε η Ουάσινγκτον. Τώρα, μαζί με τους Αμερικανούς στρατιώτες που βρίσκονται στη Συρία, έχουν ως αποστολή να αποτρέψουν την αναδιοργάνωση και αντεπίθεση του Ισλαμικού Κράτους. Στην πόλη Manbij [την αρχαία Ιεράπολη της Συρίας ή Ιεράπολη Κυρρηστική ή Ιεράπολη Βαμβύκη, σήμερα με κουρδικό αλλά και πολυεθνικό πληθυσμό] σταθμεύουν και Αμερικανοί στρατιώτες. Ακριβώς εναντίον αυτής της πόλης απειλεί τώρα ο Ερντογάν να κινηθεί στρατιωτικά. Άν συμβεί αυτό, θα είναι μια σύγκρουση εντός του ΝΑΤΟ και θα ανοίξει ένα εντελώς νέο μέτωπο στη Συρία.

Εξαιτίας της κουρδο-τουρκικής σύγκρουσης, οι πολιτοφυλακές που υποστηρίζουν τον δικτάτορα της Συρίας Μπασάρ αλ-Ασαντ, άρπαξαν την ευκαιρία για να κερδίσουν έδαφος. Επιτέθηκαν σε στρατεύματα της συμμαχίας SDF, και ως αντίδραση, οι Αμερικανοί χτύπησαν με αεροπορικές δυνάμεις και σκότωσαν εκατό περίπου πολιτοφύλακες του Άσαντ. Όμως ανάμεσα σε αυτούς υπήρχαν και Ρώσοι μισθοφόροι, όπως παραδέχτηκε χθες ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Μόσχας. Φθάσαμε λοιπόν μέχρι και το σημείο, αεροπλάνα των ΗΠΑ να σκοτώνουν ρώσους εισβολείς στη Συρία.

Πρόσφατα μια ιρανική πολιτοφυλακή έστειλε από τη Συρία ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος μέσα στον εναέριο χώρο του Ισραήλ. Ήταν μια επίδειξη δύναμης με το μήνυμα «Μπορούμε και εμείς!». Ως αντίδραση, ισραηλινά βομβαρδιστικά αεροπλάνα κατέστρεψαν τις θέσεις της ιρανικής πολιτοφυλακής μέσα στη Συρία. Στην επιχείρηση αυτή καταρρίφθηκε από αντιαεροπορικά πυρά ένα ισραηλινό αεροπλάνο, οπότε, ως νέα αντίδραση, οι Ισραηλινοί κατέστρεψαν σημαντικές θέσεις της συριακής αντιεροπορικής άμυνας. Το Ιράν, πολιτικοί του οποίου, όπως είναι γνωστό, θέλουν να «εξαλείψουν από το χάρτη» το Ισραήλ, βρίσκεται λοιπόν τώρα απευθείας αντιμέτωπο με το Ισραήλ, στα Συρο-Ισραηλινά σύνορα. Ένας πόλεμος μεταξύ των δύο ισχυρότερων στρατιωτικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής μπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή.

 

Στη σκιά αυτής της σύγκρουσης, ο δικτάτορας αλ-Άσαντ συνεχίζει τον πόλεμο χωρίς έλεος. Στις περιοχές East Ghouta, Idlib και αλλού, οι Ασαντιστές επιτίθενται στις θέσεις των υποχωρούντων αντιπολιτευόμενων. Σύροι παρατηρητές ανέφεραν επανειλημμένες επιθέσεις με δηλητηριώδη αέρια. Είναι αποδεδειγμένο ότι ο Άσαντ δεν τα χρησιμοποίησε για πρώτη φορά. Η ανοχή και εξοικείωση με αυτό το όπλο είναι παλιά ιστορία. Τα δηλητηριώδη αέρια, το όπλο μαζικής καταστροφής των φτωχών, επέστρεψαν 92 χρόνια μετά τον εξοστρακισμό τους ως μέσα του σύγχρονου πολέμου.

Αυτά τα λίγα χαρακτηριστικά συμβαίνοντα στον πόλεμο της Συρίας, σήμερα που αρχίζει η Διάσκεψη του Μαονάχου για την Ασφάλεια, μας δείχνουν προς τα που βαδίζουν τα πράγματα. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να βάλουν φρένο στην Τουρκία. Η Ρωσία δεν μπορεί να βάλει φρένο στο Ιράν. Και οι δύο δεν μπορούν να εμποδίσουν τους Τούρκους, τους Ιρανούς, τους Ισραηλινούς και τους Ασαντιστές να συνεχίσουν τον πόλεμο μόνοι τους. Η κατάσταση γλιστρά και ξεφεύγει από τα χέρια των παγκόσμιων δυνάμεων. Τα περιφερειακά κράτη, οι πολιτοφυλακές και οι μισθοφόροι κάνουν τη δουλειά τους - πρώτα τα τοπικά συμφέροντα, οι παγκόσμιες ανησυχίες έρχονται δεύτερες.

Αυτή είναι η νέα αταξία, που μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του κόσμου. Διότι η Συρία είναι μόνον το εργαστήριο πειραματισμού, στο οποίο κυττούν και μαθαίνουν όλοι οι άλλοι.

  

Ο Michael Thumann (1962) είναι ανταποκριτής της εφημερίδας Die Zeit για θέματα εξωτερικής πολιτικής, με επίκεντρο της θεματολογίας του την Ανατολική Ευρώπη, Τουρκία και Μέση Ανατολή. Σπούδασε ιστορία, πολιτική επιστήμη και φιλολογία των σλαβικών γλωσσών στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, στο Πανεπιστημιο Κολούμπια της Ν. Υόρκης, στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του τέως Λένινγκραντ (Αγία Πετρούπολη) και στο Ινστιτούτο Πούσκιν της Μόσχας. Στα πλαίσια έρευνας στο Πανεπιστήμιο Λομονόσωφ της Μόσχας έγραψε το βιβλίο για τον ρωσικό φεντεραλισμό Das Lied von der russischen Erde. Moskaus Ringen um Einheit und Größe (2002). 

Άλλα βιβλία του: La puissance russe. Un puzzle à reconstituer? (2003), Der Islam und der Westen (2003), Turkey's Role Reversals (2010), A Very Secular Affair. The Power Struggle of Turkish Elites (2010). Der Islam-Irrtum. Europas Angst vor der muslimischen Welt (2011), Neue Anschrift Bosporus: Wie wir versuchten, in Istanbul heimisch zu werden (2015, σε συνεργασία με την Susanne Landwehr)