H πραγματικότητα εκδικείται: Μετά τα εμπρηστικά πρωτοσέλιδα για συλλαλητήρια και για σκάνδαλα, η προσοχή των εγχώριων ΜΜΕ και της δημόσιας συζήτησης στρέφεται τώρα στο Αιγαίο, στην Κύπρο, στη Μέση Ανατολή. Τα γεγονότα, μια φορά ακόμη, έρχονται να υπενθυμίσουν τα αυτονόητα σε όσους συνηθίζουν να παραβλέπουν τα αυτονόητα: Η μακροχρόνια εμμονή πολλών πολιτευόμενων και πολιτικολογούντων να επικεντρώνονται στον ελλαδικό μικροκομματικό τους κόσμο (άν και με την κρίση τούς απέμεινε μόνον ένας μικρόκοσμος παρεών και μικροπελατειών της μιας ή της άλλης ομάδας νομής του κράτους), να βλέπουν το δάχτυλο που δείχνει προς τον ουρανό την ώρα που το φεγγάρι και άλλα ουράνια σώματα κάνουν ή ετοιμάζονται να κάνουν τούμπες, είναι πολιτικά ανόητη και δυνητικά αυτοκαταστροφική.
Η παρατήρηση προφανώς ισχύει για την κομματική ή παραταξιακή φανατική τύφλωση όσων (όλο και λιγότερων, ευτυχώς) θεωρούν τον πολιτικό ή ιδεολογικό ή ταξικό αντίπαλο ως εσωτερικό εχθρό.
Ισχύει όμως εξίσου και για όσους επικεντρώνονται εμμονικά σε δευτερεύουσες πολιτικές ή κοινωνιοψυχολογικές «μάχες» για τη διαχείριση συμβόλων, φαντασιακών ταυτοτήτων και ιστορικών αφηγήσεων, με γείτονες που δεν εγκυμονούν πραγματικούς γεωπολιτικούς ή άλλους κινδύνους, τη στιγμή που από άλλες πλευρές μας επισείεται ως φόβητρο το μεσανατολικό χάος.
Όμως, μέσα στην απειλή να μεταφέρουν το χάος και εδώ, σε δικά μας μέρη, στην Ελλάδα, στην Κύπρο, δηλαδή στην Ευρώπη, κρύβεται ένας γεωπολιτικός και γεωστρατηγικός εκβιασμός πολύ πιο μεγάλος απ' όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Και δεν εκβιάζουν μόνον την Ελλάδα οι νοσταλγοί της μιας από τις τρείς αυτοκρατορίες που χάθηκαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο εκβιασμός έχει ως στόχο να τους παραχωρηθεί ως ζώνη επιρροής αυτοκρατορικού τύπου - ή ακριβέστερα ως προνομιακό πεδίο συγκυριαρχίας μαζί με άλλες περιφερειακές ή και πιο απόμακρες δυνάμεις, ο γεωπολιτικός χώρος στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο που μένει «ακυβέρνητος» εξαιτίας της απόσυρσης των ΗΠΑ.
Η παρατήρηση προφανώς ισχύει για την κομματική ή παραταξιακή φανατική τύφλωση όσων (όλο και λιγότερων, ευτυχώς) θεωρούν τον πολιτικό ή ιδεολογικό ή ταξικό αντίπαλο ως εσωτερικό εχθρό.
Ισχύει όμως εξίσου και για όσους επικεντρώνονται εμμονικά σε δευτερεύουσες πολιτικές ή κοινωνιοψυχολογικές «μάχες» για τη διαχείριση συμβόλων, φαντασιακών ταυτοτήτων και ιστορικών αφηγήσεων, με γείτονες που δεν εγκυμονούν πραγματικούς γεωπολιτικούς ή άλλους κινδύνους, τη στιγμή που από άλλες πλευρές μας επισείεται ως φόβητρο το μεσανατολικό χάος.
Όμως, μέσα στην απειλή να μεταφέρουν το χάος και εδώ, σε δικά μας μέρη, στην Ελλάδα, στην Κύπρο, δηλαδή στην Ευρώπη, κρύβεται ένας γεωπολιτικός και γεωστρατηγικός εκβιασμός πολύ πιο μεγάλος απ' όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Και δεν εκβιάζουν μόνον την Ελλάδα οι νοσταλγοί της μιας από τις τρείς αυτοκρατορίες που χάθηκαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο εκβιασμός έχει ως στόχο να τους παραχωρηθεί ως ζώνη επιρροής αυτοκρατορικού τύπου - ή ακριβέστερα ως προνομιακό πεδίο συγκυριαρχίας μαζί με άλλες περιφερειακές ή και πιο απόμακρες δυνάμεις, ο γεωπολιτικός χώρος στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο που μένει «ακυβέρνητος» εξαιτίας της απόσυρσης των ΗΠΑ.
Μάλιστα, ίσως βρισκόμαστε σε στιγμή εξάπλωσης προς τα δυτικά αυτού του κενού γεωπολιτικής ισχύος. Όταν η γάτα, εκτός από την κούραση και τα αλλαγμένα ενδιαφέροντά της υποφέρει και από αρρώστεια, τα ποντίκια ξεθαρρεύουν. Οι επίδοξοι σουλτάνοι κάνουν τώρα, επί προεδρίας Τραμπ, αυτό που δεν μπορούσαν ούτε κατά διάνοια να κάνουν επί Ομπάμα ή επί Κλίντον (και Χόλμπρουκ και Ωλμπράιτ). Εξασφάλισαν (ή νομίζουν ότι εξασφάλισαν) τα νώτα τους από την Ρωσία και απειλούν όχι μόνον την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά δηλώνουν πως θα δώσουν «οθωμανικά σκαμπίλια» στον αμερικανικό στρατό που σταθμεύει στη Συρία. «Έξω οι Γιάνκηδες που έγιναν σύντροφοι εν όπλοις με τους Κούρδους του YPG» (θυγατρικής του PΚΚ κατά τον Ερντογάν) είναι το υπονοούμενο σύνθημά τους.
Η εποχή της προεδρίας Τζωρτζ Μπους του Νεότερου, όταν ο Ερντογάν ήταν φρέσκος πρωθυπουργός με στολή «εκσυγχρονιστή», ήταν περίοδος σχετικής αρμονίας ή αμοιβαίας ανοχής Τουρκίας και ΗΠΑ. Όμως, ήδη από τότε, ο αντιαμερικανισμός αυξανόταν ραγδαία στη δημόσια σφαίρα της Τουρκίας και οι θεωρίες συνωμοσίας ήδη αμέσως μετά την 11η Νοέμβρη 2001 κυριαρχούσαν, πολύ χειρότερα και από την Ελλάδα. Η ρήξη της Τουρκίας με το Ισραήλ το 2010 για την υπόθεση του κρουαζιερόπλοιου «Μαβί Μαρμαρά» («Ένα Καράβι για τη Γάζα») ήταν το τελικό σημείο στροφής.
Τώρα η αναστατωμένη, αναρχούμενη Αμερικανική εξωτερική πολιτική της εποχής Τραμπ μπορεί να ανοίξει την όρεξη σε πολλούς επίδοξους αυτοκράτορες ή «ισχυρούς άνδρες» και πολέμαρχους με τοπικά υπολογίσιμη ισχύ, σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Το μήνυμα που στέλνεται από τον συνασπισμό Τραμπικών πλουτολαϊκιστών και κατεστημένων Ρεπουμπλικανών στην εξουσία της Ουάσιγκτων ακούγεται κάπως έτσι: «Σσσσ, μην θορυβείτε εκεί κάτω· τώρα ασχολούμαστε με τη μείωση των φόρων για τους πλούσιους».
Όμως, για ό,τι αφορά τον κίνδυνο να μετασταθεί το μεσανατολικό χάος και στην Μεσογειακή Ευρώπη, το προειδοποητικό σήμα προς την ΕΕ ακούγεται πολύ ηχηρό. Με άρρωστες τις ΗΠΑ, το ίδιο το ΝΑΤΟ κουτσαίνει και παραπατά από τον πυρετό.
Δεν είναι τυχαίο περιστατικό, το γεγονός ότι το περιπολικό του ελληνικού Λιμεναρχείου που διεμβολίστηκε από το τουρκικό λιμενικό σκάφος συμμετείχε σε κοινή επιχείρηση επιτήρησης των θαλάσσιων ορίων της ΕΕ που συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και την Ευρωπαϊκή
Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, ενώ πολύ κοντά επιχειρούσαν σκάφη της ΝΑΤΟικής
ναυτικής δύναμης. Και δεν είναι τυχαία η παρενόχληση από το τουρκικό ναυτικό στη θαλάσσια ζώνη εκμετάλλευσης της Κύπρου των γεωτρήσεων ειδικά της ιταλικής ημιδημόσιας εταιρίας πετρελαίου ENI (30 % του μετοχικού της κεφαλαίου ανήκει στο ιταλικό κράτος) λίγο πριν τις κρίσιμες εκλογές στην Ιταλία, η οποία, μετά την Brexit, θεωρείται ο πιο ασθενής από πολιτική και οικονομική άποψη μεγάλος κρίκος της ΕΕ.
Είναι ο καιρός για την συλλογική ευρωπαϊκή άμυνα. Καιρός για κοινό ευρωπαϊκό στρατό: Όπως υπάρχει ήδη η γαλλογερμανική ταξιαρχία, χρειαζόμαστε επειγόντως και ιταλο-γαλλική, ελληνο-ιταλική, ελληνο-βουλγαρική. Αύριο, πιθανώς και ελληνο-«νεομακεδονική» ή όπως αλλιώς συμφωνηθεί το όνομα της γείτονος. Εξίσου και ρουμανο-σερβική, κροατο-ιταλική κτλ. Αυτή θα είναι η κοινή αμυντική δομή της αυριανής εμβαθυμένης Ευρώπης. Εκτός των δομών του ΝΑΤΟ, αλλά παράλληλη και συνεργατική με το ΝΑΤΟ, όσο υπάρχει.
Οι πολιτικές δυνάμεις στην ΕΕ - και στην Ελλάδα - που μπορούν να ανοίξουν αυτή τη συζήτηση με σοβαρότητα, υπάρχουν και είναι οι ίδιες που επιδιώκουν την πολιτική Ένωση και το πολιτικό ευρώ. Είναι φανερό ότι το κέντρο βάρους τους δεν βρίσκεται στην δεξιά ή στην κεντροδεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος, εδώ ή στην βορειότερη Ευρώπη· σήμερα επικρατούν εκεί πνεύματα που δεν αισθάνονται άνετα με το εγχείρημα της ομοσπονδιακής ένωσης εθνικών κρατών.
Προς το παρόν, η αμυντική στήριξη της Ευρώπης στις ΗΠΑ είναι κάτι λιγότερο από αμφίβολα αξιόπιστη.
Οι πολιτικές δυνάμεις στην ΕΕ - και στην Ελλάδα - που μπορούν να ανοίξουν αυτή τη συζήτηση με σοβαρότητα, υπάρχουν και είναι οι ίδιες που επιδιώκουν την πολιτική Ένωση και το πολιτικό ευρώ. Είναι φανερό ότι το κέντρο βάρους τους δεν βρίσκεται στην δεξιά ή στην κεντροδεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος, εδώ ή στην βορειότερη Ευρώπη· σήμερα επικρατούν εκεί πνεύματα που δεν αισθάνονται άνετα με το εγχείρημα της ομοσπονδιακής ένωσης εθνικών κρατών.
Προς το παρόν, η αμυντική στήριξη της Ευρώπης στις ΗΠΑ είναι κάτι λιγότερο από αμφίβολα αξιόπιστη.
Το Μεσανατολικό ζήτημα ως όλον δεν φαίνεται να λύνεται ή να καταλαγιάζει στο ορατό μέλλον. Ό,τι γνωρίσαμε, γνωρίζουμε και υπάρχει θα συνεχίσει το δρόμο του, με νέες, παλιές και επαναλαμβανόμενες ή μεταλλαγμένες μορφές. Ίσως θα υπάρξουν εκεί και νέες καταστροφικές εστίες. Είναι πολλοί οι ασυμβίβαστοι παίκτες και οι αντιμαχόμενες μεσαίες δυνάμεις της περιοχής. Ιράν, Ισραήλ, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος, Τουρκία. Με τη διαφαινόμενη παραμονή σε θέση ισχύος του Άσαντ στην εμφυλιοπολεμική Συρία, η επιρροή της Ρωσίας αυξήθηκε κατακόρυφα, ωστόσο ούτε η Ρωσία ασκεί ουσιαστικό έλεγχο στο πολύμορφο, χρόνιο και διαρκώς μεταβαλλόμενο μεσανατολικό χάος. Και κανείς δεν ξέρει πώς θα εξελιχθεί η εκ πρώτης όψεως παράδοξη προσέγγιση (ή αμοιβαία ανοχή) Πούτιν και Ερντογάν. Όμως, για ό,τι αφορά ειδικά την Τουρκία, αυτή τείνει να γίνει συστατικό μέρος του Μεσανατολικού: Δεν είναι πια το «μαξιλάρι ή το «μονωτικό» που χωρίζει το μεσανατολικό χάος από την Ευρώπη.
Τώρα, ρεαλιστικός στόχος είναι να μη εισβάλει το μεσανατολικό χάος στη δική μας Ευρώπη, τη μεσογειακή και βαλκανική, πράγμα που μας επαναφέρει στη συζήτηση για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα.
Γιώργος Β. Ριτζούλης
[...] In fact, the Trump factor could be the single most significant source of uncertainty in international politics this year. The US is still the world’s foremost power, and it plays an indispensable role in preserving global norms. If America’s policies are difficult to predict, and if Trump’s behavior undermines the reliability of the US government, the international order will be vulnerable to immense turmoil [...]
Joschka Fischer: The Trump Factor and US Foreign Policy (Project Syndicate, 26.1.2018)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου