Σάββατο 26 Απριλίου 2014

Η σκοτεινή πλευρά του καλού

του Γιώργου Γιαννου­λόπουλου
 

Ίσως το πιο δύσκολο ερώτημα με το οποίο καλούνται να αναμετρηθούν όσοι παραμένουν αριστεροί είναι πώς ο αγώνας κατά της ανισότητας, της αδικίας και της εκμετάλλευσης κατέληξε στο έρεβος του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Πολλές και διάφορες οι απαντήσεις. Οποια κι αν διαλέξουμε όμως, η συζήτηση μετατίθεται σε ένα ανώτερο επίπεδο, όπου μας περιμένει μια αντίφαση φωλιασμένη στη φύση του «καλού»: από τη μια εμφανίζεται ως απλό και απόλυτα θετικό, ενώ από την άλλη όποτε εμπλέκεται με την πραγματικότητα έρχονται στο φως οι σκοτεινές πλευρές και η πολυπλοκότητά του. Η αναπόφευκτη ταλάντευση ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα προσδίδει στη μοίρα του αριστερού μια διάσταση τραγική. Μάλλον το αντίθετο ισχύει για τους Ελληνες (νεο)φιλελεύθερους. Πιστεύουν ότι το «καλό» που ευαγγελίζονται, και το οποίο περιτυλίγουν με τις αρετές της ελευθερίας, της δημιουργικότητας και του αυτοκαθορισμού, είναι όντως απλό και απόλυτα θετικό. Ο λόγος τους, όπως και ο λόγος της Αριστεράς στις δεκαετίες της Μεταπολίτευσης ή μάλλον μέχρι το ‘89, έχει συχνά μια αλαζονική χροιά· χαρακτηρίζεται από την αίσθηση ανωτερότητας και τη σιγουριά που συνοδεύει την κατάδειξη του προφανούς που μόνο εκείνοι βλέπουν, υποδηλώνοντας ότι όσοι διαφωνούν είναι είτε ηλίθιοι είτε ένοχοι. Πριν όμως τους απορρίψουμε με την ίδια ευκολία, θα πρέπει να μπούμε στη θέση τους, να δούμε τον κόσμο με τα δικά τους μάτια.
















Για να το διατυπώσω επιγραμματικά, η εγχώρια εκδοχή του  φιλελευθερισμού είναι ιδιότυπη επειδή ταυτίζει τον αγώνα τους, πολύ πιο πειστικά απ’ όσο μπορούν οι εκτός Ελλάδας ομοϊδεάτες, με την «ηρωική» και «προοδευτική» εποχή της ιδεολογίας τους, δηλαδή τον 18ο αιώνα, όταν οι φωτοδότες αστοί ασφυκτιούσαν εγκλωβισμένοι σε ένα κράτος δυσκίνητο, αναποτελεσματικό, διεφθαρμένο και αυταρχικό, όπου για να πας μπροστά δεν αρκούσε να είσαι εργατικός ή ευφυής, αλλά έπρεπε να έχεις τις σωστές διασυνδέσεις (στην αυλή του ηγεμόνα τότε, στην κυβέρνηση σήμερα).

Ως προς τη διάγνωση της ελληνικής ασθένειας εκ πρώτης όψεως έχουν δίκιο. Κι αυτό είναι το ισχυρό χαρτί τους (το οποίο θα καιγόταν αν η Αριστερά – διαβάστε ΣΥΡΙΖΑ – είχε συνδυάσει την υπεράσπιση του δημόσιου τομέα με την υπόσχεση να τον απαλλάξει από τις εξόφθαλμες παθογένειές του, τις οποίες, ψηφοθηρώντας, κάνει πως δεν βλέπει). Για να αποκτήσουν όμως οι τόσο ωραίες αλλά πολύσημες έννοιες της ελευθερίας, της δημιουργικότητας και του αυτοκαθορισμού την απόλυτη θετικότητά τους και να προταθούν ως πασιφανείς λύσεις, οι Ελληνες (νεο)φιλελεύθεροι θα πρέπει πρώτα να ξεχάσουν ή να παραβλέψουν ορισμένα πράγματα – κάτι που οι αριστεροί δεν μπορούν να κάνουν όταν εγκαλούνται για την κατάρρευση του σοσιαλισμού – και ταυτόχρονα να επινοήσουν μια σειρά από φραστικές υπεκφυγές για να κουκουλώσουν τις αντιφάσεις του λόγου τους.

Ξεκινώντας από το πρώτο, η τακτική τους είναι να εστιάζουν την προσοχή τους αποκλειστικά στο ελληνικό πρόβλημα, αποφεύγοντας τις συζητήσεις για το τι συνέβη το 2008, όταν η νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση της αγοράς κόντεψε να τινάξει στον αέρα όχι την καχεκτική και κρατικοδίαιτη ελληνική οικονομία, αλλά το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, αυτό το διαμάντι στο ιδεολογικό στέμμα τους. Φυσικά, δεν αρνούνται τα γεγονότα· προτιμούν όμως να μιλάνε για τα δικά μας. Επειδή όμως δεν είναι δυνατό να αποστρέφουν μονίμως τη ματιά από τον ελέφαντα στο δωμάτιο, διευκρινίζουν ότι πιστεύουν στην «υγιή επιχειρηματικότητα», μια φράση χωρίς κανένα περιεχόμενο εφόσον δεν ορίζεται το σημείο όπου σταματάει η υγιής και αρχίζει η αρρωστημένη.

Με μια δεύτερη παράλληλη κίνηση, οι ημεδαποί (νεο)φιλελεύθεροι, ακολουθώντας το προς αποφυγήν παράδειγμα των Νέων Εργατικών του Μπλερ, απαλλάσσουν εαυτούς από την υποχρέωση να διαλέξουν ανάμεσα στον (νεο)φιλελευθερισμό και τη σοσιαλδημοκρατία κατασκευάζοντας τη νεφελώδη έννοια της «φιλελεύθερης σοσιαλδημοκρατίας», την οποία περιφέρουν ως αυτονόητη, χωρίς να μπουν στον κόπο να μας πουν τι σημαίνει ακριβώς (προσωπικά, μου θυμίζουν έναν καλό μου φίλο που όταν βρίσκεται κάτω από τα Τέμπη είναι Ολυμπιακάρα κι όταν τα περνάει γίνεται ΠΑΟΚτζής). Με όλα αυτά δεν θέλω να τους καταδικάσω τελεσίδικα – μια σοβαρή συζήτηση επί του θέματος εκκρεμεί – αλλά να επισημάνω την αφόρητη ευκολία που χαρακτηρίζει τη σκέψη τους: στερεότυπες αντιδράσεις, φραστικές υπεκφυγές και προβληματικές έννοιες που σερβίρονται ως προφανείς.
Το ότι καταφέρνουν να περάσουν σε κάποιο βαθμό το μήνυμά τους δεν οφείλεται στην ευρωστία των επιχειρημάτων τους αλλά σε ένα γενικότερο κλίμα, το οποίο προέκυψε από την τεκτονική ιδεολογική μετατόπιση που συντελέστηκε τις τελευταίες δεκαετίες και χρωματίζει τα πάντα. Για να τη συνοψίσω θα δανειστώ τα λόγια του Γιάννη Καλιόρη στο καινούργιο βιβλίο του «Ολα ή τίποτα» (εκδόσεις Αρμός): σήμερα, γράφει, «ο κυρίαρχος ηθικός κώδικας δεν αποδοκιμάζει πλέον την αδικία αλλά την αποτυχία».
   

Ο Γιώργος Γιαννουλόπουλος, πρώην διευθυντής της Ελληνικής υπηρεσίας του BBC δημοσιογραφεί στην "Εφημερίδα των Συντακτών". Από την συγγραφική του δραστηριότητα ξεχωρίζουν οι εργασίες του για τον Μακρυγιάννη, τον Σεφέρη και τα Μέσα Ενημέρωσης.

 
Χρήστος Λάσκος, Δίκη προθέσεων - Για τον Γιώργο Γιαννουλόπουλο (REDNoteBook, 22.4.2014)

http://www.armosbooks.gr/product_info.php/products_id/157442?sid=6885b4c78da547967c952853e6e0b736



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις 2013 - 2022

Το δημοκρατικό αίτημα των καιρών: Το δίκιο των νέων γενεών και των γενεών που έρχονται

Το δημοκρατικό αίτημα των καιρών: Το δίκιο των νέων γενεών και των γενεών που έρχονται
Χρίστος Αλεξόπουλος: Κλιματική κρίση και κοινωνική συνοχή

ΕΠΙΛΟΓΕΣ:
Αντρέϊ Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι

ΕΠΙΛΟΓΕΣ:<br>Αντρέϊ Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι
Πως η αγάπη επουλώνει τη φθορά του κόσμου

Danilo Kiš:

Danilo Kiš:
Συμβουλές σε νεαρούς συγγραφείς, και όχι μόνον

Predrag Matvejević:

Predrag Matvejević:
Ο Ρωσο-Κροάτης ανιχνευτής και λάτρης του Μεσογειακού κόσμου

Azra Nuhefendić

Azra Nuhefendić
Η δημοσιογράφος με τις πολλές διεθνείς διακρίσεις, γράφει για την οριακή, γειτονική Ευρώπη

Μάης του '36, Τάσος Τούσης

Μάης του '36, Τάσος Τούσης
Ο σκληρός Μεσοπόλεμος: η εποχή δοσμένη μέσα από τη ζωή ενός ανθρώπου - συμβόλου

Ετικέτες

«Γενιά του '30» «Μακεδονικό» 1968 1989 αειφορία Ανδρέας Παπανδρέου αντιπροσωπευτική δημοκρατία Αριστοτέλης Αρχιτεκτονική Αυστρομαρξισμός Βαλκανική Βαρουφάκης βιοποικιλότητα Βρετανία Γαλλία Γερμανία Γκράμσι Διακινδύνευση Έθνος και ΕΕ Εκπαίδευση Ελεφάντης Ενέργεια Επισφάλεια ηγεμονία ΗΠΑ Ήπειρος Θ. Αγγελόπουλος Θεοδωράκης Θεσσαλονίκη Θεωρία Συστημάτων Ιβάν Κράστεφ ιστορία Ιταλία Καντ Καρλ Σμιτ Καταναλωτισμός Κεντρική Ευρώπη Κέϋνς Κίνα Κλιματική αλλαγή Κοινοτισμός κοινωνική ανισότητα Κορνήλιος Καστοριάδης Κοσμάς Ψυχοπαίδης Κράτος Πρόνοιας Κώστας Καραμανλής Λιάκος Α. Λογοτεχνία Μάνεσης Μάξ Βέμπερ Μάρξ Μαρωνίτης Μέλισσες Μέσα «κοινωνικής» δικτύωσης Μέσα Ενημέρωσης Μεσόγειος Μεταπολίτευση Μιχ. Παπαγιαννάκης Μουσική Μπερλινγκουέρ Νεοφιλελευθερισμός Νίκος Πουλαντζάς Νίτσε Ο τόπος Οικολογία Ουκρανία Π. Κονδύλης Παγκοσμιοποίηση Παιδεία Πράσινοι Ρήγας Ρίτσος Ρωσία Σεφέρης Σημίτης Σολωμός Σοσιαλδημοκρατία Σχολή Φραγκφούρτης Ταρκόφσκι Τουρκία Τραμπ Τροβαδούροι Τσακαλώτος Τσίπρας Φιλελευθερισμός Φιλοσοφία Χαλκιδική Χέγκελ Χριστιανισμός Acemoglu/Robinson Adorno Albrecht von Lucke André Gorz Axel Honneth Azra Nuhefendić Balibar Brexit Carl Schmitt Chomsky Christopher Lasch Claus Offe Colin Crouch Elmar Altvater Ernst Bloch Ernst-W. Böckenförde Franklin Roosevelt Habermas Hannah Arendt Heidegger Jan-Werner Müller Jeremy Corbyn Laclau Le Corbusier Louis Althusser Marc Mazower Matvejević Michel Foucault Miroslav Krleža Mudde Otto Bauer PRAXIS International Ruskin Sandel Michael Strauss Leo Streeck T. S. Eliot Timothy Snyder Tolkien Ulrich Beck Wallerstein Walter Benjamin Wolfgang Münchau Zygmunt Bauman

Song for the Unification (Zbigniew Preisner -
Elzbieta Towarnicka - Kr. Kieślowski) - youtube

Song for the Unification (Zbigniew Preisner - <br>Elzbieta Towarnicka - Kr. Kieślowski) - youtube
Ἐὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων,
ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον...
Ἡ ἀγάπη ...πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει...
Νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα·
μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη (προς Κορινθ. Α΄ 13)

Zygmunt Bauman: «Ρευστές ζωές, ρευστός κόσμος, ρευστή αγάπη»

Zygmunt Bauman: «Ρευστές ζωές, ρευστός κόσμος, ρευστή αγάπη»
«Είμαι βραχυπρόθεσμα απαισιόδοξος αλλά μακροπρόθεσμα αισιόδοξος»

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
«Χριστούγεννα με τον Κοκκινολαίμη – Το Αηδόνι του Χειμώνα»

Ψηλά στην Πίνδο, στο Περτούλι

Ψηλά στην Πίνδο, στο Περτούλι