Παγκοσμιοποίηση και εθνικισμός

του Χρίστου Αλεξόπουλου
  
© Μεταρρύθμιση - Χρίστος Αλεξόπουλος: Παγκοσμιοποίηση και εθνικισμός 28.08.2016
   

Τον Ιούλιο του 2016 πραγματοποιήθηκε στο Chengdu στη Δυτική Κίνα η σύνοδος κορυφής των είκοσι ισχυρότερων χωρών του πλανήτη (G20). Από τα πιο ενδιαφέροντα, που καταγράφονται σε αυτή την σύνοδο, είναι μια πολυσέλιδη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και μια πρόταση-ευχή στην ανακοίνωση των G20, η οποία εξεδόθη με το κλείσιμο των εργασιών αυτής της διαδικασίας.
Στην έκθεση του ΔΝΤ διατυπώνεται η προειδοποίηση, ότι η αυξανόμενη οικονομική και κοινωνική ανισότητα απειλεί την πολιτική στήριξη στον φιλελευθερισμό σε πλανητικό επίπεδο.
Το μήνυμα στην ανακοίνωση των G20 επισημαίνει, ότι «τα πλεονεκτήματα της οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να διανέμονται ευρύτερα στις κοινωνίες για να ενισχύεται η συνοχή».

GIS Pacific Trade Map, prepared and mounted by ethnographers and artists, based on data for all global shipping over 120 tons for 2010 (Image courtesy of © George Marcus - © Field, Jourmal of Social Engaged Art criticism)

[Οι ισχυροί κυβερνώντες του κόσμου δεν απέκτησαν ξαφνικά κοινωνική ευαισθησία. Απλά φοβούνται ότι το σύστημα της παγκοσμιοποίησης γίνεται όλο και πιο ανορθολογικό και (αυτο)καταστροφικό]

Άρχισε να συνειδητοποιείται, ότι η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ως μέσο για την συσσώρευση πλούτου σε μια ολιγομελή οικονομική ελίτ και οι κοινωνίες να φτωχοποιούνται με ταχείς ρυθμούς. Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι λαμβάνεται υπόψη το κριτήριο της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Απλά άρχισε να γίνεται αντιληπτό, ότι σύντομα η κατάσταση θα είναι οριακή. Είτε θα έχουμε κοινωνικές αναταράξεις με επικίνδυνες προεκτάσεις, είτε θα απογειωθεί πολιτικά ο λαϊκισμός και η οπτική του εθνικισμού θα θέσει σε αμφισβήτηση την παγκοσμιοποίηση.

© Chris Rubey -  Population Rising (Work In Progress)

Κόλιν Κράουτς: Η εξασθένηση της Σοσιαλδημοκρατίας και η παρακμή των μεγάλων παραδοσιακών κομμάτων - αλλαγή κοινωνικής διαστρωμάτωσης και πολιτικά λάθη

© Frankfurter Rundschau: Agenda 2010 ist eine Ursache des Niedergangs - συνέντευξη του Colin Crouch στον Michael Hesse, 23.5.2016

  

Τι οδήγησε στην εξασθένηση της γερμανικής - και γενικά της ευρωπαϊκής - Σοσιαλδημοκρατίας? Ο Βρετανός πολιτικός επιστήμονας Colin Crouch μιλά στην Frankfurter Rundschau για το τέλος ενός μεγάλου λαϊκού κόμματος - και γενικά για το τέλος των μεγάλων παραδοσιακών λαϊκών κομμάτων.

  

M.H: Κύριε Κράουτς οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες έχουν πέσει σε κάποιες δημοσκοπήσεις ακόμη και κάτω από το 20 %. Το πολιτικό βάρος τους μειώνεται με αυξανόμενο ρυθμό, όπως και πολλών άλλων ευρωπαϊκών Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Πότε άρχισε η πτώση των Σοσιαλδημοκρατών;

C.C: Η πρώτη αιτία αυτής της μείωσης, που είναι κοινή για το SPD και όλα τα άλλα Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, είναι η μείωση της βιομηχανικής εργατικής τάξης, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της οικονομίας των υπηρεσιών και του τριτογενούς τομέα. Οι άνθρωποι που εργάζονται σ' αυτούς τους νέους τομείς της οικονομίας δεν έχουν ιδιαίτερα σαφή ταυτότητα. Άλλοτε δίνουν την ψήφο τους στους Σοσιαλδημοκράτες, άλλοτε όχι. Δεν είναι τοποθετημένοι πολιτικά. 

  

Το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Σρέντερ «Ατζέντα 2010» ήταν αντίδραση στην πτώση των Σοσιαλδημοκρατών ή αιτία της πτώσης τους;

Ήταν και τα δύο! Όπως ο Μπλερ και οι Νέοι Εργατικοί στη Βρετανία, έτσι και το Νέο Κέντρο στη Γερμανία προσπάθησε να διαμορφώσει ένα κόμμα αριστερά του Κέντρου για την εποχή μετά την εργατική τάξη· αυτή η προσπάθεια ήταν μέρος της απάντησης στην πτώση των Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που ήδη είχε αρχίσει. Έπρεπε να κάνουν κάτι, έπρεπε να αντιδράσουν στην πτώση. Ωστόσο, με τις μεταρρυθμίσεις εκείνες προχώρησαν υπερβολικά. Πίστεψαν ότι ο καπιταλισμός και ο ακραίος πλούτος δεν θα μπορούσαν ποτέ πιά να οδηγήσουν σε προβληματικές καταστάσεις. [Ως συγκυβερνών κόμμα,] οι Σοσιαλδημοκράτες υιοθέτησαν την πολιτική Hartz IV [για την κοινωνική ασφάλιση και την απασχόληση], η οποία - αν και συνέβαλε στη δημιουργία περισσότερων θέσεων απασχόλησης - ήταν πολύ σκληρή για τους φτωχότερους ανθρώπους. Αυτός είναι ο λόγος που η «Ατζέντα 2010» είναι μια αιτία της περαιτέρω πτώσης των Σοσιαλδημοκρατών στη Γερμανία. 

Ψηφιδωτό από το Σπίτι της Πομπηίας VIII

Η κρίση, οι Καραμανλικοί και η ΕΛΣΤΑΤ: Το παραμύθι έχει κότα που γεννά χρυσά αυγά, έχει και δράκο

Ι.

Μόλις κατέρρευσε η αγορά ακινήτων στις ΗΠΑ και χρεοκόπησε η Lehman Brothers (καλοκαίρι - φθινόπωρο 2008), οι τότε κυβερνώντες την Ελλάδα διαβεβαίωναν τους πολίτες ότι η χώρα μας ήταν «οχυρωμένη» και δεν κινδύνευε από την επερχόμενη παγκόσμια κρίση, γιατί έχει ισχυρό τραπεζικό σύστημα και (παράδοξο επιχείρημα, αλλά δεν ήταν το μόνο παράδοξο) μεγάλη παραοικονομία.
Συνέχισαν απτόητοι τη διανομή αστακομακαρονάδας στις οικονομικές ελίτ. Στο μεγάλο φαγοπότι έπεφταν βέβαια από το τραπέζι τεμάχια αστακού - μερικά από τα οποία αποδείχτηκαν εκ των υστέρων δαγκάνες. Αυτά προορίζονταν για μια παρατρεχάμενη μερίδα της ανώτερης μεσαίας τάξης ή για επιλεγμένες ομάδες των αποκαλούμενων μικρομεσαίων: Διορισμοί (μέχρι και «αγροφύλακες» επανεφευρέθηκαν), μαγικά γεωργικά μηχανήματα που γίνονται το βράδυ τζιπ, αυξήσεις μισθών προπαντός για υψηλόμισθες εγκατεστημένες μερίδες του ευρύτερου δημόσιου τομέα και για τα μύρια ειδικά μισθολόγια, συντάξεις με μυθικά εφάπαξ στα 40, άφθονες «εθελούσιες έξοδοι» για  ευγενείς συνομοταξίες μισθωτών, πολιτικές υπο-φορολόγησης ομάδων με μεγάλη φοροδοτική ικανότητα, επιδοτούμενες από τους αδύναμους. Συν το πακέτο Αλογοσκούφη για τις τράπεζες το 2008, που ενίσχυσε τόσο πολύ την κεφαλαιακή τους επάρκεια, ώστε μετά χρειάστηκαν άλλες τρείς Κοινοτικές ανακεφαλαιοποιήσεις, οι οποίες χρεώνονται στο δημόσιο χρέος. 

Συστημικός παρασιτισμός*, μάχες με ανεμόμυλους - oι «κερδισμένοι της Μεταπολίτευσης» οδηγούν όλοι μαζί το κάρο πιο βαθειά στη χαράδρα

Διαρκές φαινόμενο στις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα, πριν και μετά την κρίση, με κυβερνήσεις να έρχονται και να παρέρχονται, είναι το εξής: Οι σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές διαμάχες για τη διαμόρφωση του οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος και για τη διαχείρισή του (άρα και για την απασχόληση και τη διοχέτευση της εργασίας ή για την διανομή του κοινωνικού προιόντος), εκδηλώνονται φανερά κυρίως γύρω από τους τομείς της ανα-παραγωγής της κοινωνίας, όπως είναι λόγου χάρη τα συστήματα εκπαίδευσης και υγείας. Δεύτερο, όχι λιγότερο σημαντικό πεδίο συγκρούσεων, είναι εκείνα τα συστήματα ή υποδομές, που εξυπηρετούν την παραγωγική δραστηριότητα αλλά δεν ανήκουν σε αυτά που δημιουργούν αξία ούτε διευρύνουν το (μη πλασματικό) κεφάλαιο. Τρίτο πεδίο συγκρούσεων, οι μηχανισμοί που εξασφαλίζουν - με «επικοινωνικούς» ή άλλους τρόπους - συναίνεση της κοινωνίας στο επικρατούν μοντέλο οργάνωσης και παραγωγής. Με άλλα λόγια, όλα αυτά που διαμορφώνουν τη συναίνεση στο κοινωνικό Συμβόλαιο του «ιδιόμορφου» ελληνικού μεταπολεμικού καπιταλισμού. 

Αντίθετα, ελάχιστες διαμάχες – άρα και ελάχιστο ενδιαφέρον ή δυνατότητα παρέμβασης των δρώντων παραγόντων – γίνονται άμεσα εμφανείς στους τομείς της ίδιας της (πραγματικής) παραγωγικής δραστηριότητας και ακόμη λιγότερες εκδηλώνονται γύρω από τις δραστηριότητες παραγωγής διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και και υπηρεσιών.

Το σύστημα υγείας και τα νοσοκομεία, το σύστημα εκπαίδευσης (δημόσιας ή ιδιωτικής), η δραστηριότητα των «εθνικών εργολάβων» (κυρίως στα δημόσια έργα οδικής φύσης), γενικά το πεδίο δράσης των προμηθευτών του δημοσίου, ακόμη και η προμήθεια οπλικών συστημάτων, ήταν και είναι είναι οι τομείς που μονοπωλούν το ενδιαφέρον και ορίζουν το πλαίσιο για τις διαμάχες στη δημόσια σφαίρα εδώ και πολύ καιρό, πολύ πριν τα μνημόνια, σε εποχές ανόδου ή πτώσης του ΑΕΠ.