Πάουλ ντε Γκράουε: Βρετανική απόσχιση, Καταλανική απόσχιση. Κοινοί μύθοι, κοινές αυταπάτες

© Ivory Tower / αναδημοσίευση Social Europe (6.10.2017) - Paul De Grauwe: Catalonia And Brexit. The Same Nationalism, 4.10.2017

 

Αδιέξοδες διαπραγματεύσεις για την απόσχιση μεταξύ ΕΕ και Βρετανίας. Πόλεμος χαρακωμάτων μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης, διαρκές αδιέξοδο μετά τις εκλογές στην Καταλονία.
Αυτοί που επιζητούν περισσότερη τυπική εθνική κυριαρχία, στο τέλος επιτυγχάνουν λιγότερη πραγματική λαϊκή κυριαρχία. Θέλουν «να ανακτήσουν τον έλεγχο», αλλά έτσι καταλήγουν, στην πράξη, να ασκούν ακόμη λιγότερο έλεγχο. Επιζητούν ένα «μικρότερο όλον», ωστόσο εξίσου άκαμπτο και ιδεοληπτικό με το «μεγαλύτερο όλον» που πολεμούν.

Οι πολιτικοί που προπαγανδίζουν το συγκεντρωτικό εθνικό κράτος, στη Μαδρίτη ή αλλού, οι αποσχιστές πολιτικοί της Καταλονίας και οι αποσχιστές Συντηρητικοί (ή άλλοι) της Βρετανίας αποφεύγουν τα ουσιαστικά προβλήματα που βασανίζουν τις κοινωνίες, γιατί δεν ενδιαφέρονται γι' αυτά. Ενδιαφέρονται όμως πάρα πολύ για την τυπική εθνική κυριαρχία, δηλαδή για κάτι που σήμερα συρρικνώνεται σε απλή διαχείριση συμβόλων. Και το κάνουν για έναν λόγο σημαντικό για τους ίδιους: Η διαχείριση των συμβόλων διασφαλίζει στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ των χωρών μεσαίου ή και μικρότερου μεγέθους, ένα μερίδιο εξουσίας - οσοδήποτε μικρό, αλλά υπαρκτό - σ' ένα παγκόσμιο σκηνικό που αλλάζει ραγδαία. Αλλά το ζήτημα είναι, ότι με αυτήν την «πολιτική των συμβόλων» πείθουν μεγάλα πλήθη απλών πολιτών. Και τα χρησιμοποιούν ως εργαλεία της δικής τους ιδιοτέλειας.

Γ. Ρ.

 

Ο Βρετανός πρώην Πρωθυπουργός, ο Ντέιβιντ Κάμερον, δεν θα περάσει στα βιβλία της ιστορίας ως φωτισμένος ηγέτης. Ωστόσο, όταν το 2014 έπρεπε να αποφασίσει άν θα επιτρέψει το δημοψήφισμα στη Σκωτία με θέμα την ανεξαρτησία της, χρησιμοποίησε το μυαλό του και άνοιξε την πόρτα για να γίνει το δημοψήφισμα. Και αυτό έγινε στις 14 Οκτωβρίου 2014. Μόνον το 45 % των Σκωτσέζων ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας. 
Η αντίθεση με το δημοψήφισμα στην Καταλονία δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Ο ισπανός πρωθυπουργός Ραχόι αποφάσισε ανόητα να χρησιμοποιήσει βία για να αποτρέψει το δημοψήφισμα στην Καταλονία, μολονότι ένα ειρηνικό δημοψήφισμα πιθανώς θα είχε οδηγήσει σε αποτέλεσμα παρόμοιο με το δημοψήφισμα της Σκωτίας. Τώρα, η  Ισπανία και η Καταλονία βρίσκονται σε πορεία σύγκρουσης. Αυτή η κατάσταση μπορούσε να αποφευχθεί εάν ο Ισπανός πρωθυπουργός δεν έπασχε από την αρρώστεια του δογματισμού, και σε έναν βαθμό από την άλλη αρρώστεια, του εθνικισμού, εξίσου έντονου με της καταλανικής περίπτωσης.

Καταλονία εκλογές Δεκεμβρίου 2017, κέρδη και απώλειες των κομμάτων

Οι Καταλανοί εθνικιστές έλαβαν μια ώθηση που κανείς δεν ανέμενε, χάρις στην ηλιθιότητα του Ραχόι. Οι τηλεοπτικές εικόνες με Ισπανούς αστυνομικούς αρματωμένους σαν τον RoboCop  να χτυπούν ηλικιωμένους και νέους για να τους εμποδίσουν να ψηφίσουν, δημιούργησαν την εικόνα ενός καταπιεσμένου λαού που αγωνίζεται για την ελευθερία του. 
Τίποτε δεν απέχει περισσότερο από την πραγματικότητα. Οι Καταλανοί δεν είναι καταπιεσμένος λαός. Έχουν υψηλό βαθμό αυτονομίας. Έχουν και ασκούν το δικαίωμα να οργανώνουν το δικό τους εκπαιδευτικό σύστημα στη δική τους γλώσσα. Δεν υπάρχουν εμπόδια για την ανάπτυξη του ξεχωριστού πολιτισμού της Καταλονίας. Είναι η πιο ευημερούσα περιοχή της Ισπανίας. Η Βαρκελώνη είναι μια πολύ ζωντανή πόλη, όσο καμία άλλη στην Ισπανία. Η φωνή των Καταλανών γίνεται ακουστή σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η εικόνα ενός καταπιεσμένου λαού είναι σαν ανέκδοτο. 
Ο Καταλανικός εθνικισμός είναι παρόμοιου είδους με τον Βρετανικό εθνικισμό που οδήγησε στην Brexit. Βασίζεται σε διάφορους μύθους. 
Ο πρώτος μύθος είναι ότι υπάρχει ένας εξωτερικός εχθρός. Για τους Brexiteers, αυτός ο εχθρός είναι οι ευρωπαϊκές αρχές (η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κ.λ.π.), οι οποίες επιβάλλουν την αυθαίρετη βούλησή τους στη Βρετανία. Για τους Καταλανούς εθνικιστές ο εχθρός είναι η Ισπανική κυβέρνηση που καταπιέζει τον λαό της Καταλονίας. 
Ο δεύτερος μύθος είναι ότι οι λαοί που αγωνίζονται για την ανεξαρτησία τους έχουν σαφώς καθορισμένη ταυτότητα. Οι πολιτικοί του έθνους έχουν ως καθήκον να ακούν τη βούληση του λαού. Και μόνον μία φωνή μπορεί να υπάρχει  Δεν υπάρχει χώρος για διαφορετικές και αντίθετες φωνές. Τώρα, η Βρετανική Κυβέρνηση καλεί για πατριωτική στάση. Οι αντίπαλοι της Brexit δεν είναι αληθινοί πατριώτες.
Ο τρίτος μύθος είναι ότι η ανεξαρτησία θα δημιουργήσει πρωτοφανή οικονομική ευημερία. Όταν οι άνθρωποι «ανακτήσουν τον έλεγχο», θα έχουν στη διάθεσή τους τα εργαλεία για να πετύχουν τη μέγιστη οικονομική ευημερία. Αυτό είναι σήμερα το επιχείρημα των Brexiteers όπως ο Μπόρις Τζόνσον (Boris Johnson). Όταν η Brexit πραγματοποιηθεί (κατά προτίμηση το συντομότερο δυνατόν), η Βρετανία θα έχει κερδίσει το αληθινό της πεπρωμένο. Η «ανοιχτή στο παγκόσμιο σύστημα Βρετανία» θα υποσκελίσει την ΕΕ και τους προστατευτισμούς της. Η Μεγάλη Βρετανία θα συνάπτει απρόσκοπτα και πανηγυρικά συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τον υπόλοιπο κόσμο, γεγονός που θα οδηγήσει σε άνευ προηγουμένου ευημερία. Ένα παρόμοιο επιχείρημα που υπόσχεται περισσότερη ευημερία σε μια ανεξάρτητη Καταλονία, ακούμε σήμερα από τους Καταλανούς εθνικιστές. 

Η πραγματικότητα είναι ότι η παγκοσμιοποίηση υπονομεύει την εθνική κυριαρχία. Αυτό συμβαίνει με πολλούς τρόπους. Ένα παράδειγμα: Οι μεγάλες πολυεθνικές εκβιάζουν τις εθνικές κυβερνήσεις στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα να μειώνονται σχεδόν παντού οι εταιρικοί φόροι. Όμως σε καμία χώρα δεν υπάρχει βούληση του λαού υπέρ της μείωσης αυτών των φόρων. Ωστόσο, στην πράξη το αποτέλεσμα είναι αυτό, διότι οι κυβερνήσεις λειτουργούν ως εθνικές οντότητες. Εάν αποφάσιζαν από κοινού για τους εταιρικούς φόρους στην Ευρώπη, οι πολυεθνικές δεν θα μπορούσαν να εκβιάσουν τις κυβερνήσεις αυτές και δεν θα συνέβαινε αυτή η διαρκής, έρπουσα μείωση των εταιρικών φόρων. 
Ενα άλλο παράδειγμα: Σήμερα, το διεθνές εμπόριο δεν επηρεάζεται τόσο από τους τελωνειακούς δασμούς, αλλά από τους μη δασμολογικούς φραγμούς. Οι μεγάλες χώρες αποφασίζουν για τα ποιοτικά πρότυπα και για το κανονιστικό περιβάλλον που διέπουν το εμπόριο. Τώρα, ουσιαστικά υπάρχουν τρεις μόνον χώρες, οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η Κίνα, που μπορούν στην πράξη να έχουν τη φιλοδοξία να αποφασίζουν για τη φύση αυτών των ποιοτικών προτύπων και κανόνων. Οι άλλες χώρες δεν παίζουν ρόλο σε αυτό το παιχνίδι. Έτσι, όταν η Μεγάλη Βρετανία αποχωρήσει από την ΕΕ για να αποκτήσει περισσότερη εθνική κυριαρχία («να ανακτήσει τον έλεγχο»), αυτό της το κέρδος θα είναι μόνον τυπικό. Στην πραγματικότητα, η ουσιαστική της εθνική κυριαρχία θα μειωθεί. Προφανώς το ίδιο ισχύει και για την Καταλονία. 

Φτάνουμε λοιπόν στο εξής παράδοξο του παγκοσμιοποιημένου μας κόσμου: Όταν οι εθνικιστές προωθούν περισσότερη τυπική εθνική κυριαρχία, στο τέλος επιτυγχάνουν λιγότερη πραγματική λαική κυριαρχία. Θέλουν να ανακτήσουν τον έλεγχο και καταλήγουν να ασκούν ακόμη λιγότερο έλεγχο. Σ' αυτό θα καταλήξει η Μεγάλη Βρετανία. Αυτό θα καταφέρουν και οι Καταλανοί εθνικιστές, αν προωθήσουν τα εθνικιστικά τους όνειρα.
Από αυτό το παράδοξο του παγκοσμιοποιημένου μας κόσμου προκύπτει το εξής λογικό επακόλουθο: Όταν χώρες στην Ευρώπη αποποιούνται ένα μέρος της τυπικής εθνικής κυριαρχίας, αυτό οδηγεί σε πιο πολλή πραγματική κυριαρχία των λαών της Ευρώπης. 

 

Tο άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στον προσωπικό ιστοχώρο του συγγραφέα Ivory Tower

Ο Paul De Grauwe είναι Βέλγος καθηγητής της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο της London School of Economics LSE. Διετέλεσε επίσης καθηγητής της Διεθνούς Οικονομικής Επιστήμης στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβαίν (Leuven), Βέλγιο, όπου είχε κάνει τις βασικές σπουδές. Μεταπτυχιακά σπούδασε ως υπότροφος στο Johns Hopkins University των ΗΠΑ.

Παλαιότερα εργάστηκε στην τότε Ευρωπαική Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στην ΕΚΤ. Έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στο College of Europe, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, στα πανεπιστήμια Michigan, Tilburg, Pennsylvania, Kιέλου, Βρυξελλών, Saarbrücken, Γάνδης, Amsterdam, στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας, στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, στο Università Cattolica del Sacro Cuore καθώς επίσης στην Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας, στην Norwegian School of Management και στο Board of Governors of the Federal Reserve System (fed - ΗΠΑ). Μεταξύ 1991 και 2003 διετέλεσε βουλευτής στο Βελγικό Κοινοβούλιο.

      

 
Αρθρογραφία του στον ιστότοπο Social Europe

De Grauwe, P, & Ji, Y. (2013) Panic-driven austerity in the Eurozone and its implications, Vox EU, Paper on voxeu.org, 21 February 2013

Paul De Grauwe, στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση:
Η γνώμη ενός φιλελεύθερου, αλλά ορθολογιστή: Ποσοτική χαλάρωση και δημόσιες επενδύσεις


 

Σχόλιο της Ulrike Guérot:
Οι εκλογές στην Καταλονία δείχνουν ότι πρέπει να ξανασκεφτούμε τον ρόλο των περιφερειών στην Ευρώπη. Ο Ραχόι και η σκληρή πολιτική του απέτυχαν. Η ισπανική κυβέρνηση και η ΕΕ πρέπει να στραφούν προς τον διάλογο.
 
Stefan Kunath (Ost Journal): Denken über die Krise Europas - Ivan Krastev liefert das Nachwort auf eine gescheiterte EU, Ulrike Guérot ruft zu neuen Europavisionen

 

Στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση:

Simon Tisdall (The Guardian): Η αναταραχή στην Καταλονία μέρος της χαοτικής, πολύμορφης, πανευρωπαϊκής πολιτικής αναστάτωσης