Λίγο πριν και λίγο μετά την έκδοση των τηλεοπτικών αδειών

του Νίκου Καϊμάκη
 

© Αναζητήσεις για την Αριστερά: Λίγο πριν την έκδοση των τηλεοπτικών αδειών, 1.9.2016

Η αδειοδότηση των τηλεοπτικών συχνοτήτων μέσω δημοπρασίας είναι ένα μικρό πρώτο βήμα για να υπάρξουν ίσως κάποτε δυνατότητες ρύθμισης του επί δεκαετίες αναρχούμενου ελληνικού τηλεοπτικού τοπίου, άρα γεγονός θετικό. Η πάνω από τις προσδοκίες εισροή στο δημόσιο ταμείο οικονομικού προïόντος της δημοπρασίας, επίσης. Αλλά ως συνήθως στη χώρα αυτή, κυβερνώντες και αντιπολιτευόμενοι επικεντρώνουν τις πολιτικές τους και φιλονικούν για το μεμονωμένο δέντρο και αδιαφορούν για το τεράστιο σκοτεινό δάσος πίσω του. Πάντως, η αδιαφορία της πολιτικής τάξης για τα κανονιστικά ζητούμενα στην επικοινωνιακή πράξη - μέσω του ρόλου και της λειτουργίας των ανεξάρτητων Αρχών - στο πεδίο και στο Μέσο όπου μαζί με το ηλεκτρομαγνητικό κύμα διαδίδεται «τι είναι αλήθεια, τι ψέμα και τι ανάμεσά τους», δεν είναι «ελληνική ιδιομορφία»: Συμβαίνει και σε πολύ καλύτερες κρατικές και εθνικές οικογένειες.

Γ. Ρ.

    

Είναι κοινός τόπος, ότι τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας διαδραματίζουν σήμερα κυρίαρχο ρόλο στη λειτουργία των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών. Παρεμβαίνουν σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, στην οικονομία, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και αλλού. Το πρόβλημα αυτό έλειψε παντελώς από την πολιτική αντιπαράθεση των ημερών και η ένθεν κακείθεν κριτική επικεντρώθηκε στον αριθμό των αδειών και στις διαδικασίες της δημοπράτησης των περιβόητων αδειών τηλεοπτικών σταθμών εθνικής εμβέλειας. Το πρόβλημα που συνδέεται με τους σκοπούς που παραθέτει το Σύνταγμα της χώρας στο 'Αρθρο 15 παραγρ. 2 απουσίασε πλήρως από την πολιτική σύγκρουση των ημερών, με αποτέλεσμα να εκθέτει ανεπανόρθωτα όλο ανεξαιρέτως το πολιτικό προσωπικό της χώρας, τους συνταγματολόγους και τους ειδικούς επικοινωνιακούς, τους διανοούμενους, που άπαντες γνώριζαν και σιώπησαν στην παρούσα φάση, ενώ όφειλαν να μιλήσουν.

Είναι λυπηρό διότι ο πολιτισμός μας δέχτηκε ένα ακόμη βαρύ πλήγμα στο πλαίσιο της απαράδεκτης σύγκρουσης για τα ευτελή ζητήματα του αριθμού και του κόστους των αδειών των εμπορικών καναλιών και για απολύτως τίποτε άλλο ποιοτικό χαρακτηριστικό της ενημέρωσης, της ψυχαγωγίας και της επιμόρφωσης αυτού του βασανισμένου πολιτιστικά ελληνικού κοινού τηλεθέασης.

Το Σύνταγμα αναφέρει επί λέξει στο Άρθρο 15.2: 

«Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους, που λαμβάνει τη μορφή αδείας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική ενημέρωση και με ίσους όρους μετάδοσης πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας».

Μεγαλεπήβολοι στόχοι που ενταφιάστηκαν μαζί με τη σοβαρότητα του Κράτους στις χυδαίες εκπομπές των τηλεπαραθύρων.

Την ίδια ώρα η «τηλεοπτική δημοκρατία μας» διαμορφώνει νέα πρότυπα και αξίες με θετικό και αρνητικό τρόπο. Επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη με τις επιλογές των γεγονότων των κειμένων και των εικόνων, διαμορφώνει έννοιες και επιβάλλει κατηγορίες, πολιτικές, ιδεολογικές, κοινωνικές, εθνικές, γεωγραφικές, ψυχολογικές, τις οποίες χρησιμοποιούν ορισμένοι για να καταστήσουν τα γεγονότα και τις εικόνες κατανοητές και αποδεκτές. Επομένως καθορίζουν όχι μόνον αυτό που βλέπουμε από τον κόσμο, αλλά και τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο, αυτό που ονομάστηκε με μία φράση εικονική πραγματικότητα.

Έχουμε εισέλθει σε μια εποχή, στην οποία οι κλασικές νέοαποικιακές πρακτικές χειραγώγησης της κοινής γνώμης μοιάζουν με ήπια επεισόδια.

Η οπτικοακουστική βιομηχανία ασκεί σημαντική επιρροή στη μετάδοση, στην ανάπτυξη και στην οικοδόμηση πολιτισμικών ταυτοτήτων και κοινωνικών προτύπων. Ιδιαίτερα επηρεάζει τα παιδιά.

Η εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας σηματοδοτεί ένα ποιοτικό άλμα στο πεδίο της τεχνολογικής σύγκλισης και έχει ήδη επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην οπτικοακουστική βιομηχανία.

Η Ουνέσκο σε παλαιότερη έκθεσή της για την παγκόσμια επικοινωνία επισήμαινε:

«Ο παράγοντας που περισσότερο από κάθε άλλον άλλαξε την οικονομική βάση των μέσων ενημέρωσης, ήταν η συνένωση των επιχειρήσεων του τομέα των Μέσων ενημέρωσης με άλλους τομείς της βιομηχανίας της ενημέρωσης, μέσω μιας διαδικασίας εξορθολογισμού και συγκέντρωσης, την οποία ακολούθησαν στην πλειονότητά τους οι μεγάλες εταιρείες, οι κοινοπραξίες και οι πολυεθνικές. Στους κόλπους αυτού του σύγχρονου μηχανισμού βρίσκονται τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης, δηλαδή η βιομηχανία του περιεχομένου της ενημέρωσης, η βιομηχανία των υπηρεσιών, που επεξεργάζεται και μεταδίδει την ενημέρωση και η βιομηχανία του τεχνολογικού εξοπλισμού. Όλοι αυτοί οι τομείς εντάσσονται όλο και περισσότερο σε μια οικονομία της ενημέρωσης η οποία γίνεται σταδιακά παγκόσμια οικονομία».

Παράλληλα, και στα θέματα της παιδείας, η ευρωπαϊκή επιστημονική κοινότητα με μελέτες και επιστημονικά άρθρα διαπιστώνει ότι οι νέες τεχνολογίες και υποδομές μετασχηματίζουν ριζικά το σύνολο ή μέρος των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις προετοιμάζουν την εισβολή στον τομέα της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης, προσφέροντάς τους όλο και περισσότερα παιδαγωγικά εργαλεία και οπτικοακουστικά βοηθήματα (βλ. pokemon). Στις κοινωνίες μας, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε τη στιγμή που η κατάρτιση των προγραμμάτων, η παιδαγωγική έκφρασή τους και οι πρακτικές ερμηνείες τους θα αποφεύγουν τις παραδοσιακές οργανωτικές αρχές, τους υπεύθυνους της εκπαίδευσης, ακόμη και τους εκπαιδευτικούς, κι αυτό προς όφελος ενός μικρού αριθμού πολυεθνικών και ιδιωτικών υπερεθνικών εξουσιών.

Η πρωτοφανής συγκέντρωση γνώσης και ικανότητας δράσης ενισχύεται ακόμη περισσότερο με την απίστευτη συλλογή πληροφοριών από τους δορυφόρους, οι οποίοι σε όλους τους τομείς διαβρώνουν τις εξουσίες των κυβερνήσεων, εξέλιξη την οποία οι εθνικοί ηγέτες είναι ανίκανοι να αποτρέψουν. Η ενημέρωση και η ψυχαγωγία δεν ελέγχονται πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο. Ρυθμίζονται μόνον με την επιβαλλόμενη και αναβαθμισμένη ποιότητα των δημόσιων οπτικοακουστικών μέσων, σε αντιπαράθεση και σύγκριση με τα εμπορικά οπτικοακουστικά μέσα που δεν ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό, την αντικειμενική ενημέρωση και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτά είναι που λείπουν στο δημόσιο και εμπορικό οπτικοακουστικό επίπεδο και όχι η αναζήτηση του μαγικού αριθμού των αδειών των εμπορικών καναλιών.

Στο νέο εμπορικό εικονικό περιβάλλον, οι δημοσιογράφοι αναγκάζονται να απλοποιούν το λόγο τους, δέχονται να είναι απλώς η ηχώ των τηλεοπτικών εικόνων, απογοητεύουν και χάνουν τόσο την ιδιαιτερότητά τους όσο και τους «αναγνώστες» τους. Οι τηλεοπτικοί παρουσιαστές ειδωλοποιούνται, παραμορφώνουν τους όρους ενημέρωσης, αναδεικνύουν την παραπολιτική σε αξία, επιβάλλουν το ασήμαντο ή το τοπικό και εκτοπίζουν το ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο. Κάνουν κατάχρηση των προκλητικών τίτλων, παρασιωπούν τις πληροφορίες που έφυγαν από την επικαιρότητα, υποβαθμίζουν τις δημοσιογραφικές αξίες της αντικειμενικότητας, της εγκυρότητας και της διασταύρωσης των γεγονότων.

Σήμερα η επιτυχία της είδησης έχει τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά: Εύκολη, σύντομη, διασκεδαστική, ελεγχόμενη.

Το χάσμα ανάμεσα στην υπεραπλούστευση, που προωθούν μαζικά όλα πλέον τα μέσα, και την πολυπλοκότητα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, αποπροσανατολίζει και απογοητεύει τους πολίτες. Οδηγεί τελικά στην αποπολιτικοποίηση και στην αποδοχή του επιθυμητού από τα ΜΜΕ πολιτικού και ιδεολογικού προτύπου.

Στη χώρα μας ειδικότερα, το αποκρουστικό για την ενημέρωση σκηνικό συμπληρώνεται με ένα σύστημα διαπλοκής και διαμεσολάβησης μεταξύ των Μέσων Ενημέρωσης και της εκάστοτε κρατικής εξουσίας, που δεν έχει προηγούμενο στην Ευρώπη.

Το κρίσιμο ερώτημα που αναδύεται από την νέα πραγματικότητα είναι, αν η έκρηξη αυτή, θα αντιμετωπίσει κοινωνική αντίσταση και διεκδίκηση από τους διανοούμενους και την κοινωνία των πολιτών, της αυτονομίας των Επικοινωνιών, ιδιαίτερα της Ενημέρωσης, έναντι των κρατικών εξουσιών αλλά και των μεγάλων ομάδων επιχειρηματικών συμφερόντων, οι οποίες διεκδικούν στο πλαίσιο του «ελεύθερου ανταγωνισμού» την μερίδα του λέοντος και τον έλεγχο των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων με όρους αγοράς, με κοινωνική αναλγησία και με πολιτισμική ένδεια.

Μοναδικό στην κυριολεξία πεδίο αντίστασης στη λαίλαπα αυτή, μπορεί να αποδειχτεί ο πολιτισμός και η γνώση που οφείλει να αναδειχτεί από τα δημόσια οπτικοακουστικά μέσα. Επομένως, κάθε προσπάθεια επιστροφής στις ρίζες της επικοινωνίας και αναζήτησης των στοιχείων που απομυθοποιούν τη σύγχρονη εικονική πραγματικότητα της ενημέρωσης, της ποιοτικής επιμόρφωσης και της αναβαθμισμένης πολιτιστικά ψυχαγωγίας, αποτελεί καταλυτική συμβολή στην προσπάθεια αντίστασης στη σημερινή απαράδεκτη κατάσταση.

Με τρόπο λιτό, απέριττο, ιστορικά τεκμηριωμένο αλλά και επίκαιρο, εκτίθεται και αντιστέκεται θαρραλέα, στο δύσκολο μέτωπο του επικοινωνιακού πεδίου, της κατευθυνόμενης πληροφόρησης και της πολιτιστικής αλλοτρίωσης, που επιβάλλει η ενιαία σκέψη του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος, που ασκεί σήμερα ηγεμονία στην «πολιτισμένη» ανθρωπότητα.

O Νίκος Καϊμάκης είναι Ηλεκτρολόγος μηχανικός. Διετέλεσε ανώτερο τεχνικό στέλεχος της ΔΕΗ, στέλεχος της ανανεωτικής αριστεράς Διετέλεσε επίσης, διευθυντής στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.
   
Αρθρογραφεί στην ελληνική έκδοση του Monde Diplomatique
  
Νίκος Καϊμάκης: Αρθρογραφία στην εφημεριδα Αυγή

 

Νίκος Καϊμάκης στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:
 
Έντιμος συμβιβασμός ή πορεία στα βράχια;
 
Η διαπραγμάτευση δεν είναι αυτοσκοπός - (η καταπολέμηση της ανεργίας στον ιδιωτικό τομέα είναι)
 
Υπάρχει δίλημμα Grexit ή Graccident

   

     
    

Αρθρογραφία του Νίκου Καϊμάκη στον ιστότοπο Αναζητήσεις για την Αριστερά

Νίκος Καϊμάκης: Ανεξάρτητες αρχές και ΜΚΟ στην Ευρώπη