Οικονομία, τρόποι ζωής και κριτική του καπιταλισμού. Δομές και πράξις στην Κριτική Θεωρία

Στις κοινωνικές επιστήμες, και πιο γενικά στην κοινωνιολογική και πολιτική φιλοσοφία του 20ού αιώνα, εμφανίστηκε με πολλές μορφές ένα πρότυπο σκέψης που βλέπει την οικονομία υπό στενή οπτική γωνία. Τη βλέπει ως σύστημα, και μάλιστα κλειστό. Στην οικονομία βλέπει μόνον δομή, δηλαδή στοιχεία που ανήκουν σ’ αυτήν και τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά όχι και τις δράσεις ενεργών παραγόντων που δρουν  ταυτόχρονα «μέσα και έξω» από την οικονομία. Όσο μένουμε στα πλαίσια αυτού του προτύπου, όταν επιχειρούμε να την παρατηρήσουμε «εκ των έξω», η οικονομία γίνεται αδιαφανής, μαύρο κουτί· έτσι μετατρέπεται σε αντικείμενο που μπορεί να εξετάζεται μόνον «από μέσα», δηλαδή αποκλειστικά με οικονομικές θεωρίες...

→  Συνέχεια εδώ   ←

Ουΐλλιαμ Μπλέικ: Ο Δάντης κυνηγημένος από τα Τρία Θηρία (σπό την εικονογράφηση της Θείας Κωμωδίας)

Ετιέν Μπαλιμπάρ: Ουκρανία, Μέρος Δεύτερο - Εθνικά κράτη, εθνικισμός, γεωπολιτική, κοσμοπολιτική

© Etienne Balibar: In the War - Nationalism, Imperialism, Cosmopolitics, Commons, 29.06.2022

Μέρος Πρώτο: Ο χαρακτήρας του πολέμου, τί διακυβεύεται στον πόλεμο

  

Έθνη, εθνικά κράτη, εθνικισμοί

Μπορεί να ειπωθεί ότι οι λέξεις «έθνος» («nation») και «εθνικό κράτος» βρίσκονται τώρα πάλι στο κέντρο της πολιτικής συζήτησης και επαναφέρουν το φάσμα της βίας που προκαλεί γενοκτονίες, της μη ανοχής και του αποκλεισμού των «άλλων»· ταυτόχρονα μας αναγκάζουν να ξανασκεφτούμε το εμφανές γεγονός, ότι η σημασία της πολιτικής μορφής «έθνος» και της μορφής «εθνικό κράτος» («nation-form») ως τελικών σημείων αναφοράς για τον προσδιορισμό των δρώντων παραγόντων της ιστορίας, δεν έχει μειωθεί. Η ουκρανική πλευρά σαφώς εμψυχώνεται από το πνεύμα της «εθνικής» («national») ενότητας και αυτονομίας· το πνεύμα αυτό μπορεί να αποκληθεί «εθνικισμός» - δεν υπάρχει άλλος όρος. Ωστόσο, δεν μπορούμε να τον εξισώσουμε, έτσι απλά, με τον ρωσικό «εθνικιστικό» λόγο. Οι λόγοι της μη ισοδυναμίας δεν είναι μόνον η ανισορροπία των δυνάμεων και οι αντισυμμετρικές θέσεις σε σχέση με το διεθνές δίκαιο, το οποίο θεωρεί ιερή και απαραβίαστη την «κυριαρχία» των κρατών στο βαθμό που αυτά είναι διεθνώς αναγνωρισμένα, πράγμα όμως που εξαρτάται από πολλούς μεταβλητούς παράγοντες. Διότι τίθεται επίσης το ζήτημα, σε τί επιμένουν και εστιάζουν πολιτικά οι δύο εμπόλεμοι. Η ρωσική προπαγάνδα, εκμεταλλευόμενη αφενός το πραγματικό γεγονός ότι μερικές εξτρεμιστικές ομάδες έπαιξαν ενεργό ρόλο στην ουκρανική πολιτική μετά την ανεξαρτησία της χώρας, και αφετέρου το φαντασιακό του «Μεγάλου Πολέμου» εναντίον των Εθνικοσοσιαλιστών μετά το 1941, παρουσιάζει την ουκρανική πολιτική τάξη πραγμάτων ως μια αναγέννηση του «Ναζισμού».

Όμως, στην πραγματικότητα, αυτό που επιδεικνύει ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά είναι το σημερινό καθεστώς της Ρωσίας· αυτά αρχίζουν από τη βίαιη καταστολή των πολιτικών αντιπάλων και φθάνουν μέχρι την ανάπτυξη ενός αυτοκρατορικού λόγου επικεντρωμένου στην ιστορική αποστολή και στην υπέρτερη αξία του «ρωσικού λαού», τον οποίο παρουσιάζουν ως «ανώτερο λαό», ως «λαό κυρίων».

Στη χώρα των Πρακτόρων 000 - Γουώτεργκεητ α λα ελληνικά ή κάτι ακόμη χειρότερο;

Το στερεότυπο «δεν υπάρχουν ειδήσεις τον Αύγουστο» διαψεύδεται σχεδόν κάθε Αύγουστο. Αλλά η πολιτική αποκάλυψη τούτου του Αυγούστου είναι ο ορισμός της εκρηκτικής πολιτικής είδησης. Φυσικά, οι υποκλοπές από την ΕΥΠ τηλεφωνικών συνομιλιών πολιτικών προσώπων, και μάλιστα επί κυβερνήσεων της ΝΔ, δεν είναι πρωτοφανές φαινόμενο. Όμως τούτη τη φορά, με την περίπτωση Ανδρουλάκη, αξίζει να προσεχθούν όχι τόσο η επανάληψη και η επιστροφή του ιδίου, αλλά μερικές «καινοτομίες».
Την πιο επιδερμική καινοτομία την δηλώνει η επισημότατη ομολογία (από τον ίδιο τον πρωθυπουργό) ότι η παρακολούθηση έγινε νόμιμα, ή μάλλον νομότυπα, δηλαδή με την άδεια αρμόδιας εισαγγελικής αρχής. Αιτιολογία της νομιμοποίησης η συνήθης, «λόγοι εθνικού συμφέροντος»· για τους νουνεχείς δεν απομένει παρά να επαναλάβουν το επιφώνημα του Πράκτορα Θου Βου: «Πελάτες μου». Το γεγονός ότι η παρακολούθηση ευρωβουλευτή, νυν αρχηγού κοινοβουλευτικού κόμματος, συνέβη αυτή τη φορά με την άδεια του νόμου (και όχι με τις παλαιολιθικές μεθοδολογίες της εποχής του στρατηγού Γρυλλάκη), είναι καινοτομία που οφείλεται ίσως σε τυπική εναρμόνιση κάποιων «λεπτομερειών» του εθνικού νομικού πολιτισμού μας με το Κοινοτικό Δίκαιο («όπως ακριβώς ορίζει η διάταξη που ψηφίστηκε το 2018 από την προηγούμενη κυβέρνηση», λέει ο κ. Μητσοτάκης). Εφόσον η αιτία της είναι απλά και μόνον τυπική (προσαρμογή στο «γράμμα του νόμου» όπως ισχύει τώρα), δύσκολα θα λέγαμε ότι αυτή η καινοτομία είναι ουσιαστική· θα δούμε όμως στο τέλος, τι έμμεσο αλλά ουσιαστικό λογικό συμπέρασμα προκύπτει από το γεγονός ότι τούτη η τυπική καινοτομία «δια το γράμμα του νόμου», το μόνο που παρήγαγε στην πράξη είναι η επανάληψη της παλιάς, εκτός νόμου πρακτικής. Και με πιο προκλητικό τρόπο!

«Αυτή η υποκλοπή έγινε εν αγνοία μου, και οφείλω μια συγγνώμη στον κ. Ανδρουλάκη», λέει ο πρωθυπουργός, στην αρμοδιότητα του οποίου υπάγεται απευθείας η ΕΥΠ. Και προσθέτει: «Αν το γνώριζα δεν θα το επέτρεπα». Εδώ έχουμε ουσιαστική καινοτομία. Και εδώ ανοίγει ο ασκός του Αιόλου. Και τί δεν μπορεί να πάρει και να σηκώσει αυτός ο καινοτομικός άνεμος!

Ο Επιθεωρητής Κλουζώ στον Ροζ Πάνθηρα (Πίτερ Σέλλερς)