Τρία βήματα για να αποκτήσει η ΕΕ ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο και γιατί δεν θα τα κάνει

του Βόλφγκανγκ Μύνχάου
  
© ft - Wolfgang Münchau: Three steps the EU can take to show global leadership, 16.7.2017

  
Για να αποκτήσει η ΕΕ ηγετικό γεωπολιτικό ρόλο, τα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και οι κρίσεις χρέους στη ζώνη του ευρώ πρέπει να λάβουν τέλος, οι αμυντικές δαπάνες πρέπει να αυξηθούν. Mέχρι νεωτέρας, δεν θα κάνει τίποτε από αυτά, για λόγους εσωτερικής πολιτικής στα κράτη-μέλη.

 

Η Άνγκελα Μέρκελ είναι το πρώτο πρόσωπο που απέρριψε τις εικασίες ότι είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να γίνει ηγέτιδα του δυτικού κόσμου. Δύσκολα να κρίνει κανείς αν αυτό είναι απόδειξη ψεύτικης μετριοφροσύνης ή νηφάλιου ρεαλισμού, όμως η δήλωσή της είναι σωστή. Όσo θυμό και να προκαλεί η πολιτική συμπεριφορά του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ή η Brexit, ένα βιαστικό συμπέρασμα περί γεωπολιτικών μετατοπίσεων ισχύος θα ήταν σοβαρό λάθος. Είναι όπως και οι συνωμοσίες: γεωπολιτικές μετατοπίσεις ισχύος συμβαίνουν κατά καιρούς, αλλά είναι πολύ σπάνιες.

Μετά την εκλογή του Εμμανουέλ Mακρόν ως προέδρου της Γαλλίας είδαμε μεγάλη ευφορία για την Ευρώπη. Η ζώνη του ευρώ απολαμβάνει αυτό που φαίνεται να είναι μια κυκλικής φύσης ανοδική κίνηση της οικονομίας ευρείας βάσης, η πρώτη μετά την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης πριν από 10 χρόνια. Υπάρχει μια παγκόσμια πολιτική καλή θέληση έναντι της ΕΕ εν γένει, και ειδικότερα έναντι πολιτικών όπως ο κ. Mακρόν και η κα Μέρκελ. Θα ήταν πράγματι μια καλή στιγμή για να αναλάβει η ΕΕ έναν ηγετικό γεωπολιτικό ρόλο. Ευκαιρία για γεωπολιτική αναβάθμισή της υπάρχει και απομένει να χρησιμοποιηθεί. Αλλά για να συμβεί αυτό, η ΕΕ πρέπει να κάνει τρία πράγματα διαφορετικά σε σχέση με το παρελθόν και το παρόν. Οι πιθανότητες να το κάνει είναι μηδενικές. 

Το πρώτο και το πιο σημαντικό είναι να σταματήσουν μερικά κράτη - μέλη της ΕΕ να δημιουργούν μεγάλα και διαρκή πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ξεχάστε όμως το γερμανικό πλεόνασμα. Αυτό που έχει σημασία είναι το πλεόνασμα της ευρωζώνης ως όλου - φυσικά, το πλεόνασμα της Γερμανίας είναι κρίσιμο συστατικό μέρος του. Το τελευταίο έτος, το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ ως όλου διαμορφώθηκε στο 3,4 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. 

Πολλοί Ευρωπαίοι πολιτικοί και οικονομολόγοι τείνουν να βλέπουν τα πράγματα από την στενή οπτική γωνία της χώρας τους. Ο διακηρυγμένος στόχος τους είναι να γίνει πιο ανταγωνιστική η χώρα του καθενός από αυτούς. Η νοοτροπία μιας παγκόσμιας δύναμης δεν ανήκει στον δικό τους τρόπο σκέψης. Η μεγαλύτερη ίσως απογοήτευση από αυτά τα 20 σχεδόν χρόνια νομισματικής ένωσης, είναι το γεγονός ότι δεν εγκαταλείπουν αυτόν τον τρόπο σκέψης. Ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ (Jacques Delors) είχε παρατηρήσει κάποτε ότι η ΕΕ αποτελείται από κράτη-μέλη δύο ειδών: Από μικρές χώρες που το ξέρουν ότι είναι μικρές και από μικρές χώρες που δεν το ξέρουν. Πρέπει κάποτε να ξεπεράσουν αυτό το σύμπλεγμα ανωτερότητας και να αποδεχτούν την πραγματικότητα. 

Αναμφισβήτητα η ζώνη του ευρώ είναι μεγάλη - είναι η δεύτερη σε μέγεθος οικονομία του κόσμου. Αυτό είναι που μετρά στον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, εμείς οι Ευρωπαίοι δεν έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε τις διεθνείς συνέπειες των πράξεών μας. Εκείνοι που ασκούν κριτική στη ρητορική του κ. Τραμπ με το «πρώτα η Αμερική» του, θα έπρεπε να  συνειδητοποιούν ότι μερικές χώρες της ΕΕ κάνουν διαρκώς το ίδιο ακριβώς πράγμα.

Το δεύτερο που πρέπει να κάνει η ΕΕ, είναι να θέσει ένα τέλος στις ανακυκλούμενες κρίσεις της ευρωζώνης. Μερικά κράτη-μέλη της έχουν μη διατηρήσιμα επίπεδα χρέους. Τα τραπεζικά συστήματα εξακολουθούν να είναι αδύναμα. Οι οικονομικές ανισορροπίες εντός εντός της ζώνης του ευρώ βρίσκονται σχεδόν σε ύψος-ρεκόρ όλων των εποχών, όπως αποδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από τα αυξανόμενα πλεονάσματα της Γερμανίας στο σύστημα πληρωμών Target 2 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η κυκλικής φύσης ανοδική κίνηση της οικονομίας, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε, δεν θα διορθώσει κανένα από τα προβλήματα αυτά. Το γεγονός ότι εξελίσσεται ένας οικονομικός κύκλος, δεν αποδεικνύει την ικανότητα της ΕΕ να καταλάβει θέση οικονομικής υπερδύναμης. 

Θα καταφέρουν να επανεκκινήσουν το σύστημα διακυβέρνησης της ευρωζώνης ο κ. Mακρόν και η κα Μέρκελ; Αυτό που ακούω από την Γερμανία είναι ότι πράγματι υπάρχει προθυμία για να συνεργαστούν με τον κ. Mακρόν. Όμως η Γερμανία βλέπει την δημιουργία μιας [πραγματικής] δημοσιονομικής ένωσης κυρίως ως όχημα για να οδηγήσει τη ζώνη του ευρώ σε περισσότερη λιτότητα. Απολαύστε το!

Το τρίτο πεδίο που χρειάζεται προσοχή είναι η επίμονη άρνηση της ΕΕ να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες. Για ό,τι αφορά ειδικότερα τη Γερμανία, δεν υπάρχει καμμιά περίπτωση να εκπληρώσει την υπόσχεση που έδωσε στο ΝΑΤΟ για αύξηση των αμυντικών δαπανών της στο 2 % του ΑΕΠ: η εσωτερική πολιτική της κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Με τα καινοφανή που είπε στην πρόσφατη ομιλία της σε υπαίθρια μπυραρία του Μονάχου, η κα Μέρκελ κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ. Ξέχασε όμως να επισημάνει, ότι για να γίνει κάτι τέτοιο, θα χρειαστεί μια αύξηση των αμυντικών δαπανών σε ύψος πολύ πάνω από το 2 % του ΑΕΠ για το οποίο δεσμέυτηκε στο ΝΑΤΟ. 

1997, Υπογραφή της Ευρωπαϊκής Συνθήκης του Άμστερνταμ

Και τα τρία σημεία έχουν ένα κοινό: η σημερινή οπτική γωνία της ΕΕ είναι εσωστρεφής. Ακόμη και αν δεχτούμε την πιο αισιόδοξη άποψη για ένα αναζωογονημένο θεματολόγιο γαλλο-γερμανικής συνεργασίας, αυτό δεν συνεπάγεται αυτόματα την προθυμία και ετοιμότητα της ΕΕ να αναλάβει έναν ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέχρι τώρα, κανείς πολιτικός ηγέτης δεν έχει αρχίσει να προετοιμάζει τους ψηφοφόρους του για τις αλλαγές στην εσωτερική πολιτική που απαιτεί ο ηγετικός ρόλος σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Μολονότι οι Γερμανοί γενικά θα συμφωνούσαν με την πρόταση της κας Μέρκελ, ότι η ΕΕ πρέπει να στηρίζεται στα δικά της πόδια, δεν θα συμφωνούσαν σε κανένα από τα μέτρα που είναι αναγκαία για να γίνει αυτό πράξη: ούτε στις αμυντικές δαπάνες, ούτε στο τέλος της εμμονής με τα δημοσιονομικά πλεονάσματα, ούτε και σε [περαιτέρω] μεταβίβαση εθνικής κυριαρχίας. 

Από όλες τις χώρες της ΕΕ, η Γαλλία είναι ίσως πιο έτοιμη από άλλες για ό,τι αφορά τον τομέα της άμυνας· όμως όταν τίθεται το θέμα του ελεύθερου εμπορίου, δύσκολα βρίσκει κανείς ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στις απόψεις του κ. Tραμπ και του κ. Mακρόν.

Ένα από τα πολλά μαθήματα που πήραμε από την κρίση στη ζώνη του ευρώ, είναι το εξής: Τα κενά ηγεσίας δεν καλύπτονται πάντα [όπως συμβαίνει με τα κενά στη φύση], διότι η ηγεσία δεν είναι παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Μέχρι νεωτέρας, το πιο πιθανό αποτέλεσμα μιας υποχώρησης των ΗΠΑ από τον ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, θα είναι απλά και μόνον λιγότερη ηγεσία σε παγκόσμιο επίπεδο.

O Wolfgang Münchau είναι συντάκτης των Financial Times με έδρα τη Μ. Βρετανία.

Wolfgang Münchau - Financial Times, αρθρογραφία

Στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση - Wolfgang Münchau, η αρθρογραφία

   

Πρόσφατα αρθρα του Wolfgang Münchau στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση:
  

Ο Μακρόν αντιμέτωπος με το πρόβλημα της Ευρώπης
  

Η ΕE της μεταβλητής γεωμετρίας ή των πολλαπλών ταχυτήτων, αναγκαστική διέξοδος
  
Η δεξιά πολιτική ανταρσία και πώς μπορεί να καταπνιγεί  
  

Ο αργός μαρασμός της Ευρώπης - «Όχι με βρόντο, αλλά μ' έναν λυγμό»