Μυστικά και ψέμματα, και μισές αλήθειες: Tους πολιτικούς μας τους χάνουμε έναν έναν - οι κοινωνικές ελίτ είναι πάντα εδώ

Από το λεύκωμα του αρχείου 

Κωνσταντίνου Μεγαλοκονόμου, 

"Η Άλλη Ελλάδα, 1950 -1965"

Καθώς πλησιάζουν τα Χριστούγεννα, το 2013 μας εγκαταλείπει με μια πολιτική εικόνα σκοτεινά ενοχλητική, άν και ανάμεικτη με μια απρόβλεπτη πινελιά φαρσοκομωδίας:

Ναι, το «Κίνημα δεν Πληρώνω» μπορεί να είναι όλης της κοινωνίας, εντελώς διαταξικό. Χωρά όλο το έθνος. Απέδειξε ότι χωρά κατ' εξαίρεση ακόμη και γόνους των πιό γνωστών πολιτικών οικογενειών, με μακροχρόνια σταδιοδρομία. Τώρα πιά «συνταξιούχους». Αλλά έχουν και αυτοί τις δυσκολίες τους.

Άν, σε αντίθεση με άλλους, εκτός από μη ηθικοί γίνονται και μη νόμιμοι, αυτοί μας αποζημιώνουν με το απρόβλεπτο και με τη φαντασία τους. Τέτοια περιστατικά έχουν πολύ μεγάλη δόση αυτοσαρκαστικού και εντελώς απρόβλεπτου χιούμορ. Φωτίζεται ο τόπος από το γέλιο. 

Αντίθετα, τα σκοτεινά ενδεικτικά που προέκυψαν από την ετήσια ιεροτελεστία των βουλευτικών «έσχες» (άλλοτε χωρίς και άλλοτε με «πόθεν») ήταν νόμιμα, γκρίζα και εντελώς αναμενόμενα. Αυτό τα κάνει πιό οδυνηρά από εκπλήξεις που ίσως περίμεναν μερικοί. 

Γιάννης Νεγραπόντης - Λουκιανός Κηλαηδόνης, 1973

«Ομολογίες πάρε, παράς φέρνει παρά
να ’χεις σαν θα γεράσεις όλα σου τα καλά.
Τι θες τώρα να ζήσεις, ζωή είναι και περνά,
όμως σαν θα γεράσεις θα ’χεις παρά με ουρά.
Φασούλι το φασούλι, γεμίζει το σακούλι...»

Μάθαμε επιτέλους το όνομα ενός κυβερνητικού πολιτικού (ξεκίνησε ως στέλεχος του χρηματοπιστωτικού τομέα - και αυτό τυχαίο, διάολε;), που αγόρασε τα τελευταία χρόνια ακίνητο στο Λονδίνο, αξίας περίπου 1,5 εκατ. ευρώ. Όταν από έγκυρες μεσιτικές πηγές, ακούγεται πως μετά τους Σαουδάραβες, καλύτεροι αγοραστές στα εν λόγω ακίνητα είναι δικοί μας άνθρωποι, κάτι είναι να ξέρουμε με όνομα έστω και έναν.

Και οι εν όλω περιουσίες: Ακίνητες ή κινητές, σε καταθέσεις ή σε πολυτελή οικοδομήματα, σε ομόλογα ή αμοιβαία κεφάλαια, σε χρυσό ή σε μετοχές, σε εφάπαξ ή σε αποζημιώσεις εθελουσίων εξόδων από περιζήτητες θέσεις εργασίας, περιουσίες σε «δεξιές» ή «αριστερές τσέπες»;

Αυτά, τα όχι «μαύρα» αλλά μελαγχολικά νόμιμα, «out of the black and into the blue», αυτά είναι που αφήνουν την πιό στυφή γεύση και το πιό σκληρό σφίξιμο στο στήθος. Γιατί δυναμώνουν την πολύ πικρή αίσθηση, που ούτως ή άλλως υπήρχε και την αισθανόμασταν με αριθμούς που δεν λένε ψέμματα και με στατιστικές διασταυρωμένες: Ξέρουμε πόσο άνιση, ελάχιστα συνεκτική, ήταν και είναι η κοινωνία αυτή, η Ελληνική. Λίγες χώρες στην Ευρωπαϊκή ήπειρό μας της μοιάζουν σε ανισότητα, κυρίως οι ομοιοπαθείς στην κρίση χώρες του Μεσογειακού Νότου. Ξέρουμε πόσο άνιση ήταν εδώ και πολλές δεκαετίες, όπως βγήκε η χώρα από τον Εμφύλιο, αλλά και πως μπήκαν στέρεα θεμέλια σκληρής ανισότητας ήδη στο Μεσοπόλεμο. Ξέρουμε πόσο πιό άνιση έγινε η Ελλάδα στις δεκαετίες των παχειών αγελάδων 1990 - 2008, και πώς τώρα με την κρίση, η ανισότητα συνεχίζει να αυξάνει.

Επιβεβαιώνεται όμως και κάτι άλλο που ξέραμε, ίσως σαν μυστικό, πως η ανισότητα έρχεται από το παρελθόν, πώς κληρονομείται. Είτε μένει σταθερός, είτε αυγατίζει, έστω και όταν μειώνεται κατά τι, οι αποδείξεις για τον συσσωρευμένο οικογενειακό πλούτο στο προβεβλημένο τμήμα της πολιτικής ελίτ, φέρνουν στο μυαλό μιαν υπόθεση: Ότι είναι ψευδαίσθηση και οφθαλμαπάτη τα θρυλούμενα για κοινωνική κινητικότητα στην Ελλάδα. Ίσως και η αλλοτινή φιλολογία για τα νέα τζάκια των πρώην μη προνομιούχων έχει πολύ μικρότερη σχέση με την πραγματικότητα απ΄ όση υπέθεταν κάποτε. Άλλωστε, ένας μόνον ήταν ο «γιός του αγωγιάτη» που επέτυχε στη ζωή. 

Τουλάχιστον στο πολιτικό προσωπικό, αυτό που φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού είναι γόνοι, γόνοι, παντού γόνοι. ¨Οχι τόσο γόνοι πολιτικών, αλλά κυρίως, γόνοι πλουσίων.

Ο Αμερικανός συγγραφέας William Faulkner το βάρος του παρελθόντος το περιέγραψε με τρόπο λογοτεχνικό και φιλοσοφικό: The past is never dead, it is not even past.

Ένας άλλος Αμερικανός, ο ιστορικός και κοινωνιολόγος Christopher Lasch, αναφερόμενος στις νέες τεχνοκρατικές κοινωνικές ελίτ, τις αποκαλούσε ομιλούσες κοινωνικές τάξεις («talking classes»). Φαίνεται πως εδώ, στα δικά μας μέρη, μαζί με την περιουσία, μεταβιβάζεται και το βήμα του ομιλητή, από παππού σε εγγονό και από πατέρα σε γιό ή κόρη.

Επειδή ευαίσθητη σε θέματα ανισότητας δεν είναι η δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος, ο μεγάλος θόρυβος γίνεται όταν τα χρήματα που έρχονται από παλιά, ο κληρονομημένος οικογενειακός πλούτος, βρίσκονται στις «αριστερές τσέπες».

Η εργαλειακή, υστερόβουλη χρήση του θέματος για σκοπούς παραταξιακούς, κομματικούς ή ενδοκομματικών τάσεων, πολεμικούς ή υποστηρικτικούς, είναι πολύ εύκολη για να είναι ουσιαστική. Άς προσέχουν όμως τα «επιστρεφόμενα πυρά», όσοι αριστεροί αρέσκονται να στηρίζουν τον πολιτικό τους λόγο σε συνωμοσιολογίες.

Ωστόσο, τα ζητήματα βάθους που ανακύπτουν σε τέτοιες περιπτώσεις, εξαναγκάζουν σε «επιστροφή στις πηγές»: Σε κλασικά (εν πολλοίς αναπάντητα) ερωτήματα, που αφορούν την πολιτική, τις κοινωνικές σχέσεις και νοοτροπίες, την ηθική και τη συνείδηση.

Π.χ. στον προβληματισμό του Καρόλου Μάρξ για τη «σχέση κοινωνικού είναι και κοινωνικής συνείδησης».

Ή στην πικρή ετυμηγορία του Μάξ Βέμπερ για τον όψιμο καπιταλισμό, για τους έγκλειστους στο «σιδερένιο κλουβί» του και για την «σπασμωδική τους αυτοαναγόρευση σε κάτι σπουδαίο» (στο τέλος της «Προτεσταντικής ηθικής και του πνεύματος του Καπιταλισμού»).

Εξαναγκάζουν βέβαια σε προβληματισμό, όσους επιμένουν να είναι σοβαροί.

Οι λοιποί μπορούν να βολευτούν, να ξεμπερδέψουν εύκολα με όλα αυτά, με την συνήθη υπεκφυγή: «Έ, αυτά είναι ηθικολογίες».

 
Γιώργος Β. Ριτζούλης

Υ.Γ. 1: Εντελώς διαφορετική είναι η περίπτωση της μεγάλης περιουσίας που αποκτήθηκε «εφάπαξ» από κορυφαίο πρώην συνδικαλιστή που είναι τώρα πολιτικός, μέσω ειδικού ασφαλιστικού προγράμματος της τράπεζας - εργοδότη. Εδώ το μεγάλο ζήτημα - πολύ πιό μεγάλο και από όσα προκύπτουν λόγω της συνδικαλιστικής ιδιότητας - είναι η απόκρυψη από πολλές πλευρές στην όλη δημόσια συζήτηση, ότι η τράπεζα είναι χρεωκοπημένη, κρατικοποιημένη απο το 2008, ανακεφαλαιοποιημένη από το Ολλανδικό δημόσιο. Αλλά αυτό το θέμα, δηλαδή ποιός τελικά πληρώνει για τις χρυσές παροχές στα golden boys (= οι απλοί εργαζόμενοι και φορολογούμενοι, παντού σε κάθε χώρα), είναι πολύ ευρύτερο απο τον Ελληνικό πολιτικό και κοινωνικό μικρόκοσμο, και ό,τι πρέπει να ειπωθεί, έχει ήδη ειπωθεί καθαρά. Χωρίς υπεκφυγές σκοπιμότητας του τύπου «δεν πειράζει, αφού (δήθεν) από τον ιδιωτικό τομέα τα παίρνουν».

  

Υ.Γ. 2: Υπάρχει πολύ απρόβλεπτο και αυτοσαρκασμός στην κορυφαία εκδήλωση των εξεγερμένων ελίτ που «δεν πληρώνουν»: Χρειάζεται πολλή τύχη για να σου τύχει ν΄ αγοράσεις μεταχειρισμένο τεράστιο τζίπ, που η αρχική πινακίδα του παλιού ιδιοκτήτη είχε γράμματα ΙΖΑ και αριθμό 4000 (όπως ακριβώς ο παλιός νόμος για τους τεντυμπόϋδες). Μετά, το μόνο που απομένει είναι να παραδώσεις την πινακίδα (για να «μη πληρώνεις» - λόγω των «δυσκολιών»). Και να φτιάξεις, για να κυκλοφορείς νέα, πλαστή, αλλά φυσικά, με τα ίδια ακριβώς γράμματα και αριθμούς.