Τόλκιν: «Δυστυχώς, δεν είμαι Εβραίος».Το βρετανικό φλέγμα σε ζοφερούς καιρούς

Η απαντητική επιστολή του J.R.R. Tolkien στους Γερμανούς εκδότες, που ήθελαν να τους διαβεβαιώσει για την άρια καταγωγή του 

 

του Colin Marshall 

  
από το Open Culture - δημοσιεύθηκε σε Ελληνική γλώσσα στον ιστότοπο dim/art - Μετάφραση Μαρία Τσάκος
 

Όπως θα περίμενε κανείς από τον άνθρωπο που δημιούργησε με τόση αγάπη και σε τέτοια υπέροχη λεπτομέρεια όλες εκείνες τις φυλές που κατοικούσαν στη Μέση Γη, ο J.R.R. Tolkien είχε πολύ λίγη ανοχή για τις φυλετικές διακρίσεις, και ιδιαίτερα για εκείνο το είδος ρατσισμού που μεσουρανούσε στις ημέρες του: τον αντισημιτισμό. Το πρώτο του μυθιστόρημα, το Χόμπιτ, προπομπός της τριλογίας του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, κυκλοφόρησε το 1937, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ και το ναζιστικό κόμμα με αιχμή του δόρατος τον κατατρεγμό των Εβραίων, είχαν ήδη μεταμορφώσει την Ευρώπη σε μια δυστοπία που βρισκόταν στα πρόθυρα του πολέμου. Η μεγάλη επιτυχία που γνώρισε το βιβλίο από την πρώτη στιγμή, είχε ως αποτέλεσμα ο εκδοτικός οίκος Rütten & Loening, με έδρα στο Βερολίνο, να εκδηλώσει άμεσα ενδιαφέρον για την έκδοση του βιβλίου στα γερμανικά. Πρώτα όμως - υπακούοντας προφανώς στις επιταγές του Τρίτου Ράιχ - ζήτησαν να λάβουν διαβεβαιώσεις για την «άρια καταγωγή»του Τόλκιν. Ο πεζογράφος συνέταξε δύο απαντήσεις, η μία - η λιγότερο πολιτισμένη από τις δύο - ήταν η ακόλουθη:

 

25 Ιουλίου 1938
20, Northmoor Road, Οξφόρδη

Αγαπητοί Κύριοι,

Σας ευχαριστώ για την επιστολή σας. Λυπάμαι αλλά δεν μου είναι διόλου σαφές τι ακριβώς εννοείτε με τον όρο «arisch».
Δεν είμαι Αρίας καταγωγής, ήτοι Ινδο-ιρανικής· εξ όσων είμαι σε θέση να γνωρίζω, κανείς από τους προγόνους μου δεν μιλούσε σανσκριτικά, περσικά, ρομανί ή άλλη συγγενική διάλεκτο. Εάν πάλι αυτό που εννοείτε με την ερώτησή σας είναι το εάν είμαι Εβραϊκής καταγωγής, η μόνη απάντηση που μπορώ να σας δώσω είναι πως, δυστυχώς, κατά τα φαινόμενα, δεν είχα την τύχη να έχω προγόνους που να ανήκουν σε αυτόν τον προικισμένο λαό.

Ο προ-προπάππους μου ήρθε στην Αγγλία τον δέκατο όγδοο αιώνα από τη Γερμανία: ως επί το πλείστον, συνεπώς, είμαι αμιγώς αγγλικής καταγωγής και είμαι Άγγλος υπήκοος - φυσιολογικά, θα έπρεπε αυτό να μου είναι αρκετό. Παρ’ όλα ταύτα, έμαθα με τον καιρό να είμαι περήφανος και για το γερμανικό μου όνομα, και, μάλιστα, να συνεχίσω να αισθάνομαι έτσι ακόμα και κατά τη διάρκεια του τελευταίου ατυχούς πολέμου, παρότι υπηρετούσα στον αγγλικό στρατό. Δεν μπορώ, όμως, να μην παρατηρήσω ότι σε περίπτωση που τέτοιου είδους ασεβείς και άσχετες ερωτήσεις όπως αυτή που μου απευθύνατε, γίνουν κανόνας σε ζητήματα λογοτεχνίας, δε θα αργήσει καθόλου να έρθει η στιγμή που το γερμανικό μου όνομα θα πάψει να αποτελεί λόγο για να είμαι περήφανος.

Δεν αμφιβάλλω ότι η ερώτηση μού έγινε σε συμμόρφωση προς τους νόμους της χώρας σας, βρίσκω όμως ότι η εφαρμογή τους εκτός των συνόρων της, σε υπήκοο άλλης χώρας, θα ήταν ανάρμοστη, ακόμα και αν η ίδια η ερώτηση είχε (που δεν έχει) την παραμικρή σχέση με τις αρετές του συγγράματός μου ή με την εμπορευσιμότητά του, δυο ζητήματα για τα οποία είναι προφανές πως έχετε καταλήξει χωρίς να χρειαστεί να ανατρέξετε στις «καταβολές» μου.

Ευελπιστώντας πως η παρούσα απάντηση θα σας ικανοποιήσει,

διατελώ με εκτίμηση,

 

J.R.R. Tolkien

 

«Σ’ αυτόν το πόλεμο, τρέφω μια βαθιά προσωπική απέχθεια γι’ αυτόν τον κοκκινοπρόσωπο βλακώδη τύπο, τον Αδόλφο Χίτλερ», έγραψε ο Tolkien στον γιο του Michael τρία χρόνια αργότερα, όταν ο πόλεμος είχε ήδη φτάσει στο αποκορύφωμά του. «Καταστρέφει, διαστρεβλώνει, διαστρέφει και αμαυρώνει οριστικά το ευγενές πνεύμα των βορείων λαών, εκείνη την υπέρτατη προσφορά τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο, μια προσφορά στην οποία έτρεφα μεγάλη εκτίμηση και την οποία κατέβαλλα πάντοτε μεγάλη προσπάθεια να αναδείξω». Είχε ήδη αντιμετωπίσει τους Γερμανούς στο πεδίο της μάχης στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και όταν άρχισε ο Δεύτερος του έγινε πρόταση να υπηρετήσει στο τμήμα αποκρυπτογράφησης του Υπουργείου Εξωτερικών. Τελικώς, δεν έλαβε ενεργά μέρος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τουλάχιστον όχι ως στρατιωτικό προσωπικό. Άφησε όμως πίσω του έναν απίθανο όγκο από γραπτά που αποτελούν τεκμήριο της ξεκάθαρης αποστροφής που έτρεφε για τους Ναζί και την ιδεολογία τους.

Ο Colin Marshall είναι ραδιοφωνικός παραγωγός, σκηνοθέτης και ασχολείται με την δοκιμιογραφία την σχετική με πόλεις, γλώσσες και με την ήπειρο της Ασίας. Αυτή την περίοδο γράφει ένα βιβλίο για την πόλη του Los Angeles, A Los Angeles Primer. 

Ο ιστότοπος του Colin Marshall: Notebook on Cities and Culture 

Edith και J.R.R.Tolkien

Κείμενα σχετικά με τον Τόλκιν στον ιστότοπο  Open Culture

“The Tolkien Professor” Presents Three Free Courses on The Lord of the Rings

Discover J.R.R. Tolkien’s Personal Book Cover Designs for The Lord of the Rings Trilogy

C.S. Lewis’ Prescient 1937 Review of The Hobbit by J.R.R. Tolkien: It “May Well Prove a Classic”  

Discover J.R.R. Tolkien’s Personal Book Cover Designs for The Lord of the Rings Trilogy