Μετά το δημοψήφισμα στη Βρετανία. Πιο ισχυρή και πιό κοινωνική Ευρώπη εναντίον του λαϊκισμού της Δεξιάς

του Γιάκομπ Άουγκστάιν
 

© Der Spiegel - Jakob Augstein: Kampf gegen Rechtspopulisten: Last Exit, 23.6.2016

  

Τι μας διδάσκει το δημοψήφισμα για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Η Ευρώπη έχει ανάγκη από μια νέα υπόσχεση. Κάποτε λέγαμε: Ποτέ ξανά πόλεμος. Αν θέλουμε να σταματήσουμε την επανάσταση της ακραίας Δεξιάς, πρέπει να πούμε: Ποτέ ξανά κοινωνική αδικία!
 

Βιώνουμε μεγάλες στιγμές. «Το νιώθετε. Κάτι παλιό τελειώνει, κάτι νέο αρχίζει». Αυτά τα λόγια είπε πρόσφατα ο Ντόναλντ Τουσκ, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Είναι μια ιστορική στιγμή. Δεν συμβαίνει συχνά. Πλέοντας στη θάλασσα της ιστορίας, πάντα προσπαθούμε να διακρίνουμε ποιό κύμα μας οδηγεί, όμως τούτη τη στιγμή εμείς οι ίδιοι είμαστε το κύμα. Μόνον σε στιγμές μεγάλης κρίσης μπορούμε να διακρίνουμε την κίνηση που μας οδηγεί προς τα εμπρός. Ή προς τα πίσω. 

Αυτό το δημοψήφισμα ήταν καταστροφή. Πού ακούστηκε, ένα κράτος όπως η Βρετανία, να ψηφίζει για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Αυτό σημαίνει ότι η παλαιά Ευρώπη πεθαίνει. Το παλιό συμβόλαιο δεν είναι πλέον έγκυρο. Ήρθε η ώρα για ένα νέο. 

Κάτι νέο αρχίζει. Αλλά τι;  Χρειάζεται επειγόντως μια νέα υπόσχεση. Η ΕΕ χτίστηκε πάνω στα ερείπια του φασισμού. Σήμερα θα πρέπει να ανοικοδομηθεί πάνω στα ερείπια του καπιταλισμού. Η ιδρυτική υπόσχεση της Ευρώπης ήταν: Ποτέ ξανά πόλεμος! Σήμερα πρέπει να είναι: Ποτέ ξανά κοινωνική αδικία! Τότε το ζητούμενο ήταν η αντίθεση στη βία και στο μίσος. Σήμερα πρέπει να είναι η αντίθεση στην ανεργία και τη φτώχεια.

Μια κοινωνική Ευρώπη: αυτή είναι η σύγχρονη εκδοχή της ιδρυτικής υπόσχεσης για μια ειρηνική Ευρώπη. Και είναι η μόνη υπόσχεση με την οποία μπορούμε πια να σταματήσουμε την επανάσταση της ακραίας Δεξιάς. 

Ο Johnny Depp ως William Blake στο φίλμ Dead Man του Jim Jarmusch

Η λαϊκίστικη Δεξιά τύπου UKIP και Εναλλακτικών (AfD) δεν είναι συμπτωματικό, παροδικό ατύχημα του συστήματος

Όλο αυτό αφορά κάτι περισσότερο από την τύχη της Βρετανίας. Με όλο το σεβασμό για τη χώρα αυτή, εδώ συμβαίνει ζημιά και για όλους εμάς τους υπόλοιπους και όλοι μαζί πρέπει να την αντιμετωπίσουμε. Αλλά ο Τουσκ είχε δίκιο όταν είπε: «H Brexit μπορεί να είναι η αρχή της καταστροφής όχι μόνο της ΕΕ αλλά και ολόκληρου του πολιτικού πολιτισμού της Δύσης». Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός χρειάστηκε μόνον λίγα χρόνια για να καταφέρει αυτό που δεν κατάφερε ποτέ ο σοσιαλισμός του σοβιετικού στρατοπέδου: να στριμώξει τη Δύση στη γωνία.

Δεν είναι καθόλου παράδοξο που τα λεγόμενα αστικά κόμματα και οι αντίστοιχες εφημερίδες αποδεικνύονται τόσο ανήμπορα απέναντι στην επανάσταση από τα δεξιά. Αυτά την έχουν προκαλέσει. Όμως τώρα είναι σε δύσκολη θέση εξ αιτίας της. Υπέθαλψαν ένα οικονομικό σύστημα, το οποίο δεν παράγει μόνον την ανισότητα και την αδικία, αλλά και προάγει τον κυνισμό σε ευρύτατα τμήματα του πληθυσμού. Είναι ο κυνισμός που αρχικά είχαν για τον εαυτό τους και προώθησαν ως τρόπο ζωής οι ίδιες οι ελίτ, όμως τώρα κατηγορούν τους ψηφοφόρους που τον υιοθέτησαν. Η επιτυχία των ακραίων δεξιών είναι ο «πυρετός» της Ευρώπης. Οι δεξιοί δεν είναι η ασθένεια. Είναι το σύμπτωμα. Μπορούμε να κατηγορούμε τους ανθρώπους επειδή βαδίζουν προς εσφαλμένη κατεύθυνση. Αλλά κανείς δεν μπορεί να τους κατηγορεί επειδή δεν θέλουν να παραμείνουν εκεί που βρίσκονται. 

Εξαπατήθηκαν.

Η λαϊκίστικη Δεξιά τύπου UKIP και Εναλλακτικών (AfD) δεν είναι ένα συμπτωματικό, παροδικό ατύχημα του συστήματος, αλλά αναγκαία συνέπεια του. Όποιος θέλει να την σταματήσει, πρέπει να μεταρρυθμίσει το σύστημα από το οποίο προήλθε. Η Ζάρα Βάγκνκνεχτ (Sahra Wagenknecht), συμπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της Linke, ξέρει πολύ καλά γιατί επαναλαμβάνει συνεχώς τον όρο του παλιού Χριστιανοδημοκράτη καγκελάριου Λούντβιχ Έρχαρντ (Ludwig Erhard): μια κοινωνική οικονομία της αγοράς για την Ευρώπη. Αυτό θα ήταν μια επανάσταση. Η ακραία Δεξιά και ο εθνικισμός εξαναγκάζουν σε αναστοχασμό και επανεξέταση της παρούσας κατάστασης: Ο καπιταλισμός που αφέθηκε ανεξέλεγκτος και αδέσποτος, αποσυνθέτει τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Η διαδικασία αυτή βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη και έχει καταλάβει όλη την Ευρώπη. Και άν είναι να την σταματήσουμε, πρέπει να την σταματήσουμε σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Σήμερα, η «κοινωνική οικονομία της αγοράς σε μια και μόνον χώρα» είναι τόσο αδιανόητη και ανέφικτη, όσο ήταν κάποτε ο «σοσιαλισμός σε μία και μόνον χώρα».

 

Η Μέρκελ έκανε ένα σφάλμα: πήρε το δρόμο του μεμονωμένου εθνικού κράτους 

Ο στόχος είναι σαφής. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μιλήσουμε για «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης». Μια ομοσπονδία των εθνικών κρατών-μελών αρκεί. Τα πρώτα βήματα είναι η κοινή δημοσιονομική πολιτική, η συντονισμένη φορολογική πολιτική, η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής. Αργότερα, μια κυβέρνηση στις Βρυξέλλες, η «κεφαλή» της οποίας θα εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και ένα δεύτερο αντιπροσωπευτικό σώμα δίπλα σ' αυτό, ως αντιπροσώπευση των κρατών-μελών.

Στην κρίση της ζώνης του ευρώ δόθηκε η «ευκαιρία για το μεγάλο άλμα». Ετσι το διατύπωσε ο Ευρωπαίος πολιτικός Χαβιέ Σολάνα (Javier Solana) το 2011. Η Άνγκελα Μέρκελ δεν έκανε χρήση αυτής της ευκαιρίας. Αυτή ήταν η μεγάλη, ιστορική αποτυχία της καγκελαρίου. Τη στιγμή της κρίσης, δεν αναζήτησε τον ευρωπαϊκό δρόμο - όπως είχαν κάνει οι παλιοί καγκελάριοι Αντενάουερ (Συνθήκη της Ρώμης), Σμιτ (Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα) και ο Κολ (Συνθήκη του Μάαστριχτ) - αλλά επέλεξε τον εθνικό. Μπορεί να επανορθώσει αυτό το λάθος;

Όποιος έχει παρατηρήσει την Μέρκελ για μεγάλο χρονικό διάστημα ξέρει: Μόνον μια φορά στον πολιτικό της βίο φάνηκε έντονα συγκινημένη. Αυτό συνέβη όταν ο Μπαράκ Ομπάμα της απένειμε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας (Presidential Medal of Freedom). Όμως εκείνες οι δάφνες της δόθηκαν μόνον ως «προκαταβολή». Όποιος θέλει να σώσει τη φιλελεύθερη δημοκρατία, πρέπει τώρα να σταματήσει την ακραία Δεξιά. Όποιος θέλει να σταματήσει την ακραία Δεξιά, πρέπει να αλλάξει το σύστημα που την παράγει.

Τώρα βρισκόμαστε μπροστά σε μια αδιαχώριστη σχέση: Η Ευρώπη πρέπει να γίνει και πιο ισχυρή και πιό κοινωνική.

 

O Jakob Augstein, γιός του ιδρυτή του Spiegel Rudolf Augstein, αρθρογραφεί στον Spiegel και στις εφημερίδες Süddeutsche Zeitung, Zeit, Der Freitag (Παρασκευή, την οποία εκδίδει ο ίδιος).
Επιλογή πρόσφατης αρθρογραφίας του J. Augstein: Im Zweifel links (Der Spiegel - γερμανικά)
  
Γιάκομπ Άουγκστάϊν, στον ιστότοπο Μετά την Κρίση
    
Ανοικτή επιστολή προς την καγκελάριο: Αγαπητή κυρία Μέρκελ...

 

Η δημοκρατία πεθαίνει στο Κέντρο