Ραλφ Φυκς: Αντίδοτα στη φθορά της δημοκρατίας, φραγμοί στην λαϊκίστικη εξέγερση κατά της ελευθερίας

© Die Welt - Ralf Fücks: Demokratie & Populismus, Vier Antworten auf die antiliberale Revolte, 8.10.2017 
 

Tο κράτος και οι πολιτικοί θεσμοί της δημοκρατίας να λειτουργούν προστατευτικά για τους πολίτες, «υπέρ μιας κοινωνίας των πολλών και όχι των λίγων» (Jeremy Corbyn). Να ενδυναμωθούν οι άνθρωποι (ιδίως τα παιδιά και οι έφηβοι) μέσω της παιδείας και εκπαίδευσης, για να γίνουν αυτόβουλοι κυρίαρχοι της ζωής και του μέλλοντός τους. Να αντιρροπηθεί ο φόβος που ενσπείρουν οι εργασιακές και πολιτισμικές αλλαγές. Να αντιστραφεί η τάση όλο και πιο άνισης κατανομής των παραγωγικών πόρων, να μετέχουν στην κατανομή αυτή ευρέα κοινωνικά στρώματα. Να αναβαθμιστεί, υλικά και ηθικά, η απασχόληση των ανθρώπων σε τομείς εκτός της ιδιωτικής αγοράς εργασίας.· Να δούμε πάλι τους δημόσιους οργανισμούς ως βασικούς σταθεροποιητικούς μηχανισμούς σε εποχές αναταραχής και κρίσης και «τις επενδύσεις σε δημόσιους οργανισμούς ως επενδύσεις στη δημοκρατία».

Αυτές είναι, κατά τον Ρ. Φυκς, βασικές αρχές και ισχυρά πολιτικά εργαλεία, προκειμένου να καταπολεμήσει η δημοκρατία τους φόβους των ανθρώπων για «τον παγκόσμιας κλίμακας ανταγωνισμό, για την ψηφιακή επανάσταση και για την τεράστια εισροή ανθρώπων από άλλα μέρη του κόσμου», δηλαδή ερεθίσματα που ενισχύουν και διατηρούν την «αίσθηση απώλειας ελέγχου» και δίνουν όπλα στην αντιδημοκρατική εξέγερση. «Είναι καθήκον την πολιτικής να ελέγχει και να καθοδηγεί τις αλλαγές και όχι απλά να τις διαχειρίζεται», συνοψίζει ο Φυκς.

  

Ζούμε σε μια εποχή θυελλωδών αλλαγών. Η κρίση της Αμερικής και η άνοδος αυταρχικών δυνάμεων αυξάνουν τη διεθνή αβεβαιότητα. Η παγκόσμια διασύνδεση και αλληλεξάρτηση των αγορών αυξάνει την πίεση του ανταγωνισμού και την μεταφέρει έως και μέσα στα μεσαία κοινωνικά στρώματα.

Η ψηφιακή επανάσταση επιδρά πολύ βαθιά στον κόσμο της επαγγελματικής απασχόλησης και στην καθημερινή μας διαβίωση. Πλανητικών διαστάσεων μεταναστευτικά ρεύματα κατακρημνίζουν τα φράγματα ανάμεσα σε μας και τους άλλους. Η χειραφέτηση των γυναικών και η ισότιμη μεταχείριση των μειονοτικών ταυτοτήτων φύλου κλονίζουν τα βάθρα της πατριαρχίας. Όλες αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν ταυτόχρονα και με ταχύ ρυθμό.

Για το τμήμα της κοινωνίας μας που είναι εξοπλισμένο με καλά μορφωτικά εφόδια, η επιταχυνόμενη νεωτερικότητα προσφέρει καλές προοπτικές, παρόλη την πίεση και το άγχος. Σε μια Ευρώπη χωρίς σύνορα, η «Γενιά του Erasmus» αισθάνεται «σαν στο σπίτι της». Ο κόσμος είναι ανοιχτός για την γενιά αυτή. Η πολυπολιτισμική κοινωνία είναι γι΄ αυτήν ένας εμπλουτισμός της ζωής της, η παγκοσμιοποίηση πολλαπλασιάζει τις επιλογές της.
Ανάλογα με το τί βοηθά στην βελτίωση της ζωής τους ή πού τους καλεί η αγάπη, αυτοί οι άνθρωποι δεν προσδένονται ούτε σε συγκεκριμένο τόπο ούτε σε μία και μοναδική γλώσσα. Αυτές οι «ελίτ» στις επιστήμες, στην οικονομία, στην πολιτική και στα μέσα ενημέρωσης, είναι οι κοινωνικές ομάδες που έδωσαν μορφή στην φιλελεύθερη-κοσμοπολιτική συναίνεση, η οποία τώρα κλονίζεται από το δημοψήφισμα της Brexit, από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και από την άνοδο των εθνικιστικών κομμάτων.

Ντάνι Ρόντρικ: Περί νεοφιλελευθερισμού και πώς να διασώσουμε την οικονομική σκέψη από αυτόν

 © Boston Review - Dani Rodrik : Rescuing Economics From Neoliberalism, 6.11. 2017

Αναδημοσίευση: Social Europe, 17.11.2017

Ο οικονομολόγος Ντάνι Ρόντρικ δεν βλέπει με σκεπτικισμό αυτές καθεαυτές τις αγορές και την παγκοσμιοποίηση. Και δεν προβληματίζεται - όπως μερικοί άλλοι συνάδελφοί του - μήπως τυχόν το κεφαλαιοκρατικό σύστημα έχει εξαντλήσει τα καύσιμά του και βαδίζει προς την παρακμή. Όμως είναι κατηγορηματικός για το τί συμβαίνει τώρα: Ο νεοφιλελευθερισμός όπως τον βλέπουμε σήμερα, είναι ένα «σκληροπυρηνικό» σύστημα σκέψης, λέει· οικονομίες που προόδευσαν ουσιαστικά είναι μόνον εκείνες που παραβιάζουν τους άκαμπτους κανόνες του. Η νεοφιλελεύθερη σκέψη αυτή καθεαυτή «είναι κακή οικονομική επιστήμη». Όμως, λέει ο Ρόντρικ, «το σφάλμα δεν έγκειται στις γενικές αρχές καθολικής ισχύος που διέπουν την οικονομική επιστήμη», αλλά στους θεσμούς. «Εκεί μέσα, στο θεσμικό πεδίο, εδρεύει η αλαζονεία και το καταστροφικό σφάλμα του νεοφιλελευθερισμού: Στην πεποίθηση ότι γενικές οικονομικές αρχές μπορούν να αποτυπωθούν σε ένα και μοναδικό σχέδιο δράσης, αποτελούμενο από οικονομικές πολιτικές παρόμοιες με πρόγραμμα τύπου Θάτσερ - Ρέιγκαν».

Το  πρακτέον, κατά τον Ρόντρικ, είναι τώρα «να αναπτύξουμε την θεσμική φαντασία (institutional imagination) μας για να επανασχεδιάσουμε έναν καπιταλισμό για τον 21ο αιώνα». Μ' αυτό τον στόχο, εξετάζει πώς εμφανίστηκε ο όρος «νεοφιλελευθερισμός», πώς εξελίχτηκε, πώς άλλαξε στην πράξη με το πέρασμα του χρόνου η σημασία του, ποιά τα αποτελέσματά του στον πραγματικό κόσμο. «Πρέπει να διασώσουμε την οικονομική επιστήμη από τον νεοφιλελευθερισμό και την παγκοσμιοποίηση από την υπερ-παγκοσμιοποίηση», είναι το συμπέρασμά του. Ο Ντάνι Ρόντρικ δίνει καλή τροφή για συζητήσεις και για σκληρές - αλλά γι΄ αυτό δημιουργικές - αντιπαραθέσεις.

Γ. Ρ.

 

Όπως παραδέχονται ακόμη και οι πιο σκληροί επικριτές του, είναι δύσκολο να οριστεί τι ακριβώς είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Σε γενικές γραμμές δηλώνει προτίμηση για τις αγορές έναντι των κρατών, για τα οικονομικά κίνητρα έναντι των κοινωνικών ή πολιτισμικών κανόνων και για την ιδιωτική επιχειρηματικότητα έναντι της συλλογικής ή κοινοτικής δραστηριότητας. Έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει ένα ευρύ φάσμα φαινομένων - από τον δικτάτορα της Χιλής Αουγκούστο Πινοσέτ (Augusto Pinochet) έως την Μάργκαρετ Θάτσερ και τον Ρόναλντ Ρέιγκαν (Ronald Reagan), από το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ της εποχής Κλίντον και τους Νέους Εργατικούς της εποχής Μπλερ στη Βρετανία έως το άνοιγμα της οικονομίας στην Κίνα και τη μεταρρύθμιση του κράτους πρόνοιας στη Σουηδία. 
Ο όρος χρησιμοποιείται ως συλλογική ονομασία, ως λέξη «πασπαρτού», για ο,τιδήποτε «μυρίζει» απορρύθμιση, φιλελευθεροποίηση, ιδιωτικοποίηση ή δημοσιονομική λιτότητα. Σήμερα χρησιμοποιείται συστηματικά ως απορριπτική συντομογραφία για τις ιδέες και τις πρακτικές που έχουν προκαλέσει αυξανόμενη οικονομική ανασφάλεια και ανισότητα, έχουν οδηγήσει σε φθορά των πολιτικών μας αξιών μας και ιδανικών και μάλιστα προκάλεσαν εκ του μη όντος την τρέχουσα αντεπίθεση των λαϊκιστών. 

Και πάλι για τον Οκτώβριο του 1917: Μια αναδρομή στα χρόνια 1989-1990, όταν τέλειωνε εκείνη η ιστορία που άρχισε το '17 (από το περιοδικό Ο Πολίτης)

το άρθρο είναι εδώ ↓

 →←

Γιώργος Β. Ριτζούλης: Εκατό χρόνια σιγουριάς ← 

Ο λήθαργος των αριστερών ταράσσεται από την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Θα αλλάξουν πλευρό για να συνεχίσουν

δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Πολίτης, τεύχος 103, 3/1990 (Μάρτιος),
προσβάσιμο σήμερα στο ψηφιακό αρχείο με όλα τα τεύχη του Πολίτη, στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)

Γ. Ρ.: Οκτώβριος 1917, εκατό χρόνια μετά. Ζωγραφίζοντας με γκρίζο χρώμα πάνω σε γκρίζο φόντο

Regina Titunik: Το μέλλον των σύγχρονων κοινωνιών, Πνευματική ανανέωση και ο «Τελευταίος Άνθρωπος»: Mαξ Βέμπερ, Φρίντριχ Νίτσε, Λέο Στράους - Ηθική και Πολιτική 

Αγώνας εναντίον της αλλαγής του κλίματος - Θα κερδηθεί (ή θα χαθεί) εντός του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής

δύο κείμενα της Αλίσσα Μπατιστόνι

 

Εισαγωγικά: Η τελευταία έκδοση του αμερικανικού περιοδικού Jacobin, με τίτλο τεύχους Γη, Αέρας και Φωτιά (Καλοκαίρι 2017, τ. 26), ήταν αφιερωμένη στην αλλαγή του κλίματος. Στο editorial η Alyssa Battistoni γράφει: Η αλλαγή του κλίματος δεν είναι ένα απλό θέμα για να το συζητάμε ευκαιριακά κάθε δυό-τρία χρόνια [...] Από τώρα και στο εξής, κάθε τεύχος θα είναι τεύχος με θέμα την αλλαγή του κλίματος. Στα άρθρα, κάθε συγγραφέας βλέπει το θέμα από διαφορετικές σκοπιές και με διαφορετικές λογικές· μερικές από αυτές προκάλεσαν κριτικές όπως του John Bellamy Foster, εκδότη του Monthly Review, ο οποίος καταλόγισε στους συγγραφείς «υπεράσπιση της οικονομικής μεγέθυνσης, παραγωγισμό και Προμηθεϊσμό» παραδοσιακού σοσιαλιστικού τύπου. Ο δε Ian Angus (Climate & Capitalism), παρέπεμψε στον Ούγγρο φιλόσοφο Ίστβαν Μεσζάρος (István Mészáros): «Το να λέμε ότι “η επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να λύσουν μακροπρόθεσμα όλα μας τα προβλήματα”, είναι χειρότερο από το να πιστεύουμε στη δύναμη της μαγείας». 
Αντίθετα, στο editorial και στο άλλο μεταφρασμένο εδώ άρθρο της, η Αλίσσα Μπατιστόνι επιμένει όχι στις τεχνολογικές απαντήσεις που προτείνονται για το κλιματικό ζήτημα, αλλά στη σχέση μεταξύ εργασίας και οικολογίας. Επισημαίνει τον κρίσιμο ρόλο των θέσεων εργασίας στον τριτογενή τομέα, οι οποίες εξασφαλίζουν την κοινωνική αναπαραγωγή (τα λεγόμενα Pink Collars σε διάκριση από τα Blue και White Collars - ιδίως οι «Eds & Meds»). Τονίζει το επείγον όσον αφορά το κλίμα («δεν υπάρχει καθόλου χρόνος για χάσιμο») και αξιολογεί ρεαλιστικά την παγκόσμια πολιτική και τους συσχετισμούς των δυνάμεων. Είναι εντελώς σαφής: «Εάν ο καπιταλισμός ωθεί στην αλλαγή του κλίματος, μήπως αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε μια επανάσταση για να την σταματήσουμε; Δεν πρέπει να στηρίζουμε τις ελπίδες μας σε κάτι τέτοιο. Η Αριστερά [...] παραμένει ιστορικά αδύναμη». Δεν είναι πιθανό αναλάβει σύντομα ρόλους πραγματικής εξουσίας, και μάλιστα στην κλίμακα που απαιτείται για το συγκεκριμένο εγχείρημα, τονίζει. «Και σίγουρα όχι στο χρονοδιάγραμμα μέσα στο οποίο είμαστε υποχρεωμένοι να αναλάβουμε σοβαρή δράση για το κλίμα [..] Προς το παρόν, πρέπει να συμφωνήσουμε και να αποφασίσουμε πώς θα αντιμετωπιστεί όσο καλύτερα γίνεται η αλλαγή του κλίματος εντός αυτού του συστήματος».
Βέβαια, η Αλίσσα Μπατιστόνι, ερευνήτρια της νέας γενιάς στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Γέηλ, βλέπει τα πράγματα υπό το ιδιαίτερο, μεταβιομηχανικό - και μετανεωτερικό - πρίσμα της ακαδημαϊκής Αριστεράς της Δύσης, το συνυφασμένο με τις πολιτισμικές αντιφάσεις του όψιμου καπιταλισμού. Η έντονη αποβιομηχάνιση και μετατόπιση μεγάλου όγκου θέσεων εργασίας προς τον τομέα των υπηρεσιών - ιδίως προς την κοινωνική αναπαραγωγή - είναι η τάση που επικρατεί σαφώς στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, μάλλον και στην καθ' ημάς Νότια Ευρώπη· αλλά όχι τόσο σαφώς στη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη ή στην Ιαπωνία. Σίγουρα δεν επικρατεί καθόλου στους ανερχόμενους οικονομικούς γίγαντες του παγκόσμιου συστήματος, όπως είναι κατεξοχήν η Κίνα, η τωρινή πρωταθλήτρια της παγκοσμιοποίησης. Από την άποψη αυτή, η οπτική γωνία της Μπατιστόνι δεν είναι παγκόσμια· ωστόσο βλέπει καθαρά τί συμβαίνει σε μεγάλο μέρος της Δύσης. Αλλά τί να συζητήσεις για το κλίμα στην καχεκτική, επαρχιώτικη ελληνική δημόσια σφαίρα;
Ο αντίλογος στις απόψεις της είναι: Όντως, ο αγώνας εναντίον της αλλαγής του κλίματος θα κερδηθεί (ή θα χαθεί) εντός του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Όμως θα κερδηθεί ή θα χαθεί, κυρίως και κατά πρώτο λόγο στην Κίνα. Στον νέο βιομηχανικό, εξαγωγικό γίγαντα.
Για ό,τι αφορά την καθ' ημάς αποβιομηχάνιση και μετατόπιση θέσεων εργασίας προς τον τομέα των υπηρεσιών, η μεγάλη διαφορά από τις ΗΠΑ είναι η εξής: Στις ΗΠΑ μεγάλο μέρος θέσεων εργασίας στην εκπαίδευση και στη βασική υγειονομική περίθαλψη ανήκει στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Στην Ελλάδα ανήκει πάντα στον δημόσιο. Όμως, όσον αφορά άλλους κλάδους της κοινωνικής αναπαραγωγής, ιδίως τους πιο «δυναμικούς» ως προς το πλήθος νέων θέσεων εργασίας (π.χ. φροντίδα ηλικιωμένων, επισιτισμός - εστίαση, λιανικές πωλήσεις, τελευταία μεγάλο μέρος των παραϊατρικών υπηρεσιών), η νέα κατάσταση δεν διαφέρει πολύ από των ΗΠΑ - ιδίως άν ληφθεί υπόψη η εξάπλωση άτυπων μορφών εργασίας, «δανεικών» εργαζόμενων και ημιαπασχόλησης. 
Στις κατά κεφαλήν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από ορυκτά καύσιμα, οι ΗΠΑ, παρά την αποβιομηχάνιση, έχουν τους χειρότερους δείκτες παγκοσμίως, εξαιτίας κυρίως του λεγόμενου αμερικανικού τρόπου ζωής και κατανάλωσης - μαζί με τον Καναδά, τη Ρωσία, την Αυστραλία και τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Αραβικής Χερσονήσου. Όσο για τις κατά κεφαλήν «επιδόσεις» της Ελλάδας, που προέρχονται και αυτές κυρίως από την κατανάλωση και τον τρόπο ζωής (ιδίως την κυκλοφορία και οδικές μεταφορές), αλλά και από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με πρώτη ύλη τον λιγνίτη, ανταγωνίζονται «επάξια» χώρες πολύ πιο βιομηχανικές (π.χ. Αυστρία, Βέλγιο, Σκανδιναβικές, ακόμη και την Κίνα). Ξεπερνούν τις «επιδόσεις» της Γαλλίας, της Ισπανίας ή της Ιταλίας. Στα χρόνια της ελληνικής φούσκας αυξήθηκαν αλματωδώς· μόνον μετά την έναρξη της κρίσης και το σκάσιμο της φούσκας μειώθηκαν κάπως (βλ. στοιχεία ΟΗΕ, Διεθνούς Τράπεζας, ΟΟΣΑ).

Γ. Ρ.

1. Ζωή, όχι απλή επιβίωση

 

© Jacobin, τ. 26, Earth, Wind and Fire, Καλοκαίρι 2017 - Alyssa Battistoni: Living, Not Just Surviving, 15.8.2017
 

Όταν τον Ιούνιο του 2017 ο Donald Trump ανακοίνωσε την απόφασή του να κάνει πράξη την προεκλογική του υπόσχεση για αποχώρηση των ΗΠΑ από το Παγκόσμιο Σύμφωνο για το Κλίμα, οι φιλελεύθεροι κραύγασαν ότι έρχεται η καταστροφή. Ο βασικός επενδυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της βιομηχανίας ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων Tesla Ήλον Μασκ (Elon Musk), ο οποίος προωθεί επίμονα και με ριψοκίνδυνες επιχειρηματικές κινήσεις την αντικατάσταση των κινητήρων καύσης με ηλεκτρικούς, παραιτήθηκε από την ομάδα οικονομικών συμβούλων του Tραμπ. Ο διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs Λόυντ Μπλάνκφαϊν (Lloyd Blankfein) εμφανίστηκε για πρώτη φορά με μήνυμα στο Twitter για να εκφράσει την απογοήτευσή του, ενώ η πρώην πρέσβειρα των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Σαμάνθα Πάουερ (Samantha Power) δήλωσε μέσω Twitter ότι ήρθε «το τέλος του Αμερικανικού Αιώνα». Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν Emmanuel Macron, που ανταγωνίζεται με τον Τζάστιν Τρυντώ (Justin Trudeau), τον πρωθυπουργό του Καναδά, για την ηγεσία της παγκόσμιας Αντίστασης, δεν έχασε την ευκαιρία και [ειρωνευόμενος το γνωστό σλόγκαν του Τραμπ] υποσχέθηκε να «κάνει τον πλανήτη μας και πάλι μεγάλο».

Κατά κεφαλήν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά χώρα

ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς πρωταθλητές καταστροφείς του κλίματος - Πηγή ΟΟΣΑ