Η Σύνοδος Κορυφής G20: Η ώρα των «κακών»

του Ρόλαντ Νέλλες

 

© Der Spiegel - Roland Nelles: G20-Gipfel Die Stunde der bösen Buben, 1.12.2018

 
Η Σύνοδος Κορυφής G20 στο Μπουένος Άιρες μας δείχνει τί κακό προκαλεί στο σύνολο του κόσμου η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ: Καθένας παλεύει μόνον για τον εαυτό του. Ανατέλλει μια χρυσή εποχή για τους απολυταρχικούς ηγέτες.

 

Η έναρξη της Συνόδου Κορυφής G20 στην Αργεντινή είναι ενδεικτική για την κατάσταση του κόσμου. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στέκεται χαμογελαστός ανάμεσα σε απολυταρχικούς ηγέτες όπως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ από την εναρκτήρια τελετή απουσιάζει η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ εξαιτίας μιας βλάβης στο αεροσκάφος. Και ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανταλλάσσει με ευχαρίστηση μια φιλική χειραψία με τον διάδοχο του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σάλμαν.
Οι «κακοί» είναι πανέτοιμοι να πάρουν το τιμόνι στα χέρια τους. Αυτό είναι το μήνυμα του Μπουένος Άιρες. Eκείνοι που τάσσονται υπέρ μιας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων στην οποία έχει καίρια σημασία η ευημερία για τους πολλούς, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η δημοκρατία και η διεθνής συνεργασία, έχουν περιέλθει σε θέσεις άμυνας και υποχώρησης.

Κλονίζεται ο παλιός κόσμος, ο κόσμος των περασμένων δεκαετιών, αυτός που δομήθηκε για να αποτραπεί η επανάληψη μιας καταστροφής όπως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Φυσικά, αυτός ο κόσμος δεν ήταν ποτέ τέλειος, αλλά σε αυτόν τουλάχιστον, επιδιώκονταν και σωστοί στόχοι.

Τώρα επιστρέφουν τα παλιά τέρατα του παρελθόντος, ο εθνικισμός και ο απολυταρχισμός. Ο κανόνας είναι: Καθένας παλεύει μόνον για τον εαυτό του και επικρατεί ο ισχυρότερος.
Το μόνο που μετράει είναι οι γρήγορες «συναλλαγές». 

Λογική συνέπεια είναι ότι η συνάντηση στο Μπουένος Άιρες δεν αφορά σχεδόν καθόλου κοινές αποφάσεις, αλλά κυρίως διμερείς ανταλλαγές και συμφωνίες μεταξύ των επιμέρους κρατών. Ο πολυμερής χαρακτήρας γίνεται ολοένα και περισσότερο απατηλή ρητορική κενή περιεχομένου. Επείγοντα παγκόσμια ζητήματα όπως η μετανάστευση και η αλλαγή του κλίματος, για τα οποία η αναζήτηση κοινών λύσεων κανονικά θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική, ωθούνται εντελώς στο περιθώριο. 

Το βασικό που συμβαίνει στο Μπουένος Άιρες είναι οι συναντήσεις μεταξύ των μεμονωμένων «παικτών»:  

* Ο Ντόναλντ Τραμπ υπογράφει μια νέα εμπορική συμφωνία με τον Καναδά και με το Μεξικό, για την οποία προηγουμένως υπαγόρευσε τους όρους της.

* Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Κίνα παίζουν πόκερ με το ύψος των τελωνειακών δασμών που θα ισχύουν στις εμπορικές ανταλλαγές μεταξύ των χωρών τους.

* Ο Πούτιν και ο Τραμπ στήνουν μικροκαυγά για την Ουκρανία.

* Η Άνγκελα Μέρκελ θέλει να παρεμποδίσει την επιβολή νέων αμερικανικών δασμών φόρους στις εισαγωγές αυτοκοκινήτων από τη Γερμανία.

Όλα όσα διακυβεύονται εκεί αφορούν χρήμα, ισχύ και ζώνες επιρροής.

Που είναι η Αμερική;
Ο κύριος λόγος αυτής της αλλαγής είναι ο εξής: Οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκαταλείπουν το ρόλο τους ως καθοριστική δύναμη μιας πολυμερούς, φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Ο Ντόναλντ Τραμπ, που αυτοαποκαλείται «εθνικιστής», δεν τρέφει κανένα ενδιαφέρον για την παγκόσμια μάχη κατά της αλλαγής του κλίματος ή για τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Θέλει μόνον να κάνει «συναλλαγές» για την Αμερική. Γι΄ αυτόν η Σύνοδος Κορυφής των G20 είναι μια ευκαιρία για μεγάλες πόζες και για speed-dating. Με την νέα συνάντηση των ισχυρών «συμμαθητών», γλυτώνει από πολλά ενοχλητικά ταξίδια για να συναντά έναν-έναν τους εκάστοτε «επιχειρηματικούς εταίρους» του. 

Ανατέλλει μια χρυσή εποχή για τους απολυταρχικούς ηγέτες αυτού του κόσμου. Αν εξαιρέσει κανείς τους τελευταίους φιλελεύθερους, όπως τον Γάλλο πρόεδρος Εμμανουέλ Mακρόν, τον Καναδό πρωθυπουργό Τζάστιν Τρυντό και την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, κανείς δεν θα τους κάνει ενοχλητικές διαλέξεις για τη δημοκρατία και για το κράτος δικαίου.

Ο εικαζόμενος ως εντολέας μιας κτηνώδους δολοφονίας δημοσιογράφου, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σάλμαν, έχει το ελεύθερο να παρακαθίσει χαμογελαστός στο τραπέζι με όλους αυτούς, σαν να μην έχει συμβεί τίποτε. Και ο Βλαντίμιρ Πούτιν ξέρει πολύ καλά πώς να εκλάβει την ακύρωση από τον Ντόναλντ Τραμπ της συνάντησης των δυό τους: Όχι ως τιμωρία για την αναθεωρητική πολιτική του έναντι της Ουκρανίας, επικεντρωμένη στην αλλαγή συνόρων μεταξύ των δύο κρατών, αλλά ως έναν απλό ελιγμό του προέδρου των ΗΠΑ, με στόχο να εκτρέψει την προσοχή από οξυμένα εσωτερικά πολιτικά του προβλήματα [τα σχετικά με τις κατηγορίες που δέχεται για διαπλοκή συνεργατών του με το ρωσικό καθεστώς στην φάση των αμερικανικών προεδρικών εκλογών].
Συμβαίνει τώρα ακριβώς αυτό που έχει περιγράψει τόσο καλά ο [εξέχων νεοσυντηρητικός Αμερικανός] ιστορικός Ρόμπερτ Κέιγκαν (Robert Kagan) στο βιβλίο του «The Jungle Grows Back»: Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσυρθούν από το ρόλο του ισχυρότερου υπερασπιστή και προπαγανδιστή μιας «διαφωτισμένης» παγκόσμιας τάξης πραγμάτων που θα χαρακτηρίζεται από δημοκρατικές αξίες, θα ευδοκιμήσουν οι απολυταρχίες. 

Χρησιμοποιούν και χειραγωγούν την επιθυμία πολλών ανθρώπων για ηρεμία, τάξη και ισχυρούς ηγέτες. Ιδέες όπως ο σεβασμός της δημοκρατίας σε όλο τον κόσμο και της διεθνούς συνεργασίας για έναν καλύτερο κόσμο, τώρα καθίστανται λιγότερο ελκυστικές· σε πολλούς ανθρώπους, οι ιδέες αυτές φαίνονται απλώς πολύ περίπλοκες. Δυστυχώς είναι πράγματι περίπλοκες.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι οι απολυταρχικοί ηγέτες έχουν ήδη νικήσει. Δεν σημαίνουν ότι επικράτησε ήδη η νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων του Tραμπ, αυτή που δεν αναγνωρίζει και δεν αποδέχεται καμία τάξη. Αλλά στο Μπουένος Άιρες, τα πράγματα γίνονται πιο ξεκάθαρα από κάθε άλλη φορά: Η κατάσταση ολισθαίνει προς αυτή την κατεύθυνση.

O Roland Nelles (γενν. 1971), σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Ινστιτούτο Otto Suhr του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου και δημοσιογραφία στο Βερολίνο. Διετέλεσε συντάκτης των εφημερίδων Hamburger Abendblatt και Welt, του περιοδικού Woche και από το 2002 του Spiegel (από το 2011 μέλος της αρχισυνταξίας του). Από τον Αύγουστο του 2017 είναι επικεφαλής ανταπoκριτής του Spiegel στην Ουάσιγκτων.

Η πιο πρόσφατη αρθρογραφία του στον Spiegel