του Μαρκ Ζάξερ
© International Politics and Society - Marc Saxer: The Liberal Delusion, 26.11.2018 / στη γερμανική γλώσσα / Αναδημοσίευση: Social Europe - The Liberal Delusion, 3.12.2018
Το να πιστεύουμε ότι μπορούμε να σταματήσουμε τους δεξιούς λαϊκιστές χρησιμοποιώντας ως όπλο την ηθική αγανάκτηση είναι αυταπάτη. Στην πραγματικότητα, το μόνο που καταφέρνουμε έτσι, είναι να τους ενισχύουμε. Είναι καιρός, οι προοδευτικές δυνάμεις να διώξουν από πάνω τους τον ηθικό πανικό τους, να επιστρέψουν στη συζήτηση περί στρατηγικής και πολιτικής και να δούν την πολιτική αλλαγή ως καρπό συνδυασμένων κοινωνικών αγώνων για αναγνώριση και για αναδιανομή.
Η ιδέα ότι πρέπει να κρατάμε άκαμπτη στάση εναντίον του δεξιού λαϊκισμού είναι διαδεδομένη. Ωστόσο, όλα τα αντι-λαϊκιστικά hashtags στο Twitter, όλες οι δημόσιες εκκλήσεις χωρίς πραγματικούς παραλήπτες και όλες οι συναυλίες καλής θέλησης των τελευταίων ετών δεν έχουν συνεισφέρει καθόλου σε μια ανακοπή της ανόδου του. Είναι σαφές ότι χρειαζόμαστε μια πιο αποτελεσματική στρατηγική και ότι η πορεία για να την εφεύρουμε έχει ως αρχή μιαν απλή ερώτηση: Στην πράξη, ποιανών τις αξίες υπερασπιζόμαστε;
Ο αγώνας ενάντια στην άκρα Δεξιά δεν θα κερδηθεί ποτέ, όσο διεξάγεται υπό την μορφή πολιτισμικού ταξικού αγώνα. Η γραμμή αυτού του [πολιτισμικού] μετώπου περνά ανάμεσα από ομάδες των μεσαίων τάξεων· και γι' αυτόν τον λόγο - ακόμη και στην δική μας εποχή της ακραίας κοινωνικής ανισότητας - η συζήτηση εστιάζει σε ζητήματα ηθικής και ταυτότητας και όχι σε ζητήματα κατανομής του πλούτου.
Σε μεγάλο μέρος της καταγεγραμμένης ιστορίας της ανθρωπότητας, οι απαντήσεις στα ερωτήματα για το ποιοι είμαστε και πού οδεύουμε ανήκαν στη δικαιοδοσία των ιερέων και των φιλοσόφων. Ωστόσο σήμερα, αυτοί που έχουν την εξουσία να δίνουν απαντήσεις είναι όσοι έχουν ακαδημαϊκή παιδεία και τα «δημιουργικά άτομα».
Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Andreas Reckwitz, αυτές οι ομάδες ανθρώπων που έχουν αναδειχτεί νικητές και ωφελημένοι της σημερινής μετα-βιομηχανικής οικονομίας της γνώσης, συμμερίζονται τις αξίες του κοσμοπολιτισμού, της ανοικτότητας και της πολυμορφίας, με ιδιαίτερη έμφαση στον εαυτό, στις ανάγκες του και στην αυτοπραγμάτωση. Αυτές οι αξίες έχουν γίνει μέτρα και κριτήρια των πάντων της κοινωνίας και νέα Άγια Δισκοπότηρα. Με άλλα λόγια, άνθρωποι με ακαδημαϊκά πτυχία αποφασίζουν ποιοι τρόποι ζωής θεωρούνται αξιοβίωτοι και ποιοι όχι.
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν τις δυνάμεις για να τα βγάλουν πέρα σ' αυτόν τον διαρκή αγώνα διεκδίκησης μιας θέσης στον ήλιο, σεβασμού και επιτυχίας στη ζωή, και έτσι, αντίθετα με τους «επιτυχημένους», λαχταρούν περισσότερη προστασία, ζητούν αναγνώριση και επιθυμούν να ανήκουν κάπου. Είναι συνήθως μικροεπιχειρηματίες, ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι γραφείου («άσπρα κολλάρα») και εργάτες υψηλής εξειδίκευσης - δηλαδή η ραχοκοκαλιά των παραδοσιακών μεσαίων τάξεων· όλοι αυτοί έλκονται από την ιδέα της «κοινότητας»(«Gemeinschaft»), μιας κοινωνίας πιο ομοιογενούς, στην οποία θα αποκατασταθούν στη χαμένη θέση τους οι αξίες του καθήκοντος και της αλληλεγγύης.
Όμως, για να υπάρξουν τέτοιες κοινότητες, πρέπει να υπάρχει μια σαφής ιδέα για το ποιός είναι μέρος τους και ποιός δεν είναι. Στο πολιτικό επίπεδο, αυτό εκδηλώνεται τώρα ως αντιπρόταση στο φιλελεύθερο πρόγραμμα του «ανοίγματος» των κοινωνιών, της κατάργησης των συνόρων και της απορρύθμισης της οικονομίας, με την απαίτηση για κλείσιμο των συνόρων και για αποκατάσταση ως υπερέχουσας ταυτότητας αυτής του εθνικού κράτους.
Η εξέγερση των παλαιών μεσαίων τάξεων
Οι δεξιοί λαϊκιστές έχουν αναλάβει τον ηγετικό ρόλο σ' αυτήν την εξέγερση ενάντια στον φιλελευθερισμό. Ήταν οι πρώτοι που βρήκαν έναν τρόπο για να εκφράσουν πολιτικά το αίσθημα εξασθένησης, προσβολής και ανασφάλειας που πλήττει τις παλιές μεσαίες τάξεις. Και αυτά ακριβώς τα μέλη των παλαιών μεσαίων τάξεων είναι πολίτες που πηγαίνουν και ψηφίζουν στις εκλογές συχνότερα και σε μεγαλύτερους αριθμούς, σε σύγκριση με τους επισφαλώς εργαζόμενους ή άνεργους, δηλαδή τα μέλη του «πρεκαριάτου». Οι δεύτεροι είναι απογοητευμένοι και απομακρυσμένοι από την πολιτική και είναι πιο απίθανο να πάνε στην κάλπη για να ψηφίσουν. Αυτό λύνει το αίνιγμα γιατί οι ψηφοφόροι των σκληρών δεξιών κομμάτων στατιστικά δεν είναι πιο φτωχοί ή χαμηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης από τον μέσο όρο των ψηφοφόρων.
Εν τω μεταξύ, οι νέες μεσαίες τάξεις δεν έχουν καμιά διάθεση να παραδώσουν αμαχητί την «εξουσία» που έχουν για να ορίζουν αυτές τις κοινωνικές αξίες και στόχους. Αντιδρούν σ' αυτή την επίθεση εναντίον της πολιτισμικής τους ηγεμονίας με πολιτισμικά μέσα και χτίζουν ένα τείχος προστασίας μεταξύ των «αξιοπρεπών ανθρώπων» αφενός και των μισογύνηδων, ξενοφοβικών, ρατσιστών και αυταρχικών αφετέρου. Χρησιμοποιούν «σήματα κατατεθέντα αρετής» για να προσδώσουν στον δικό τους κοσμοπολίτικο τρόπο ζωής υψηλότερη αξία από αυτή των αντιπάλων τους. Τα hashtags στο Twitter #noplatform, #refugeeswelcome, #keinmenschistillegal ή #metoo που είδαμε τελευταία, είναι «επιθέσεις του ιππικού» αυτών των πολιτισμικών ταξικών πολεμιστών [των νέων μεσαίων τάξεων], ανεβασμένων στα ψηλά άλογά τους. Είναι πολιτισμικός ταξικός αγώνας εκ των άνω.
Γιατί όμως αυτός ο ταξικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ ομάδων των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων διεξάγεται στην πολιτισμική σφαίρα; Στη σημερινή μετα-βιομηχανική οικονομία, αποφασιστικοί παράγοντες για να ζήσει κανείς μια επιτυχημένη ζωή είναι η εκπαίδευση και η δημιουργικότητα - και μάλιστα περισσότερο από κάθε άλλη ιστορική εποχή. Χάρις στο συσσωρευμένο πολιτισμικό της κεφάλαιο, η νέα μεσαία τάξη με πανεπιστημιακό πτυχίο («η δημιουργική τάξη») αναπτύσσει κοινωνική κινητικότητα προς τα άνω, ενώ το «πρεκαριάτο» και οι παλαιές μεσαίες τάξεις (οι «ηττημένοι και παραμερισμένοι») καταβυθίζονται στην κοινωνική ιεραρχία.
Τώρα οι πεπτωκότες των παλαιών μεσαίων τάξεων ξεσηκώνονται εναντίον της πολιτισμικής υποβάθμισης, διότι έχουν την αίσθηση ότι αυτή είναι που τους σπρώχνει στο περιθώριο. Αλλά επειδή οι νέες μεσαίες τάξεις οφείλουν την επιτυχία τους στον κοσμοπολίτικο τρόπο ζωής τους, δεν έχουν καμιά διάθεση να αποδεχτούν οποιουσδήποτε περιορισμούς της ηθικής τους «εξουσίας». Στον πολιτισμικό πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στους κοσμοπολίτες και τους «οπαδούς του κοινοτισμού» («communitarians»), θα αποφασιστεί ποιος θα θέτει τον τόνο στην αυριανή πολιτική, αλλά και στα μέσα ενημέρωσης, στις τέχνες και στον επιστημονικό κόσμο του αύριο. Το γεγονός ότι οι «εμφύλιες» μάχες εντός των μεσαίων κοινωνικών τάξεων δίνονται για το ποιά μερίδα τους θα κατακτήσει την πολιτισμική ηγεμονία, εξηγεί γιατί τα πολιτικά μέτωπα που ανοίγονται τώρα αφορούν περισσότερο τις σχέσεις των φύλων, την ταυτότητα και τη γλώσσα, παρά την κατανομή του πλούτου.
Οι μάχες για τα ηθικά ζητήματα και για την ταυτότητα είναι τυπικό χαρακτηριστικό της νεοφιλελεύθερης εποχής. Πολλοί πολίτες έχουν χάσει κάθε εμπιστοσύνη στην ικανότητα και στη βούληση του κράτους να λειτουργεί δημιουργικά και αποτελεσματικά και να παράγει αποτελέσματα θετικά για την κοινωνία. Τώρα, ως εφικτές κοινωνικές αλλαγές νοοούνται μόνον αυτές που μπορούν να προκύψουν εάν μεγάλος αριθμός ανθρώπων αναγνωρίσουν ότι πρέπει να αλλάξουν τη δική τους συμπεριφορά.
Για όσους βλέπουν τα πράγματα υπ' αυτό το πρίσμα, η αντίδραση ενάντια σε ορθολογικές κινήσεις, όπως η αντίδραση ενάντια στον αγώνα για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής ή ενάντια στις κανονιστικές απαιτήσεις για ισότητα των φύλων, μπορεί να χαρακτηρισθεί απλά και μόνον ως ανορθολογική ή ως απλή κακοήθεια. Ως αποτέλεσμα, οι πολιτικές διαφωνίες μεταξύ συμπολιτών μετατρέπονται σε ηθικές αμυντικές μάχες εναντίον βαρβάρων που προελαύνουν· και για τον λόγο αυτό, τούτοι οι «βάρβαροι» αποκλείονται από τη δημόσια συζήτηση. Ακούγονται τώρα πολεμικές κραυγές του τύπου «οι ηλικιωμένοι άνθρωποι της λευκής φυλής δεν έχουν δικαίωμα λόγου» [στις ΗΠΑ], ή «άν τα μέσα ενημέρωσης παραχωρήσουν χρόνο δημοσιότητας στην άκρα Δεξιά, την κάνουν κοινωνικά αποδεκτή» [στη Γερμανία]!
Το παράδοξο της ηθικής ορθότητας των φιλελεύθερων
Η οξύτητα αλλά και το τραγικό αυτής της πολιτισμικής σύγκρουσης σχετίζονται με το γεγονός ότι και οι δύο πλευρές της διαμάχης φοβούνται ότι η κοινωνία θα καταρρεύσει. Αυτός ο φόβος καθιστά και τις δύο πλευρές άκρως επιθετικές εναντίον όσων θεωρούν εχθρικά διακείμενους πρός το αγαθόν και το αληθές. Όμως οι άνθρωποι που βλέπουν να απειλείται ο δικός τους τρόπος ζωής ενώνονται ακόμη πιο στενά με εκείνους που θεωρούν «δικούς τους»· και έτσι, η κοινωνία οπισθοδρομεί όλο και περισσότερο σε μια κατάσταση που μοιάζει με φυλετισμό.
Το ζήτημα το έθεσε με σαρδόνιο τρόπο ο Mitch McConnell, επικεφαλής της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Γερουσία των ΗΠΑ, όταν επικυρώθηκε από αυτό το αντιπροσωπευτικό σώμα ο διορισμός του Brett Kavanaugh ως δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου, παρά τις καταγγελίες εναντίον του για σεξουαλικές παρενοχλήσεις: «Ήταν ένα μεγάλο πολιτικό δώρο για μάς τους Ρεπουμπλικανούς. Οι τακτικές αυτές ενεργοποίησαν την κομματική μας βάση. Θέλω να ευχαριστήσω τον “όχλο” που έκανε αυτές τις καταγγελίες, επειδή έκανε αυτό ακριβώς που δυσκολευόμασταν να κάνουμε εμείς, η ηγεσία του κόμματος δηλαδή ενεργοποίησε τη βάση μας λίγο πριν τις ενδιάμεσες εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων».
Με άλλα λόγια, μια επίθεση εκ των έξω στερεώνει την αλληλεγγύη μεταξύ εκείνων που ανήκουν στην ομάδα· είναι μια αλληλεγγύη, την οποία ενδυναμώνουν τα μέλη της ομάδας, με το να διατυπώνουν και επαναδιατυπώνουν δημόσια τις πεποιθήσεις τους. Αυτός ακριβώς ο μηχανισμός εξηγεί την τάση που επικρατεί σήμερα υπέρ του να «παίρνουμε θέση», να τασσόμαστε είτε με την μία είτε με την άλλη πλευρά. Ωστόσο, στον «αγώνα ενάντια στην άκρα Δεξιά», η χάραξη διαχωριστικών γραμμών με βάση την ηθική είναι αντιπαραγωγική και αναποτελεσματική, διότι ενισχύει την συνοχή των δεξιών λαϊκιστικών ομάδων.
Υπάρχει και δεύτερος λόγος για τον οποίο «το να παίρνουμε θέση ενάντια στην Ακροδεξιά» δεν είναι αποτελεσματικό. Σ' αυτήν την εποχή του Τραμπ, οι κοινωνικοί συσχετισμοί δύναμης αναδιατάσσονται. Ενώ προηγουμένως η επίκληση της ταυτότητας εξυπηρετούσε κυρίως τις μειονοτικές ομάδες, οι οποίες την χρησιμοποιούσαν ως εργαλείο για πολιτική κινητοποίηση, τα σημερινά ταυτοτικά (identitarian) κινήματα καταφέρνουν να πείθουν το πλειοψηφικό τμήμα μιας κοινωνίας ότι και αυτό είναι μια απειλούμενη μειονότητα: Οι «λευκοί Αμερικανοί», οι «βιολογικά Γερμανοί» («Biodeutsche»), οι «Αληθινοί Φινλανδοί», λειτουργούν με τρόπο όχι και τόσο διαφορετικό από ό,τι συμβαίνει με τους Ινδουιστές (Hindu) εθνικιστές, τους Σαλαφιστές Μουσουλμάνους ή τους φονταμενταλιστές Βουδιστές.
Οι συμμαχίες μεταξύ μειονοτήτων που συγκροτούσε ο «νεοφιλελευθερισμός των προοδευτικών», δηλαδή συμμαχίες του τύπου που είδαμε στις ΗΠΑ επί προεδρίας Ομπάμα, αντιμετωπίζουν τώρα έναν αντίπαλο απρόσβλητο από τις προσπάθειες των κοσμοπολιτών να τον κάνουν να «αλλάξει μυαλά». Και κάτι παραπάνω: Ο αντίπαλος αυτός αξιοποιεί τα αισθήματα της προσβολής και της ανασφάλειας για να θέτει υπό αμφισβήτηση και να ακυρώνει τα προοοδευτικά επιτεύγματα ή για να υπονομεύει τους θεσμούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Χρειαζόμαστε μια πραγματική πολιτική αλλαγή
Όποιος προσπαθεί να σώσει την κοινωνική δημοκρατία από αυτή την υπαρξιακή απειλή, πρέπει επειγόντως να μάθει αυτό το μάθημα: Το να προσπαθείς να χαράξεις ένα είδος ηθικής και γλωσσικής «υγειονομικής ζώνης» γύρω από τους δεξιούς λαϊκιστές για να τους απομονώσεις από τους άλλους πολίτες, δεν λειτουργεί· και μάλιστα, το μόνο που πετυχαίνει είναι να γίνουν ισχυρότεροι.
Είναι λοιπόν καιρός οι προοδευτικές δυνάμεις να διώξουν από πάνω τους τον ηθικό πανικό τους και να ξεκινήσουν μια πραγματική πολιτική αλλαγή. Αντί για την φοβική στάση της, την ετεροκαθορισμένη και επικεντρωμένη στους αυταρχικούς εξτρεμιστές, η δημοκρατική πολιτική πρέπει να δράσει αυτόβουλα και να στερεώσει το ρηγματωμένο κέντρο της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει το εξής: Πρέπει να πάρει στα σοβαρά τις ανησυχίες των πολιτών αντί να τους παραδίδει μαθήματα με τρόπο προσβλητικό.
Εκείνοι που εν όψει της κοσμοϊστορικής αλλαγής εποχής, την οποία ορίζουν οι αναστατώσεις της παγκοσμιοποίησης, της αυτοματοποίησης, της κλιματικής αλλαγής και της μαζικής μετανάστευσης, εγκαταλείπονται στη μοίρα τους και αισθάνονται ανασφάλεια, με καμμία έννοια δεν κατατάσσονται αυτόματα μαζί με τους νεοναζί. Μια διορατική και προνοητική πολιτική πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το αίσθημα της ανασφάλειας και να αποδώσει και πάλι στους πολίτες μέσα για να ελέγχουν τις ζωές τους και τις κοινότητές τους.
Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει περισσότερη ασφάλεια στις θέσεις απασχόλησης και βελτιωμένο δίκτυο κοινωνικής προστασίας, σημαίνει επιστροφή στην γενικευμένη κρατική παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και σημαίνει όρια στη μετανάστευση με έλεγχο και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Επίσης, σημαίνει συνεπή εφαρμογή του κράτους δικαίου· και σημαίνει ψυχωμένο και ευφυή αγώνα εναντίον της εγκληματικότητας.
Ωστόσο, δεν σημαίνει να στρέψουμε το ρολόι πίσω και να καταργήσουμε τα χειραφετητικά επιτεύγματα δεκαετιών. Ο στόχος είναι να υπερασπιστούμε την ανοικτή και αλληλέγγυα κοινωνία. Σ' αυτή την κοινωνία, όλοι οι πολίτες, ανεξάρτητα από το καταγωγικό τους υπόβαθρο ή τον προσανατολισμό τους, πρέπει να απολαύουν ίση πρόσβαση στις ίδιες ευκαιρίες.
Αυτή η υποχρέωση απαγορεύει, ιδίως τους Σοσιαλδημοκράτες, να φέρνουν σε αντιπαράθεση το ένα ενάντια στο άλλο τα κοσμοπολίτικα και «κοινοτιστικά» κομμάτια του βιόκοσμου των πολιτών. Για να δεί κανείς ποιά μοίρα απειλεί την Σοσιαλδημοκρατία, άν δεν μπορέσει να διατηρήσει αυτή την εκλογική συμμαχία μεταξύ της φιλελεύθερης μεσαίας τάξης και των εργατών, αρκεί μια ματιά στη Γερμανία. Το αριστερό «συλλογικό κίνημα» («Sammlungsbewegung»), υπό το όνομα «Aufstehen» («Ξεσηκωθείτε») [ξεκίνησε με πρωτοβουλία, μεταξύ άλλων, της Ζάρα Βάγκενκνεχτ, συμπροέδρου της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος της «Αριστεράς»] παίζει το χαρτί της αλληλεγγύης του «κλειστού κλαμπ», ενώ, αντίθετα, το κίνημα που εκδηλώθηκε με το hashtag του Twitter #unteilbar, συσπειρώνει όσους προτιμούν την αλληλεγγύη τους να είναι «χωρίς σύνορα». Το #unteilbar είναι ένα κίνημα που έβγαλε διακόσιες πενήντα χιλιάδες ανθρώπους να διαδηλώνουν στους δρόμους του Βερολίνου.
Η δύναμη των πολυσυλλεκτικών μεγάλων κομμάτων συνίσταται στο να οικοδομούν συμμαχίες μεταξύ ομάδων πολιτών με ποικίλες ταυτότητες
Παντού στη σημερινή Ευρώπη, γύρω από αυτούς τους δύο πόλους μορφοποιούνται και ταλαντώνονται μετα-σοσιαλδημοκρατικά κόμματα· μακροπρόθεσμα, αυτή η αποσύνδεση των κοσμοπολιτικών και «κοινοτιστικών» («communitarian») στοιχείων που κάποτε συνυπήρχαν εντός του σοσιαλδημοκρατικού και γενικά αριστερού βιόκοσμου, απειλεί να εκμηδενίσει την ενέργεια της προοδευτικής πλευράς.
Η δημοκρατία θα έχει μέλλον μόνον εάν οι μεσαίες τάξεις κατανοήσουν και αποδεχτούν ότι σε μια πλουραλιστική κοινωνία, οι ιδέες τους για το πώς πρέπει να ζουν οι άνθρωποι μπορούν να είναι μόνον μια μερική περίπτωση μέσα σε ένα σύνολο ιδεών πλουραλιστικό και να μη διεκδικούν καθολικότητα. Μετά από τόσο μακροχρόνιο διάστημα στο οποίο διεκδικούσαν - χωρίς να ακούγονται αντιρρήσεις - ότι οι αξίες τους ήταν οικουμενικές, οι κοινωνικές τάξεις που κατέχουν πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης έχουν ιδιαίτερη δυσκολία να φτάσουν στην παραπάνω επίγνωση.
Όμως τώρα, μια νέα πολιτική δύναμη τροφοδοτείται από αυτή την Ύβρι τους [στο πρωτότυπο κείμενο, η ελληνικής καταγωγής λέξη hybris με την έννοια που είχε στην κλασική εποχή] και μετατρέπει την λαϊκή οργή εναντίον των «ελίτ της παγκοσμιοποίησης» σε πολιτικό κεφάλαιο.
Η νεοφιλελεύθερη ιδέα, ότι τα κοινωνικά προβλήματα μπορούν να επιλυθούν μόνον σε ατομική βάση, με αλλαγές που θα κάνουν τα άτομα στη συμπεριφορά τους, έχει φτάσει στο τέλος της διαδρομής της. Στην πραγματικότητα, οι κατηγορίες που ανάγουν τα προβλήματα σε ζητήματα ηθικής (σωστό/εσφαλμένο, καλό/κακό) καθιστούν ακόμη πιο δύσκολη την αναζήτηση πρακτικών και εφαρμόσιμων συμβιβασμών· επομένως, αντί να συζητάμε για τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε και για τις αξίες που πρεσβεύουμε, πρέπει να επιστρέψουμε στη συζήτηση περί στρατηγικής και πολιτικής.
Ενάντια στον μανιακό ηθικό παροξυσμό των μεσαίων τάξεων, πρέπει να αντιπαρατάξουμε ένα μοντέλο πολιτικής σκέψης που θα βλέπει την αλλαγή ως αποτέλεσμα και καρπό των κοινωνικών αγώνων. Ωστόσο, στους αγώνες αυτούς θα είναι αδύνατο να αναδειχθούμε νικητές εάν η κοινωνία αποσυντεθεί σε «φυλές».
Η πραγματική δύναμη των κοινωνικά και ιδεολογικά πολυσυλλεκτικών μεγάλων κομμάτων συνίσταται στο να οικοδομούν συμμαχίες μεταξύ ομάδων πολιτών με ποικίλες ταυτότητες, και με αυτό τον τρόπο να γίνονται μηχανές που παράγουν συναινέσεις. Και οι αγώνες για αναγνώριση μπορούν να συνδυάζονται με τους αγώνες για αναδιανομή, εφόσον στα πολιτικά προγράμματα έχουν ληφθεί υπόψη οι συσχετισμοί των κοινωνικων δυνάμεων και έχουν συνειδητοποιηθεί οι επιπτώσεις των αγώνων αυτών στις διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Αυτό σημαίνει να υπερβούμε την πολιτική των συμβολικών χειρονομιών και [αντ' αυτών] να μορφοποιούμε τις διαρθρωτικές συνθήκες και προϋποθέσεις, ώστε όλοι οι πολίτες να μπορούν να απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες στη ζωή τους. Ιστορικά, ο ρόλος της Σοσιαλδημοκρατίας ήταν να συνενώνει αυτούς τους αγώνες. Το πολιτικό μέλλον της βασίζεται επίσης στην ανανέωση αυτής της συμμαχίας.
Ο αγώνας ενάντια στην άκρα Δεξιά δεν θα κερδηθεί ποτέ, όσο διεξάγεται υπό την μορφή πολιτισμικού ταξικού αγώνα. Η γραμμή αυτού του [πολιτισμικού] μετώπου περνά ανάμεσα από ομάδες των μεσαίων τάξεων· και γι' αυτόν τον λόγο - ακόμη και στην δική μας εποχή της ακραίας κοινωνικής ανισότητας - η συζήτηση εστιάζει σε ζητήματα ηθικής και ταυτότητας και όχι σε ζητήματα κατανομής του πλούτου.
Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Andreas Reckwitz, αυτές οι ομάδες ανθρώπων που έχουν αναδειχτεί νικητές και ωφελημένοι της σημερινής μετα-βιομηχανικής οικονομίας της γνώσης, συμμερίζονται τις αξίες του κοσμοπολιτισμού, της ανοικτότητας και της πολυμορφίας, με ιδιαίτερη έμφαση στον εαυτό, στις ανάγκες του και στην αυτοπραγμάτωση. Αυτές οι αξίες έχουν γίνει μέτρα και κριτήρια των πάντων της κοινωνίας και νέα Άγια Δισκοπότηρα. Με άλλα λόγια, άνθρωποι με ακαδημαϊκά πτυχία αποφασίζουν ποιοι τρόποι ζωής θεωρούνται αξιοβίωτοι και ποιοι όχι.
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν τις δυνάμεις για να τα βγάλουν πέρα σ' αυτόν τον διαρκή αγώνα διεκδίκησης μιας θέσης στον ήλιο, σεβασμού και επιτυχίας στη ζωή, και έτσι, αντίθετα με τους «επιτυχημένους», λαχταρούν περισσότερη προστασία, ζητούν αναγνώριση και επιθυμούν να ανήκουν κάπου. Είναι συνήθως μικροεπιχειρηματίες, ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι γραφείου («άσπρα κολλάρα») και εργάτες υψηλής εξειδίκευσης - δηλαδή η ραχοκοκαλιά των παραδοσιακών μεσαίων τάξεων· όλοι αυτοί έλκονται από την ιδέα της «κοινότητας»(«Gemeinschaft»), μιας κοινωνίας πιο ομοιογενούς, στην οποία θα αποκατασταθούν στη χαμένη θέση τους οι αξίες του καθήκοντος και της αλληλεγγύης.
Όμως, για να υπάρξουν τέτοιες κοινότητες, πρέπει να υπάρχει μια σαφής ιδέα για το ποιός είναι μέρος τους και ποιός δεν είναι. Στο πολιτικό επίπεδο, αυτό εκδηλώνεται τώρα ως αντιπρόταση στο φιλελεύθερο πρόγραμμα του «ανοίγματος» των κοινωνιών, της κατάργησης των συνόρων και της απορρύθμισης της οικονομίας, με την απαίτηση για κλείσιμο των συνόρων και για αποκατάσταση ως υπερέχουσας ταυτότητας αυτής του εθνικού κράτους.
Οι δεξιοί λαϊκιστές έχουν αναλάβει τον ηγετικό ρόλο σ' αυτήν την εξέγερση ενάντια στον φιλελευθερισμό. Ήταν οι πρώτοι που βρήκαν έναν τρόπο για να εκφράσουν πολιτικά το αίσθημα εξασθένησης, προσβολής και ανασφάλειας που πλήττει τις παλιές μεσαίες τάξεις. Και αυτά ακριβώς τα μέλη των παλαιών μεσαίων τάξεων είναι πολίτες που πηγαίνουν και ψηφίζουν στις εκλογές συχνότερα και σε μεγαλύτερους αριθμούς, σε σύγκριση με τους επισφαλώς εργαζόμενους ή άνεργους, δηλαδή τα μέλη του «πρεκαριάτου». Οι δεύτεροι είναι απογοητευμένοι και απομακρυσμένοι από την πολιτική και είναι πιο απίθανο να πάνε στην κάλπη για να ψηφίσουν. Αυτό λύνει το αίνιγμα γιατί οι ψηφοφόροι των σκληρών δεξιών κομμάτων στατιστικά δεν είναι πιο φτωχοί ή χαμηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης από τον μέσο όρο των ψηφοφόρων.
Εν τω μεταξύ, οι νέες μεσαίες τάξεις δεν έχουν καμιά διάθεση να παραδώσουν αμαχητί την «εξουσία» που έχουν για να ορίζουν αυτές τις κοινωνικές αξίες και στόχους. Αντιδρούν σ' αυτή την επίθεση εναντίον της πολιτισμικής τους ηγεμονίας με πολιτισμικά μέσα και χτίζουν ένα τείχος προστασίας μεταξύ των «αξιοπρεπών ανθρώπων» αφενός και των μισογύνηδων, ξενοφοβικών, ρατσιστών και αυταρχικών αφετέρου. Χρησιμοποιούν «σήματα κατατεθέντα αρετής» για να προσδώσουν στον δικό τους κοσμοπολίτικο τρόπο ζωής υψηλότερη αξία από αυτή των αντιπάλων τους. Τα hashtags στο Twitter #noplatform, #refugeeswelcome, #keinmenschistillegal ή #metoo που είδαμε τελευταία, είναι «επιθέσεις του ιππικού» αυτών των πολιτισμικών ταξικών πολεμιστών [των νέων μεσαίων τάξεων], ανεβασμένων στα ψηλά άλογά τους. Είναι πολιτισμικός ταξικός αγώνας εκ των άνω.
Γιατί όμως αυτός ο ταξικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ ομάδων των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων διεξάγεται στην πολιτισμική σφαίρα; Στη σημερινή μετα-βιομηχανική οικονομία, αποφασιστικοί παράγοντες για να ζήσει κανείς μια επιτυχημένη ζωή είναι η εκπαίδευση και η δημιουργικότητα - και μάλιστα περισσότερο από κάθε άλλη ιστορική εποχή. Χάρις στο συσσωρευμένο πολιτισμικό της κεφάλαιο, η νέα μεσαία τάξη με πανεπιστημιακό πτυχίο («η δημιουργική τάξη») αναπτύσσει κοινωνική κινητικότητα προς τα άνω, ενώ το «πρεκαριάτο» και οι παλαιές μεσαίες τάξεις (οι «ηττημένοι και παραμερισμένοι») καταβυθίζονται στην κοινωνική ιεραρχία.
Τώρα οι πεπτωκότες των παλαιών μεσαίων τάξεων ξεσηκώνονται εναντίον της πολιτισμικής υποβάθμισης, διότι έχουν την αίσθηση ότι αυτή είναι που τους σπρώχνει στο περιθώριο. Αλλά επειδή οι νέες μεσαίες τάξεις οφείλουν την επιτυχία τους στον κοσμοπολίτικο τρόπο ζωής τους, δεν έχουν καμιά διάθεση να αποδεχτούν οποιουσδήποτε περιορισμούς της ηθικής τους «εξουσίας». Στον πολιτισμικό πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στους κοσμοπολίτες και τους «οπαδούς του κοινοτισμού» («communitarians»), θα αποφασιστεί ποιος θα θέτει τον τόνο στην αυριανή πολιτική, αλλά και στα μέσα ενημέρωσης, στις τέχνες και στον επιστημονικό κόσμο του αύριο. Το γεγονός ότι οι «εμφύλιες» μάχες εντός των μεσαίων κοινωνικών τάξεων δίνονται για το ποιά μερίδα τους θα κατακτήσει την πολιτισμική ηγεμονία, εξηγεί γιατί τα πολιτικά μέτωπα που ανοίγονται τώρα αφορούν περισσότερο τις σχέσεις των φύλων, την ταυτότητα και τη γλώσσα, παρά την κατανομή του πλούτου.
Οι μάχες για τα ηθικά ζητήματα και για την ταυτότητα είναι τυπικό χαρακτηριστικό της νεοφιλελεύθερης εποχής. Πολλοί πολίτες έχουν χάσει κάθε εμπιστοσύνη στην ικανότητα και στη βούληση του κράτους να λειτουργεί δημιουργικά και αποτελεσματικά και να παράγει αποτελέσματα θετικά για την κοινωνία. Τώρα, ως εφικτές κοινωνικές αλλαγές νοοούνται μόνον αυτές που μπορούν να προκύψουν εάν μεγάλος αριθμός ανθρώπων αναγνωρίσουν ότι πρέπει να αλλάξουν τη δική τους συμπεριφορά.
Για όσους βλέπουν τα πράγματα υπ' αυτό το πρίσμα, η αντίδραση ενάντια σε ορθολογικές κινήσεις, όπως η αντίδραση ενάντια στον αγώνα για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής ή ενάντια στις κανονιστικές απαιτήσεις για ισότητα των φύλων, μπορεί να χαρακτηρισθεί απλά και μόνον ως ανορθολογική ή ως απλή κακοήθεια. Ως αποτέλεσμα, οι πολιτικές διαφωνίες μεταξύ συμπολιτών μετατρέπονται σε ηθικές αμυντικές μάχες εναντίον βαρβάρων που προελαύνουν· και για τον λόγο αυτό, τούτοι οι «βάρβαροι» αποκλείονται από τη δημόσια συζήτηση. Ακούγονται τώρα πολεμικές κραυγές του τύπου «οι ηλικιωμένοι άνθρωποι της λευκής φυλής δεν έχουν δικαίωμα λόγου» [στις ΗΠΑ], ή «άν τα μέσα ενημέρωσης παραχωρήσουν χρόνο δημοσιότητας στην άκρα Δεξιά, την κάνουν κοινωνικά αποδεκτή» [στη Γερμανία]!
Η οξύτητα αλλά και το τραγικό αυτής της πολιτισμικής σύγκρουσης σχετίζονται με το γεγονός ότι και οι δύο πλευρές της διαμάχης φοβούνται ότι η κοινωνία θα καταρρεύσει. Αυτός ο φόβος καθιστά και τις δύο πλευρές άκρως επιθετικές εναντίον όσων θεωρούν εχθρικά διακείμενους πρός το αγαθόν και το αληθές. Όμως οι άνθρωποι που βλέπουν να απειλείται ο δικός τους τρόπος ζωής ενώνονται ακόμη πιο στενά με εκείνους που θεωρούν «δικούς τους»· και έτσι, η κοινωνία οπισθοδρομεί όλο και περισσότερο σε μια κατάσταση που μοιάζει με φυλετισμό.
Το ζήτημα το έθεσε με σαρδόνιο τρόπο ο Mitch McConnell, επικεφαλής της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Γερουσία των ΗΠΑ, όταν επικυρώθηκε από αυτό το αντιπροσωπευτικό σώμα ο διορισμός του Brett Kavanaugh ως δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου, παρά τις καταγγελίες εναντίον του για σεξουαλικές παρενοχλήσεις: «Ήταν ένα μεγάλο πολιτικό δώρο για μάς τους Ρεπουμπλικανούς. Οι τακτικές αυτές ενεργοποίησαν την κομματική μας βάση. Θέλω να ευχαριστήσω τον “όχλο” που έκανε αυτές τις καταγγελίες, επειδή έκανε αυτό ακριβώς που δυσκολευόμασταν να κάνουμε εμείς, η ηγεσία του κόμματος δηλαδή ενεργοποίησε τη βάση μας λίγο πριν τις ενδιάμεσες εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων».
Με άλλα λόγια, μια επίθεση εκ των έξω στερεώνει την αλληλεγγύη μεταξύ εκείνων που ανήκουν στην ομάδα· είναι μια αλληλεγγύη, την οποία ενδυναμώνουν τα μέλη της ομάδας, με το να διατυπώνουν και επαναδιατυπώνουν δημόσια τις πεποιθήσεις τους. Αυτός ακριβώς ο μηχανισμός εξηγεί την τάση που επικρατεί σήμερα υπέρ του να «παίρνουμε θέση», να τασσόμαστε είτε με την μία είτε με την άλλη πλευρά. Ωστόσο, στον «αγώνα ενάντια στην άκρα Δεξιά», η χάραξη διαχωριστικών γραμμών με βάση την ηθική είναι αντιπαραγωγική και αναποτελεσματική, διότι ενισχύει την συνοχή των δεξιών λαϊκιστικών ομάδων.
Υπάρχει και δεύτερος λόγος για τον οποίο «το να παίρνουμε θέση ενάντια στην Ακροδεξιά» δεν είναι αποτελεσματικό. Σ' αυτήν την εποχή του Τραμπ, οι κοινωνικοί συσχετισμοί δύναμης αναδιατάσσονται. Ενώ προηγουμένως η επίκληση της ταυτότητας εξυπηρετούσε κυρίως τις μειονοτικές ομάδες, οι οποίες την χρησιμοποιούσαν ως εργαλείο για πολιτική κινητοποίηση, τα σημερινά ταυτοτικά (identitarian) κινήματα καταφέρνουν να πείθουν το πλειοψηφικό τμήμα μιας κοινωνίας ότι και αυτό είναι μια απειλούμενη μειονότητα: Οι «λευκοί Αμερικανοί», οι «βιολογικά Γερμανοί» («Biodeutsche»), οι «Αληθινοί Φινλανδοί», λειτουργούν με τρόπο όχι και τόσο διαφορετικό από ό,τι συμβαίνει με τους Ινδουιστές (Hindu) εθνικιστές, τους Σαλαφιστές Μουσουλμάνους ή τους φονταμενταλιστές Βουδιστές.
Οι συμμαχίες μεταξύ μειονοτήτων που συγκροτούσε ο «νεοφιλελευθερισμός των προοδευτικών», δηλαδή συμμαχίες του τύπου που είδαμε στις ΗΠΑ επί προεδρίας Ομπάμα, αντιμετωπίζουν τώρα έναν αντίπαλο απρόσβλητο από τις προσπάθειες των κοσμοπολιτών να τον κάνουν να «αλλάξει μυαλά». Και κάτι παραπάνω: Ο αντίπαλος αυτός αξιοποιεί τα αισθήματα της προσβολής και της ανασφάλειας για να θέτει υπό αμφισβήτηση και να ακυρώνει τα προοοδευτικά επιτεύγματα ή για να υπονομεύει τους θεσμούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Όποιος προσπαθεί να σώσει την κοινωνική δημοκρατία από αυτή την υπαρξιακή απειλή, πρέπει επειγόντως να μάθει αυτό το μάθημα: Το να προσπαθείς να χαράξεις ένα είδος ηθικής και γλωσσικής «υγειονομικής ζώνης» γύρω από τους δεξιούς λαϊκιστές για να τους απομονώσεις από τους άλλους πολίτες, δεν λειτουργεί· και μάλιστα, το μόνο που πετυχαίνει είναι να γίνουν ισχυρότεροι.
Είναι λοιπόν καιρός οι προοδευτικές δυνάμεις να διώξουν από πάνω τους τον ηθικό πανικό τους και να ξεκινήσουν μια πραγματική πολιτική αλλαγή. Αντί για την φοβική στάση της, την ετεροκαθορισμένη και επικεντρωμένη στους αυταρχικούς εξτρεμιστές, η δημοκρατική πολιτική πρέπει να δράσει αυτόβουλα και να στερεώσει το ρηγματωμένο κέντρο της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει το εξής: Πρέπει να πάρει στα σοβαρά τις ανησυχίες των πολιτών αντί να τους παραδίδει μαθήματα με τρόπο προσβλητικό.
Εκείνοι που εν όψει της κοσμοϊστορικής αλλαγής εποχής, την οποία ορίζουν οι αναστατώσεις της παγκοσμιοποίησης, της αυτοματοποίησης, της κλιματικής αλλαγής και της μαζικής μετανάστευσης, εγκαταλείπονται στη μοίρα τους και αισθάνονται ανασφάλεια, με καμμία έννοια δεν κατατάσσονται αυτόματα μαζί με τους νεοναζί. Μια διορατική και προνοητική πολιτική πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το αίσθημα της ανασφάλειας και να αποδώσει και πάλι στους πολίτες μέσα για να ελέγχουν τις ζωές τους και τις κοινότητές τους.
Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει περισσότερη ασφάλεια στις θέσεις απασχόλησης και βελτιωμένο δίκτυο κοινωνικής προστασίας, σημαίνει επιστροφή στην γενικευμένη κρατική παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και σημαίνει όρια στη μετανάστευση με έλεγχο και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Επίσης, σημαίνει συνεπή εφαρμογή του κράτους δικαίου· και σημαίνει ψυχωμένο και ευφυή αγώνα εναντίον της εγκληματικότητας.
Ωστόσο, δεν σημαίνει να στρέψουμε το ρολόι πίσω και να καταργήσουμε τα χειραφετητικά επιτεύγματα δεκαετιών. Ο στόχος είναι να υπερασπιστούμε την ανοικτή και αλληλέγγυα κοινωνία. Σ' αυτή την κοινωνία, όλοι οι πολίτες, ανεξάρτητα από το καταγωγικό τους υπόβαθρο ή τον προσανατολισμό τους, πρέπει να απολαύουν ίση πρόσβαση στις ίδιες ευκαιρίες.
Αυτή η υποχρέωση απαγορεύει, ιδίως τους Σοσιαλδημοκράτες, να φέρνουν σε αντιπαράθεση το ένα ενάντια στο άλλο τα κοσμοπολίτικα και «κοινοτιστικά» κομμάτια του βιόκοσμου των πολιτών. Για να δεί κανείς ποιά μοίρα απειλεί την Σοσιαλδημοκρατία, άν δεν μπορέσει να διατηρήσει αυτή την εκλογική συμμαχία μεταξύ της φιλελεύθερης μεσαίας τάξης και των εργατών, αρκεί μια ματιά στη Γερμανία. Το αριστερό «συλλογικό κίνημα» («Sammlungsbewegung»), υπό το όνομα «Aufstehen» («Ξεσηκωθείτε») [ξεκίνησε με πρωτοβουλία, μεταξύ άλλων, της Ζάρα Βάγκενκνεχτ, συμπροέδρου της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος της «Αριστεράς»] παίζει το χαρτί της αλληλεγγύης του «κλειστού κλαμπ», ενώ, αντίθετα, το κίνημα που εκδηλώθηκε με το hashtag του Twitter #unteilbar, συσπειρώνει όσους προτιμούν την αλληλεγγύη τους να είναι «χωρίς σύνορα». Το #unteilbar είναι ένα κίνημα που έβγαλε διακόσιες πενήντα χιλιάδες ανθρώπους να διαδηλώνουν στους δρόμους του Βερολίνου.
Παντού στη σημερινή Ευρώπη, γύρω από αυτούς τους δύο πόλους μορφοποιούνται και ταλαντώνονται μετα-σοσιαλδημοκρατικά κόμματα· μακροπρόθεσμα, αυτή η αποσύνδεση των κοσμοπολιτικών και «κοινοτιστικών» («communitarian») στοιχείων που κάποτε συνυπήρχαν εντός του σοσιαλδημοκρατικού και γενικά αριστερού βιόκοσμου, απειλεί να εκμηδενίσει την ενέργεια της προοδευτικής πλευράς.
Η δημοκρατία θα έχει μέλλον μόνον εάν οι μεσαίες τάξεις κατανοήσουν και αποδεχτούν ότι σε μια πλουραλιστική κοινωνία, οι ιδέες τους για το πώς πρέπει να ζουν οι άνθρωποι μπορούν να είναι μόνον μια μερική περίπτωση μέσα σε ένα σύνολο ιδεών πλουραλιστικό και να μη διεκδικούν καθολικότητα. Μετά από τόσο μακροχρόνιο διάστημα στο οποίο διεκδικούσαν - χωρίς να ακούγονται αντιρρήσεις - ότι οι αξίες τους ήταν οικουμενικές, οι κοινωνικές τάξεις που κατέχουν πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης έχουν ιδιαίτερη δυσκολία να φτάσουν στην παραπάνω επίγνωση.
Όμως τώρα, μια νέα πολιτική δύναμη τροφοδοτείται από αυτή την Ύβρι τους [στο πρωτότυπο κείμενο, η ελληνικής καταγωγής λέξη hybris με την έννοια που είχε στην κλασική εποχή] και μετατρέπει την λαϊκή οργή εναντίον των «ελίτ της παγκοσμιοποίησης» σε πολιτικό κεφάλαιο.
Η νεοφιλελεύθερη ιδέα, ότι τα κοινωνικά προβλήματα μπορούν να επιλυθούν μόνον σε ατομική βάση, με αλλαγές που θα κάνουν τα άτομα στη συμπεριφορά τους, έχει φτάσει στο τέλος της διαδρομής της. Στην πραγματικότητα, οι κατηγορίες που ανάγουν τα προβλήματα σε ζητήματα ηθικής (σωστό/εσφαλμένο, καλό/κακό) καθιστούν ακόμη πιο δύσκολη την αναζήτηση πρακτικών και εφαρμόσιμων συμβιβασμών· επομένως, αντί να συζητάμε για τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε και για τις αξίες που πρεσβεύουμε, πρέπει να επιστρέψουμε στη συζήτηση περί στρατηγικής και πολιτικής.
Ενάντια στον μανιακό ηθικό παροξυσμό των μεσαίων τάξεων, πρέπει να αντιπαρατάξουμε ένα μοντέλο πολιτικής σκέψης που θα βλέπει την αλλαγή ως αποτέλεσμα και καρπό των κοινωνικών αγώνων. Ωστόσο, στους αγώνες αυτούς θα είναι αδύνατο να αναδειχθούμε νικητές εάν η κοινωνία αποσυντεθεί σε «φυλές».
Η πραγματική δύναμη των κοινωνικά και ιδεολογικά πολυσυλλεκτικών μεγάλων κομμάτων συνίσταται στο να οικοδομούν συμμαχίες μεταξύ ομάδων πολιτών με ποικίλες ταυτότητες, και με αυτό τον τρόπο να γίνονται μηχανές που παράγουν συναινέσεις. Και οι αγώνες για αναγνώριση μπορούν να συνδυάζονται με τους αγώνες για αναδιανομή, εφόσον στα πολιτικά προγράμματα έχουν ληφθεί υπόψη οι συσχετισμοί των κοινωνικων δυνάμεων και έχουν συνειδητοποιηθεί οι επιπτώσεις των αγώνων αυτών στις διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Αυτό σημαίνει να υπερβούμε την πολιτική των συμβολικών χειρονομιών και [αντ' αυτών] να μορφοποιούμε τις διαρθρωτικές συνθήκες και προϋποθέσεις, ώστε όλοι οι πολίτες να μπορούν να απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες στη ζωή τους. Ιστορικά, ο ρόλος της Σοσιαλδημοκρατίας ήταν να συνενώνει αυτούς τους αγώνες. Το πολιτικό μέλλον της βασίζεται επίσης στην ανανέωση αυτής της συμμαχίας.
Ο Marc Saxer (γέννηση 1973) είναι πολιτικός αναλυτής και δημοσιογράφος με μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών νομικής από το Πανεπιστήμιο του
Αμβούργου και πολιτικής επιστήμης από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Σήμερα είναι διευθυντής του Ασιατικού τμήματος του Ιδρύματος Friedrich-Ebert-Stiftung
(FES), επίσημου κομματικού ινστιτούτου της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας και συντονιστής του διαρκούς ερευνητικού προγράμματος Economy of Tomorrow in Asia and Europe. Επίκεντρα της ερευνητικής δραστηριότητας του είναι οι σύγχρονες κοινωνικές μεταβολές και το ζήτημα πώς οι πολίτες μπορούν να επηρεάζουν αποτελεσματικά και δημιουργικά τα τεκταινόμενα της πολιτικής.
Wilhelm Heitmeyer: Ωμός (μεσο)αστισμός - Tαξικός αγώνας εκ των άνω
Albrecht von Lucke: Γερμανία: Διχασμός στο «κέντρο» της κοινωνίας, κατάρρευση CDU/CSU και SPD, μάχη Πρασίνων και Aκροδεξιάς για το κενό πολιτικό έδαφος
Michael Sandel: Γιατί οι φιλελεύθεροι είναι ανίσχυροι απέναντι στους λαϊκιστές και στoυς εθνικιστές;
Micha Brumlik: Από το προλεταριάτο στον όχλο - Το νέο αντιδραστικό κοινωνικό υποκείμενο και ο βοναπαρτισμός α λα Τραμπ
Micha Brumlik: Νέα Δεξιά, παλιοί στοχαστές, εκκρεμότητες της Αριστεράς
Στα καθ ημάς είναι - σε σημαντικό βαθμό- η εκδίκηση πολλών ικανών επαρχιωτών και παιδιών των δυτικών προαστίων με στερημένα παιδικά χρόνια και όνειρα μεγάλα (έως τις άκρες της πόλης) απέναντι στους αξιοπρεπείς ομότιμους τους και στην αμέριμνη αθηναϊκή νεολαία της πρώτης γενιάς (baby boomers ελληνιστί).
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε την βοήθεια του φοιτητικού συνδικαλισμου αρχικά, και της ανάμειξης τους στα κοινά, έπρεπε να "σώσουν" το σινάφι τους, τον Δήμο, την χώρα , την βιόσφαιρα,....
Απολαμβάνω πάντοτε τις επίκαιρες αναλύσεις σου.
Καλές γιορτές!