H EE, η αναζήτηση νέας ηγεσίας, η εξισορρόπηση συμφε-ρόντων. Μέρκελ σε αποδρομή, επιθυμίες του Μακρόν

του Στέφαν Κορνέλιους

© Süddeutsche Zeitung - Stefan Kornelius: Meinung am Mittag: EU Merkel bekommt ihre Grenzen aufgezeigt, 2.7.2019

Ο Stefan Kornelius βλέπει ευκρινώς ότι η από κοινού διακυβέρνηση της ΕΕ με την σημερινή της μορφή και η διατήρηση της συνοχής της ως όλου γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Με τις παρούσες πηγές δημοκρατικής νομιμοποίησης και υπό τους ισχύοντες κανόνες κατανομής ισχύος και λήψης αποφάσεων, είναι πια σχεδόν αδύνατη η εξισορρόπηση των διαφορετικών συμφερόντων (των κομμάτων, των εθνικών κρατών μεταξύ τους, αυτών με τον μηχανισμό της Κοινότητας, του Βορρά και του Νότου, της Ανατολής και της Δύσης, των μεγάλων και των μικρών κρατών, ακόμη και το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων). Η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ δεν έχει πιά τη δύναμη για να θέσει υπό έλεγχο τις φυγόκεντρες δυνάμεις και δέχεται τώρα πάνω της όλη την πίεση του αντίθετου ανέμου. Ο δε πρόεδρος Μακρόν αναλαμβάνει το ρίσκο μιας ανοιχτής ρήξης, για να προωθήσει το δικό του σχέδιο: Του διαχωρισμού της σημερινής (κατ΄ αυτόν μή βιώσιμης) ΕΕ, σε έναν «πυρήνα» ή «πρωτοπορία» των προθύμων και σε μια «ζώνη των διστακτικών μελών», δηλαδή έναν μετασχηματισμό της ΕΕ σε Ευρώπη των δύο ταχυτήτων. Αργά ή γρήγορα, οι επιθυμίες του Μακρόν μπορεί εξ ανάγκης να γίνουν πραγματικότητα, αλλά «η Ευρώπη δεν θα βγει ωφελημένη από αυτό». Αυτή είναι η άποψη του Κορνέλιους. 

Όσον αφορά άλλες, διαφορετικές οπτικές γωνίες  για την βιωσιμότητα της σημερινής ΕΕ και για τις προοπτικές αλλαγών με στόχο να υπερβεί το δημοκρατικό της έλλειμμα και το έλλειμμα αποτελεσματικότητας, απόψεις όπως π.χ. του Jürgen Habermas (βλ. και → εδώ), της Ulrike Guérot και του Ιβάν Κράστεφ, έχουν παρουσιαστεί εκτενώς σε τούτο τον ιστοχώρο.

Γ. Ρ. 

 

Ο πρόεδρος της Γαλλίας είναι δάσκαλος που μας διδάσκει παράδοξα μαθήματα: Ο Εμμανουέλ Μακρόν πρώτα απέρριψε την ιδέα ότι μόνον οι κορυφαίοι υποψήφιοι των κομμάτων στις ευρωπαϊκές εκλογές μπορούν να διεκδικήσουν το αξίωμα του προέδρου της Επιτροπής. Και μετά διαπίστωσε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «άφησε πολύ άσχημες εντυπώσεις» και «απέτυχε» στην αναζήτηση νέων προσώπων για την ηγεσία της ΕΕ. Υποκριτικές και εσφαλμένες οι διαπιστώσεις του Μακρόν. Υποκριτικές, επειδή ο Μακρόν συνέβαλε τα μέγιστα στο να προκύψει αυτή η κατάσταση. Εσφαλμένες, επειδή η εντύπωση που αφήνει η Ευρώπη τούτη την ώρα δεν είναι κακή, αλλά αντικατοπτρίζει έντιμα την πραγματική σημερινή της κατάσταση.
Η ΕΕ λειτουργεί σύμφωνα με ένα πολύ περίπλοκο σύστημα του δούναι και λαβείν· έχει ένα πολυεπίπεδο σύστημα λήψης αποφάσεων με επάλληλα, αλληλένδετα κέντρα εξουσίας. Προκειμένου να επιλεγεί το προσωπικό που θα στελεχώσει τις κρίσιμες θέσεις της Ένωσης,  το Συμβούλιο, το σώμα των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, διαθέτει [σύμφωνα με τις Συνθήκες] δημοκρατική νομιμοποίηση τόση όση και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δεν συμβαίνουν συνωμοσίες στα πίσω δωμάτια: Αυτή είναι η κανονική διαδικασία λήψης αποφάσεων. Μπορεί να μην αρέσει, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει καλύτερη.
Όμως, τώρα πια, οι φυγόκεντρες δυνάμεις εντός της ΕΕ έχουν φθάσει στο πιο κρίσιμο σώμα της, στο Συμβούλιο, το οποίο είναι ο τελευταίος και πιο κρίσιμος τόπος για την εξεύρεση ευρωπαϊκών συμβιβασμών. Η Ευρώπη δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς συμβιβασμούς. Από αυτή την άποψη, η σκληρή διαμάχη για τις επιλογές προσώπων αποκαλύπτει την κακή κατάσταση της Κοινότητας· αλλά δεν έφτασε ακόμη η ώρα του πανικού.

Σύντομα όμως θα μπορούμε να κρίνουμε πληρέστερα πώς έχει η κατάσταση. Οι ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων μπορούν να αναβάλλουν και άλλο την αναζήτηση προσώπου ως Προέδρου της Επιτροπής. Μπορούν επίσης να αφήσουν αποκλειστικά στους ευρωβουλευτές την επιλογή Προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου, δηλαδή να αφήσουν ελεύθερη την αντιπαράθεση των πολιτικών δυνάμεων εντός αυτού. Έτσι όμως θα επιφέρουν οι ίδιοι απώλεια νομιμοποίησης του δικού τους Σώματος, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και θα απαξιώσουν την εγγυημένο από τις Συνθήκες δικαίωμά τους να προτείνουν πρόσωπα.
Η αναζήτηση κατάλληλων προσώπων για την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνει, εκτός των άλλων, ακριβώς αυτό: Γίνεται όλο και πιο δύσκολη η από κοινού διακυβέρνηση της ΕΕ και η διατήρηση της συνοχής της ως όλου. Γίνεται σχεδόν αδύνατο εγχείρημα η εξισορρόπηση των διαφορετικών συμφερόντων: Των εθνικών κρατών μεταξύ τους και αυτών με τον μηχανισμό της Κοινότητας, του Βορρά και του Νότου, της Ανατολής και της Δύσης, των μεγάλων και των μικρών κρατών· στο τέλος προστίθεται και το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων. Η ομοσπονδιακή καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ δεν έχει πια δύναμη για να θέσει υπό έλεγχο τις αντιμαχόμενες δυνάμεις. Και κάτι χειρότερο: Εκτός των άλλων, ακριβώς επειδή κυριαρχεί εδώ και χρόνια στην Κοινότητα, δέχεται τώρα πάνω της όλη την πίεση του αντίθετου ανέμου. 

Και έτσι, η διαδικασία εξεύρεσης των νέων προσώπων για την ηγεσία της ΕΕ γίνεται η δοκιμή για την μελλοντική φύση της ΕΕ. Εάν το Συμβούλιο αποτύχει και νικήσουν οι φυγόκεντρες δυνάμεις, τα κράτη-μέλη θα υποχρεωθούν να τερματίσουν την μέχει τώρα μορφή της συνεργασίας τους. Τότε θα σημάνει η ώρα μιας νέας Ευρώπης. Παρεμπιπτόντως, ο Πρόεδρος Mακρόν μιλά εδώ και μήνες γι΄αυτή την νέα ΕΕ, για την «πρωτοπορία» («avant-garde») και τον «πυρήνα». Πράγμα που σημαίνει, σε τελευταία ανάλυση, μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων, μια διαίρεση της σημερινής ΕΕ και, τελικά, μια ρήξη. Καλό θα ήταν να χειριστεί με προσοχή τις επιθυμίες του. Στο τέλος γίνονται πραγματικότητα. Η Ευρώπη δεν θα βγεί ωφελημένη από αυτές.

Γιούργκεν Χάμπερμας: Ποιό το μέλλον της Ευρώπης; Γιατί δεν προχωρά η αναγκαία συνεργασία;

Γιούργκεν Χάμπερμας: Τι απέγινε η φιλοευρωπαϊκή Αριστερά;

Οι ευρωεκλογές είναι για την Ευρώπη. Η ΕΕ χρειάζεται «άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά»