«Νέα Δεξιά», Brexiters και άλλοι εθνικολαϊκιστές: Εξ αίματος απόγονοι των νεοφιλελεύθερων και συνεχιστές τους

του Λαρς Κορνέλισσεν 
   

© can-europe-make-it? - Lars Cornelissen:  The ‘new right’ is not a reaction to neoliberalism, but its offspring, 16.8.2019
 

Πουθενά αλλού δεν φαίνεται τόσο καθαρά η επιρροή που ασκούν οι κλασικοί νεοφιλελεύθεροι στη «νέα» ή «εναλλακτική Δεξιά» («alt-right») και η επίδρασή τους στην πολιτική της, όσο στην προσπάθεια της βρετανικής σκληρής Δεξιάς να επιβάλει Brexit χωρίς συμφωνία με την ΕΕ, γράφει ο Κορνέλισσεν. Στο άρθρο περιγράφει ανάγλυφα πώς οι κλασικοί ιδεολογικοί καθοδηγητές του νεοφιλελευθερισμού, οι παραδοσιακές δεξαμενές σκέψης του, μαζί με νεοφιλελεύθερες ομάδες πίεσης και ισχυρούς πολιτικούς φίλους του, έστρωσαν το δρόμο για να εμφανιστεί το τωρινό εθνικολαϊκιστικό φαινόμενο ως όλον. Παρουσιάζει επίσης ένα δείγμα για το πώς νεοφιλελεύθερα lobby και δεξαμενές σκέψης χαράζουν διαρκώς βασικούς άξονες της πολιτικής της «alt-right».  «Δεκαετίες ολόκληρες νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας συνέβαλαν στο να υποβαθμιστεί η πολιτισμική και πολιτική ζωή πολλών ευρωπαϊκών εθνικών κρατών», γράφει. Θα ήταν όμως καλό να θυμόμαστε ότι προηγήθηκαν και οι δεκαετίες ηγεμονίας του «υπαρκτού σοσιαλισμού», δηλαδή του σταλινισμού, οι οποίες συνέβαλαν κι αυτές στο να υποβαθμιστεί εξίσου  - ή ακόμη περισσότερο - η πολιτισμική και πολιτική ζωή, ειδικά σε κράτη της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Δικό του δημιούργημα είναι, κατά πρώτο λόγο, ο οιονεί «πολιτισμικός τύπος» του μεσήλικα και άνω που επικρατεί σήμερα σε κράτη που διετέλεσαν επί 70 χρόνια χώρες-μέλη της πρώην ΕΣΣΔ, καθώς και του πάλαι ποτέ Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Ωστόσο η επισήμανση του Κορνέλισσεν είναι εύστοχη, γιατί ο «πολιτισμικός τύπος» των σημερινών 40άρηδων ή και κάπως νεότερων Ούγγρων, Πολωνών κτλ - δηλαδή αυτών που δεν πρόλαβαν να «κοινωνικοποιηθούν» ως «σοσιαλιστικοί άνθρωποι» - είναι καθαρό δημιούργημα της νεοφιλελεύθερης εποχής.

Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο καθαρή, άν προσθέσει κανείς στο παζλ και το «κοινωνικό Eίναι» - τον βιόκοσμο - των κυριότερων πολιτικών εκφραστών του σύγχρονου εθνικολαϊκισμού: Γόνοι και κληρονόμοι παραδοσιακών πλουτοκρατών, πρώην μεγαλοστελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα και ιδίως επενδυτικών τραπεζών με δραστηριότητα πλανητικής κλίμακας, πρωταθλητές στις καταθέσεις σε φορολογικούς παραδείσους της Καραϊβικής ή αλλού, κεφαλές κατασκευαστικών, πετραλαϊκών και άλλων εταιριών με πεδίο δράσης από τη Νέα Υόρκη και το Σικάγο μέχρι το Ρίο, την Κωνσταντινούπολη και την Κουάλα Λουμπούρ, πρώην μεγαλοστελέχη σταλινικών υπηρεσιών, μυστικών και άλλων - νυν πολιτικοί  προστάτες ολιγαρχών.

Γ. Ρ. 
 

Η συνεχιζόμενη, όλο και πιο έντονη συντηρητική αντεπίθεση που παρατηρούμε τώρα στην Ευρώπη, συχνά θεωρείται ως μια λαϊκιστική αντίδραση στη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Όπως έχει υποστηρίξει, λόγου χάρη, η Σαντάλ Μουφ (Chantal Mouffe), η νεοφιλελεύθερη επίθεση στο κράτος πρόνοιας διέβρωσε την αίσθηση κοινωνικής ασφάλειας της μεταπολεμικής εποχής, και καταστρέφει την εμπιστοσύνη των πολιτών στην πολιτική τους αντιπροσώπευση μέσω των εκλογών.

Βρετανία, δημοσκοπική πορεία των κομμάτων (wiki): Οι Συντηρητικοί, τώρα υπό τον Β. Johnson, απορροφούν τους σκληρούς Brexiters ψηφοφόρους του Farage. Οι φιλοευρωπαίοι ψηφοφόροι διασπείρονται μεταξύ Εργατικού Κόμματος, Φιλελεύθερων Δημοκρατών, Πράσινων και Σκωτσέζων αυτονομιστών. Το Εργατικό Κόμμα υπό τον J. Corbyn επέδειξε τραγικά αργόστροφη πολιτική συμπεριφορά. Mε τα τωρινά δεδομένα δεν έχει πια καμιά απολύτως ελπίδα για να πλειοψηφήσει σε επόμενες εκλογές

Σε συνδυασμό με την απότομη αύξηση της κοινωνικής ανισότητας και τον καταιγιστικά ταχύ ρυθμό της παγκοσμιοποίησης, ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης έχει εξοργίσει τα εθνικά εκλογικά σώματα σε ολόκληρη την ήπειρο. Θέλοντας να «ανακτήσουν τον έλεγχο» της πολιτικής τους ζωής, αυτά τα εκλογικά σώματα απομακρύνονται από τα παραδοσιακά κόμματα που συγκλίνουν προς το κέντρο και συντάσσονται με λαϊκίστικα κόμματα στα περιθώρια του πολιτικού φάσματος. Όπως  τονίζει επίμονα η Mουφ, το γεγονός αυτό αφήνει ελεύθερους χώρου τόσο για τους αριστερούς όσο και για τους δεξιούς λαϊκισμούς. Ωστόσο, σήμερα, φαίνεται ότι εκλογικές επιτυχίες εισπράττουν κυρίως οι «εσωστρεφείς» και εθνοκεντρικές, εθνικιστικές παραλλαγές του λαϊκισμού.
Βεβαίως, η διάγνωση της Μουφ είναι κατά βάση σωστή. Δεκαετίες ολόκληρες νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας σίγουρα συνέβαλαν στο να υποβαθμιστεί η πολιτισμική ζωή πολλών ευρωπαϊκών εθνικών κρατών. Εν τω μεταξύ, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές της ιδιωτικοποίησης δημόσιων θεσμικών οργανισμών και της απορύθμισης [ιδίως του χρηματοπιστωτικού τομέα], τις οποίες, μετά την κρίση του 2008, διαδέχτηκε μια δεκαετία ανόητων μέτρων λιτότητας, αφαίρεσαν κάθε περιεχόμενο των πιο πολλών από εκείνους τους θεσμούς που προηγουμένως στήριζαν την υπόσχεση της δικαιοσύνης και της κοινωνικής ασφάλειας - έστω και αν η υπόσχεση εκείνη ήταν ανέκαθεν και εκ των προτέρων μια ψευδής υπόσχεση. Υπ' αυτή την έννοια, η άνοδος του σωβινιστικού εθνικισμού είναι συνέπεια της νεοφιλελεύθερης εποχής.
Θα ήταν όμως λάθος να υποθέσουμε ότι αυτοί οι εθνικισμοί αντιπαρατίθεναι κατά κάποιο τρόπο στον νεοφιλελευθερισμό ή ότι διαφέρουν ουσιαστικά από αυτόν. Θα ήταν λάθος να βλέπουμε την άνοδο της λεγόμενης «Νέας Δεξιάς» ως σημάδι θανάτου του νεοφιλελευθερισμού ή να θεωρήσουμε ότι η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήταν ο ήχος του κώδωνα που προαναγγέλει τη θανάσιμη αγωνία του. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν έδωσε απλά και μόνον την ευκαιρία για την ανάδυση των εθνικιστικών παθών. Αντίθετα, τα εθνικιστικά πάθη γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν μέσα στον ίδιο τον νεοφιλελευθερισμό. Με άλλα λόγια, το νεοφιλελεύθερο δόγμα κουβαλούσε ήδη μέσα του τους σπόρους αυτού του είδους συντηρητισμού, που βλέπουμε σήμερα να φυτρώνει και να διαδίδεται παντού στην Ευρώπη.

Νεοφιλελεύθερες δεξαμενές σκέψης (μερικές είναι τσυτόχρονα lobbies, δεν λείπουν και μερικές που ιδρύθηκαν από Αμερικανούς πετρελαιοβιομήχανους)

Tο νεοφιλελεύθερο δίκτυο δεξαμενών σκέψης και ερευνητικών ινστιτούτων

Ένα καλό σημείο εκκίνησης είναι να διερευνήσουμε το δίκτυο νεοφιλελεύθερων δεξαμενών σκέψης, ομάδων προβληματισμού και ερευνητικών ινστιτούτων, τα οποία λειτούργησαν ως η πρώτη γραμμή της επίθεσης του νεοφιλελεύθερου εγχειρήματος ήδη από τη δεκαετία του 1950. Και  πράγματι, όπως έδειξαν πολυάριθμες ερευνητικές μελέτες ιστορικών και κοινωνιολόγων, ναι μεν ο νεοφιλελευθερισμός - όταν πρωτοεμφανίστηκε ως διανοητικό κίνημα - είχε ως αιχμές του δόρατος μορφές σαν τον φον Μίζες (οι Ludwig von Mises), τον Χάγιεκ (Friedrich Hayek), τον Όικεν [Walter Eucken, από τους πατέρες του γερμανικής κοπής ορντο-φιλελευθερισμού] και τον Φρίντμαν (Milton Friedman), ωστόσο το κρίσιμο στάδιο για την επιτυχία αυτού του κινήματος ήταν η προσπάθειά του, ως κινήματος πια, να διαδώσει την ιδεολογία του με στρατηγική και με συστηματικό τρόπο. Έτσι, μετά από μια αρχική φάση, κατά την οποία οι προαναφεθείσες ηγετικές μορφές προετοίμασαν τα «φιλοσοφικά» θεμέλια της νεοφιλελεύθερης ατζέντας, αυτοί οι ίδιοι ξεκίνησαν μια συαστηματική προσπάθεια για να διαδώσουν τις ιδέες τους· για το σκοπό αυτό, συγκρότησαν έναν ιστό διανοουμένων και ερευνητών απλωμένο και στις δυό ακτές του Ατλαντικού, με δηλωμένο στόχο να επηρεάσουν σταθερά την κοινή γνώμη γενικά και τους διαμορφωτές πολιτικής ειδικότερα. 

Μεταξύ των πιο σημαντικών ομάδων προβληματισμού που δημιουργήθηκαν τότε, είναι το Institute of Economic Affairs, Cato, που ιδρύθηκε το 1974 και το Ινστιτούτο Adam Smith, το οποίο ιδρύθηκε το 1977. Και αυτά είναι, απλώς. ο πιο ορατός πυρήνας ενός τεράστιου δικτύου τέτοιων οργανισμών. Νεοφιλελεύθερη καταγωγή έχουν πολλές δεξαμενές σκέψης της Δεξιάς,  τόσο εκείνες που πήραν το όνομά τους απευθείας από τους πρωτοπόρους θεωρητικούς του νεοφιλελευθερισμού (μια μικρή επιλογή είναι το Ινστιτούτο Hayek, η Εταιρία Χάγιεκ - Hayek Gesellschaft, το Ινστιτούτο Ludwig von Mises, το Ινστιτούτο Walter Eucken και το Ινστιτούτο Becker-Friedman) Ερευνητικό ίδρυμα), όσο και άλλες με πιο «απόκρυφη» ονομασία (π.χ. το Heritage Foundation ή το Atlas Economic Research Foundation). Εκείνες οι δεξαμενές σκέψης της Δεξιάς, που η ίδρυσή τους είναι προγενέστερη της γέννησης του νεοφιλελευθερισμού, όπως το Ινστιτούτο Hoover και το American Enterprise Institute, γρήγορα απορροφήθηκαν στο νεοφιλελεύθερο εγχείρημα. Όλες μαζί, αυτές οι δεξαμενές σκέψης σχηματίζουν ένα εκτεταμένο δίκτυο ιδεολογικών εγχειρημάτων, το οποίο κινείται και καθοδηγείται από την επιθυμία να «γεμίσει ο κόσμος όλος με δεξαμενές σκέψης στρατευμένες υπέρ των ελεύθερων αγορών», όπως αναφέρεται να είχε δηλώσει ο Anthony Fisher. 

Οι θεσμοί αυτοί ήταν οι κύριοι δίαυλοι διαμέσου των οποίων οι νεοφιλελεύθερες ιδέες έρρευσαν και εισήλθαν στο ευρύτερο κοινό. Γι αυτό τον λόγο, λειτούργησαν και εξακολουθούν να λειτουργούν ως σημαντικοί «ανεμοδείκτες», που μας δείχνουν ποιές αλλαγές κατεύθυνσης εκτυλίσσονται κατά καιρούς μέσα στην εν γένει νεοφιλελεύθερη λογική. Οποιαδήποτε προσπάθεια για να κατανοήσει κανείς τις πολλές ανατροπές και αλλαγές εντός του νεοφιλελευθερισμού, πρέπει λοιπόν να προσέξει ποιές τάσεις εμφανίζονται στην ιδεολογική κατεύθυνση αυτών των ινστιτούτων και στην διανοητική παραγωγή τους. Και εδώ ακριβώς, στην ιδεολογική κατεύθυνση και στην παραγωγή των ινστιτούτων, φαίνεται ανάγλυφα η πρόσφατη σκληρή στροφή του νεοφιλελευθερισμού προς τον συντηρητικό εθνικισμό.

Nεοφιλελεύθερος συντηρητισμός

Ανέκαθεν ο νεοφιλελευθερισμός είχε στην «ούγια» του έντονα συντηρητικά χρώματα. Ο ίδιος ο Χάγιεκ είχε εμπνευσθεί από τον Έντμουντ Μπερκ (Edmund Burke) τουλάχιστον όσο και από τον Άνταμ Σμιθ, ενώ εξέχουσες μορφές του γερμανικού νεοφιλελευθερισμού [του αυτοαποκαλούμενου ορντο-φιλελευθερισμού] όπως ο Βίλχελμ Ρέπκε (Wilhem Röpke) και ο Αλεξάντερ Ρίστοβ (Alexander Rüstow) ήταν βαθιά συντηρητικοί στοχαστές. Αλλά και αντίστροφα, ο Χάγιεκ άσκησε σημαντική επιρροή στην πιο πρόσφατη γενιά συντηρητικών φιλοσόφων: Tέτοιοι συντηρητικοί φιλόσοφοι, όπως ο Ρότζερ Σκράτον (Roger Scruton), ο Πάουλ Κλίτερ (Paul Cliteur), ο Φράνσις Φουκουγιάμα (Francis Fukuyama) και ο Νάιαλ Φέργκυσον (Niall Ferguson) χρησιμοποιούν τις ιδέες του για την αγορά, τον νόμο και την κοινωνική τάξη προκειμένου να στηρίζουν τον δικό τους συντηρητισμό (μάλιστα ο Φέργκυσον έλαβε το βραβείο Hayek Lifetime Achievement για το έτος 2012).

Ωστόσο, αυτό που αρχικά ήταν μια πνευματική έλξη μεταξύ νεοφιλελεύθερων και συντηρητικών, τις τελευταίες δεκαετίες μεταμορφώθηκε σε κάτι που μοιάζει περισσότερο με σύνθεση αυτών των δύο ρευμάτων. Καθώς η νεοφιλελεύθερη ηγεμονία έφθασε στο αποκορύφωμά της στη δεκαετία του 1990, οι πνευματικοί θεματοφύλακες του άρχισαν να εστιάζουν την προσοχή τους σε αυτά που θεωρούν ως αποτυχίες της πολυπολιτισμικότητας. Οι νεοφιλελεύθερες δεξαμενές σκέψης άρχισαν να καταδικάζουν δημόσια τον «πολιτισμικό σχετικισμό» και να δημοσιεύουν πραγματείες που υμνούν τον δυτικό πολιτισμό, τον οποίο οι συγγραφείς τους θεωρούν εγγενώς ανώτερο από τους μη φιλελεύθερους (δηλαδή μη δυτικούς) πολιτισμούς. Επίσης, τονίζουν τώρα την ανάγκη να προστατευθεί η εθνική ταυτότητα από τη διάλυση της εξαιτίας της μετανάστευσης και να υποστηριχθεί ο πατριωτισμός και ο εθνικισμός ως μέσα στερέωσης αυτής της ταυτότητας.
Είναι λάθος λοιπόν να υποθέτουμε ότι τα νεοφιλελεύθερα κόμματα και οι νεοφιλελεύθεροι διανοούμενοι ενστερνίστηκαν τον εθνικισμό μόνον μετά την άνοδο της λεγόμενης «Νέας Δεξιάς», ως μέσο για να ανακτήσουν τη χαμένη ψήφο παλιών ψηφοφόρων τους ή για να εξευμενίσουν το εκλογικό σώμα, το θεωρούμενο ως «δηλητηριώδες», εκδικητικό και σωβινιστικό. Στην πραγματικότητα, πολλοί ιδεολόγοι του νεοφιλελευθερισμού είχαν στραφεί σταθερά προς το συντηρητικό εθνικισμό πολύ πριν ο δεξιός λαϊκισμός γίνει σοβαρός πολιτικός ανταγωνιστής. Και πράττοντας έτσι, λειτούργησαν ως εμπροσθοφυλακή που εισήγαγε πρώτη στη δημόσια σφαίρα πολλά από τα βασικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά του δεξιού λαϊκισμού, συμπεριλαμβανομένης της συνωμοσιολογικής στάσης του έναντι του «πολιτισμικού μαρξισμού» και της αγάπης των δεξιών λαϊκιστών για τον Όσβαλντ Σπένγκλερ (Oswald Spengler) [κυρίως για το περίφημο έργο του Η Παρακμή της Δύσης]. 
Εν ολίγοις, κάθε άλλο παρά μικρός ήταν ο ρόλος των νεοφιλελεύθερων στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την πρόσφατη έκρηξη του οπισθοδρομικού εθνικισμού, στο στήσιμο της σκηνής πάνω στην οποία δίνει τώρα την παράστασή του ο εθνικιστικός επιθετικός αρνητισμός. Διασπείροντας στη δημόσια σφαίρα ιδέες εθνοκεντρικές και ξενοφοβικές, απολυτοποιώντας την αξία του εθνικού κράτους, συνετέλεσαν και αυτοί στο να μετατοπιστεί η κοινή γνώμη προς τη συντηρητική Δεξιά, την καθιστούσαν όλο και περισσότερο κοινωνικά σεβαστή.

Ένα καλό παράδειγμα αυτής της διαδικασίας βλέπουμε στην ολλανδική πολιτική, όπου η ισλαμοφοβία εισήλθε στον κυρίαρχο δημόσιο λόγο κυρίως μέσω των προσπαθειών του Φριτς Μπολκενστάιν (Frits Bolkestein), δηλαδή του τότε κορυφαίου νεοφιλελεύθερου πολιτικού και συγγραφέα της χώρας. Έδωσε μια πρόγευση της ισλαμοφοβίας του Πιμ Φόρτυν (Pim Fortuyn) και αργότερα του Γκέερτ Βίλντερς (Geert Wilders) μια δεκαετία περίπου πριν από αυτούς· ήδη από το 1991 ισχυρίστηκε ότι το Ισλάμ είναι για λόγους αντικειμενικούς κατώτερης στάθμης από τον δυτικό πολιτισμό. Με αυτόν τον τρόπο, μετατόπισε την εθνική δημόσια σφαίρα στην Ολλανδία και πρόσφερε στην ξενοφοβία ένα επίχρισμα νομιμοποίησης, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την απότομη συντηρητική στροφή της χώρας μετά το έτος 2000.

 

Όταν ο R. Reagan συνάντησε τον F. Hayek       ...και η M.Thatcher τον A. Fisher

Η νεοφιλελεύθερη Brexit 

Ωστόσο, ο νεοφιλελευθερισμός δεν συνέβαλε στην άνοδο του συντηρητισμού απλά και μόνον μέσω του ιδεολογικού του λόγου. Άλλωστε, στόχος και λόγος ύπαρξης των δεξαμενών σκέψης είναι να χαράζουν κατευθύνσεις της πολιτικής, και όχι μόνον να επεξεργάζονται ιδεολογικά δόγματα. Ως παράδειγμα, ας εξετάσουμε την Brexit. Στην πραγματικότητα, η επίδραση των νεοφιλελεύθερων στη «Νέα Δεξιά» και η επιρροή που ασκούν στην πολιτική της, πουθενά αλλού δεν φαίνεται τόσο σαφώς, όσο στην προσπάθεια της βρετανικής σκληρής Δεξιάς να επιβάλει μια Brexit χωρίς συμφωνία με την ΕΕ.

Για να αρχίσουμε, αξίζει να σημειωθεί ότι ο βασικός πυρήνας των πιο σημαντικών εθνικιστών εντός του Συντηρητικού Κόμματος, αυτός που προωθεί την Brexit, εμπεριέχει πολλούς ένθερμους θιασώτες του Χάγιεκ, μεταξύ των οποίων είναι ο Ρότζερ Σκράτον, ο [σημερινός πρωθυπουργός] Μπόρις Τζόνσον, η Πρίτι Πέιτελ (Priti Patel) και ο Σατζίντ Τζαβίντ (Sajid Javid, ο οποίος,  στο twitter to 2014 χαρακτήρισε τον Χάγιεκ ως «θρύλο»). Ομοίως, ο αείμνηστος πατέρας του Τζέικομπ Ρις-Μογκ (Jacob Rees-Mogg), o William, ήταν ένας δηλωμένος Χαγιεκανός και είχε αποκαλέσει τον εαυτό του σε μια συνέντευξη του 2010 «πάνω απ' όλα Αυστριακό οικονομολόγο» [δηλ. της «Αυστριακής Οικονομολογικής Σχολής»], προσθέτοντας - για να μη χαθεί η αίσθηση του μέτρου - ότι «είχε γνωρίσει τον Φρίντριχ φον Χάγιεκ (Friedrich von Hayek), ο οποίος του άρεζε πάρα πολύ».

Ο hardliner Jacob Rees-Mogg «κοιμάται» επιδεικτικά, χάριν πρόκλησης, σε συνεδρίαση της Βουλής των Κοινοτήτων

Αλλά ο αντίκτυπος του νεοφιλελευθερισμού στους σκληρούς Brexiteers είναι πολύ ευρύτερης κλίμακας. Εδώ βλέπουμε και πάλι το νεοφιλελεύθερο δίκτυο δεξαμενών σκέψης σε κεντρικό ρόλο. Όπως έδειξε η έρευνα που πραγματοποίησε η openDemocracy UK, η εθνικιστική πτέρυγα του Συντηρητικού Κόμματος διατηρεί πολύ στενούς δεσμούς με το Institute of Economic Affairs, το οποίο έχει δράσει έντονα ως ομάδα πίεσης για να διευρύνει την αποδοχή μιας σκληρής Brexit ή ακόμη και ως θεσμικός λομπίστας για μια Brexit χωρίς συμφωνία με την ΕΕ. To ινστιτούτο αυτό διατηρεί πολύ στενούς δεσμούς με την European Research Group  (ERG), μια ομάδα που εκπροσωπεί τους πιο ακραίους ευρωσκεπτικιστές του Συντηρητικού Κόμματος, και το συμβουλεύονται ο Μπόρις Τζόνσον και υψηλόβαθμοι Συντηρητικοί υπουργοί και γνωστοί βουλευτές, όπως ο Μάικλ Γκόουβ (Michael Gove), ο Ντέιβιντ Ντέιβις (David Davis) και ο Τζέικομπ Ρις-Μογκ.
Το Institute of Economic Affairs είναι μία από τις πολλές νεοφιλελεύθερες δεξαμενές σκέψης που υποστηρίζουν σήμερα μια σκληρή Brexit και δίνουν συμβουλές στους προωθητές της. Το ίδιο κάνουν, μεταξύ άλλων, και το Ινστιτούτο Adam Smith, το Ινστιτούτο Hayek, το Austrian Economics [δηλ. της «Αυστριακής Οικονομολογικής Σχολής»] Center, το Ινστιτούτο Mises, το Ινστιτούτο Hoover, το Ινστιτούτο Cato και το Ίδρυμα Heritage. Αν και δεν είναι αλήθεια ότι όλοι όσοι εργάζονται για τέτοια ιδρύματα είναι Brexiteers - ειδικά το Ινστιτούτο Adam Smith αποκαλύπτει πολύ ανοικτά την εσωτερική του διαμάχη που το διχάζει σε υποστηρικτές και αντιπάλους της Brexit - είναι σίγουρο ότι η ιδεολογική πρωτοπορία του νεοφιλελευθερισμού συμβάλλει σημαντικά στην δικαιολόγηση και στην παρουσίαση με ορθολογικό επίχρισμα ενός σεναρίου Brexit χωρίς συμφωνία με την ΕΕ.

Ο Steve Baker, αντιπρόεδρος της ακραίας αντιευρωπαϊκής ομάδας ERG του Συντηρητικού Κόμματος, καταφθάνει στο Γραφείο του Υπουργικού Συμβουλίου (Cabinet Office) για να συζητήσει το συμβιβαστικό σχέδιο εξόδου από την ΕΕ «Malthouse Compromise» (Φεβρουάριος 2019) - © Isabel Infantes/PA

Όλα αυτά τα νήματα φαίνεται να συγκλίνουν στη μορφή του Στιβ Μπέικερ (Steve Baker). Υπηρέτησε ως υφυπουργός για την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση από τον Ιούνιο του 2017 έως και την παραίτησή του ένα χρόνο αργότερα λόγω της διαφωνίας του με τη στάση της κυβέρνησης της Τερέζα Μέι για το Brexit. Ο Μπέικερ ήταν μια από τις κορυφαίες ευρωσκεπτικιστικές φωνές του κόμματός του πολύ πριν από το δημοψήφισμα. Το 2015 συνδιοργάνωσε την δημόσια εκστρατεία «Συντηρητικοί για τη Βρετανία» (Conservatives for Britain), η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην άσκηση πίεσης για να γίνει το δημοψήφισμα με ερώτημα τη συμμετοχή ή όχι της Βρετανίας στην ΕΕ. Επιπλέον, Ο Μπέικερ διετέλεσε Πρόεδρος της ERG μεταξύ 2016 και 2018 και Αντιπρόεδρος μετά το 2018. Ταυτόχρονα, ο Μπέικερ είναι και μια εξέχουσα μορφή μέσα τον κόσμο των νεοφιλελεύθερων δεξαμενών σκέψης: Το 2010 ήταν συνιδρυτής του Cobden Center (TCC) και χρημάτισε διευθυντής του μέχρι το 2017. Το TCC αυτοπροσδιορίζεται ως δεξαμενή σκέψης που εμπνέεται από την Αυστριακή οικονομολογική σχολή των Hayek, von Mises κτλ, συν-διευθύνεται από τον σκληρό Brexiteer Ντάνιελ Χάνναν (Daniel Hannan), διαρκώς συνηγορεί δημόσια υπέρ μιας σκληρής Brexit, φιλοξενεί υλικό γραμμένο από σκληροπυρηνικούς Brexiteers όπως ο Νάιτζελ Φάρατζ (Nigel Farage), ο Ντάγκλας Κάρσγουελ (Douglas Carswell), ο Μάικλ Τόμλινσον (Michael Tomlinson) και ο ίδιος ο Μπέικερ, και διατηρεί στενούς δεσμούς με πολυάριθμες άλλες νεοφιλελεύθερες δεξαμενές σκέψης.
Πολλά συνηγορούν ότι αυτή που συχνά θεωρείται ως «νέα Δεξιά», στην πραγματικότητα δεν είναι και πολύ διαφορετική από την προκάτοχό της «παλαιά» ή «καθιερωμένη Δεξιά». Οι πολλές δεκαετίες νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας δεν προκάλεσαν απλά και μόνον μια αντίδραση της συντηρητικής Δεξιάς. Δεν είναι τόσο απλό το φαινόμενο. Αντίθετα, η συντηρητική Δεξιά είναι μια μετάλλαξη του νεοφιλελευθερισμού, μία από τις πολλές «απογόνους» του. Η Αριστερά προσφέρει κακή υπηρεσία στον εαυτό της - και στους πολίτες - με το να θεωρεί, ακόμη και τώρα, ότι πολεμά εναντίον ενός νέου εχθρού· διότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι ακόμη εδώ, μαζί μας, έντονα παρών. 

Ο Lars Sebastiaan Cornelissen από την Ολλανδία, είναι διδάκτορας πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου του Μπράιτον. Στη διδακτορική του διατριβή με τίτλο The Market and the People: On the Incompatibility of Neoliberalism and Democracy (→ pdf ←, 2018) διερεύνησε τα φιλοσοφικά θεμέλια του νεοφιλελευθερισμού, με στόχο να προετοιμάσει το έδαφος για μια κριτική προσέγγιση νέου τύπου στην ιστορία και εξέλιξη της νεοφιλελεύθερης σκέψης και πράξης. Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Radbud, Νιμέγκεν (Ολλανδία) καθώς και στο Independent Social Research Foundation (Βρετανία)

Βιβλία - αρθρογραφία του L. Cornelissen / Αρθρογραφία - ερευνητικές εργασίες (Παν. Brighton)
 

Lars Cornelissen: Rethinking neoliberal de-democratisation - Postpolitics and Neoliberalism (Canterbury Christ Church University, 2015, όλη η διάλεξη σε ήχο / mp3)
[...] Η πολιτική είναι νεκρή, πεθαίνει ή μετατρέπεται σε κάτι νέο. Η λέξη «ιδεολογία» έχει καταστεί όρος καταδικαστέος: Τον συσχετίζουν κυρίως με την «ουτοπική» παλιά Αριστερά. Η πολιτική δραστηριοποίηση και η σταθερότητα των πεποιθήσεων επικρίνονται ως «πρωτογονισμός» και «δογματισμός». Την ημερήσια διάταξη ορίζουν η τεχνοκρατία, ο «πραγματισμός» και οι μονοθεματικές πολιτικές δράσεις. Ενώ η κοινή γνώμη αποσυντονίζεται και στρέφεται σε θέματα μακράν της πολιτικής, οι πολιτικοί ολοένα και περισσότερο καταλήγουν να δρουν με τρόπο αναποτελεσματικό, παράλογο· έτσι, τελικά, αυτοϋπονομεύονται και αυτοϋποβαθμίζονται. Ανέρχονται τώρα αποστάτες και αντιρρησίες που βάλλουν εναντίον του Westminster (δηλαδή εναντίον των δύο σωμάτων της Βουλής στο ΗΒ), φωνές αντικοινοβουλευτικές, αντιπολιτικές και αντικρατικές. Από παντού ακούγεται η κραυγή «συρρικνώστε το κράτος». Ωστόσο, μια πολιτική που θα διαδραματίζεται έξω από τη σκηνή του κράτους είναι ακόμη ανύπαρκτη, δεν υπάρχει ούτε καν ως πλάσμα της φαντασίας[...]

Αλλη αρθρογραφία - ερευνητικές εργασίες του L. Cornelissen

Νεοφιλελευθερισμός εδώ στο Νότο - Για την τοπική ιστορία μιας παγκόσμιας πολιτικής
Φιλοκυκλικές μακροοικονομικές πολιτικές, διχοτομημένη αγορά εργασίας, μεγαλομεσαία κοινωνική συμμαχία, καθοδηγούμενη αποβιομηχάνιση
 
Είναι εθνικιστές οι νεοφιλελεύθεροι;