Σαντάλ Μουφ και AWParis: «Κίτρινα γιλέκα»

Α. Μιλά η βελγίδα πολιτική επιστήμονας, θεωρητικός του λαϊκισμού, Σαντάλ Μουφ (συνέντευξη στη γαλλική εφημερίδα Libération: «Κίτρινα γιλέκα - αντίδραση στην έκρηξη των ανισοτήτων μεταξύ των υπερπλούσιων και των μεσαίων τάξεων», αγγλική μετάφραση Verso).

Σαφώς βρισκόμαστε μπροστά σε μια «λαϊκιστική κατάσταση». Με αυτό εννοώ την δημιουργία ενός πολιτικού διαχωρισμού ανάμεσα σε «εκείνους που βρίσκονται κάτω», του «εμείς», του λαού αφενός, και αφετέρου εκείνους που βρίσκονται επάνω», της «κάστας» αφετέρου. Την κατάσταση αυτή την δημιουργεί η ανάδυση μιας σειράς αντιστάσεων εναντίον των 30 χρόνων ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού ο οποίος εγκαθίδρυσε ένα είδος μετα-δημοκρατίας. Χαρακτηριστικά αυτής της μετα-δημοκρατικής εποχής είναι μια κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης και μια κρίση του νεοφιλελεύθερου οικονομικού συστήματος. Πρωτίστως, οι πολίτες αισθάνονται ότι δεν τους προσφέρονται πραγματικές πολιτικές εναλλακτικές λύσεις για να επιλέξουν, δεν βλέπουν πια διαφορές μεταξύ κεντρο-δεξιάς και κεντρο-αριστεράς. Αμφιβάλλουν άν έχει νόημα να ψηφίζουν. Αυτό είναι ένα βαθύ ρεύμα κοινό σε όλη τη Δυτική Ευρώπη. Είναι αυτό που αποκαλώ «ψευδαίσθηση συναίνεσης». Οι άνθρωποι αισθάνονται εγκαταλλειμένοι, θέλουν να ακούγεται η φωνή τους [...] Είναι μια αντίδραση στην «ολιγαρχική μεταλλαγή» της κοινωνίας, χαρακτηριστικό της οποίας είναι η έκρηξη των ανισοτήτων μεταξύ μιας ομάδας υπερπλούσιων και της μεσαίας κοινωνικής τάξης [...]

Αυτό το κίνημα δεν μπορεί να προσφέρει λύση μακροπρόθεσμη, εάν δεν μεταμορφωθεί σε βάθος. Σε κάθε περίπτωση, ο Εμμανουέλ Μακρόν αποσκοπεί στην ενίσχυση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που οδήγησαν εδώ. Πιστεύει ότι το πρόβλημα της Γαλλίας είναι ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν προχώρησαν αρκετά, ιδίως ο περιορισμός του κράτους πρόνοιας στα πρότυπα της πολιτικής του «τρίτου δρόμου» που εφάρμοσε στην Αγγλία ο Τόνυ Μπλερ. Ο Μακρόν είναι το ανώτατο στάδιο αυτής της μετα-πολιτικής [...] 

Η αντι-πολιτική μορφή αυτού του κινήματος μπορεί να εξελιχθεί είτε προς την κατεύθυνση ενός δεξιού λαϊκισμού, είτε προς την κατεύθυνση ενός αριστερού λαϊκισμού. Θα ήθελα να πιστεύω ότι η προς το παρόν, η τροπή των γεγονότων αφήνει ανοιχτή την προοπτική ενός πολιτικού κινήματος αριστερού λαϊκισμού [...] Φαίνεται ότι υπάρχουν ήδη δεσμοί μεταξύ της επαρχιακής-αγροτικής Γαλλίας από την οποία ξεκινησε το κίνημα και των περιοχών όπου επικρατεί η εργατική τάξη. Καταλαβαίνουν ότι έχουν κοινά συμφέροντα. Το μεγάλο ζήτημα είναι πώς θα μορφοποιηθούν οι διεκδικήσεις τους [...]

Η ιδέα του δημοσιογράφου, σκηνοθέτη και βουλευτή François Ruffin είναι να συμμαχήσει με τα «Κίτρινα γιλέκα» η διανοούμενη μικροαστική τάξη – δηλαδή σε συντομία, οι άνθρωποι που οργάνωσαν το 2016 το κίνημα των Nuit debout εναντίον της νέας εργατικής νομοθεσίας. Εάν οι δύο αυτές συνιστώσες δεν καταφέρουν να συνδεθούν με αιτήματα φεμινιστικά, αντιρατσιστικά και της εργατικής τάξης, τότε οι πιθανότητες να συγκροτηθεί πολιτικά ένας αριστερός λαϊκισμός θα αποδειχθούν πολύ περιορισμένες.

Θα ήταν καλύτερο για τα Κίτρινα γιλέκα να οργανωθούν γύρω από έναν αρχηγό;

Όχι αναγκαστικά. Ωστόσο πιστεύω ότι ένας αρχηγός, συμβολικός τουλάχιστον, μπορεί να καταφέρει να δώσει μορφή στα συναισθήματα που εκφράζονται ως κοινωνική οργή. Υπήρξε ποτέ σημαντικό πολιτικό κίνημα χωρίς αρχηγό; [...]

Είναι συγκρίσιμο το κίνημα αυτό με το Κίνημα Πέντε Αστέρων στην Ιταλία? 

Η θολή και οριζόντια φύση του κινήματος, με μοναδικό εχθρό τον Μακρόν, θυμίζει τις αρχές του Κινηματος Πέντε Αστέρων. ¨Οπως στην ιταλική περίπτωση, δεν είναι ούτε δεξιό ούτε αριστερό και προε το παρόν έχει μορφή ετερογενή και αντι-πολιτική. Απορρίπτει όλα όσα έχουν να κάνουν με πολιτικά κόμματα και αντιπροσωπεύουν το κατεστημένο. Εάν τα Κίτρινα γιλέκα δεν πάρουν μια θεσμική πολιτική μορφή, είναι πολύ πιθανόν να μεταστραφούν σε επικίνδυνη κατεύθυνση. Αυτό ακριβώς συνέβη στο Κίνημα Πέντε Αστέρων. Από τότε που μπήκαν στην κυβέρνηση της Ιταλίας, το κίνημα αυτό επέλεξε  την κατεύθυνση της Δεξιάς. Τα Κίτρινα γιλέκα, άν συνεχίσουν, θα αντιμετωπίσουν το ίδιο πρόβλημα.

B. Ο σχολιαστής AWParis στο blog της Süddeutsche Zeitung :

Αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία είναι η τυπική γαλλική παραλλαγή της αίσθησης πάρα πολλών ανθρώπων ότι τους έχουν ξεχάσει, τους έχουν εγκαταλείψει, ότι τους θεωρούν ξεπερασμένους, ότι  τα «ωφέλη» της παγκοσμιοποίησης τους προσπέρασαν και τους αγνόησαν. Οι συνθήκες της ζωής αυτών των ανθρώπων έγιναν και γίνονται όλο και χειρότερες. Κάθε διαδικτυακή παραγγελία στο Amazon, κάθε πίτσα που έρχεται στο σπίτι, κάθε βραχυπρόθεσμη διαδικτυακή ενοικίαση ακινήτου μέσω του airbnb, αυξάνει τη ζήτηση για ανθρώπους που αμείβονται πάρα πολύ άσχημα για την εργασία που προσφέρουν και είναι αδύνατο να ζήσουν με τέτοια αμοιβή. 
Αυτό δεν συμβαίνει μόνον στη Γαλλία, αλλά σε όλες τις Δυτικές βιομηχανικές χώρες με τις κορεσμένες αγορές τους και τους χαμηλούς ρυθμούς ανόδου του ΑΕΠ. Λαμβάνει χώρα μια τεράστια, ανατρεπτική αλλαγή και στη διαδικασία αυτή νέες τεχνολογίες καθιστούν τις παλιές μεθόδους άχρηστες και περιττές, ζητούνται νέα προσόντα και οι οικείοι τρόποι συμπεριφοράς δεν βοηθούν πια.
Στη θέση της τάξης των ευγενών που κυριαρχούσε πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, βρίσκονται τώρα οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες δεν πληρώνουν φόρους, σε γενικές γραμμές κάνουν ό,τι θέλουν και επηρεάζουν τη δημόσια ζωή μέχρις και στα εσώτατα της νομοθέτησης. Η «Τρίτη Τάξη» («tiers état» - στην καθομιλουμένη, ο απλός λαός) δεν ασκεί καμιά επιρροή, είναι όμως υποχρεωμένη να πληρώνει φόρους για να διατηρεί στη ζωή αυτό το κράτος που αντιπαθεί.
Κανείς δεν προέβλεψε με πόσο βίαιο τρόπο έμελλε να εκφορτισθεί η οργή αυτή στη Γαλλία. Προς το παρόν, ένα μπορεί να πει κανείς: Η Γαλλία είναι τυχερη που έχει έναν Πρόεδρο σαν τον Μακρόν. Φυσικά έκανε λάθη. Ωστόσο, άν στη θέση του ήταν άνθρωποι σαν τον Φιγιόν, την Λε Πεν, τον Μελανσόν ή τον Βοκιέ, όλη η χώρα θα είχε παραλύσει εδώ και εβδομάδες και θα ήταν κοντά σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου. Η Δεξιά θα είχε κηρύξει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και θα είχε στείλει τον στρατό να χτυπήσει τους διαδηλωτές, ενώ η Αριστερά, ως συνήθως, θα είχε δώσει πολυδάπανες υποσχέσεις για κοινωνικές παροχές και αυξήσεις μισθών, τις οποίες δεν μπορεί να τηρήσει, διότι εδώ και πολύ καιρό της Γαλλίας της λείπουν τα αντίστοιχα χρήματα. Κανένα από τα προβλήματα που κινούν αυτή τη διαμαρτυρία δεν θα λυνόταν, ούτε στη μια, ούτε στην άλλη περίπτωση [...]