Greek statistics : Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών κοινωνιολόγος - όπως ο Καραγκιόζης φούρναρης;

Μια μελέτη σύνθετων κοινωνικών φαινομένων με μαθηματικά-στατιστικά εργαλεία, ανάλογα με τον χειρισμό, μπορεί να είναι από άκρως διαφωτιστική και αποκαλυπτική έως αντιεπιστημονική, παραπλανητική και συσκοτιστική. Αντιεπιστημονικά και παραπλανητικά λειτουργούν οι «πειραγμένες» προσεγγίσεις, όπως, λόγου χάρη, εκείνες οι επαναλαμβανόμενες καταγραφές της ελληνικής οικονομίας πριν από το επίσημο ξέσπασμα της κρίσης το 2010, στις οποίες μετά και καθυστερημένα δόθηκε η χλευαστική ονομασία greek statistics. Δηλαδή εκείνες που χρησιμοποιούν (συνήθως σκόπιμα, θέλοντας να βγάλουν αυθαίρετα συμπεράσματα) είτε ψευδή ή εντελώς ανεπαρκή δεδομένα, είτε ακατάλληλα στατιστικά εργαλεία και μεθοδολογίες χρήσης τους, είτε συγκριτικά standarts μη αποδεκτά από την σημερινή κοινωνιολογία, είτε μείγμα όλων αυτών. Αυτό κάνει και η πρόσφατα δημοσιευμένη έρευνα του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών «Η υπερφορολόγηση της μεσαίας τάξης» που δημοσιεύτηκε στο Δελτίο για την Ελληνική Οικονομία του ΣΕΒ, τεύχος 178, 20.2.2020 (pdf). 

1. Ο ορισμός της λεγόμενης μεσαίας τάξης στην έρευνα του ΣΕΒ παραείναι «ευρύχωρος». Σύμφωνα με τα αποδεκτά σήμερα στατιστικά-κοινωνιολογικά standards και με αυστηρή εφαρμογή τους, κατατάσσονται  στα μεσαία κοινωνικά στρώματα όσοι από τον πληθυσμό μιας χώρας έχουν καθαρά και πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα από 77 % έως και 130 % του διάμεσου* κατά κεφαλήν εθνικού εισοδήματος (βλ. το δημοσίευμα του καθηγητή Μακροοικονομίας στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου και προέδρου του Ινστιτούτου DIW Marcel Fratzscher  «Die Mitte bröckelt», Die Zeit 4.8.2017, ελληνική μετάφραση Μάρτσελ Φράτσερ: «Παράδοξα της ευημερούσας Γερμανίας. Χαμηλή ανεργία, αύξηση άτυπης εργασίας, συρρίκνωση των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων»). Με έναν πιο ευρύ ορισμό, μπορούν να κατατάσσονται  στα μεσαία κοινωνικά στρώματα όσοι από τον πληθυσμό  έχουν πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα από 75 % έως και το πολύ 150 % του διάμεσου εισοδήματος. Συμπερίληψη στα μεσαία κοινωνικά στρώματα και όσων έχουν πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα έως 200 % του διάμεσου εισοδήματος γίνεται μεν σε ορισμένες αναλύσεις, ωστόσο στις περιπτώσεις αυτές γίνεται συχνά και διάκριση μεταξύ «ανώτερης» και «κατώτερης middle class», μέ διαχωριστικό τους όριο το 120 ή το 135 % της διάμεσης τιμής.

Αντίθετα, στην έρευνα του ΣΕΒ θεωρούνται ομοιογενώς «μεσαίοι» όλοι όσοι έχουν εισοδήματα από 75 έως 200 % του διάμεσου εισοδήματος. Έτσι, η έρευνα  αυτή συρρικνώνει όσο μπορεί περισσότερο το πληθυσμιακό δυναμικό ανώτερων δεκατημόριων και χρεώνει τους φόρους που πληρώνουν κάποια από τα μάλλον «ευκατάστατα» κοινωνικά στρώματα σε δήθεν ομοιογενείς «μεσαίους». «Υπερφορολογείται η μεσαία τάξη», λέει - όπερ έδει δείξαι.

«Ιδίως από το 2016 και μετά, η υπερφορολόγηση εντάθηκε, με την διατήρηση του αφορολόγητου σε υψηλά επίπεδα, απαλλάσσοντας έτσι από την φορολογία μεγάλα στρώματα του πληθυσμού και αυξάνοντας αναλογικά την φορολογική επιβάρυνση των υπόλοιπων», διαβάζουμε στην έρευνα του ΣΕΒ. Το δια ταύτα είναι φανερό: Να μειωθεί το αφορολόγητο. Ή κάτι ακόμη «καλύτερο»: φορολόγηση εισοδημάτων για όλους από το πρώτο ευρώ.

Α. Σκούρο πράσινο: Ευρωπαϊκές χώρες με σύστημα ενιαίου φορολογικού συντελεστή - «flat tax» (έτος 2018)  Β. Λαδί : Χώρες που είχαν για κάποια περίοδο πριν το 2018 σύστημα «flat tax» και κάποια στιγμή το αντικατέστησαν με φορολογικό σύστημα προοδευτικά αυξανόμενων συντελεστών 3. Η προηγούμενη εθνικολαϊκίστικη κυβέρνηση συνεργασίας «Πέντε Αστέρων» και Λέγκα της Ιταλίας είχε προγραμματίσει την εφαρμογή φορολογικού συστήματος «flat tax». Με τη διάλυση εκείνης της κυβέρνησης και τον σχηματισμό νέου κυβερνητικού σχήματος συνεργασίας «Πέντε Αστέρων» και Δημοκρατικού Κόμματος, η Ιταλία απέφυγε την εγκαθίδρυση συστήματος «flat tax».

Ίσως ακόμη καλύτερο για τον ΣΕΒ είναι ο flat tax, δηλαδή χαμηλός ενιαίος φορολογικός συντελεστής, χωρίς κλιμάκια, για όλα τα εισοδήματα, από 500 ευρώ έως 500 εκατομμύρια ευρώ, όπως ισχύει σήμερα σε αρκετές χώρες της πρώην Σοβιετίας και σε μερικές από τις τότε δορυφορικές της. Σ' αυτές τις πρώην Σοβιετίες (πουθενά αλλού στην Ευρώπη), ο μισθωτός με ετήσιες αποδοχές 3.000 ευρώ τον χρόνο φορολογείται και τώρα, λόγου χάρη με 20 % και έτσι του μένουν 2.400 ευρώ για να ζήσει· ο μικρο-ολιγάρχης των 3 εκατομμυρίων ευρώ φορολογείται και αυτός με 20 % και του μένουν 2,4 εκατομμύρια για να τα βγάλει πέρα.  Ως γνωστόν, οι λαϊκιστές βοηθούν πολύ τον λαό τους. Εάν τους μιμηθούμε, θα επαληθευτεί επιτέλους και το σύνηθες «φιλελεύθερον» ρητόν που προσομοιάζει υποτιμητικά μεν, με κρυφή ζήλεια δε, την Ελλάδα με αυτές τις χώρες, και μάλιστα την αποκαλεί  τελευταία τους (βλ., π.χ., Liberal: «Η τελευταία Σοβιετία»)...

2.  Οι ερευνητές του ΣΕΒ κατατάσσουν κάτω από το όριο της φτώχειας τα εισοδήματα που είναι μικρότερα από το 50 % της διάμεσης τιμής, εφαρμόζοντας ένα παλαιό standard του ΟΟΣΑ που έχει εν τω μεταξύ αναθεωρηθεί. Το καθιερωμένο στατιστικό standard ορίου της φτώχειας, για την Ευρώπη τουλάχιστον, είναι το 60 % της διάμεσης τιμής (βλ. την έρευνα Analyse der Verteilung von Einkommen und Vermögen in Deutschland του Ινστιτούτου Οικονομικών της Εργασίας - ISA, 2016, η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Εργασίας της Γερμανίας). Βλ. επίσης την μελέτη διαχρονικής εξέλιξης του DIW «Einkommensschichten und Erwerbsformen seit 1995» των Krause, Franz και Fratzscher. Η διαφορά στα εξαγόμενα είναι παραπάνω από φανερή.
Αλλά το ζήτημα δεν είναι κυρίως η επιλογή στατιστικού standard 50 ή 60 %. Είναι εκείνο που αναφέρθηκε στην αρχή, το συνολικά «πειραγμένο» μείγμα προσεγγίσεων, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε ένα και μοναδικό αποτέλεσμα: Σε greek statistics.
Για σύγκριση των μεγεθών, αξίζει να επισημανθεί ότι η ανωτέρω ανάλυση του ISA, χρησιμοποιώντας το όριο 60 % ορίζει το όριο της φτώχειας για τη Γερμανία στα 11.818 ευρώ διαθέσιμου ετήσιου ατομικού εισοδήματος για το 2016 και η ανάλυση του DIW στα 10.025 ευρώ. Από την άλλη πλευρά, η έρευνα του ΣΕΒ, χρησιμοποιώντας το όριο 50 %, ορίζει το όριο της φτώχειας για την Ελλάδα του 2018 στα 7.372 ευρώ για το σύνολο 4μελούς οικογένειας με 2 παιδιά άνω των 14 ετών. Εάν δε εφαρμοστεί το ίδιο άθροισμα συντελεστών στάθμισης (2,5) που χρησιμοποιεί η μελέτη του ΣΕΒ για την εύρεση του διάμεσου εισοδήματος, προκύπτει ως όριο της φτώχειας για την Ελλάδα του 2018 ετήσιο ατομικό εισόδημα 7.372 : 2,5 = 2.949 ευρώ ! Μεταξύ ορίου φτώχειας 11.818 ή 10.025 ευρώ στη Γερμανία (αναλύσεις του ΙSΑ και του DIW) και 2.949 ευρώ στην Ελλάδα (έρευνα ΣΕΒ) υπάρχει χαοτικό χάσμα. 
Τόσο μεγάλης έκτασης χάσμα, ούτε μπορεί να δικαιολογηθεί εξ ολοκλήρου με τη (σχεδόν οριακή) διαφορά στο κόστος ζωής μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, ούτε μπορεί να «αιτιολογηθεί» (να γίνει ψευδο-εκλογίκευση!) με την «συστημική παραμόρφωση» του ελληνικού κοινωνικού ιστού λόγω των διαχρονικά πολύ χειρότερων δεικτών κοινωνικής ανισότητας της Ελλάδας σε σύγκριση με της Γερμανίας (βλ. π.χ. δείκτες Gini και άλλους στις ετήσια επαναλαμβανόμενες έρευνες EU Social Justice Index, του Ινστιτούτου Bertelsmann).
Ένα τελευταίο ζήτημα αφορά ασυμφωνίες για την ίδια την Ελλάδα:  H Eurostat, χρησιμοποιώντας δεδομένα της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ), ορίζει  για την Ελλάδα του 2018 ως διάμεσο (median) ατομικό εισόδημα 7.863 ευρώ ετησίως και ως όριο της φτώχειας ετήσιο ατομικό εισόδημα 4.718 ευρώ (βλ. Eurostat 30.8.2019). Η απόκλιση του ορίου φτώχειας για την Ελλάδα κατά ΣΕΒ από το όριο φτώχειας κατά ΕΛΣΤΑΤ-Eurostat είναι 1.769 ευρώ, ήτοι 60 %. Επίσης, συγκρινόμενα με τα όρια φτώχειας για τη Γερμανία κατά ΙSΑ και DIW, το μεν όριο φτώχειας για την Ελλάδα κατά ΣΕΒ έχει απόκλιση περίπου 300 %, το δε όριο φτώχειας για την Ελλάδα κατά ΕΛΣΤΑΤ-Eurostat έχει απόκλιση μόνον 150 %, η οποία μπορεί να θεωρηθεί πιο κοντά στην πραγματικότητα.
Το λογικό συμπέρασμα: Από αυτές τις έρευνες και αναλύσεις δεδομένων, οι οποίες καταλήγουν σε τόσο διαφορετικά εξαγόμενα, κάποιες φαίνονται να πληρούν τουλάχιστον ορισμένα κριτήρια επιστημονικότητας, ή έστω αληθοφάνειας, ενώ μία - αυτή που αποκλίνει σε ακραίο βαθμό - μοιάζει να είναι απολύτως εσφαλμένη ή και καταφανώς αντιεπιστημονική. Η λογική των συγκλίσεων και αποκλίσεων, αλλά και οι διαφορετικές επιλογές στατιστικού δείγματος και μεθοδολογίας, μας λένε ότι οι ύποπτες για αντιεπιστημονικότητα δεν είναι ούτε οι έρευνες του ISA και του DIW, ούτε η επεξεργασία δεδομένων της ΕΛΣΤΑΤ-Eurostat.

Το απατηλό παραμύθι των «trickle down economics»: Στην κοινωνική πυραμίδα δεν δημιουργούνται συγκοινωνούντα δοχεία - όσο πιο κάτω, τόσο πιο άδειο το ποτήρι

3. Τα αποδεκτά σήμερα κοινωνιολογικά-στατιστικά standards, για να ορίσουν τα συνολικά εισοδηματικά δεκατημόρια και το αντίστοιχο διάμεσο εισόδημα, χρησιμοποιούν ως τελική βάση το ατομικό εισόδημα. Στην ανάλυση του ΣΕΒ δεν ερευνάται αντιπροσωπευτικό δείγμα του ολικού πληθυσμού της Ελλάδας, αλλά χρησιμοποιείται ως βάση, ως είδος δείγματος, μόνον το συνολικό οικογενειακό εισόδημα 4μελών οικογενειών και μάλιστα με 2 παιδιά άνω των 14 ετών. Πρόκειται για ομάδα του ολικού πληθυσμού πιθανότατα μειοψηφική και όχι αντιπροσωπευτική. 

Οι άλλοι - όσοι δεν ανήκουν σ' αυτήν την ομάδα - τί γίνονται; Δεν λαμβάνονται υπόψη; Λαμβάνονται και γίνεται αναγωγή για αυτούς τους άλλους, με συντελεστές στάθμισης, όπως κάνει η έρευνα του ΣΕΒ, προκειμένου να αναχθεί σε ατομικό εισόδημα το εισόδημα του συγκεκριμένου τύπου 4μελούς οικογένειας που χρησιμοποιεί ως δείγμα; Πώς;  Με τί συντελεστές στάθμισης; Τους νέους γονείς με μικρά παιδιά, οι οποίοι δεινοπαθούν πιο πολύ από όλους, τους έλαβαν υπόψη ή τους έκρυψαν κάτω από το χαλί; 

Σε τούτη την επιλογή δείγματος (και στις πολύπλοκες, σε σημαντικό βαθμό αυθαίρετες, σε κάθε περίπτωση μεθοδολογικά αδιαφανείς αναγωγές που συνεπάγεται η επιλογή, εάν, τελικά, ελήφθησαν υπόψη και οι άλλοι, οι εκτός δείγματος) κρύβεται η πιο σημαντική στατιστική χειραγώγηση, που καθιστά την έρευνα του ΣΕΒ απολύτως αναξιόπιστη από επιστημονική άποψη. Το κυριότερο είναι το πρακτικό επακόλουθο αυτής της σκόπιμης μεθοδολογικής επιλογής.
Συνοπτικά: Η έρευνα αποφεύγει να λάβει υπόψη τη νεανική και παιδική φτώχεια - δηλαδή την τερατώδη διαγενεακή ανισότητα. Όπως ακριβώς άλλες μεθοδολογικές επιλογές της θέτουν εκτός του οπτικού πεδίου της το πλήγμα που δέχτηκαν οι συνήθεις μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα εξαιτίας του ιδιαίτερου ελληνικού τρόπου διαχείρισης της κρίσης από την ημεδαπή πολιτική. Αποφεύγει συνειδητά να αγγίξει αυτές τις δύο βαθειές πληγές, διότι έχει σοβαρούς λόγους να ξεγλιστρήσει από τα μή χειρότερα. Ο Καραγκιόζης Φούρναρης τουλάχιστον ομολογεί φωναχτά ότι το πρώτο που καταβρόχθισε από τα ψητά ήταν το αρνί του πλησιέστερου πελάτη, του θείου του. Αντίθετα, στην έρευνα του ΣΕΒ δεν έχουν το θάρρος και τα μούτρα για να γράψουν έστω μία παράγραφο για το τί συνέβη στους άμεσους «κοινωνικούς εταίρους» τους, στους ανθρώπους που απασχολούν κατά τεκμήριο οι επιχειρήσεις-μέλη του ΣΕΒ.
Για το πόσο βαραίνει αυτή η μέγιστη και διπλή επίδειξη αναξιοπιστίας, αξίζει μια ματιά, μεταξύ άλλων, στην έρευνα της διαΝΕΟσις (Νοέμβριος 2018, συντονιστής Μ. Ματσαγγάνης)  Οι Επιπτώσεις Της Κρίσης Στα Εισοδήματα Των Ελλήνων.

3. Τέλος, όποιος μιλά σε επιστημονική έρευνα για «μεσαία τάξη» έτσι γενικά, αντί για το πραγματικό κοινωνιολογικό αντικείμενο «μεσαία κοινωνικά στρώματα» με όλες τις διαφορές μεταξύ τους, δεν πείθει για την επιστημονικότητα του αλλά για την ιδεολογική-προπαγανδιστική του πρόθεση. Φυσικά αυτό το κάνουν και πολλοί άλλοι, όχι μόνον οι ερευνητές του ΣΕΒ, ούτε μόνον στην Ελλάδα. 

Στην παγίδα της ιδεολογικής παραποίησης (μεταμφιεσμένης σε δήθε εκλαΐκευση) επιστημονικών όρων, πέφτουν όμως και μερικοί επικριτές των απατηλών μεθοδολογιών του ΣΕΒ. Ένα παράδειγμα είναι το άρθρο του Γιάννη Κιμπουρόπουλου  «Η κατά ΣΕΒ μεσαία τάξη» (Εφημερίδα των Συντακτών, 21.2.2020). Σωστά ο κ. Κ. αποκαλεί «θολό σύνολο» το ιδεολογικό συμπίλημα «μεσαία τάξη». Αλλά στο τέλος, δίνει και αυτός μια γερή κλωτσιά στον κουβά και χύνει το γάλα: Με το να υπονοεί ότι στο πραγματικό κοινωνιολογικό αντικείμενο «μεσαία κοινωνικά στρώματα» κακώς περιλαμβάνεται - εκτός των άλλων συνιστωσών τους - και μια μικρή ή μεγαλύτερη «ευκατάστατη» και «καλοαμειβόμενη» μερίδα (παλαιών κατά 90 %) μισθωτών και συνταξιούχων και ιδίως μερικά «πολύ ειδικά» μισθολόγια, πράττει και αυτός αντίστοιχα με τους ιδεολόγους του ΣΕΒ. Σε κάθε περίπτωση, σε όσους δεν αρέσουν οι κοινωνιολογικοί-επιστημονικοί όροι, ο κλασικός πολιτικός ορισμός ήταν «η εργατική αριστοκρατία».

Το σύστημα που κλιμακώνει προοδευτικά τους φορολογικούς συντελεστές και επιζητεί έτσι μια κάποια ελάχιστη ανακατανομή του πλούτου, δέχεται αυτήν την εποχή όλο και πιο έντονη επίθεση εκ δεξιών. Δυστυχώς, έρχονται πάλι «από αριστερά» ακούσιες βοήθειες στους επιτιθέμενους. Είναι βοήθειες του τύπου «υπάρχουν και μισθωτοί εργαζόμενοι (ποιών μισθολογικών κλιμακίων όμως;), οι οποίοι πληρώνουν πάρα πολλούς φόρους». Κάνουν αυτό το εύκολο και κολακευτικό προς έναν ορισμένο κοινωνικό περίγυρο, αντί να επιμείνουν ανυποχώρητα στο δύσκολο αλλά αναγκαίο και διαρκώς επίκαιρο: Στην καταπολέμηση, με έργα, της φοροδιαφυγής, της φοροαποφυγής και της αθέμιτης φοροδιευκόλυνσης των μη μισθωτών εχόντων και κατεχόντων. Όποιος θέλει πραγματική διεύρυνση της φορολογικής βάσης, απαιτεί αυτό· όχι φορολόγηση του κατώτατου μισθού. Και απαιτεί να πιάνουν τόπο οι φόροι: Να ανταποδίδονται ως ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες σε ισότιμους πολίτες.
Οι «αριστερές» βοήθειες στην αντιφορολογική Δεξιά είναι τοξικές. Επιχειρηματολογώντας ότι πληρώνουν πολλούς φόρους μερικές καλά αμειβόμενες μερίδες μισθωτών, της δίνουν προσχήματα για να καταργήσει το αφορολόγητο πραγματικά αδύναμων στρωμάτων και δυσφημούν την ιδέα μιας πιο ανακατανεμητικής φορολογίας. Ωστόσο, τέτοια «αριστερά» αυτογκόλ δεν είναι καινοφανή φαινόμενα· τα έφεραν πάλι στη μόδα η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τα ιδεολογήματα που έβγαλαν στον αφρό οι χειρισμοί της κρίσης από τα ελληνικά κόμματα.

Γ. Ρ. 

  
* Σε μια εθνική οικονομία, διάμεση τιμή (median) είναι το στατιστικό μέγεθος που δηλώνει το διαθέσιμο πραγματικό ατομικό εισόδημα (δηλαδή μετά από την αφαίρεση των φόρων και των προνοιακών μεταβιβάσεων από κρατικές πηγές), λιγότερο από το οποίο έχει το 50% του πληθυσμού, ενώ το υπόλοιπο 50% του πληθυσμού έχει περισσότερο από αυτό.
Το στατιστικό μέγεθος  «Διάμεσο (median) Εισόδημα» δεν πρέπει να συγχέεται με το «Μέσο κατά Κεφαλήν Εισόδημα» (τον στατιστικό μέσο όρο, ο οποίος προκύπτει από διαίρεση του συνολικού ΑΕΠ με το μέγεθος του πληθυσμού μιας εθνικής οικονομίας). Χαρακτηριστικό του Διαμέσου Εισοδήματος είναι, εκτός των άλλων, το εξής: Εάν, ως εξαίρεση, το εισόδημα του πλουσιότερου μέλους ενός πληθυσμού αυξηθεί πολύ (π.χ. διπλασιαστεί, τριπλασιαστεί κτλ), το διάμεσο εισόδημα στην πράξη δεν επηρεάζεται, ενώ το Μέσο Εισόδημα, ως αριθμητικός μέσος όρος, επηρεάζεται, μερικές φορές πολύ. Έτσι, με τη χρήση του Διαμέσου αντί του Μέσου Εισοδήματος, οι ακραίες ή εξαιρετικές περιπτώσεις και μεταβολές δεν παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο στη στατιστική επεξεργασία και δεν παραμορφώνουν τα δεδομένα. Με βάση το Διάμεσο Εισόδημα λαμβάνουμε μια πιο αντιπροσωπευτική και ακριβή εικόνα για την πραγματική εισοδηματική κατάσταση της πλειοψηφίας ενός πληθυσμού και ιδίως των μεσαίων ομάδων του.

Το διάμεσο (median) καθαρό εισόδημα στην Ελλάδα είναι 7.863 € σε ετήσια βάση για το 2018, ήτοι 655 € το μήνα (βλ. Eurostat 30.8.2019).