Τρίτη 24 Οκτωβρίου 2023
Τετάρτη 3 Μαΐου 2023
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, εμπορικό ισοζύγιο και Ελληνικοί παραμυθιόμυθοι περί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ
Κυριακή 12 Μαρτίου 2023
Παραπλανητικoί χειρισμοί (false flag operations)* σε διεκδικήσεις εγκυρότητας των αξιών - Αγώνες για αναγνώριση σε εποχή αποτυχίας - (Μέρος 3ο)
→ Το 1ο Μέρος: Αγώνες για αναγνώριση σε εποχή κρίσης και αποτυχίας: Σε ποιους αναγνωρίζονται αξίες και δικαιώματα; Τί λογής αξίες, ποια δικαιώματα; ←
Α. Επιστήμη ίσον κυριαρχία;
Ακόμη και οι αγώνες για τη γνώση ή για την κατανόηση της πραγματικότητας, φυσικής και κοινωνικής, υπό τις νεωτερικές συνθήκες συνδέονται, όπως είδαμε, με τον «πόλεμο των αξιών». Ειδικά σ’ αυτό το μέτωπο, η διεκδίκηση λογικής εγκυρότητας είναι, ούτως ή άλλως, το κρίσιμο όπλο της μάχης. Είναι όμως και το κριτήριο που χωρίζει αυτούς που θεωρούν αυτή τη διεκδίκηση ως παράμετρο αναγκαία ώστε αυτοί οι αγώνες να μπορούν (υπό προϋποθέσεις) να αποφέρουν κέρδος νοήματος και κέρδος ελευθερίας, από εκείνους που την απορρίπτουν ως χρήσιμη παράμετρο, δεδομένου ότι κατά τη δική τους γνώμη ο αγώνας για έγκυρη έλλογη γνώση, για επιστημονική κατανόηση, είναι αγώνας άγονος και αποφέρει στο τέλος απώλεια ελευθερίας. Θα λέγαμε ίσως και απώλεια νοήματος, ωστόσο αυτή η αξία δεν περιλαμβάνεται στο εννοιολογικό οπλοστάσιο της δεύτερης κατηγορίας στοχαστών.
Επιστήμη και γνωσιακή-νοητική κατανόηση της πραγματικότητας ίσον κυριαρχία και εξουσία, δεν είναι απλά και μόνον η συνοπτική περιγραφή μιας ορισμένης παράδοσης σκέψης που αρχίζει από τον Νίτσε και τον Χάιντεγκερ και καταλήγει σε αρκετούς μεταδομιστές του τέλους του 20ού Αιώνα (π.χ. Ζιλ Ντελέζ και Μισέλ Φουκώ). Η εξίσωση είναι επίσης παρούσα στο εμβληματικό αλλά σκοτεινό και αδιέξοδο έργο των Τέοντορ Αντόρνο και Μαξ Χορκχάιμερ Η Διαλεκτική του Διαφωτισμού. Ωστόσο η επιχειρηματολογία των τελευταίων έχει αρκετά διαφορετική μορφή από την παράδοση που εγαινίασε ο Νίτσε και πιο βαθειές, πιο σύνθετες παραμέτρους (για τις διαφορές βλ. Jürgen Habermas, «The Entwinement of Myth and Enlightenment: Re-Reading “Dialectic of Enlightenment”», στο περιοδικό New German Critique τ. 26, 1982). Όμως το πιο κρίσιμο είναι τα εντελώς διαφορετικά ιστορικά πλαίσια και οι αποκλίνουσες βιωμένες εμπειρίες και αποκλίνουσες αξιακές στάσεις των στοχαστών απέναντι σ΄ αυτά. Οι Αντόρνο και Χορκχάιμερ, Γερμανοεβραίοι που ξέφυγαν από το Ναζιστικό καθεστώς, έγραψαν το έργο εκείνο, που αποτέλεσε στροφή στον τρόπο σκέψης τους και εγκατάλειψη του μέχρι τότε διεπιστημονικού προγράμματος της Σχολής της Φρανκφούρτης**, στα σκοτεινά χρόνια του Β’ ΠΠ πολέμου, πρόσφυγες στις ΗΠΑ και ενώ κάπνιζαν ακόμη οι φούρνοι του Άουσβιτς. Αντίθετα, το έργο του Νίτσε γράφηκε στο τέλος του 19ου Αιώνα, στην γεμάτη πλασματική αισιοδοξία εποχή της μεγάλης ανόδου του βιομηχανικού πολιτισμού και του ιμπεριαλισμού· ενώ το βασικό έργο του Χάιντεγκερ γράφηκε μια δεκαετία περίπου πριν ο συγγραφέας διακηρύξει την ενθουσιώδη πίστη του στον Χίτλερ. Όσο για το έργο των μεταδομιστών στο τέλος του 20ού Αιώνα, ήταν το έργο σημαντικών στοχαστών που έζησαν σε εποχή διαρκούς ανόδου της σχετικής ευμάρειας και σχετικής ελευθερίας, έργο ανθρώπων που δεν συναντούσαν τα παλιά εμπόδια στην «αυτοπραγμάτωση», στην επιλογή και βίωση τρόπων ζωής σύμφωνων με τις υποκειμενικές επιθυμίες τους, είτε κοινότοπων είτε εκκεντρικών.
Όμως υπάρχει πράγματι αυτή η σύνδεση γνώσης και κυριαρχίας; Είναι αλήθεια ότι η πρόοδος της επιστήμης και η εμβάθυνση της γνώσης του φυσικού κόσμου είναι αυτό που δημιουργεί τις απώλειες ελευθερίας και νοήματος, τις οποίες αναμφίβολα παρατηρούμε σήμερα; Καταλήγει αναγκαστικά εκεί, δεν μπορεί να πάρει άλλο δρόμο; Είναι όντως φτιαγμένο σύμφωνα με σχέδια που εκπόνησε η επιστήμη και η γνώση, τούτο το «σιδερένιο κλουβί» της οικονομίας, της τεχνολογίας και της κοινωνικο-πολιτικής συνθήκης, στο οποίο έχουμε εγκλωβιστεί οι «τελευταίες γενιές» των χρόνων του όψιμου καπιταλισμού, επαληθεύοντας την προφητική παραβολή του Μαξ Βέμπερ; Είναι αλήθεια ότι οικονομία, τεχνολογία, πολιτική, κοινωνική συνθήκη και τρόπος ζωής, «αντιγράφουν» πράγματι από τα γνωστικά πρότυπα που παράγει η ορθολογική κατανόηση του φυσικού κόσμου; Αληθεύει ότι χρησιμοποιούν πάντα τα καλούπια και τα πατρόν που κατασκευάζει η επιστημονική γνώση;
Ας κάνουμε έναν στοιχειώδη έλεγχο, χρησιμοποιώντας ως ενδεικτικό παράδειγμα ένα βασικό πεδίο της σημερινής οικονομίας, της τεχνολογίας και του ισχύοντος τρόπου ζωής: Την τροφοδοσία με ενέργεια.
Ετικέτες
Ενέργεια,
Θεωρία Συστημάτων,
κοινωνική θεωρία,
Οικολογία,
Οικονομία,
Σχολή Φραγκφούρτης,
Τραμπ,
Φιλοσοφία
Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2023
Αποδέσμευση και παρεμποδισμένες επικοινωνίες: Αγώνες
για αναγνώριση σε εποχή αποτυχίας - Ποια δικαιώματα
είναι έγκυρα, τί λογής αξίες, ποιών αξίες; (Μέρος 2ο)
→ Το 1ο Μέρος ←
Αποδέσμευση από φυσικούς και κανονιστικούς περιορισμούς, «διακεκομμμένες επικοινωνίες»
Η εποχή που άκουσε για πρώτη φορά έντονη τη «βοή των πλησιαζόντων γεγονότων» ήταν το δεύτερο μισό του 19ου Αιώνα. Τότε, πάνω στο υπόστρωμα του θριαμβεύοντος κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, άλλαζαν άρδην νοοτροπίες, κοινωνικές αξίες και τρόποι ζωής. Μαζί άλλαζε και ο τρόπος άσκησης πολιτικής, τόσο από τις κυρίαρχες δυνάμεις, όσο και από τους αντιπάλους τους. Η ίδια η πολιτική σκέψη και φιλοσοφία άλλαξε και αυτή, αλλά στο τέλος, με καθυστέρηση. Το πουλί της σοφίας, «η γλαύκα της Αθηνάς αρχίζει την πτήση της μόνον το σούρουπο», όταν η ημέρα έχει ήδη τελειώσει τη δουλειά της, λέει ο Χέγκελ.
H αστική πολιτική σκέψη άφησε πίσω της τις επιταγές των απαρχών της, τουλάχιστον εκείνες που είχαν εμφανιστεί στην ηπειρωτική Ευρώπη (στην εποχή του Καντ, του Τοκβίλ αλλά και του Χέγκελ). Οι αρχές της δέσμευσης («να πράττουμε έτσι ώστε οι αρχές που διέπουν τις πράξεις μας να θέλουμε να μπορούν να γίνουν κανόνες καθολικής ισχύος») έμοιαζαν τώρα άβολα εμπόδια για την έφοδο προς τον ουρανό. Οι φιλελεύθερες ιδέες για αυτοπροσδιορισμό του ανθρώπου, για ελευθερίες και για ατομικά δικαιώματα άρχισαν τώρα να αποδεσμεύονται από φυσικούς και κανονιστικούς περιορισμούς και όλα αυτά να γίνονται αντιληπτά, κυρίως και πρώτα-πρώτα, ως εργαλεία για επίτευξη στόχων υποκειμενικών, δηλαδή σε τελευταία ανάλυση απολιτικών. Στο έργο της αποδέσμευσης συνεργάστηκαν ανταγωνιστικά και οι τότε νεοφώτιστοι αντίπαλοι της αστικής τάξης. Ολόκληρη η πολιτική και ηθική σκέψη εισήλθε σε μια τρικυμιώδη φάση. Γύρω στο 1840, οι λεγόμενοι Νεαροί Εγελιανοί προσπάθησαν να βγάλουν από το φιλοσοφικό σύστημα του δασκάλου τους το απόλυτο πνεύμα (δηλαδή τον Θεό)· όμως, μην αντέχοντας τη θέση του κενή από έλλογο ον, εισήγαγαν λάθρα στη θέση αυτή μια φαντασίωση, έναν άνθρωπο με θεϊκές ιδιότητες. Αλλά ήταν οι ιδιότητες ενός Θεού λογικά ακατανόητου, Θεού απομακρυσμένου από τον «κτιστό κόσμο», Θεού του Καλβίνου και όχι των ρεαλιστών του μεσαιωνικού Αριστοτελισμού. Στον άνθρωπο αποδίδονταν ιδιότητες ενός νομιναλιστικού Θεού της γυμνής βούλησης και της αυθαιρεσίας.
H αστική πολιτική σκέψη άφησε πίσω της τις επιταγές των απαρχών της, τουλάχιστον εκείνες που είχαν εμφανιστεί στην ηπειρωτική Ευρώπη (στην εποχή του Καντ, του Τοκβίλ αλλά και του Χέγκελ). Οι αρχές της δέσμευσης («να πράττουμε έτσι ώστε οι αρχές που διέπουν τις πράξεις μας να θέλουμε να μπορούν να γίνουν κανόνες καθολικής ισχύος») έμοιαζαν τώρα άβολα εμπόδια για την έφοδο προς τον ουρανό. Οι φιλελεύθερες ιδέες για αυτοπροσδιορισμό του ανθρώπου, για ελευθερίες και για ατομικά δικαιώματα άρχισαν τώρα να αποδεσμεύονται από φυσικούς και κανονιστικούς περιορισμούς και όλα αυτά να γίνονται αντιληπτά, κυρίως και πρώτα-πρώτα, ως εργαλεία για επίτευξη στόχων υποκειμενικών, δηλαδή σε τελευταία ανάλυση απολιτικών. Στο έργο της αποδέσμευσης συνεργάστηκαν ανταγωνιστικά και οι τότε νεοφώτιστοι αντίπαλοι της αστικής τάξης. Ολόκληρη η πολιτική και ηθική σκέψη εισήλθε σε μια τρικυμιώδη φάση. Γύρω στο 1840, οι λεγόμενοι Νεαροί Εγελιανοί προσπάθησαν να βγάλουν από το φιλοσοφικό σύστημα του δασκάλου τους το απόλυτο πνεύμα (δηλαδή τον Θεό)· όμως, μην αντέχοντας τη θέση του κενή από έλλογο ον, εισήγαγαν λάθρα στη θέση αυτή μια φαντασίωση, έναν άνθρωπο με θεϊκές ιδιότητες. Αλλά ήταν οι ιδιότητες ενός Θεού λογικά ακατανόητου, Θεού απομακρυσμένου από τον «κτιστό κόσμο», Θεού του Καλβίνου και όχι των ρεαλιστών του μεσαιωνικού Αριστοτελισμού. Στον άνθρωπο αποδίδονταν ιδιότητες ενός νομιναλιστικού Θεού της γυμνής βούλησης και της αυθαιρεσίας.
Από αυτούς τους Νεαρούς Εγελιανούς προήλθε και ο Μαρξ. Ονειρεύτηκε την κοινωνική ανατροπή ως αποδέσμευση «από τον κόσμο της αναγκαιότητας» (δηλαδή από τους καταναγκασμούς της φύσης) και πέρασμα προς «τον κόσμο της ελευθερίας», στον οποίο δεν θα υπάρχει πια πολιτική πράξη («πράττειν»), αλλά μόνον «διαχείριση πραγμάτων» («ποιείν»). Ριζοσπαστικοποίησε τη σκέψη των αστών κλασικών οικονομολόγων, σύμφωνα με την οποία η εργασία του ανθρώπου θεωρείται μοναδική πηγή κάθε αξίας, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ως βάση της οι παραγωγικές διαδικασίες που συμβαίνουν ούτως ή άλλως εντός της φύσης, προηγούνται της εργασίας και είναι αναγκαίες προϋποθέσεις της. Αυτό είναι λογικά ισοδύναμο με τον ισχυρισμό ότι η εργαλειακή δράση των ανθρώπων παράγει αξία εκ του μηδενός. Είναι ένα από τα αποτελέσματα της σύγχυσης μεταξύ των αφαιρέσεων εν τη σκέψει (νοητικά μοντέλα και εργαλεία για να διευκολύνεται η κατανόηση της πραγματικότητας) και των αφαιρέσεων που συμβαίνουν εν τοις πράγμασι (Realabstraktionen - real abstractions, όπως π.χ. η αφηρημένη εργασία εντός του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής ή το χρήμα ως γενικό ισοδύναμο).
Ακόμη πιο αποδεσμευτική μετεξέλιξη είδαμε στον ανερχόμενο νέο τρόπο εξουδετέρωσης της μεταφυσικής, τον θετικισμό. Τη βλέπουμε και στις δύο «οικογένειες» των επιστημών: Αφενός με την μη αναστοχαστική αντιμετώπιση της φυσικής πραγματικότητας και των φαινομένων από τη θετικιστική φυσική επιστήμη, η οποία ασχολείται μόνον με την αναγνώριση και καταγραφή των γεγονότων και των φαινομένων, και όχι με προσπάθειες ερμηνείας τους με νοητικά, λογικά μέσα. Αφετέρου με την αποδεσμευτικά ουδέτερη στάση των κοινωνικών επιστημών απέναντι στις αξίες, παρόλο που και αυτές είναι μέρος του επιστημονικού αντικειμένου (βλ. την πρόσμειξη μετριοπαθούς θετικισμού στον κατά βάση αντι-θετικιστή και νεοκαντιανό Μαξ Βέμπερ). Αλλά στην πιο ώριμη και καθαρή της μορφή, η αποδεσμευτική μετεξέλιξη της αστικής σκέψης εμφανίστηκε στους πιο σκοτεινούς, «στους πραγματικά μηδενιστικούς σκοτεινούς στοχαστές της αστικής τάξης, και μεταξύ αυτών προπαντός στον Μαρκήσιο ντε Σαντ και στον Νίτσε» (Χάμπερμας)¹.
Ο καπιταλισμός, αλλά και κάθε τρόπος παραγωγής που τρέφεται από τη διαρκή επέκταση άνευ ορίων και που χρειάζεται την αποδέσμευση από τον «κόσμο της αναγκαιότητας», εκ φύσεως δεν ευδοκιμούν με τη σταθερότητα, με το μέτρο, με τους κανόνες ή περιορισμούς και για τον λόγο αυτό τα παρακάμπτουν, τα πολεμούν ή τα περιθωριοποιούν. Μισούν προπαντός την εγκράτεια. Ευδοκιμούν με την υπερβολή, ιδίως με την σπατάλη, την απληστία και βουλιμία, πράγμα που σημαίνει ότι σε τελευταία ανάλυση οι αρετές είναι για τέτοιους τρόπους παραγωγής δηλητήρια και οι ενάρετοι είναι υπονομευτές τους. Στη σημερινή δημόσια συζήτηση, λέξεις όπως εγκράτεια και αρετές γενικά, είναι πρακτικά απαγορευμένες. Η τροφή και το λίπασμα αυτού του τρόπου παραγωγής είναι η πλεονεξία και οι διαστροφές· οι χωρίς όρια, οι χωρίς φρένα, οι πέραν του καλού και του κακού, δηλαδή οι άφρονες και οι διεστραμμένοι, είναι οι καλύτεροι τροφοδότες και χορηγοί του.
Παράλληλα, είναι εντυπωσιακό πόσο διεισδυτικά είδε ο Χάμπερμας τους «πιο σκοτεινούς αστικούς στοχαστές». Οι πιο σκοτεινοί μύθοι και θρύλοι για το μέλλον, αυτοί που λάμπουν με μαύρο φώς² στη δική μας εποχή, π.χ. για υβριδικές ενώσεις ανθρώπου και μηχανής, για τη λεγόμενη τεχνητή νοημοσύνη (δηλαδή για εφαρμογές της πληροφορικής) η οποία θα αντικαταστήσει, δήθεν, όλες τις λειτουργίες του φυσικού ανθρώπινου νου, ή και για την τελειωτική υπέρβαση ή «τέλος του ανθρώπου» (π.χ. στο έργο του Μισέλ Φουκώ), προεικονίστηκαν στις προδρομικές φαντασιώσεις του Μαρκήσιου ντε Σαντ με τα ανθρώπινα σώματα - μηχανές και προαναγγέλθηκαν πριν από 140 χρόνια με τις Νιτσεϊκές φιλοσοφικές εικασίες περί υπερανθρώπου.
Ετικέτες
Θεωρία Συστημάτων,
Καρλ Σμιτ,
κοινωνική θεωρία,
Μάξ Βέμπερ,
Μάρξ,
Σχολή Φραγκφούρτης,
Φιλοσοφία,
Χέγκελ,
Habermas,
Kant
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
Δημοφιλείς αναρτήσεις 2013 - 2022
Το δημοκρατικό αίτημα των καιρών: Το δίκιο των νέων γενεών και των γενεών που έρχονται
Azra Nuhefendić
Μάης του '36, Τάσος Τούσης
Ετικέτες
1968
1989
Acemoglu/Robinson
Adorno
Albrecht von Lucke
André Gorz
Axel Honneth
Azra Nuhefendić
Balibar
Brexit
Carl Schmitt
Chomsky
Christopher Lasch
Claus Offe
Colin Crouch
Elmar Altvater
Ernst Bloch
Ernst-W. Böckenförde
Franklin Roosevelt
Habermas
Hannah Arendt
Heidegger
Jan-Werner Müller
Jeremy Corbyn
Laclau
Le Corbusier
Louis Althusser
Marc Mazower
Matvejević
Michel Foucault
Miroslav Krleža
Mudde
Otto Bauer
PRAXIS International
Ruskin
Sandel Michael
Strauss Leo
Streeck
T. S. Eliot
Timothy Snyder
Tolkien
Ulrich Beck
Wallerstein
Walter Benjamin
Wolfgang Münchau
Zygmunt Bauman
«Γενιά του '30»
«Μακεδονικό»
Έθνος και ΕΕ
Ήπειρος
Ανδρέας Παπανδρέου
Αριστοτέλης
Αρχιτεκτονική
Αυστρομαρξισμός
Βαλκανική
Βαρουφάκης
Βρετανία
Γαλλία
Γερμανία
Γκράμσι
Διακινδύνευση
Εκπαίδευση
Ελεφάντης
Ενέργεια
Επισφάλεια
ΗΠΑ
Θ. Αγγελόπουλος
Θεοδωράκης
Θεσσαλονίκη
Θεωρία Συστημάτων
Ιβάν Κράστεφ
Ιταλία
Κέϋνς
Κίνα
Καντ
Καρλ Σμιτ
Καταναλωτισμός
Κεντρική Ευρώπη
Κλιματική αλλαγή
Κοινοτισμός
Κορνήλιος Καστοριάδης
Κοσμάς Ψυχοπαίδης
Κράτος Πρόνοιας
Κώστας Καραμανλής
Λιάκος Α.
Λογοτεχνία
Μάνεσης
Μάξ Βέμπερ
Μάρξ
Μέλισσες
Μέσα «κοινωνικής» δικτύωσης
Μέσα Ενημέρωσης
Μαρωνίτης
Μεσόγειος
Μεταπολίτευση
Μιχ. Παπαγιαννάκης
Μουσική
Μπερλινγκουέρ
Νίκος Πουλαντζάς
Νίτσε
Νεοφιλελευθερισμός
Ο τόπος
Οικολογία
Ουκρανία
Π. Κονδύλης
Παγκοσμιοποίηση
Παιδεία
Πράσινοι
Ρήγας
Ρίτσος
Ρωσία
Σεφέρης
Σημίτης
Σολωμός
Σοσιαλδημοκρατία
Σχολή Φραγκφούρτης
Ταρκόφσκι
Τουρκία
Τραμπ
Τροβαδούροι
Τσίπρας
Τσακαλώτος
Φιλελευθερισμός
Φιλοσοφία
Χέγκελ
Χαλκιδική
Χριστιανισμός
αειφορία
αντιπροσωπευτική δημοκρατία
βιοποικιλότητα
ηγεμονία
ιστορία
κοινωνική ανισότητα
Song for the Unification (Zbigniew Preisner -
Elzbieta Towarnicka - Kr. Kieślowski) - youtube
Zygmunt Bauman: «Ρευστές ζωές, ρευστός κόσμος, ρευστή αγάπη»
Ψηλά στην Πίνδο, στο Περτούλι
