Η χαμένη τιμή της εργασίας και η αντιπάθεια της εκβιομηχάνισης

Η χαμένη τιμή της εργασίας

του Κώστα Καρακώτια

© Έθνος, Η χαμένη τιμή της εργασίας, 31.3.2015

Πριν από μερικές εβδομάδες οι οικονομικές σελίδες των εφημερίδων πρόβαλαν με έντονη νοσταλγική διάθεση την επανεκκίνηση της παραγωγής ηλεκτρικών συσκευών μιας παλαιάς φημισμένης ελληνικής μάρκας. Σε κάποια γωνιά όμως των ρεπορτάζ αναφέρονταν ότι η παραγωγή των συσκευών της γνωστής μάρκας θα γίνεται στην Πολωνία. Η Ελλάδα μόνον θα εισάγει και θα καταναλώνει. Το ίδιο γίνεται βέβαια και με τις διεθνείς μάρκες του ίδιου κλάδου. Μια περιδιάβαση στα σχετικά εγχώρια καταστήματα αρκεί για να διαπιστωθεί ότι οι πιο πολλές συσκευές παράγονται οπουδήποτε αλλού εκτός από την Ελλάδα.
Το φαινόμενο αυτό όμως δεν αφορά μόνο τα προϊόντα κάποιας τεχνολογίας αλλά το σύνολο σχεδόν των αγαθών, ακόμα και εκείνων που ήταν κάποτε παραδοσιακά ελληνικά. Στα ράφια των σούπερ-μάρκετ υπάρχουν κάστανα από τη Γαλλία και λεμόνια από το Ισραήλ. Δημοσιεύθηκε δε ότι ακόμα και το ελληνικό σουβλάκι δεν είναι ελληνικό αλλά ποσοτικά κατά τα δύο τρίτα περίπου εισαγόμενο, όπως και ένα υψηλότατο ποσοστό των υπόλοιπων κρεάτων που καταναλώνονται στη χώρα.
Οι δημοσιεύσεις αυτές και οι εμπειρικές παρατηρήσεις υποδεικνύουν την αιτία της μεγάλης εγχώριας κρίσης και ταυτόχρονα την αδυναμία εξόδου της οικονομίας και της κοινωνίας από αυτήν. Απουσιάζει εκκωφαντικά η παραγωγή εμπορευμάτων τόσο ως αξιών χρήσης όσο και ως αξιών ανταλλαγής. Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά και πολιτισμικό.

Η ελληνική κοινωνία είναι μια κοινωνία που απώλεσε την κουλτούρα της εργασίας. Η τεχνογνωσία και η χαρά της δημιουργίας, οι τεχνικές δεξιότητες, η εργασιακή ιεραρχία και ο αντίστοιχος σεβασμός - τι απέγινε άραγε η έννοια του μάστορα;-, ο κόπος αλλά και η λεβεντιά της χειρωνακτικής εργασίας, οι εργατικές κοινότητες και η κοινωνική και πολιτική τους αλληλεγγύη, τα τραγούδια της δουλειάς και ο πολιτισμός των εργατών, ως έκφραση αλλά και ως λιτός βίος, όλα αυτά, ισχνά ούτως ή άλλως στην εγχώρια κοινωνία, από τη δεκαετία του '70 και τη μεταπολίτευση, άρχισαν σταδιακά να χάνονται και να περιθωριοποιούνται. 

Η περιβόητη ελληνική ταξική κινητικότητα, η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης και το άνοιγμα του κράτους ώθησαν τεράστιες μάζες από τις λαϊκές παραγωγικές τάξεις στη δημοσιοϋπαλληλία, στο μικρεμπόριο, στις ποικίλες υπηρεσίες και εν τέλει στόν μικροαστικό χυλό. Η κοινωνική αυτή μεταλλαγή, με όσα άλλα συνεπάγεται, οδήγησε στην ιδεολογική απαξίωση της παραγωγικής εργασίας και ιδιαίτερα της χειρωνακτικής. Τώρα βέβαια η κοινωνία πληρώνει τα επίχειρα. Η μόνη και εξαιρετικά κοπιώδης διέξοδος από την υπάρχουσα πολλαπλή μιζέρια είναι η κυριολεκτική, αλλά και η ιδεολογική και αξιακή, επανεγκατάσταση της παραγωγικής εργασίας στο απαραίτητο νέο εγχώριο κοινωνικό παράδειγμα.

 

Η αντιπάθεια της εκβιομηχάνισης

   
του Κώστα Καρακώτια

  
© Έθνος, Η αντιπάθεια της εκβιομηχάνισης , 2.4.2015
  

Τα παλιά χρόνια, όταν ακόμα τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα, η Αριστερά έθετε διαρκώς το αίτημα της ανάπτυξης και της εκβιομηχάνισης της χώρας. Μάλιστα το αίτημα αυτό δεν έμεινε σε ένα απλοϊκό συνθηματολογικό επίπεδο, αλλά μορφοποιούνταν σε συγκροτημένες επιστημονικές μελέτες και προτάσεις. 

Για παράδειγμα, σε μια άλλη τραγική συγκυρία, όταν η Ελλάδα έβγαινε οικονομικά καθημαγμένη από τη γερμανική κατοχή, μια ομάδα διανοουμένων τού τότε ΚΚΕ και γενικότερα του εαμικού κινήματος, δημιούργησαν το 1945 την «Επιστήμη - Ανοικοδόμηση Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Νεοελληνικών Προβλημάτων», για να διερευνήσουν και να τεκμηριώσουν επιστημονικά τις δυνατότητες της αυτόνομης βιομηχανικής ανάπτυξης της Ελλάδας. 

Ο όμιλος των διανοουμένων αυτών, η ΕΠΑΝ, όπως καταγράφηκε (εκ του Επιστήμη - Ανοικοδόμηση), εξέδιδε από την ίδια χρονιά το περιοδικό «ΑΝΤΑΙΟΣ», όπου δημοσιεύονταν οι ανάλογες μελέτες και αναλύσεις. Αρχικά διευθυντής του περιοδικού ήταν ο καθηγητής Χαράλαμπος Θεοδωρίδης και από το πέμπτο τεύχος του και μετά ο οικονομολόγος Δημήτρης Μπάτσης, ο οποίος εκτελέστηκε το 1952 από το εμφυλιοπολεμικό κράτος μαζί με τον Μπελογιάννη.

Ο «ΑΝΤΑΙΟΣ» μέσα στο κλίμα της παρακρατικής αλλά και της κρατικής τρομοκρατίας άντεξε μέχρι το 1951 με κεντρική πάντα θεωρητική κατεύθυνση την ανοικοδόμηση της Ελλάδας και τη μετατροπή της σε βιομηχανική χώρα. Ανάλογο ήταν και το θέμα του κλασικού βιβλίου του Δημήτρη Μπάτση «Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα» (1947). Βέβαια τόσο το περιοδικό όσο και ο Μπάτσης θεωρούσαν ότι, λόγω της φύσης της εγχώριας αστικής τάξης και της γενικότερης εξάρτησης της χώρας, η βιομηχανική ανάπτυξη μπορούσε να γίνει μόνο με ένα σοσιαλιστικό καθεστώς. Παρ' όλα αυτά όμως έθεταν το ζήτημα της ύπαρξης και της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Αντίθετα τα τελευταία χρόνια, η τωρινή Αριστερά, κυρίως αυτή των κινημάτων, όπως αυτοαποκαλείται αυτάρεσκα, παρά την απίστευτη ανεργία και τη σαρωτική εγχώρια αποβιομηχάνιση, αντιμάχεται με εντυπωσιακή σφοδρότητα με διάφορες οικολογικές προφάσεις οποιαδήποτε βιομηχανική επένδυση ετοιμάζεται να ξεκινήσει.

Αυτό συμβαίνει βέβαια λόγω της σύνθεσης της εν λόγω Αριστεράς και της ιδεολογικής της συγκρότησης. Το ειδικό βάρος της παραδοσιακής εργατικής τάξης έχει μειωθεί στους κόλπους της, όπου πλέον κυριαρχούν τα μικροαστικά δημοσιοϋπαλληλικά στρώματα. Αντί δε να προτείνει ένα νέο κοινωνικό παράδειγμα, έχει υποταχθεί πλήρως στη σύγχρονη νεοελληνική ιδεολογία και κουλτούρα της άρνησης της παραγωγικής διαδικασίας σε όλους τους τομείς του βίου.

Ο Κώστας Καρακώτιας είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα "Έθνος", νομικός και κριτικός βιβλίου. 
      

Η πιο πρόσφατη αρθρογραφία του Κώστα Καρακώτια στην εφημερίδα "Έθνος"

  
Βιβλία και κριτικογραφία του Κώστα Καρακώτια     

   

Αρθρογραφία του Κ. Καρακώτια στον ιστότοπο Μετά την Κρίση: 

   

Καλώς ήλθατε στην αντιμνημονιακή αρένα

Η χώρα ως θύμα 

Κριτικές - Παρουσιάσεις :

Δημήτρης Καλτσώνης: «Η ανάπτυξη δεν μπορεί να περιοριστεί σε τουρισμό-οδοποιία», "Ελευθεροτυπία", 16.4.2013
  

Σταύρος Διοσκουρίδης: Ρουμπινί, όπως λέμε Ντοστογιέφσκι,  Lifo 249, 19.5.2011

  

Κώστας Στοφόρος: Από τις Μαρτυρίες μιας διαδρομής στην Βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα, "Δρόμος της Αριστεράς", 16.4.2011

 

Πόλυ Κρημνιώτη: Μια μελέτη του 1947 επίκαιρη το 2011, "Αυγή", 15.3.2011

 

Γιάννης Ασδραχάς: Βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα, Εξπρές, 6.3.2011

 Δημ. Μπάτσης: Η βαρειά βιομηχανiα στην Ελλάδα (pdf)  ←