Βίνφρηντ Κρέτσμαν: Νέα και δύσκολη κατάσταση, νέες ευθύνες, μεγάλα καθήκοντα

© Die Zeit - Winfried Kretschmann fordert die Grünen zur Selbstkritik auf: Wir sollten das Moralisieren  lassen, τ. 42/2016, 6.10.2016

    
Ολόκληρο το πρωτότυπο κείμενο: Baden-Württemberg.de -Winfried Kretschmann: Große Aufgaben, grüne Verantwortung, 6.10.2016 

  

Με άρθρο στην εφημερίδα «Die Zeit», ο Πράσινος πρωθυπουργός της Βάδης-Βυρτεμβέργης Winfried Kretschmann προειδοποιεί για τον κίνδυνο της κοινωνικής και πολιτικής οπισθοδρόμησης. Αναπτύσσεται ένα νέο αυταρχικό «πνεύμα της εποχής» που «αμφισβητεί τα επιτεύγματα της σύγχρονης, ανοικτής και ανεκτικής κοινωνίας και θέλει να γυρίσει πίσω το χρόνο», λέει ο Κρέτσμαν.

Ο πρωθυπουργός της Βάδης-Βυρτεμβέργης αναφέρεται την κατάσταση στη Γερμανία τώρα. Με αυτήν ως αφετηρία, θέτει το ζήτημα της γενικής πολιτικής κατεύθυνσης του κόμματός του Bündnis90/Die Grünen και προβληματίζεται για το πώς αναπτύσσεται η συζήτηση στην κοινωνία της χώρας του και ο εκεί πολιτικός αγώνας. Θέτει το ζήτημα της ευθύνης των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων, ιδιαίτερα των «προοδευτικών» και των αριστερών, απέναντι στους πολλούς ηττημένους των δεκαετιών της παγκοσμιοποίησης, της τεχνολογικής έκρηξης αλλά και της φιλελευθεροποίησης των τρόπων ζωής, εγκαταλειμμένους τώρα ως εύκολη λεία στο έλεος του ακροδεξιού λαïκισμού. Ως ανεξίτηλο φόντο της εικόνας βλέπει πάντα το μέγιστο ζήτημα, της επιβίωσης του πλανήτη.

Ωστόσο, είναι πια φανερό ότι πολλές βασικές ψηφίδες που σχηματίζουν τη «μεγάλη εικόνα» των προβλημάτων που τίθενται, είναι παρούσες και στην Ελλάδα· τις βρίσκουμε στο σύνολο του ευρωπαϊκού χώρου αλλά και πέρα από αυτόν: Οι δυσμενείς επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου στην κοινωνική συνοχή, η ανασφάλεια μεγάλων μερίδων της κοινωνίας και η αίσθηση εγκατάλειψης, η κρίση εμπιστοσύνης στη λειτουργία της δημοκρατίας, τρόποι ζωής που οδηγούν σε ακραία εξατομίκευση και, εκ των πραγμάτων, σε ελλείμματα στοιχειώδους κοινωνικής αλληλεγγύης, μεγάλες εισροές προσφύγων και μεταναστών και συνακόλουθα προβλήματα συνύπαρξης πολύ διαφορετικών. Έτσι, βλέποντας από ευρεία οπτική γωνία, βάζοντας στην εικόνα και το αύριο που έρχεται, ευνόητο είναι ότι ο Κρέτσμαν μιλά και για μάς, επίσης.

Αυτή η πολιτική συζήτηση τώρα μόλις αρχίζει. Για ορισμένους φιλελεύθερους, αριστερούς και άλλους, δεν θα είναι οικεία. Και ασφαλώς θα είναι πολύ συγκρουσιακή και σκληρή. Είναι όμως επίκαιρη και χρήσιμη, μήπως και σταθεί πάλι η όλο και πιο απαξιούμενη πολιτική, στο ύψος της σημερινής εποχής και των κινδύνων της.

Γ. Ρ.

 

Η συνοχή της κοινωνίας μας αρχίζει να καταρρέει. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται ανασφάλεια. Κάποιοι αισθάνονται εγκαταλειμμένοι ή βλέπουν τους εαυτούς τους ως θύματα των κοινωνικών αλλαγών. Άλλοι αισθάνονται αμφιβολία για τη δημοκρατικότητα της Πολιτείας μας ή πιστεύουν ότι κανείς δεν παίρνει στα σοβαρά τους φόβους τους.
Γιατί αυτό το αναπτυσσόμενο σχίσμα; Αναμφίβολα, η άφιξη πολλών προσφύγων την περασμένη χρονιά λειτούργησε ως καταλύτης και έφερε στο φως διχαστικές τάσεις που ζυμώνονταν κάτω από την ορατή επιφάνεια του κοινωνικού γίγνεσθαι. Επιπρόσθετα, ήρθε η απειλή από τους τρομοκράτες, που θέλουν να προκαλέσουν μια σύγκρουση μεταξύ μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων και με τον τρόπο αυτό συνεργούν σε μια ανοίκεια συμμαχία μαζί με δυνάμεις της άκρας Δεξιάς.  

Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος, λεπτομέρεια από το Χειμωνιάτικο Τοπίο με Μαύρο Πουλί, 1565

[«Κατακόρυφη» κοινωνική συνοχή και προβλήματα της «οριζόντιας» κοινωνικής ένταξης ανθρώπων προερχόμενων από διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια] 
Σημαντικό ρόλο παίζουν και φαινόμενα κοινωνικής αποδιάρθρωσης που αναπτύσσονται στο έδαφος της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου. Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική Λύση για τη Γερμανία (AfD) χρησιμοποιεί αυτά τα φαινόμενα για λογαριασμό του, προκειμένου να επωφεληθεί από την κρίση, και εμφανίζεται ως φερέφωνο της δυσαρεστημένων και ανασφαλών, των αγανακτισμένων και γεμάτων οργή και μίσος. Και κάτι περισσότερο: φέρνει αυτούς τους ανθρώπους σε θέση σύγκρουσης με τους πρόσφυγες. Καταφέρνει να έχει επιτυχία ακριβώς επειδή συνδέει τα προβλήματα της «κατακόρυφης» κοινωνικής συνοχής με τις προκλήσεις της «οριζόντιας» ένταξης ανθρώπων προερχόμενων από διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια.

Ακόμη και αυτό που ο αρχισυντάκτης της Zeit Τζιοβάνι ντι Λορέντσο (Giovanni di Lorenzo) αποκάλεσε στο φύλλο της 22ας Σεπτεμβρίου «πολιτισμική ηγεμονία» των Πρασίνων, παίζει όντως σημαντικό ρόλο. Σε τελευταία ανάλυση, πίσω από αυτή τη φράση δεν κρύβεται τίποτε άλλο παρά ο όλος κοινωνικός και πολιτικός εκσυγχρονισμός των τελευταίων δεκαετιών στη χώρα: Η ισότητα ανδρών και γυναικών έχει προχωρήσει, η ομοφυλοφιλία και τα εναλλακτικά οικογενειακά μοντέλα είναι ευρέως αποδεκτά, άνθρωποι με διαφορετικό χρώμα του δέρματος είναι και αυτοί μέρος της εικόνας που βλέπουμε στους δρόμους. Η εγκατάλειψη της πυρηνικής ενεργειακής τεχνολογίας και η αλλαγή του συστήματος παραγωγής ενέργειας έχουν αποφασιστεί, και πολλές από τις εταιρείες μας έχουν αναγνωρίσει ότι οι αειφόρες τεχνολογίες είναι οι αναπτυσσόμενες αγορές του μέλλοντος. Μπορεί λοιπόν εύλογα να υποστηριχτεί ότι οι Πράσινες ιδέες βρίσκονται πια στο κέντρο του κοινωνικού κορμού και έχουν πείσει την πλειοψηφία των πολιτών, ανδρών και γυναικών.
Ωστόσο υπάρχουν και εκείνοι που δεν θέλουν αυτόν τον εκσυγχρονισμό γιατί αισθάνονται ότι αμφισβητεί και θέτει υπό αίρεση αυτούς τους ίδιους· και πιστεύουν ότι στον σύγχρονο κόσμο, παραδίδονται αβοήθητοι στις κάθε είδους εξελίξεις του. Σε πολλούς, η αίσθηση της υπερφόρτωσης από τις αλλαγές αναπτύσσεται και παίρνει τη μορφή μιας αίσθησης απώλειας του ελέγχου. Νοσταλγούν και λαχταρούν την παλαιά τάξη πραγμάτων, την διαφάνεια και σαφήνεια του χτες. Αναπτύσσεται ένα νέο αυταρχικό Zeitgeist, που αμφισβητεί τα επιτεύγματα της σύγχρονης, ανοικτής και ανεκτικής κοινωνίας και θέλει να γυρίσει τον χρόνο πίσω.
Σχηματοποιώντας, μπορούμε να πούμε ότι η συζήτηση και αντιπαράθεση για το αν η χώρα μας θα συνεχίσει την πορεία του εκσυγχρονισμού ή θα οπισθοδρομήσει κοινωνικά και πολιτικά, λαμβάνει χώρα μεταξύ δύο πόλων, των Πράσινων και των δεξιών λαϊκιστών. Οι εκλογές για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Αυστρία, στις οποίες αναμετρώνται ένας Πράσινος υποψήφιος και ένας ακροδεξιός, μας στέλνουν το ίδιο μήνυμα και από τη γειτονική χώρα.
Πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτή την πρόκληση; Πρώτα απ' όλα, ένα είναι σαφές: Η πλειονότητα των ανθρώπων - όπως περιέγραψε σωστά η Χάννα Άρεντ - είναι η βάση της δημοκρατικής πολιτικής. Αν η AfD αναβιώνει σήμερα την έννοια του «εθνικολαϊκού» [«Völkischen» - μια γερμανική λέξη που πήρε ανεξίτηλη σωβινιστική έως ρατσιστική χροιά στον Μεσοπόλεμο] και συνακόλουθα το «ιδανικό» της πολιτισμικής ομοιογένειας, αυτό το κατανοούμε ως μετωπική επίθεση στην πολιτική μας και στην αντίληψη για τον άνθρωπο που πρεσβεύει το ομοσπονδιακό Σύνταγμα. Επομένως, τις κεκτημένες ελευθερίες θα τις υπερασπιστούμε χωρίς συμβιβασμούς. Είτε πρόκειται για τις νέες ελευθερίες στον ατομικό τρόπο ζωής του καθενός και της καθεμιάς, είτε πρόκειται για την ισότητα, είτε πρόκειται για την αποδοχή της διαφορετικότητας.
Παρ' όλα αυτά, θα πρέπει να αναρωτηθούμε με τρόπο αυτοκριτικό: Μήπως τυχόν έχουμε κάνει και κάποια λάθη; Τι απαντάμε στην κατηγορία ότι το έχουμε παρακάνει με την πίστη στην ικανότητα του ανθρώπου να αλλάζει μέσω της παιδείας και της εκπαίδευσης;

Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος, Ο πύργος της Βαβέλ, 1563

[Να μην απαξιώνουμε τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής. Να μη σπρώχνουμε τους ανθρώπους σε ακραία εξατομίκευση]

Το ζήτημα που τίθεται εδώ είναι ο πυρήνας της ηθικότητας. Ακολουθώντας την φιλοσοφική παράδοση που έχει τον Καντ ως αφετηρία, οφείλουμε να έχουμε ως σταθερό σημείο αναφοράς την ιδέα ότι η συλλογική μας συμπεριφορά πρέπει να είναι γενικεύσιμη μέσα στο πλαίσιο της κοινωνίας μας· και θα προσθέταμε εμείς οι Πράσινοι, και στις μελλοντικές γενιές. Όμως ταυτόχρονα, όπως λέει ο Καντ, ο άνθρωπος «είναι φτιαγμένος από στραβό ξύλο». Δεν είμαστε άγιοι και ούτε θα γίνουμε αν κάποιος θελήσει να μας κάνει αγίους. Επομένως, ας αφήσουμε κατά μέρος την ηθικολογία. Αντί να δίνουμε προδιαγραφές για την καλή ζωή και για το πώς πρέπει ο καθένας να πορεύεται στη ζωή του, πρέπει να επικεντρωθούμε στον αγώνα για μια καλή τάξη πραγμάτων. Για μια τάξη πραγμάτων που θα δίνει τα σωστά κίνητρα για την αντιμετώπιση των βασικών ζητημάτων, προκειμένου να έρχεται στο φως ό,τι καλύτερο που υπάρχει μέσα μας, στην καθεμιά και στον καθένα.
Πρέπει επίσης να καταστεί σαφές ότι οι νέες ελευθερίες στον τρόπο ζωής είναι διαθέσιμες για επιλογή ή όχι από τα άτομα και όχι προδιαγραφές. Εδώ υπάρχει μια συνηθισμένη παρερμηνεία. Το θέμα είναι, να μπορεί ο καθένας να ζει με τον δικό του τρόπο, όχι να υποτιμούμε και απαξιώνουμε τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής ή να σπρώχνουμε τους ανθρώπους σε ακραία εξατομίκευση. Ο ατομικισμός δεν πρέπει να γίνεται εγωισμός, γιατί τότε η κοινωνική συνοχή είναι ανέφικτη. Έτσι, λόγου χάρη, ο κλασικός έγγαμος βίος είναι και παραμένει ο τρόπος ζωής που προτιμούν οι περισσότεροι άνθρωποι - και αυτό είναι ένα καλό πράγμα*.

Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος, Κυνηγοί στο Χιόνι, 1565

[Πολιτική ορθότητα και εκτράχυνση της πολιτικής γλώσσας] 

Όσον αφορά την πολιτική ορθότητα, στην οποία αναφέρθηκε ο ντι Λορέντσο, γνώμη μου είναι ότι πρέπει να βρούμε ένα νέο κέντρο ισορροπίας. Σε τελευταία ανάλυση, χρειαζόμαστε μια γλώσσα με την οποία θα μπορούμε να επικοινωνούμε πολιτικά. Από τη μία πλευρά βιώνουμε σήμερα μια τάση για υπερβολική πολιτική ορθότητα, από την άλλη πλευρά υπάρχει το άκρως αντίθετο: ο λεκτικός ριζοσπαστισμός και η εκτράχυνση της γλώσσας. Πρέπει να βρούμε έναν νέο τόνο του πολιτικού λόγου, ώστε ο στίβος του πολιτικού αγώνα να εδράζεται στη σαφήνεια και στον σεβασμό. Σε ένα τέτοιο έδαφος, ο πολιτικός μας πολιτισμός μπορεί να ευημερήσει. 
Αν προσεγγίσουμε τα πράγματα με μια τέτοια στάση, άν αναλύουμε την πολιτική μας χωρίς να παριστάνουμε τους πάνσοφους παντογνώστες, άν είμαστε κατανοητοί στη γλώσσα, σαφείς στο περιεχόμενο και με σταθερές αξίες ως πυξίδα μας, τότε θα αισθάνομαι βέβαιος και ασφαλής. Τότε, τα επόμενα χρόνια και οι επόμενες δεκαετίες, μπορεί ακόμη και να γίνουν μια πραγματική «πράσινη εποχή». Γιατί τότε, θα έχουμε επιτέλους στo ενεργητικό μας, όπως ορθά παρατηρεί ο ντι Λορέντσο, τον αγώνα μας για ένα αυθεντικά πανανθρώπινο θέμα: Για την επιβίωση του πλανήτη.

[Οι μεσότιτλοι είναι του ιστότοπου Μετά την Κρίση]
* «Και αυτό είναι ένα καλό πράγμα». Η φράση αυτή, πολύ γνωστή στη Γερμανία, ειπώθηκε από έναν Σοσιαλδημοκράτη πολιτικό, τον Κλάους Βοβεράιτ (Klaus Wowereit), πολύ δημοφιλή τότε, όταν το 2001 εξελέγη δήμαρχος-κυβερνήτης της πόλης - ομόσπονδης χώρας του Βερολίνου («Είμαι ομοφυλόφιλος - Και αυτό είναι ένα καλό πράγμα»). Με την ευκαιρία της εκλογής του το εξέφρασε δημόσια για πρώτη φορά. Από τότε - μέσω και της δικής του συμβολής - έγινε αποδεκτό ή και αυτονόητο ότι ομοφυλόφιλα άτομα μπορούν να εκλέγονται σε κορυφαία πολιτικά αξιώματα. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, ένας εξαιρετικά δημοφιλής Πράσινος πολιτικός χρησιμοποιεί σκόπιμα και με κάπως ειρωνικό τόνο την ίδια ακριβώς φράση, για να τονίσει ότι ο έγγαμος βίος - ο οποίος στον νομικό πολιτισμό της Γερμανίας, όπως και αλλού, νοείται μόνον ως δεσμός μεταξύ γυναίκας και άνδρα - είναι και παραμένει το βασικό μοντέλο κοινωνικής συμβίωσης. Αυτός ο τρόπος διεξαγωγής της πολιτικής και πολιτισμικής αντιπαράθεσης και ο τόνος της γλώσσας, κοφτερός και ειρωνικός, ωστόσο ήπιος, είναι όντως ένα παράδειγμα ειλικρίνειας και καθαρότητας στην επικοινωνία και ταυτόχρονη άρνηση των δύο επικοινωνιακών ακροτήτων: της ακατάσχετης πολιτικής ορθότητας και του λεκτικού ριζοσπαστισμού ή χυδαιότητας.

Ο Winfried Kretschmann, πρωθυπουργός της Βάδης-Βυρτεμβέργης, είναι ο πρώτος Πράσινος πρωθυπουργός ομόσπονδου «κρατιδίου» της Ομοσπονδιακής Γερμανίας (από το 2011). Σπούδασε Βιολογία και Χημεία και διετέλεσε από καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση σε διάφορα σχολεία της Βάδης Βυρτεμβέργης. Ιδρυτικό μέλος των Πράσινων της Βάδης Βυρτεμβέργης το 1979, στη συνέχεια βουλευτής και επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας στην τοπική Βουλή


  

Χέριμπερτ Πραντλ: Μαθήματα από τις εκλογές στη Γερμανία: Ο ακροδεξιός εθνικολαϊκισμός αντιμετωπίζεται μόνον με ήρεμη αποφασιστικότητα και με πολιτικές κοινωνικής συνοχής
 

Ούλρικε Γκερό: Το πολιτικό Κέντρο χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του - Άνοδος του δεξιού λαϊκισμού στην ΕΕ  
  
Βίνφρηντ Κρέτσμαν, ο Πράσινος πρωθυπουργός: Κοινωνική συνοχή, απομόνωση ακροδεξιών, καινοτομία, ψηφιακή επανάσταση στη βιομηχανία
  

Γιαν Βέρνερ Μύλλερ: H νέα Δεξιά στη Γερμανία και οι διανοούμενοί της