Τέλος μιας εποχής για τη Γερμανία (και την Μέρκελ*). Ώρα της βαθιάς κρίσης και της περισυλλογής για τη Σοσιαλδημοκρατία - Με δύο άρθρα του Β. Μυνχάου

«Το αποτέλεσμα της πολιτικής ανισότητας είναι απώλεια ισχύος των κοινοβουλίων, των πολιτών και των συνδικάτων, ενώ τα εκτελεστικά όργανα και οι ελίτ, πολιτικές και οικονομικές, κερδίζουν ισχύ. Όσο πιο δραματικές είναι οι αλλαγές, τόσο πιο γρήγορα μένουν χωρίς εναλλακτικές λύσεις όλοι (και όσοι έχουν μεγάλη, και όσοι έχουν μικρή δύναμη). Το πεδίο των εναλλακτικών λύσεων συρρικνώνται στο έπακρο, και εκείνος ή εκείνη που έχει τη μεγαλύτερη ηγετική ευθύνη θα έχει χάσει όλη του/της την ισχύ, ακριβώς όταν θα βρίσκεται στο απόγειο της δύναμης. Αυτός είναι ο τελικός προορισμός της Άνγκελα Μέρκελ». 

Αυτά έγραφε, ήδη το 2015, ο Γερμανός κοινωνιολόγος Hauke Brunkhorst μιλώντας για την πολιτική στη Γερμανία και στην Ευρώπη (βλ. → εδώ ← ελληνική μετάφραση). Και δεν ήταν ο μόνος. Πέρισυ μας το ξαναθύμισε ένας από τους πιο διορατικούς και νηφάλιους αναλυτές της ευρωπαϊκής οικονομίας και πολιτικής, ο Wolfgang Münchau, με άρθρο στους Financial Times υπό τον τίτλο «Προετοιμαστείτε για μια μετατόπιση ισχύος μετά τις γενικές εκλογές στη Γερμανία». Αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα. Η Γερμανία ακολουθεί τον δρόμο του κατακερματισμού στο κομματικό φάσμα, όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Αυστρία, η Ιταλία, η Ελλάδα και άλλοι: Τα μεγάλα παραδοσιακά κόμματα, CDU/CSU και SPD, μόλις και μετά βίας συγκέντρωσαν αθροιστικά το 50 %. Μετά την κατηγορη-ματική αυτοτοποθέτηση των Σοσιαλδημοκρατών στην αντιπολίτευση, ο μοναδικός δρόμος που άφησε το εκλογικό αποτέλεσμα για σχηματισμό κυβέρνησης είναι το κακοτράχαλο μονοπάτι προς την Μαυρο-Πρασινο-Κίτρινη «Τζαμάικα» που πιθανώς θα αποδειχθεί και αυτό αδιάβατο. Έτσι στη συρρικνωμένη πλευρά της Πύρρειας νικήτριας Μέρκελ, μια σκέψη κυριαρχεί: «Άλλη μια τέτοια νίκη και θα χαθούμε εντελώς». Μικρό αυτό το ίδιο το κακό· όμως η ενίσχυση των ακροδεξιών (AfD) και των ακραίων νεοφιλελεύθερων με ευρωσκεπτικιστική λογική (FDP), με μεγάλες μετατοπίσεις, διασπορά και κατακερματισμό του εκλογικού σώματος αυξάνει πολύ τους κινδύνους για την Ευρώπη. Και οι πολλοί δεν το περίμεναν. Εδώ και καιρό «οι κίνδυνοι σταθερά υποεκτιμώνται»· αυτό μας το θύμισε ξανά ο Wolfgang Münchau στο περισυνό άρθρο, όμως θεωρούσε ανοιχτό το ενδεχόμενο ενός ακόμη κυβερνητικού μεγάλου συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών - Σοσιαλδημοκρατών για μια συνέχεια στο ίδιο στραβό-κουτσό, αλλά κάπως βατό, ευρωπαϊκό μονοπάτι. Αλλά αυτό το ακύρωσαν οριστικά οι βίαιες ανατροπές στο εκλογικό αποτέλεσμα.
Και τι θα κάνουν τώρα οι Σοσιαλδημοκράτες; Μετά την βραχυχρόνια εκτόξευση στα σύννεφα με τον νέο τους ηγέτη Μάρτιν Σουλτς, έπεσαν στο βαθύ εκλογικό πηγάδι με το χειρότερο ποσοστό της μεταπολεμικής τους ιστορίας. Σε τέτοιο πολιτικό τρενάκι του τρόμου σπάει και ο πιο ανθεκτικός χαρακτήρας. Πρώτα-πρώτα, ένα είναι σαφές: Το τί θα κάνουν δεν αφορά μόνον αυτούς. Και δεν θα έχει επιπτώσεις μόνον στο δικό τους κόμμα και στη Γερμανία. Πριν από μισό χρόνο, σ' αυτόν εδώ τον ιστοχώρο γραφόταν το εξής: «[...] Το μέλλον και η μοίρα της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας θα κριθεί εκεί όπου γεννήθηκε τον 19ο αιώνα, εκεί όπου ενηλικιώθηκε και έχει τις πιό βαθειές ρίζες της». Δηλαδή κατά πρώτο λόγο στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας και κατά δεύτερο στο Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας. Το πιο σημαντικό: Η μοίρα της Σοσιαλδημοκρατίας δεν αφορά μόνον τους ίδιους τους Σοσιαλδημοκράτες, αλλά την Αριστερά ως όλον (μόνον αριστεροί χωρίς συνείδηση της ιστορίας της το παραβλέπουν αυτό). Και σε μεγάλο βαθμό, συνδέεται επίσης με την τύχη του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας, με το μέλλον των ευρωπαϊκών κοινωνιών και με τη συνοχή της κοινής συντροφιάς των χωρών της ηπείρου μας σε έναν κόσμο απότομων μεταβολών, ραγδαίων οικονομικών ή γεωπολιτικών μετατοπίσεων και σκοτεινών κινδύνων.

Στο νεότερο άρθρο που δημοσιεύουμε πρώτο, γραμμένο μια βδομάδα πριν τις εκλογές στη Γερμανία και αναμένοντας το βέβαιο αποτέλεσμα, ο Μύνχάου περιέγραψε τον μόνο δρόμο που απέμεινε στους Σοσιαλδημοκράτες - και όχι μόνον της Γερμανίας, οι οποίοι φαίνεται πως ήδη στρέφονται προς αυτόν: Βαθειά περισυλλογή, μακριά από κυβερνήσεις, κατανόηση της πραγματικής πραγματικότητας, νέες ιδέες. Δρόμος πιο κακοτράχαλος ακόμη και από τον «βραχώδη δρόμο για την Τζαμάικα». Όμως, άν και αυτός αποδειχτεί αδιάβατος, τούτο το αδιέξοδο θα είναι ασύγκριτα πιο καταστρεπτικό από ένα κυβερνητικό αδιέξοδο στη Γερμανία. 

Γ. Ρ.

1. SPD: Ο καιρός της περισυλλογής και της ανασυγκρότησης

© ft - Wolfgang Münchau: Time for Germany’s Social Democrats to regroup and reflect, 17.9.2017

  

Η επαπειλούμενη εκλογική καταστροφή για το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας μου θυμίζει κάπως τον περιβόητο ορισμό της τρέλας: Είναι το να επαναλαμβάνεις διαρκώς το ίδιο πράγμα και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα. Το SPD έχασε τις προηγούμενες τρεις εκλογές με το να αυτοτοποθετηθεί στο ήδη κατειλημμένο πολιτικό κέντρο της Γερμανίας. Με τον Μάρτιν Σουλτς (Martin Schulz) ως νέο ηγέτη του, είναι βέβαιο ότι θα χάσει και πάλι. 

Όταν ο κ. Σουλτς εμφανίστηκε στην τηλεόραση για την προεκλογική συζήτηση με την Άνγκελα Μέρκελ, άφηνε μια εντύπωση σαν να μιλούσε με την προϊσταμένη του. Επιδείκνυε σεβασμό, προθυμία να αναζητήσει τομείς συμφωνίας. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις προέβλεπαν για το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα ένα 20 έως 23 % των ψήφων. Είναι αλήθεια ότι οι δημοσκοπήσεις για τις γερμανικές εκλογές έχουν πέσει έξω παλιότερα. Μπορεί να υπάρξουν μεταττοπίσεις της τελευταίας στιγμής. Η συμμετοχή στην ψηφοφορία μπορεί να μην είναι ομοιόμορφη σε όλη την Ομοσπονδία. Αλλά είναι ασφαλές να πούμε ότι από τώρα, ότι την επόμενη Κυριακή, ο κ. Σουλτς δεν θα πετύχει καθόλου καλό σκορ. 
Τι πηγαίνει στραβά; Το SPD ήταν διαρκώς στο παρελθόν ένα από τα μεγάλα θηρία της πολιτικής στη Γερμανία. Φταίει ο υποψήφιος; Δεν είμαι βέβαιος. Ο κ. Σουλτς είναι ο καλύτερος ρήτορας του κόμματος μετά την εποχή του Γκέρχαρντ Σρέντερ (Gerhard Schröder). Έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του στις Βρυξέλλες, μπορεί να έχει υποτιμήσει πόσο δύσκολο είναι να βγάλει από την τρύπα το φίδι στην εθνική πολιτική αρένα της Γερμανίας. Αλλά η παρακμή του SPD δεν είναι το σφάλμα ενός ατόμου μόνον. Και δεν ξεκίνησε φέτος. 

Ο βαθύτερος λόγος σχετίζεται με τη συλλογική αποτυχία του κόμματος να αντλήσει τα σωστά συμπεράσματα από τα δύο σημαντικότερα οικονομικά συμβαίνοντα της εποχής μας: Την παγκοσμιοποίηση και την δημοσιονομική κρίση της ευρωζώνης.Οι Σοσιαλδημοκράτες μιλούν πολύ για κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά δεν έχουν μετατοπιστεί από τις νεοφιλελεύθερες θέσεις τους στην οικονομική πολιτική που υιοθέτησαν στην ξέφρενη δεκαετία του 1990 [«Roaring 1990's» κατά το αυθεντικό «Roaring 1920's»] και στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Στηρίζουν χωρίς επιφύλαξη τους κανόνες δημοσιονομικής πολιτικής της ΕΕ και πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών πρέπει, σχεδόν πάντα, να τηρούν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. 
Το μείγμα οικονομικού συντηρητισμού και κοινωνικού φιλελευθερισμού δούλεψε καλά για τον κ. Σρέντερ, ο οποίος ήταν καγκελάριος μεταξύ του 1998 και του 2005. Όμως, ήδη από τότε είχε ξεκινήσει η παρακμή του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας. Η επιτυχία του κ. Σρέντερ και του Τόνι Μπλερ στο Ηνωμένο Βασίλειο οδήγησαν την σημερινή γενιά «σοφών» πολιτικών αναλυτών και συμβούλων να καταλήξουν στο «σοφό» συμπέρασμα ότι η Αριστερά μπορεί να κερδίζει τις εκλογές μόνον από το πολιτικό κέντρο.
Αυτό το λανθασμένο συμπέρασμα βασίζεται στο πιο χονδροειδές από όλα τα λάθη στατιστικής: Στο να προσπαθείς, με βάση έναν πολύ μικρό αριθμό παρατηρήσεων, να συναγάγεις μια καθολική αλήθεια που ισχύει για πάντα. 
Επίσης, δεν είναι σωστό να συναγάγουμε από όλα αυτά το αντίστροφο συμπέρασμα για το δέον γενέσθαι. Το Εργατικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου, με μια  μετατόπιση προς σκληρές αριστερές θέσεις κατάφερε να κερδίσει τον Ιούνιο του 2017 το 40 % των ψήφων. Αμφιβάλλω όμως άν αυτό θα λειτουργούσε καλά για το SPD. Οι Τζέρεμι Κόρμπιν (Jeremy Corbyns) της Γερμανίας δεν βρίσκονται σήμερα στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, αλλά στο Kόμμα της Αριστεράς (Die Linke). Ακόμη και αν μια τέτοια αλλαγή τακτικής των Σοσιαλδημοκρατών οδηγούσε σε αύξηση των ψηφοφόρων αυτού του κόμματος, αυτό και πάλι δεν θα ήταν αρκετό για τα τρία κόμματα της Αριστεράς - SPD, Linke και Πράσινoυς - να κερδίσουν αθροιστικά την πλειοψηφία [το σκεπτικό είναι, πως θα γινόταν μόνον ανακατανομή ψήφων μεταξύ τους, χωρίς εισροές νέων ψήφων]. 

Γερμανία, εκλογές 2017, καθαρές εκροές ψηφοφόρων. Οι Χριστιανοδημοκράτες χάνουν κυρίως προς το FDP και AfD, λιγότερο προς Linke και Πράσινους. Οι Σοσιαλδημοκράτες χάνουν και προς τα 4 αυτά κόμματα © FAZ

Τούτη τη στιγμή, αυτό που χρειάζονται οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες είναι μια περίοδος προβληματισμού - εκτός κυβερνητικών ευθυνών. Έχουν συμματάσχει σε κυβερνήσεις συνασπισμού στα 15 από τα τελευταία 19 χρόνια. Οι ηγέτες τους δεν είχαν την ευκαιρία να στοχαστούν σε βάθος για την παγκοσμιοποίηση. Μέχρι στιγμής, η Γερμανία επωφελήθηκε από την παγκοσμιοποίηση και την ξεχωριστή, ευνοϊκή της θέση μέσα στην ευρωζώνη. 
Ωστόσο, ενδέχεται σύντομα να εισέλθει η Γερμανία σε διαφορετική φάση. Τα προϊόντα της έχουν καταφέρει να καταλαμβάνουν μια σταθερή θέση σε τομείς υψηλής ποιότητας της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά οι ανταγωνιστές την πλησιάζουν στον αγώνα δρόμου. Μπορεί μεν οι γερμανικές εταιρείες αυτοκινήτων να έχουν καταθέσει περισσότερα διπλώματα ευρεσιτεχνίας από τις ανταγωνίστριες εταιρείες οποιασδήποτε άλλης χώρας, όμως το καρτέλ της παλιάς αυτοκινητοβιομηχανίας σύντομα θα έχει να αντιμετωπίσει νέους ανταγωνιστές και άγνωστες σε αυτό τεχνολογίες. 
Ο αρνητικός κοινωνικός αντίκτυπος της παγκοσμιοποίησης, ο οποίος είναι σαφώς ορατός στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γαλλία, αλλά όχι ακόμη στη Γερμανία, θα φτάσει τελικά και εκεί. Ένα ευφυές Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα θα πρέπει να στοχαστεί για την τάση αυτή που έρχεται και να προετοιμαστεί. 
Θα πρέπει επίσης να προβληματιστεί για το μέλλον της Ευρώπης πολύ πιο βαθιά. Στο τηλεοπτικό διάλογο μεταξύ της κ. Μέρκελ και του κ. Σουλτς δεν συζητήθηκε καθόλου η μελλοντική αρχιτεκτονική της ΕΕ και της ευρωζώνης. Το SPD έχει αποφύγει επιμελώς να τοποθετηθεί για το ζήτημα των ευρωομολόγων ή άλλων μορφών κοινών ασφαλών περιουσιακών στοιχείων.
Γνωρίζω καλά τον κ. Σουλτς και γνωρίζω πως όχι μόνον πιστεύει στην ΕΕ, αλλά και σε μια ευρωζώνη ενοποιημένη σε βάθος. Και δεν συμφωνεί με την διακυβερνητική λογική της κας Μέρκελ. Γιατί δεν πολεμά για το θέμα αυτό; Γιατί η γερμανική Σοσιαλδημοκρατία αφήνει μόνο του τον Jean-Claude Juncker, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να καλεί την περασμένη εβδομάδα για μια μείζονα επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο εργάζονται η ΕΕ και η ευρωζώνη; Γιατί αυτό δεν έγινε θέμα της εκλογικής μάχης; 
Είμαι ο πρώτος που θα παραδεχτώ πως με αυτό δεν θα κέρδιζε τις εκλογές ο κ. Σουλτς Αλλά, τουλάχιστον, θα τις είχε χάσει μαχόμενος για κάτι που αξίζει τον κόπο. Η συμβουλή μου προς το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας είναι να παύσει να εστιάζει σε κοντόφθαλμες κινήσεις τακτικής προκειμένου να κερδίσει τις εκλογές που έχει μπροστά του, και, αντ΄ αυτού, να αρχίσει να σκέφτεται σε βάθος για μια στρατηγική που θα του δώσει τη νίκη στις επόμενες. 

Γερμανία, εκλογές 2017, εισροές ψηφοφόρων στην AfD και FDP © FAZ, Der Spiegel

* Σημ 27.9.2017: Επίσης και για τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος από τον ρόλο του αυστηρού παιδαγωγού της ευρωζώνης μετετέθη σε ρόλο θηριοδαμαστή των νεοφώτιστων extreme μελών της Bundestag. Τώρα, παλεύοντας με όμορφες βρυχώμενες τίγρεις όπως η Αλίς Βάιντελ («οι υπουργοί της Μέρκελ είναι γουρούνια») και με μαινόμενους επικίνδυνους αγριόχοιρους όπως ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ («να ξεφορτωθούμε την Τουρκογερμανίδα Υπουργό Ενσωμάτωσης των Μεταναστών και να την εναποθέσουμε στην χωματερή της Ανατολίας»), ο πολύπειρος γερόλυκος Βολφ ασφαλώς θα αναπολεί με γλυκόπικρη νοσταλγία τις ωραίες εποχές που ήταν απασχολημένος με το πλουμιστό λοφίο του Γιάνη Βαρουφάκη.

2. «Oι κίνδυνοι σταθερά υποεκτιμώνται». Επιπτώσεις για την Ελλάδα και την ΕΕ

Προς το παρόν [Σεπτ 2016], στη Γερμανία η εκτελεστική εξουσία είναι ισχυρή, η νομοθετική αδύναμη. Αυτό μετά τις εκλογές θα αντιστραφεί

© ft - Wolfgang Münchau: Prepare for a power shift after Germany’s general election, 11 Σεπτ. 2016

Τι θα γίνει στη Γερμανία, στις εκλογές του φθινοπώρου του 2017; Eίναι πιθανό να προκαλέσεουν και εκεί αναστάτωση οι εκλογές;

Και ναι και όχι. Το ενδιαφέρον ερώτημα δεν αφορά το ποιος θα κερδίσει. Η απάντηση είναι: Πολύ πιθανόν η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, αν αποφασίσει να διεκδικήσει πάλι την καγκελαρία. Είναι αρκετά πιθανό να προκύψει και πάλι κυβέρνηση «μεγάλου συνασπισμού» Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών, ίσως με όχι τόσο μεγάλη αθροιστική πλειοψηφία, αλλά με τους ίδιους βασικούς υπουργούς. Αυτό που κάνει τις εκλογές τούτες τόσο ενδιαφέρουσες και σημαντικές για την υπόλοιπη Ευρώπη, είναι μια πιθανή μετατόπιση ισχύος με ενίχυση του ρόλου της Ομοσπονδιακής Βουλής. 

Πήραμε μια γεύση της εκκρεμούσας μετατόπισης ισχύος στις εκλογές της περασμένης εβδομάδας στην Ομόσπονδη χώρα - πατρίδα της κας Μέρκελ, Μεκλεμβούργο - Πρόσω Πομερανία (Mecklenburg-Vorpommern), στη βορειοανατολική Γερμανία. Οι Χριστιανοδημοκράτες της είχαν εκεί ένα από τα χειρότερα εκλογικά αποτελέσματα τους στην ιστορία του κόμματος, με λιγότερο από το 20 % των ψήφων. Κατέληξαν τρίτο κόμμα, με πρώτους τους Σοσιαλδημοκράτες και δεύτερο κόμμα την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), η οποία ξεκίνησε τη ζωή της ως κόμμα εναντίον του ευρώ και  έχει τώρα μεταμορφωθεί σε εθνικιστικό κόμμα και κόμμα εναντίον των μεταναστών.
Η AfD δεν εκπροσωπείται στην Bundestag. Ούτε οι φιλελεύθεροι Ελεύθεροι Δημοκράτες (FDP). Αυτή τη στιγμή, τα τρία κόμματα του μεγάλου συνασπισμού (CDU, το αδελφό του κόμμα της Βαυαρίας CSU και οι Σοσιαλδημοκράτες) κατέχουν το 80% των εδρών. Οι Πράσινοι και το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) κατέχουν τις υπόλοιπες. 

Γερμανία, εκλογές 2017, καθαρές εκροές και εισροές ψηφοφόρων στους Πράσινους © FAZ

Όλα αυτά θα αλλάξουν το επόμενο έτος 2017. Η τελευταία δημοσκόπηση του οίκου Insa δίνει στην AfD το 15 % των ψήφων σε εθνικό επίπεδο. Το FDP έχει ανακάμψει από την ήττα του 2013 που την κατέταξε στα εξωκοινοβουλευτικά κόμματα και είναι καθ' οδόν για να εξασφαλίσει το όριο του 5 % που απαιτείται για την είσοδο στην Bundestag. Αυτό και μόνον καθιστά βέβαιο ότι η πλειοψηφία των μεγάλων κομμάτων συνασπισμού θα συρρικνωθεί, καθώς η Γερμανία προετοιμάζεται για ένα κοινοβούλιο επτά κομμάτων. Επιπλέον, τόσο τα αδελφά κόμματα CDU/CSU όσο και οι Σοσιαλδημοκράτες χάνουν πολλούς από τους υποστηρικτές που τους είχαν ψηφίσει στις τελευταίες εκλογές του 2013. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν για το CDU μείωση γύρω στις 10 ποσοστιαίες μονάδες. Αθροιστικά δίνουν για τους δύο εταίρους του συνασπισμού μόλις λίγο πάνω από 50 %. 
Ένας από τους λόγους για τους οποίους οποιαδήποτε αλλαγή στη σύνθεση του κοινοβουλίου έχει μεγάλη σημασία είναι η εσωτερική αντίθεση μεταξύ CDU και βαυαρικού CSU για τα θέματα της Ευρώπης και της μετανάστευσης. Σήμερα, η κ. Μέρκελ δεν έχει κανένα πρόβλημα να στηρίζεται σε κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες για τα θέματα αυτά. Αν όμως οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιωθούν την επόμενη χρονιά 2017 στις κάλπες, η Bundestag θα μπορεί να της επιβάλλει περιορισμούς σε θέματα που αρχίζουν από τηνν Brexit και καταλήγουν στη συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ. Σήμερα η εκτελεστική εξουσία είναι ισχυρή και η νομοθετική αδύναμη. Αυτό θα αντιστραφεί. 
Ένας τομέας στον οποίο μπορεί να έχει πολιτική επίπτωση αυτό, είναι η προσέγγιση της Γερμανίας έναντι της Ελλάδας. Δεν μπορώ να δω, πώς μια Bundestag είναι συγκροτημένη σύμφωνα με όσα προοιωνοίζουν οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις, θα μπορέσει να συμφωνήσει σε μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Στις διαπραγματεύσεις για το θέμα αυτό φέτος, ο υπουργός Οικονομικών Wolfgang Schäuble έπεισε τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον ότι στη Γερμανία δεν υπάρχει κανένα πολιτικό περιθώριο ελιγμών υπέρ μέτρων μείωσης του ελληνικού χρέους πριν από τις εκλογές του 2017. Παρέλειψε όμως να αναφέρει, ότι μετά τις εκλογές, το περιθώριο ελιγμών θα είναι ακόμα στενότερο. 

Γερμανία, εκλογές 2017, καθαρές εκροές και εισροές ψηφοφόρων στο Κόμμα της Αριστεράς © FAZ

Μέχρι τώρα, η κ. Μέρκελ μπορούσε να εξασφαλίζει την κοινοβουλευτική συμφωνία για τις «σωστικές επιχειρήσεις» εντός της ζώνης του ευρώ, καθώς και για τα προγράμματα διασώσεων της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, επειδή δεν υπήρχε ισχυρή αντιπολίτευση σε όλα αυτά. Αυτό θα αλλάξει από το 2017, επειδή η κυβερνητική πλειοψηφία είναι πιθανόν να συρρικνωθεί και θα υπάρχει εχθρική αντιπολίτευση.
Και τι θα γίνει με την Brexit; Ανάμεσα σε όλα τα πολιτικά κόμματα της Ευρώπης, οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες ανήκουν σε εκείνα που ελάχιστα ανησυχούν και ασχολούνται για το ποιά ακριβώς μορφή θα πάρει η αποχώρηση της Βρετανίας· και πιθανότατα θα αποδεχόταν μια «συναλλλαγή», στην οποία θα ανταλλάσσονταν το ζήτημα του περιορισμού της εισόδου μεταναστών στη Βρετανία με το ζήτημα της πρόσβασης της Βρετανίας στην ενιαία αγορά. Όμως, μετά το 2017, η ικανότητα του CDU να πιέσει για να συμφωνηθεί μια «ήπια» Brexit θα μειωθεί. Οι Σοσιαλδημοκράτες δεν την θέλουν. Ούτε οι Πράσινοι. Η Εναλλακτική θα είναι εχθρική, κυρίως επειδή οι Βρετανοί Συντηρητικοί την απέβαλαν από την ομάδα τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο [...]

Γερμανία, εκλογές 2017: Εκροές και εισροές ψηφοφόρων στο Κόμμα της Αριστεράς © Die Welt

Υπάρχουν και οι επιπτώσεις της αλλαγής της σύνθεσης του Bundestag ως προς τη συμβολή της Γερμανίας στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης [...] Μια σοβαρή συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης θα αρχίσει σοβαρά μόνον μετά την σειρά των εκλογών στη Γερμανία το 2017. Με την AfD κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και στο πλευρό της τους Φιλελεύθερους (FDP), συν μια διαιρεμένη αδελφότητα κομμάτων CDU/CSU, δεν βλέπω καμία σοβαρή πρόοδο προς περισσότερη ευρωπαική ενοποίηση. 
Οι εκλογές στη Γερμανία έχουν λοιπόν πολύ μεγάλη σημασία. Και για να παραφράσω τον Μάριο Ντράγκι (Mario Draghi), τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, οι κίνδυνοι σταθερά υποεκτιμώνται.  

O Wolfgang Münchau είναι συντάκτης των Financial Times με έδρα τη Μ. Βρετανία.

Wolfgang Münchau - Financial Times, αρθρογραφία

Στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση - Wolfgang Münchau, η αρθρογραφία

 
Πιο πρόσφατο άρθρο του στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση :
  
Wolfgang Münchau - Τρία βήματα για να αποκτήσει η ΕΕ ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο και γιατί δεν θα τα κάνει  
 
munchau@eurointelligence.com

   
    

ΥΓ 30.9.2017 - Steffen Lehndorff (University of Duisburg-Essen , Essen · Institut Arbeit und Qualifikation): «Η Μέρκελ θα δεχτεί πιέσεις εκ των έσω να μετατοπιστεί δεξιότερα». Συνεντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου (Εφημερίδα των Συντακτών)  

 

Γερμανία, εκλογές 2017 και μετακινήσεις ψηφοφόρων

Οι συνολικές μετακινήσεις ψηφοφόρων μεταξύ όλων των κομμάτων, των μη ψηφισάντων, των πρώτη φορά ψηφοφόρων κτλ. Διαδραστικό: Με κλικ στο αντίστοιχο χρώμα/κόμμα, προκύπτει η σχετική μετακίνηση από/πρός (© ARD - Infratest/dimap, το σύνολο στατιστικών → εδώ ←)