Άνοδος της Ακροδεξιάς: Προκαλεί μεγάλη ανησυχία, αλλά όχι αυτοεξέταση και έρευνα για το πώς και το γιατί

του Γιάκομπ Άουγκστάιν
 

© Der Spiegel - Jakob Augstein: AfD vor Einzug in den Bundestag Tüchtig aufgeregt, wenig überlegt, 11.09.2017

Με αφορμή το γερμανικό κόμμα της Εναλλακτικής (AfD), το οποίο γεννήθηκε ως ακραία ευρωσκεπτικιστικό-νεοφιλελεύθερο και ενηλικιώθηκε ως ακροδεξιό εθνικιστικό-ρατσιστικό, ο Jakob Augstein λέει πράγματα που ισχύουν ευρύτερα. Μιλά για το πώς αντιμετωπίζουν οι Δυτικές κοινωνίες και οι φιλελεύθερες δημοκρατίες την άνοδο ακροδεξιών ή ριζοσπαστικών εθνικιστικών κομμάτων: Στη Γερμανία, στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα, στη Βρετανία ή αλλού. «Πρέπει να ανησυχούμε και να αναστατωνόμαστε πολύ», λένε· «αλλά προς Θεού, δεν πρέπει θέσουμε το ερώτημα πώς σχετίζεται η άνοδος αυτή με εμάς. Με το τί πράξαμε και τί πράττουμε εμείς οι φιλελεύθεροι δημοκράτες».
Κι όταν το εκλογικό ποσοστό ενός κόμματος σαν την ΧΑ εμμένει σταθερά επί αρκετά χρόνια λίγο κάτω από το 10 %, αυτό δεν είναι σοβαρή ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά στη δημοκρατική Πολιτεία και στην κοινωνία που το παράγει; 

Γ. Ρ.

  

Η χειρότερη υποψία επαληθεύτηκε: Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) είναι κόμμα ακροδεξιό. Με δεδομένη την γενική αγανάκτηση για το e-mail που αποδίδεται στην πολιτικό αυτού του κόμματος Αλίς Βάιντελ (Alice Weidel), έρχεται στο νού, κάπως παραλλαγμένο, ένα παλιό ανέκδοτο για τον «Τιτανικό»: Τουλάχιστον τώρα, κανείς πια δεν μπορεί να πει ότι δεν ήξερε τι υποστηρίζει η AfD.  
Παράλογο. Οι ψηφοφόροι της AfD το ήξεραν  πολύ καλά ήδη από πριν. Οι άνθρωποι αυτοί δεν ψηφίζουν αυτό το κόμμα παρόλες τις ακροδεξιές του εκρήξεις, αλλά ακριβώς εξαιτίας αυτών. Τι λέει το κόμμα αυτό για τη Γερμανία;
Οι Άραβες, οι Τσιγγάνοι είναι «λαοί χωρίς πολιτισμό», οι κυβερνητικοί πολιτικοί της Γερμανίας είναι «γουρούνια» και η Γερμανία «δεν είναι κυρίαρχο κράτος». Αυτά φέρεται να έγραψε πριν λίγο καιρό στη Φρανκφούρτη η Alice Weidel, η ωραία οικονομολόγος, και τώρα, στην τελευταία φάση της προεκλογικής εκστρατείας, αυτές της οι λέξεις πλανώνται παντού στον αέρα. Αλλά η Βάιντελ δεν είναι μόνη της. Δίπλα της, σ' αυτό το κόμμα βρίκονται ο κακός Μπιερν Χέκε (Björn Höcke) που μιλάει για «το μνημείο της ντροπής» [αναφερόταν στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος στο Βερολίνο] και ο κομψός Αλεξάντερ Γκάουλαντ (Alexander Gauland), που θέλει να «ξεφορτωθεί» μια πολιτικό στέλνοντάς την στην Ανατολία [αναφερόταν στην τουρκικής καταγωγής βουλευτή - και μία από τις αντιπροέδρους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας - Aydan Özoguz, η οποία από το 2013 είναι υπουργός παρά την καγκελλάριο Μέρκελ με αρμοδιότητα για τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και την ενσωμάτωσή τους στη γερμανική κοινωνία]. Αυτή είναι ναζιστική ορολογία. 

Η αντιευρωπαϊκή αρχή της AfD και η ακροδεξιά-ρατσιστική της «ωριμότητα»

Έτσι μιλά το ηγετικό προσωπικό ενός κόμματος, το οποίο στις εκλογές αυτές θα μπεί στην Ομοσπονδιακή Βουλή, και ίσως με διψήφιο ποσοστό. Ίσως σύντομα θα υπάρχουν στη γερμανική Βουλή 70 βουλευτές που δεν θα έχουν καμμιά αντίρρηση σε μια τέτοια συνθηματολογία. Διότι, από τότε που αποχώρησε από αυτό το κόμμα και την κοινοβουλευτική του ομάδα στο Μεκλεμβούργο - Πρόσω Πομερανία ο Holger Arppe, από το κόμμα αυτό δεν ακούγεται τσιμουδιά εναντίον της τέτοιας ρητορικής. Εκείνος είχε γράψει σε μια διαδικτυακή συζήτηση τα εξής, μεταξύ άλλων: «[...] να στείλουμε όλα αυτά τα Κοκκινο-Πράσινα ζωύφια στο ικρίωμα. Και μετά να δουλέψει η λαιμητόμος πάνω-κάτω, μέχρι να σπάσει». Αλλά αυτό διαφέρει μόνον ως προς την απόχρωση. 

Η εφημερίδα του Βερολίνου Tagesspiegel γράφει το εξής: «Αν, μετά τον Σεπτέμβριο, η εθνοφυλετική και εθνικιστική συνθηματολογία θα ακούγεται μέσα στην Ομοσπονδιακή Βουλή, αυτό θα συμβεί επειδή το θέλει ένα μέρος των ψηφοφόρων». Σωστό. Όμως η έκπληξη του συναδέλφου δημοσιογράφου είναι εμφανής. Προφανώς δεν θέλει να αποδεχτεί το γεγονός ότι πολλοί ψηφοφόροι, εν πλήρει συνειδήσει, ​​θέλουν να δουν ρατσιστές στο Κοινοβούλιο.

Απλά, η φιλελεύθερη - ό,τι και να σημαίνει ο όρος αυτός - πλειοψηφία στη χώρα μας δεν μπορεί να το καταλάβει. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να δούν ρατσιστές στο Κοινοβούλιο;

Γιατί, αφού όλα πάνε τόσο καλά «εδώ, σε μας»; «Στη Γερμανία επικρατεί έντονη οικονομική άνοδος», είπε στον Μάρτιν Σουλτς με επιτιμητικό τόνο η παρουσιάστρια Sandra Maischberger στην τηλεοπτική συζήτηση Σουλτς - Μέρκελ, «υπάρχει πρωτοφανής οικονομική ανάπτυξη [...] και όμως εσείς λέτε: Ένα βαθύ ρήγμα διασχίζει την κοινωνία μας. Μήπως ζείτε σε άλλη χώρα, μήπως συζητάτε με άλλους συμπολίτες;»

Άν ο Μάρτιν Σουλτς ήταν θαρραλέος υποψήφιος καγκελλάριος, θα της είχε απαντήσει ως εξής: Αγαπητή κυρία Maischberger, μήπως αυτό μου το λέτε, απλά και μόνον διότι άνθρωποι σαν εσάς και σαν εμένα, άνθρωποι που είναι «ευκατάστατοι» - στην περίπτωση της κας Maischberger πάρα πολύ «ευκατάστατοι» - δεν έχουν ιδέα γι' αυτό που βιώνουν οι λεγόμενοι κανονικοί άνθρωποι; Τι τους απασχολεί; Από τι φοβούνται;

Alice Weidel, Alexander Gauland

Björn Höcke

Ο Spiegel γράφει: «Υπάρχει μια διαδεδομένη άποψη ότι η AfD είναι το κόμμα των αποκλεισμένων κοινωνικών στρωμάτων, των άνεργων και των ανθρώπων χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Ωστόσο αυτό ελάχιστα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα». Αυτό είναι βασική διαπίστωση [βλ. και στην εφημερίδα Die Welt, παρουσίαση από τον Martin Greive μιας έρευνας του Ινστιτούτου Γερμανικής Οικονομίας στην Κολωνία - Institut der deutschen Wirtschaft Köln: Η AfD είναι κόμμα «ευκατάστατων» και μορφωμένων - Die AfD ist eine Partei der Besserverdiener und Gebildeten, βλ. και άλλα στοιχεία με μια διαφορετική άποψη ως κατάληξη στον Spiegel] Και είναι πράγματι γεγονός ότι οι υλικές συνθήκες διαβίωσης πολλών ανθρώπων έχουν επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια. Όμως, σήμερα έχει καταλήξει να μην είναι επιτρεπτό να επικαλούμαστε ως εξήγηση για την επιτυχία των ακροδεξιών αυτά που αποκαλούσαμε κάποτε «κοινωνικοοικονομικά αίτια». 

Διότι άν τα επικαλεστούμε, τότε η πλειοψηφία της κοινωνίας θα πρέπει να αποδεχτεί τα λάθη της. Πώς κατανέμονται τα αγαθά και οι ευκαιρίες; Ποιές αξίες μετράνε και ποια ταμπού ισχύουν; Τι διδάσκεται στα σχολεία και στα πανεπιστήμια; Για ποιά πράγματα αισθάνονται υπεύθυνοι οι άνθρωποι στις εφημερίδες και στα στούντιο της τηλεόρασης;

Όσοι δεν θέλουν να ασχοληθούν με τα κοινωνικά αίτια, αναγκάζονται να καταφύγουν σε ανθρωπολογικές ερμηνείες. Λένε ότι ο ρατσισμός είναι μια δυσάρεστη, λυπηρή σταθερά, εγγενής της ανθρώπινης φύσης, την οποία μπορούμε μεν να καταπολεμήσουμε, αλλά όχι να επηρεάσουμε. Έτσι, η αντιπαράθεση με ρατσιστικά κόμματα όπως η AfD μετατρέπεται σε ένα απολιτικό γεγονός. 
Παρεπιμπτόντως, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει η φιλελεύθερη κοινωνία τα ακροδεξιά κόμματα όπως η AfD, δεν διαφέρει σε τίποτε από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει την τρομοκρατία, τον Ντόναλντ Τραμπ ή άλλα φαινόμενα που στρέφονται εναντίον της με πολλή εχθρότητα. Λέει: Πρέπει να ανησυχούμε και να αναστατωνόμαστε πολύ, αλλά προς Θεού, δεν πρέπει θέσουμε το ερώτημα πώς σχετίζονται όλα αυτά με εμάς.
Στην πραγματικότητα, όλα αυτά δεν έπεσαν πάνω μας ξαφνικά. Αρκεί να διαβάσουμε τι έλεγε ο κοινωνιολόγος Βίλχελμ Χάιτμάγιερ (Wilhelm Heitmeyer) μεταξύ των ετών 2002 και 2011. Τότε, με βάση τη διαχρονική μελέτη του Πανεπιστημίου του Μπίλεφελντ «Deutsche Zustände», ο Χάιτμαγιερ έδειξε τι συμβαίνει σε με μια κοινωνία, όταν εξαπλώνεται η επισφάλεια στη συμμετοχή στα υλικά αγαθά της και μειώνεται η συμμετοχή στην πολιτική και η ηθική αναγνώριση.

Όταν διαβάζουμε σήμερα συνεντεύξεις με τον Heitmeyer, σκεφτόμαστε τα εξής: Ο άνθρωπος αυτός ήταν δικαίως απαισιόδοξος. Προειδοποιούσε. Αλλά δεν τον ακούσαμε. Έλεγε: «Υπήρχε και υπάρχει ένας ευρύτατα διαδεδομένος πολιτικός αυτισμός. Δεν θέλουν να καταλάβουν πόσο επισφαλής είναι ο κοινωνικο-πολιτικός πολιτισμός, η συνοχή της κοινωνίας των πολιτών» [από συνέντευξη στην Berliner Zeitung: Η επιτυχία της AfD δεν μου προκαλεί έκπληξη, 22.10.2016].
Η ακροδεξιά και η Εναλλακτική για τη Γερμανία είναι η παράπλευρη απώλεια μιας πολιτικής, την οποία η χώρα αυτή αποφάσισε εν πλήρει συνειδήσει. Οι Ναζί είμαστε εμείς.

O Jakob Augstein, γιός του ιδρυτή του Spiegel Rudolf Augstein, αρθρογραφεί στον Spiegel και στις εφημερίδες Süddeutsche Zeitung, Zeit, Der Freitag («Παρασκευή», την οποία εκδίδει ο ίδιος).

Επιλογή πρόσφατης αρθρογραφίας του J. Augstein: Im Zweifel links (Der Spiegel - γερμανικά)

  

  

Πρόσφατα γραπτά του στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση:

Αυταρέσκεια αντί αυτοεξέτασης και αυτογνωσίας. Αγανακτούν εναντίον του Τραμπ κατόπιν εορτής εκείνοι που του έστρωσαν το δρόμο

  

2016, χρονιά αποκάλυψης ψευδών και ψευδαισθήσεων
  
Μετά το δημοψήφισμα στη Βρετανία. Πιο ισχυρή και πιό κοινωνική Ευρώπη εναντίον του λαϊκισμού της Δεξιάς
  
Ανοικτή επιστολή προς την καγκελάριο: Αγαπητή κυρία Μέρκελ...
  
Η δημοκρατία πεθαίνει στο Κέντρο
  
Ευρωεκλογές 2014: Όποιος θέλει να μείνει εθνικά κυρίαρχος να γίνει ευρωπαϊστής