Οικονομική κρίση στην Τουρκία: Μοιάζει απρόβλεπτη και ξαφνική, όμως είναι η συνήθης ιστορία

Πολλοί - στην Ελλάδα ή αλλού - δεν θέλουν να καταλάβουν ότι προορισμός της κάθε οικονομικής φούσκας είναι το σκάσιμο. Αδυνατούν να δουν τη βαθειά λογική και λόγο ύπαρξης - raison d'être της κάθε νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, γιατί δεν μπορούν να δούν πώς οι τέτοιες πολιτικές εκδηλώνονται στις εποχές ανόδου, όταν κυοφορούνται οι κρίσεις: Φιλοκυκλικά όπως και στις πτώσεις, αλλά με αντίστροφο πρόσημο. Στις ανόδους υπερθερμαίνουν τον οικονομικό κύκλο τρομπάρoντας επί χρόνια ή επί δεκαετίες αέρα κοπανιστό και δημιουργώντας γυαλιστερές φούσκες περιουσιακών στοιχείων.
Τελικά, η γυαλιστερή φούσκα σκάει με κάποια αφορμή· πάντα θα βρίσκεται κάποια βελόνα και θα τρυπά τη φούσκα. Μόλις πλησιάσει η βελόνα στη φούσκα, η πολιτική που τρομπάριζε και φούσκωνε, μετατρέπεται εν μια νυκτί σε σκόνη και σωρό ερειπίων. Όσοι δεν καταλαβαίνουν, άς προσέξουν πώς καταρρέει τώρα οικονομικά η «ισχυρή Τουρκία» και το «θαύμα» της των δύο δεκαετιών, που είχε ως βασικό μαγνήτη προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων - άς μη το ξεχνάμε - την αγορά γης και τις κατασκευές, μητέρα-φούσκα των απανταχού φουσκών. Ο Ντόναλντ Τραμπ με την νέα αμερικανική πολιτική παγκόσμιας εμβέλειας, των προστατευτικών δασμών - η φυλάκιση του Αμερικανού πάστορα του έδωσε την ευκαιρία να επιδείξει μια φορά ακόμη την εφαρμογή αυτής της πολιτικής στους Προτεστάντες ψηφοφόρους του -, και οι διαρκείς εκρήξεις της υπερφίαλης, νεο-οθωμανικής εξωτερικής πολιτικής του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν, ενός αυτοκράτορα χωρίς αυτοκρατορία, γίνονται μια διπλή βελόνα· απλώς αφορμή για το τέλος μιας παραφουσκωμένης φούσκας που θα έσκαγε ούτως ή άλλως, χθες, σήμερα ή αύριο. Έτσι συμβαίνει πάντα.

Σε τέτοιες αναταράξεις των οικονομικών τεκτονικών πλακών, που μας φαίνονται ξαφνικές, αλλά σαν τους πραγματικούς σεισμούς σε σεισμογενείς περιοχές είναι αναμενόμενες κανονικότητες, οι δονήσεις μεταδίδονται στον περίγυρο, αλλά και πολύ πιο μακριά. Ωστόσο, πέρα από τους προφανείς κινδύνους, δίνουν και δυνατότητες για επανόρθωση λαθών. Για να μη καταρρεύσει εντελώς ο οικονομικός ιστός της γείτονος, ο Ταγίπ Ερντογάν και η Τουρκία θα χρειαστούν άλλου τύπου σχέσεις με την Ευρώπη για να μπορέσουν ενδεχομένως να τις χρησιμοποιήσουν από την πλευρά τους ως αντιστηρίγματα. Ξέρει πολύ καλά πώς ο διαφαινόμενος ή ερχόμενος Ρώσος συνεταίρος, με όλα τα «δώρα» που κομίζει, δεν αρκεί για να σωθεί η παρτίδα. Η δε Κίνα είναι μάλλον (απείρως ισχυρότερος) ανταγωνιστής της Τουρκίας σε πολλά εμπορικά πεδία· μάλλον κέρδος θα έχει από μια οικονομική βύθιση της Τουρκίας και θα μπορεί μετά να αγοράσει πολύ φθηνά από ό,τι βγεί στο σφυρί.

Στις σημερινές διεθνείς σχέσεις τίποτε δεν είναι μονομερές και τίποτε δεν το παίρνεις δωρεάν. Την ώρα της οικονομικής κρίσης στη Τουρκία, η Ελλάδα, κυρίως όμως η ΕΕ ως όλον και οι δύο μεγάλοι του γαλλογερμανικού «άξονα», πρέπει να μιλήσουν με το καθεστώς της Τουρκίας ευθέως, ώστε να ασκήσουν άμεσα επιρροή. Η κρίση προσφέρει την ευκαιρία να εξαναγκασθεί η Τουρκία να μεταρρυθμιστεί. Ίσως και να αρχίσει να μειώνει - εξορθολογίζει την τεράστια και πολυδάπανη στρατιωτική μηχανή της. Αλλά για να γίνει αυτό, «κάποιοι πρέπει να μιλήσουν με καθαρή, ρεαλιστική και σκληρή γλώσσα στον πρόεδρο Ερντογάν», όπως λέει και ο τουρκικής καταγωγής Γερμανός πολιτικός Τζεμ Έζντεμιρ. Και βέβαια, ούτε από τις πολιτικές, ούτε από τα συμφέροντα, ούτε από τη «φύση» του Ρώσου ή του Αμερικανού προέδρου και των επιτελείων τους μπορεί να εκπορευτεί μια τέτοια καθαρή γλώσσα.

Τώρα είναι η ευκαιρία να επηρεάσει την Τουρκία η Ευρωπαϊκή Ένωση και να επανορθώσει τα πολλά συσσωρευμένα λάθη που διέπραξε στο πεδίο των ευρωτουρκικών σχέσεων. Για την «επισκευή» και το εκσυγχρονισμό της οικονομίας της, η γείτων εξαρτάται απόλυτα από την Ευρώπη. Η Γερμανία και η Γαλλία είναι οι ισχυρότεροι εμπορικοί εταίροι της. Ο Ερντογάν ξέρει επίσης ότι θα θέσει σε κίνδυνο την εξουσία του άν  καταρρεύσει η πραγματική οικονομία.  

Ο Ερντογάν πρέπει να αλλάξει όλες τις πολιτικές του· πρέπει πρώτα-πρώτα να απελευθερώσει όλους τις άδικα κρατούμενους, και πρώτους-πρώτους τους δύο Έλληνες στρατιωτικούς. 

Γ. Ρ.

ΥΓ: Το γεγονός ότι οι 2 στρατιώτες απελευθερώθηκαν αμέσως, δείχνει και αυτό ότι ο Ταγίπ Ερντογάν άν και είναι καισαριστής, υπερφίαλος και νεποτιστής, άν και βλέπει τη δημοκρατία μόνον ως εργαλείο κυριαρχίας στη χώρα του, πάντως ηλίθιος δεν είναι. Αυτό μπορεί να γίνει χρήσιμο εργαλείο στα χέρια της ΕΕ και της Ελλάδας για μια αναδιαμόρφωση των ευρω-τουρκικών και ελληνοτουρκικών σχέσεων στη νέα κατάσταση. Οι πιο δύσκολοι και καταστροφικοί αντίπαλοι είναι οι ηλίθιοι, επειδή η βλακεία είναι η πιο ακατανίκητη. 

 

Σωτήρης Ρούσσος: Η κρίση της τουρκικής οικονομίας και το νέο «Ανατολικό Ζήτημα» (Εφημερίδα των Συντακτών).

Γυρίζοντας τον Κέυνς ανάποδα: Η κραιπάλη στην άνοδο και η λιτότητα στην πτώση

Το πολιτικό «κεφάλαιο» Καραμανλή του Νεότερου