Περί Ρωσίας και πάλι, με φόντο την Τουρκία σε κρίση, τον Τραμπ, την παραδοσιακή πολιτική των ΗΠΑ (Χάντιγκτον)

Με τον διπλωματικό πόλεμο Ελλάδας - Ρωσίας εν εξελίξει, και μάλιστα να γίνεται θέμα εσωτερικής κομματικής αντιπαράθεσης στην Ελλάδα, φαίνεται πώς είναι αναγκαίο να επαναλαμβάνονται πράγματα που θα 'πρεπε να είναι αυτονόητα, αλλά στον ελληνικό δημόσιο διάλογο δεν είναι.

Το πρόβλημα είναι πολιτικό, σύγκρουση πολιτικών αντιλήψεων. Όχι διαμάχη εθνών ή πολιτισμών α λα Χάντιγκτον (Samuel P. Huntington). Οι Ρώσοι, επί έναν περίπου αιώνα, ήταν ο κύριος αντίπαλος της πολιτικής Δύσης (The West), η οποία μάλλον αφήνει τώρα την τελευταία της πνοή μέσα στο παράδοξο, θολό σκηνικό της διεθνούς πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο είναι ευρωπαϊκός και δυτικός λαός, ανήκει στον κύκλο της πολιτισμικής Δύσης («Εσπερία», Occident, Abendland)· και αυτό ακριβώς εξέφραζε ιστορικά η αυτάρεσκη διεκδίκηση από την Μόσχα, από την εποχή που ήταν ακόμη Μεγάλο Δουκάτο μέχρι σήμερα, του προσωνύμιου Третий Рим («η Τρίτη Ρώμη», μετά την Δεύτερη, την Μεσαιωνική Κωνσταντινούπολη). Χρειάζεται αυτή η διάκριση, προπαντός σήμερα: Αφενός μιλάμε για την θνήσκουσα πολιτική Δύση, που γεννήθηκε και έζησε την ακμή της ζωής της στο δεύτερο μισό του 20ού Αιώνα, αφετέρου για την πολιτισμική Δύση, που έρχεται από πολύ πιο μακριά και συνεχίζει τον δρόμο της. Η διάκριση αυτή καταδείχτηκε με πολιτικά ανάγλυφο τρόπο από εκείνους που είχαν επικρίνει από την πρώτη στιγμή ως επιστημονικά συγχυσμένη και παρακινούμενη από σκοπιμότητες (είτε ιδεολογικές, είτε εθνικές των ΗΠΑ), την θεωρητική κατασκευή του Σάμιουελ Χάντιγκτον. Παραδείγματα ήταν, μεταξύ άλλων, ο νομπελίστας «μη συμβατικός» οικονομολόγος Αμάρτυα Σεν, ο ιστορικός και πολιτικός επιστήμονας Τίμοθυ Γκάρτον Ας (Timothy Garton Ash), ο φιλόσοφος και συγκριτικός φιλόλογος Έντουαρντ Σαΐντ (Edward Said), ο γλωσσολόγος και φιλόσοφος Νόαμ Τσόμσκυ (Noam Chomsky). Πρόσφατα, η διάκριση μεταξύ πολιτικής και πολιτισμικής Δύσης τονίστηκε σαφώς και από τον πρώην ΥΠΕΞ της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ σε μια σειρά άρθρων στο Project Syndicate.
Στην Ελλάδα, τo γνωστό σύνδρομο του πανέξυπνου αργόστροφου με τα μυαλά που πάνε μονίμως «δύο δεκαετίες πίσω» σαν καθυστερημένα ρολόγια, σπρώχνει πολλούς αναλυτές και πολιτικούς να φαντασιώνονται ότι υπάρχει ακόμη εν ζωή και έχει μέλλον η ενιαία πολιτική Δύση (The West), όπως την ξέραμε από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Είναι τόσο πολλοί και τόση η όρεξή τους για περσινά ξινά σταφύλια, ώστε η καθυστέρηση του ρολογιού του αναπληρωτή ΥΠΕΞ κ. Κατρούγκαλου μοιάζει σχετικά ήπια περίπτωση.

Ο κόσμος σύμφωνα με τον Samuel P. Huntington
(Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης)

Η προσφορά των Ρώσων σε κάθε πτυχή του νεωτερικού ευρωπαϊκού πολιτισμού (από τα μαθηματικά και τη χημεία μέχρι την κλασική μουσική, τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και το θέατρο) συνολικά είναι όχι κατώτερη της προσφοράς των Γάλλων ή των Βρετανών. Στην ιστορία, ισάξιος και εξίσου σκληρός και επεκτατικός με τον Γαλλικό και Βρετανικό αποικιοκρατικό ιμπεριαλισμό υπήρξε και o αδηφάγος ιμπεριαλισμός της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία και στον Καύκασο.

Βασίλι Καντίνσκυ - Σπίτια στην Αγορά του Μουρνάου (1908)

πορτρέτο του από την Gabrielle Münter (1906), Σύνθεση VI (1913)

Το ότι η συνεισφορά της Ρωσίας στον νεωτερικό πολιτισμό της Δύσης ήταν πρώτης τάξεως, φαίνεται από πρόσωπα και επιτεύγματα: Ο χημικός Νμίτρι Μεντελέγιεφ αξίζει όσο ο Αντουάν Λαβουαζιέ ή η Μαρία Κιουρί. Ο μαθηματικός Νικολάι Λομπατσέφσκι είναι ισάξιος του Ευκλείδη, του Ρίμαν ή του Πουανκαρέ. Ο Αντόν Τσέχωφ αρέσει παντού όσο ο κάπως παλιότερός του Ερρίκος Ίμπσεν, o συγκαιρινός του Αύγουστος Στρίντμπεργκ ή ο νεότερός του Μπέρτολτ Μπρεχτ, ενώ ο Λέων Τολστόι, ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και ο Μπαρίς Παστερνάκ εκτιμούνται όσο ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, η Τζορτζ Έλιοτ και ο Τόμας Μαν. Ακούμε Πιότρ Τσαϊκόφσκι όπως ακούμε Μπετόβεν· ο Βασίλι Καντίνσκι και ο Μαρκ Σαγκάλ ανήκουν στην αφρόκρεμα εκείνων που άνοιξαν δρόμους στα ρεύματα της μοντέρνας ζωγραφικής· μας αρέσει η Άννα Αχμάτοβα όσο ο Σεφέρης ο Ελύτης και ο Ρίτσος μαζί· θαυμάζουμε τον Αντρέι Ταρκόφσκι όσο κανέναν άλλο. Οι φυσικοί μας, όπως και όλου του κόσμου, έμαθαν θεωρητική φυσική με τα βιβλία του Λεβ Νταβίντοβιτς Λαντάου και του Γεβγκένι Μιχαήλοβιτς Λίφσιτς. Και στην αυγή της νεωτερικής Ευρώπης, ο Αντρέι Ρουμπλιόφ, βόρειος Αναγεννησιακός και ταυτόχρονα αγιογράφος του μεσαιωνικού Βορρά, έχει θέση στο Πάνθεον της ζωγραφικής διπλανή και ισότιμη με του Φλωρεντινού Τζιόττο, του Άλμπρεχτ Ντύρερ από την Νυρεμβέργη και των Φλαμανδών δασκάλων.

Νικολάι Ιβάνοβιτς Λομπατσέφσκι (αριστερά), Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Μεντελέγιεφ

Για αυτόν τον ίδιο λόγο και με όλα αυτά ως μέτρα σύγκρισης, δεν μας αρέσουν καθόλου οι διάφορες παράξενες εταιρείες, «Ορθόδοξες», «Αυτοκρατορικές» ή άλλες, που ξεφυτρώνουν εκεί που δεν τις σπέρνουν, μαζί και οι διάφοροι περιοδεύοντες «διπλωμάτες» που τις ποτίζουν· μας ενοχλούν οι τροφοδότες λογαριασμοί και οι μαύρες σακκούλες· αηδιάζουμε για τη χρήση εκκλησιαστικών ζητημάτων ως μέσων αυτοκρατορικής πολιτικής.
Γελάμε με τις αντινεωτερικές, αντιδυτικές, αντιδιαφωτιστικές «φιλορωσικές» προφητείες Ελλήνων μετά Χριστόν προφητών, ρασοφόρων και μη, παραδομένων εδώ και αιώνες σε σε μια εξωπραγματική φαντασίωσή τους, σε ένα σκοτεινό αντικείμενο του πόθου τους. Όμως υπάρχουν και πιο επικίνδυνες φαντασιώσεις: Στα χρόνια αυτά, δεν είναι να παίρνεις αψήφιστα εκείνους τους Έλληνες (από την πολιτική, την εφοπλιστική, την μιντιακή ή από άλλες ελίτ) που ονειρεύονται και πάλι «ρωσικά», «γαλλικά», «αγγλικά» ή τώρα τελευταία και «Τραμπικά-αμερικανικά» κόμματα, αντί κομμάτων στην Ελλάδα που ανήκουν στις ευρωπαϊκές πολυεθνικές πολιτικές οικογένειες (στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, στους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές, στους Πράσινους, στη Συμμαχία Φιλελεύθερων και Δημοκρατών, στην Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά, στους Συντηρητικούς-Μεταρρυθμιστές κ.ο.κ).  
Και όπως δεν μας αρέσουν τα μακριά χέρια που έρχονται από άλλες ηπείρους και τεντώνονται πάνω από την Μεσόγειο και πάνω από την Ευρώπη - την «παλιά» ή την «νέα», έτσι δεν μας αρέσουν και οι έμμονες φιλοδοξίες παλιών και νέων ιμπεριαλιστικών ελίτ της Ρωσίας, που σκέφτονται ότι η Βαλκανική Χερσόνησος θα 'πρεπε να είναι προαύλιο του Κρεμλίνου ή ότι οι «θερμές θάλασσες» (το Αιγαίο και η Αδριατική) είναι για το «ξανθόν γένος» mare nostrum.

Γ. Ρ.

Αντρέϊ Ρουμπλιόφ: Αγιογράφος του Μεσαίωνα ή Βόρειος Αναγεννησιακός;




 

 
Η Παλιά Ευρώπη απαντά στον κύριο Ράμσφελντ (Das alte Europa antwortet Herrn Rumsfeld