Financial Times - Wolfgang Münchau: A Macron failure would bode ill for the EU’s future, 30.12.2018
Εμείς οι Ευρωπαίοι δεν επενδύουμε στο μέλλον. Μένουμε όλο και πιο πίσω στην καινοτομία και γερνάμε. Οι ευρωεκλογές τον Μάιο θα καθορίσουν εάν ο συσχετισμός των δυνάμεων εντός της Ένωσης θα «γείρει» προς τους μεταρρυθμιστές της ΕΕ, προς τα διάφορα είδη λαϊκιστών ή προς τη νέα «βόρεια» ομάδα επιβραδυντών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το ουσιαστικό θέμα αυτών των ευρωεκλογών είναι εάν η ΕΕ μπορεί να σταθεί στα πόδια της και να στηριχτεί στον εαυτό της, σε έναν κόσμο που γίνεται πιο εχθρικός.
Το 2019 προοιωνίζεται ως έτος σημαντικών αποφάσεων για την ΕΕ. Ίσως η πιο μεγάλη απόφαση δεν θα σχετίζεται με την Brexit, αλλά με τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάιο και με τις αποφάσεις για τη μελλοντική κατεύθυνση της ΕΕ, στις οποίες οι εκλογές αυτές και το αποτέλεσμά τους θα βάλουν τη σφραγίδα τους. Οι ευρωπαϊκές εκλογές θα καθορίσουν εάν ο συσχετισμός των δυνάμεων θα «γείρει» προς αυτούς που επιθυμούν τη μεταρρύθμιση της ΕΕ ή προς τα διάφορα είδη λαϊκιστών ή προς μια νέα ομάδα συνασπισμένων επιβραδυντών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, προερχόμενων κυρίως από χώρες της Σκανδιναβικής Χερσονήσου και άλλες χώρες γύρω από τη Βόρεια Θάλασσα ή γενικά του Βορρά της Ένωσης. Αυτός ο συνασπισμός είναι επίσης γνωστός με το παρατσούκλι της «νέας Χανσεατικής Ένωσης» και καθοδηγητής του είναι ο κ. Μαρκ Ρούτε (Mark Rutte), πρωθυπουργός της Ολλανδίας.
Οι λεγόμενοι λαϊκιστές δεν έχουν καμία πιθανότητα να πάρουν τον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά μπορεί να γίνουν αυτοί το βάρος που θα γείρει στο τέλος τη ζυγαριά της ισορροπίας των δυνάμεων προς τη μια ή προς την άλλη κατεύθυνση.
Ο Εμμανουέλ Μακρόν, ο πρόεδρος της Γαλλίας, είναι ο μοναδικός σημερινός πολιτικός ηγέτης που ξεκίνησε σε επίπεδο εθνικού κράτους μια εκστρατεία με ομοσπονδιακό όραμα για το μέλλον της ΕΕ και της ευρωζώνης, στην αρχή με επιτυχία. Μετά την αποχώρηση από την πολιτική σκηνή στη δεκαετία του 1990 των μεγάλων υποστηρικτών της ευρωπαικής ενοποίησης [Ντελόρ, Κολ, Μιτεράν], δεν υπήρξε καμμιά άλλη αξιοσημείωτη πολιτική προσωπικότητα που να ανήκει ψυχή τε και σώματι στο στρατόπεδο αυτό και να δρά ως συνεχιστής τους.
Ο Εμμανουέλ Μακρόν, ο πρόεδρος της Γαλλίας, είναι ο μοναδικός σημερινός πολιτικός ηγέτης που ξεκίνησε σε επίπεδο εθνικού κράτους μια εκστρατεία με ομοσπονδιακό όραμα για το μέλλον της ΕΕ και της ευρωζώνης, στην αρχή με επιτυχία. Μετά την αποχώρηση από την πολιτική σκηνή στη δεκαετία του 1990 των μεγάλων υποστηρικτών της ευρωπαικής ενοποίησης [Ντελόρ, Κολ, Μιτεράν], δεν υπήρξε καμμιά άλλη αξιοσημείωτη πολιτική προσωπικότητα που να ανήκει ψυχή τε και σώματι στο στρατόπεδο αυτό και να δρά ως συνεχιστής τους.
Ο κ. Μακρόν δεν κατάφερε μέχρι στιγμής να συσπειρώσει τα κράτη-μέλη της ΕΕ, ώστε να ακολουθήσουν τις μεταρρυθμιστικές του ιδέες. Αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι πέρασαν λιγότερα από δύο χρόνια της πενταετούς προεδρικής του θητείας. Θα ήταν παράλογο να περιμένουμε από έναν και μόνο πολιτικό πάρα πολλά πράγματα σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Επίσης, πολλή από την προσπάθειά του την δαπάνησε στην υποστήριξη της πρότασής του για ένα κοινό ταμείο των χωρών της ζώνης του ευρώ για άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής, για το οποίο δεν θα έλεγα ότι αποτελεί πρώτη προτεραιότητα.
Στη χώρα του τη Γαλλία, ο κ. Μακρόν αντιμετωπίζει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα. Έχει μια τάση να κάνει εσφαλμένες κρίσεις και αξιολογήσεις, μαζί με τη μόνιμη αδυναμία «του παράφωνου, που δεν καταφέρνει να χτυπά τις σωστές νότες στην πολιτική του μουσική». Πρόσφατα είπε σε μια ομάδα συνταξιούχων να παύσουν να παραπονούνται· και συμβούλευσε έναν κηπουρό που είναι άνεργος να μην διαμαρτύρεται, γιατί υπάρχουν θέσεις εργασίας στα Παρισινά καφέ.
Είναι πολύ νωρίς για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι μπροστά μας ανοίγεται η άβυσσος μιας ακόμη αποτυχημένης γαλλικής Προεδρίας [όπως οι προηγούμενες του Σαρκοζύ και του Ολάντ] - ο Μακρόν έχει ακόμη χρόνο για να ανακάμψει. Αλλά για να γίνει αυτό, χρειάζεται μια δραματική επανεκκίνηση της προεδρίας του. Και ίσως να την άρχισε ήδη, τη στιγμή που συμφώνησε σε κάποια επιλεκτικά μέτρα δημοσιονομικής ώθησης για να κατευνάσει τους διαδηλωτές των «Κίτρινων Γιλέκων». Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί έπρεπε να το κάνει αυτό, ωστόσο το επακόλουθό του, δηλαδή η υπέρβαση από τη Γαλλία των κανόνων της ΕΕ για τα ελλείμματα, θα θέσει σε κίνδυνο την αξιοπιστία της πολιτικής ατζέντας του Μακρόν για την Ευρώπη.
Το πιο σημαντικό και επείγον ζήτημα σε βραχυπρόθεσμη κλίμακα, είναι αν μπορεί να ανακάμψει εγκαίρως πριν τις ευρωπαϊκές εκλογές. Ίσως δεν προλαβαίνει· και μια τέτοια αποτυχία πιθανώς θα έθετε τέλος σε κάθε ελπίδα για περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Χωρίς τον Μακρόν, δεν θα υπάρχει κανένας άλλος με πολιτικό βάρος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να πιέζει.
Η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ βρίσκεται πια στα χρόνια του λυκόφωτος της σταδιοδρομίας της. Δεν πρόκειται να δαπανήσει στην ΕΕ ό,τι απέμεινε από το πολιτικό της κεφάλαιο. Πάντοτε έκανε τα ελάχιστα αναγκαία για να αποτρέπει την κατάρρευση της ευρωζώνης, αλλά ποτέ δεν επένδυσε σοβαρό πολιτικό κεφάλαιο στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η άρνησή της να συμπήξει μια ισχυρή πολιτική συμμαχία με τον Γάλλο Πρόεδρο ήταν στρατηγικό λάθος.
Ακόμη και με το πιο αισιόδοξο σενάριο, ο κ. Μακρόν και οι φιλελεύθεροι σύμμαχοί του δεν έχουν καμία πιθανότητα να καταστούν η ισχυρότερη ευρωκοινοβουλευτική ομάδα σ' αυτές τις ευρωπαϊκές εκλογές. Ωστόσο, και ανάλογα με το εκλογικό αποτέλεσμα, ο Μακρόν θα μπορούσε να διαμορφώσει την ατζέντα της ΕΕ για τα επόμενα πέντε χρόνια και να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός φιλοευρωπαϊκού συνασπισμού κομμάτων. Κανένα κόμμα δεν πέτυχε ποτέ απόλυτη πλειοψηφία στις ευρωεκλογές και το πολιτικό τοπίο στο Ευρωκοινοβούλιο διαμορφώνεται μονίμως από διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινοβουλευτικές ομάδες και τις συμμαχίες τους.
Είναι δεδομένος και ο πειρασμός να υποτιμήσουμε την ενδεχόμενη αποτυχία του κ. Μακρόν ως «μη σοβαρό ατύχημα» για την ΕΕ. Εάν το δούμε μόνον επιφανειακά, μια τέτοια αξιολόγηση φαίνεται εύλογη. Η ΕΕ δεν θα καταρρεύσει. Η ιστορία της Brexit μας δείχνει ότι η διάβρωση και αποσύνθεση είναι ακόμη πιο δύσκολη από την ολοκλήρωση. Δεν πρέπει όμως να υποτιμούμε τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της παγίδευσης και ακινησίας.
Μέχρι τώρα η ΕΕ μπορούσε να στηρίζεται ανέξοδα στις ΗΠΑ για την άμυνά της, όμως αυτό τελειώνει - και η πρόσφατη παραίτηση του Jim Mattis από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία αυτή. Το ευρώ θα μπορούσε να είναι ήδη δραστικό και αποτελεσματικό εργαλείο για τη διπλωματική δραστηριότητα της Ένωσης, όμως η ΕΕ δεν ήταν αρκετά τολμηρή για να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του.
Η Ένωση, εκτός των άλλων, πρέπει να βρει έναν τρόπο για να συγκροτήσει μια στρατηγική απάντηση στην Κίνα. Πρόσφατα, η κινεζική κυβέρνηση δεν άφησε καμιά αμφιβολία για το τί θέλει από την ΕΕ: Ελεύθερη πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές, συνεργασία σε τομείς που εκείνη θεωρεί σημαντικούς και, βεβαίως, καμία παρέμβαση στις κινεζικές εσωτερικές υποθέσεις. Είναι πολύ λιγότερο σαφές τί θέλει η ΕΕ από την Κίνα.
Εάν ο κ. Mακρόν αποτύχει, η ΕΕ θα αρχίσει να υποχωρεί από τον στίβο της παγκόσμιας πολιτικής και να κλείνεται στον εαυτό της· ως επακόλουθο θα επαφίεται όλο και περισσότερο στο έλεος των εξωτερικών δυνάμεων, μεταξύ των οποίων και της Κίνας. Σε κανένα στάδιο της διαδικασίας αυτής δεν θα ακουστεί ένας δυνατός «κρότος», αλλά ίσως θα ακούγεται ευδιάκριτα η αμυδρή ηχώ από το ξεφούσκωμα της ευρωπαϊκής ήπιας ισχύος (soft power).
Πράγμα που σημαίνει, ότι εμείς οι Ευρωπαίοι έχουμε ακόμη βατό δρόμο μπροστά μας. Είμαστε φιλελεύθεροι και πλούσιοι, έχουμε μερικές από τις πιο όμορφες πόλεις του κόσμου, έχουμε μεγαλειώδη έργα τέχνης και υπέροχα κρασιά· επίσης, η αντιπροσώπευση μας στους διεθνείς οργανισμούς είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με τον πληθυσμό της ηπείρου μας. Ωστόσο δεν επενδύουμε στο μέλλον. Μένουμε όλο και πιο πίσω στην καινοτομία και γερνάμε. Το θέμα των ευρωεκλογών του 2019 είναι εάν η ΕΕ μπορεί να σταθεί στα πόδια της και να στηριχτεί στον εαυτό της, σε έναν κόσμο που γίνεται πιο εχθρικός.
O Wolfgang Münchau είναι βασικός συντάκτης των Financial Times με έδρα τη Μ. Βρετανία.
Wolfgang Münchau - Financial Times, αρθρογραφία
Wolfgang Münchau στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση:
Στη χώρα του τη Γαλλία, ο κ. Μακρόν αντιμετωπίζει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα. Έχει μια τάση να κάνει εσφαλμένες κρίσεις και αξιολογήσεις, μαζί με τη μόνιμη αδυναμία «του παράφωνου, που δεν καταφέρνει να χτυπά τις σωστές νότες στην πολιτική του μουσική». Πρόσφατα είπε σε μια ομάδα συνταξιούχων να παύσουν να παραπονούνται· και συμβούλευσε έναν κηπουρό που είναι άνεργος να μην διαμαρτύρεται, γιατί υπάρχουν θέσεις εργασίας στα Παρισινά καφέ.
  |
| © Green European Journal |
Το πιο σημαντικό και επείγον ζήτημα σε βραχυπρόθεσμη κλίμακα, είναι αν μπορεί να ανακάμψει εγκαίρως πριν τις ευρωπαϊκές εκλογές. Ίσως δεν προλαβαίνει· και μια τέτοια αποτυχία πιθανώς θα έθετε τέλος σε κάθε ελπίδα για περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Χωρίς τον Μακρόν, δεν θα υπάρχει κανένας άλλος με πολιτικό βάρος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να πιέζει.
Η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ βρίσκεται πια στα χρόνια του λυκόφωτος της σταδιοδρομίας της. Δεν πρόκειται να δαπανήσει στην ΕΕ ό,τι απέμεινε από το πολιτικό της κεφάλαιο. Πάντοτε έκανε τα ελάχιστα αναγκαία για να αποτρέπει την κατάρρευση της ευρωζώνης, αλλά ποτέ δεν επένδυσε σοβαρό πολιτικό κεφάλαιο στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η άρνησή της να συμπήξει μια ισχυρή πολιτική συμμαχία με τον Γάλλο Πρόεδρο ήταν στρατηγικό λάθος.
Ακόμη και με το πιο αισιόδοξο σενάριο, ο κ. Μακρόν και οι φιλελεύθεροι σύμμαχοί του δεν έχουν καμία πιθανότητα να καταστούν η ισχυρότερη ευρωκοινοβουλευτική ομάδα σ' αυτές τις ευρωπαϊκές εκλογές. Ωστόσο, και ανάλογα με το εκλογικό αποτέλεσμα, ο Μακρόν θα μπορούσε να διαμορφώσει την ατζέντα της ΕΕ για τα επόμενα πέντε χρόνια και να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός φιλοευρωπαϊκού συνασπισμού κομμάτων. Κανένα κόμμα δεν πέτυχε ποτέ απόλυτη πλειοψηφία στις ευρωεκλογές και το πολιτικό τοπίο στο Ευρωκοινοβούλιο διαμορφώνεται μονίμως από διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινοβουλευτικές ομάδες και τις συμμαχίες τους.
Είναι δεδομένος και ο πειρασμός να υποτιμήσουμε την ενδεχόμενη αποτυχία του κ. Μακρόν ως «μη σοβαρό ατύχημα» για την ΕΕ. Εάν το δούμε μόνον επιφανειακά, μια τέτοια αξιολόγηση φαίνεται εύλογη. Η ΕΕ δεν θα καταρρεύσει. Η ιστορία της Brexit μας δείχνει ότι η διάβρωση και αποσύνθεση είναι ακόμη πιο δύσκολη από την ολοκλήρωση. Δεν πρέπει όμως να υποτιμούμε τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της παγίδευσης και ακινησίας.
Μέχρι τώρα η ΕΕ μπορούσε να στηρίζεται ανέξοδα στις ΗΠΑ για την άμυνά της, όμως αυτό τελειώνει - και η πρόσφατη παραίτηση του Jim Mattis από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία αυτή. Το ευρώ θα μπορούσε να είναι ήδη δραστικό και αποτελεσματικό εργαλείο για τη διπλωματική δραστηριότητα της Ένωσης, όμως η ΕΕ δεν ήταν αρκετά τολμηρή για να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του.
Η Ένωση, εκτός των άλλων, πρέπει να βρει έναν τρόπο για να συγκροτήσει μια στρατηγική απάντηση στην Κίνα. Πρόσφατα, η κινεζική κυβέρνηση δεν άφησε καμιά αμφιβολία για το τί θέλει από την ΕΕ: Ελεύθερη πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές, συνεργασία σε τομείς που εκείνη θεωρεί σημαντικούς και, βεβαίως, καμία παρέμβαση στις κινεζικές εσωτερικές υποθέσεις. Είναι πολύ λιγότερο σαφές τί θέλει η ΕΕ από την Κίνα.
 |
| © Green European Journal |
Πράγμα που σημαίνει, ότι εμείς οι Ευρωπαίοι έχουμε ακόμη βατό δρόμο μπροστά μας. Είμαστε φιλελεύθεροι και πλούσιοι, έχουμε μερικές από τις πιο όμορφες πόλεις του κόσμου, έχουμε μεγαλειώδη έργα τέχνης και υπέροχα κρασιά· επίσης, η αντιπροσώπευση μας στους διεθνείς οργανισμούς είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με τον πληθυσμό της ηπείρου μας. Ωστόσο δεν επενδύουμε στο μέλλον. Μένουμε όλο και πιο πίσω στην καινοτομία και γερνάμε. Το θέμα των ευρωεκλογών του 2019 είναι εάν η ΕΕ μπορεί να σταθεί στα πόδια της και να στηριχτεί στον εαυτό της, σε έναν κόσμο που γίνεται πιο εχθρικός.
O Wolfgang Münchau είναι βασικός συντάκτης των Financial Times με έδρα τη Μ. Βρετανία.
Wolfgang Münchau - Financial Times, αρθρογραφία
«Το κέντρο δεν αντέχει» - στη Γερμανία και στην ΕΕΤέλος μιας εποχής για τη Γερμανία (και την Μέρκελ) - Ώρα της βαθιάς κρίσης και της περισυλλογής για τη Σοσιαλδημοκρατία
Ο αργός μαρασμός της Ευρώπης. «Όχι με βρόντο, αλλά μ' έναν λυγμό»
Η ΕE της μεταβλητής γεωμετρίας ή των πολλαπλών ταχυτήτων, αναγκαστική διέξοδος
Όλη η αρθρογραφία του Wolfgang Münchau (Μετά την Κρίση)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου