Θά επιβιώσει ο Γερμανικός Φιλελευθερισμός μετά την κρίση;

 του Βόλφγκανγκ Μύνχάου

© Der Spiegel Online -  Neuer Liberalismus: Drei Fragen für die FDP  (25.09.2013)

Η χρηματοπιστωτική κρίση έχει θέσει τους Φιλελεύθερους μπροστά στις μεγαλύτερες διανοητικές προκλήσεις εδώ και δύο γενιές. Η κρίση προκάλεσε ανεξέλεγκτη αστοχία και αποτυχία της αγοράς - η οποία σύμφωνα με τον παλαιο-φιλελεύθερο τρόπο σκέψης δεν θα έπρεπε κάν να συμβεί. Παρήγαγε επίσης μακροοικονομική αστάθεια, η οποία επίσης δεν θα έπρεπε να υπάρχει, γιατί υποτίθεται ότι συστήματα που υπόκεινται σε κανόνες, είναι συστήματα που αυτο-διορθώνονται. Μερικοί Φιλελεύθεροι έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν το πρόβλημα παρακάμπτοντάς το απλώς, δηλαδή καθιστώντας υπεύθυνη για την κρίση την χαλαρή οικονομική συμπεριφορά των χωρών του Ευρώ, κάτι που δεν συμφωνεί με την πραγματικότητα. Η κρίση μαίνεται για πολύ καιρό και σχεδόν παντού στον Δυτικό κόσμο.

Δεν έχω την πρόθεση να δώσω απαντήσεις με αυτό το άρθρο, αλλά απλώς να θέσω ερωτήσεις. Για να δοθούν απαντήσεις, χρειάζεται κάτι που οι ηγετικές φυσιογνωμίες των Γερμανών Φιλελευθέρων μισούν ιδιαίτερα: Μια ανοικτή πολιτική συζήτηση για τα θεμελιώδη ζητήματα. Κάτι τέτοιο είναι εγγενώς πιο εύκολο για τους Πράσινους, σε σύγκριση με τους Φιλελεύθερους.

Πολλοί Φιλελεύθεροι μάλλον δεν γνωρίζουν ότι το σημερινό φιλελεύθερο οικονομικό δόγμα τους ήταν επίσης παράγωγο μιας άλλης κρίσης, δηλαδή της κατάρρευσης του οικονομικού φιλελευθερισμού στη δεκαετία του 1920 και στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Η απάντηση δόθηκε στην δεκαετία του 1940 και ήταν ο Ordoliberalism της Σχολής του Freiburg, που απο τότε αποτελεί την Αγία Γραφή του σύγχρονου Γερμανικού οικονομικού φιλελευθερισμού.

Οι συντηρητικές σχολές σκέψης βρίσκονται επίσης στα τελευταία τους 
Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια παρόμοια κατάσταση. Και πάλι μια κρίση απειλεί τον Φιλελευθερισμό. Η διαφορά είναι ότι αυτή τη φορά οι Φιλελεύθεροι δεν θέλουν να δούν το πρόβλημα. Ο Ordoliberalism τους καταδίκασε αρχικά στην αποδοχή οικονομικών θεωριών που υπόκεινται σε σταδιακές κανονιστικές δεσμεύσεις, στον μονεταρισμό της δεκαετίας του 1960 και του 1970, και στη συνέχεια σε διάφορες νεοκλασικές θεωρίες, που όλες έχουν ένα κοινό, να περιορίζουν και υποβαθμίζουν το ρόλο του κράτους ως προς την οικονομική πολιτική. Από το σημείο αυτό ακριβώς θα πρέπει να αρχίσει η συζήτηση.

Η κρίση απέδειξε κάτι που προκαλεί δυσφορία στους Φιλελεύθερους: Χωρίς το κράτος, ο παγκόσμιος χρηματοπιστωτικός τομέας θα είχε καταρρεύσει και όλος ο κόσμος θα είχε βυθιστεί σε βαθιά ύφεση. Οι Φιλελεύθεροι δεν θα έπρεπε να υποτιμούν αυτό το γεγονός ή να το παρακάμπτουν ως εξαίρεση.

Υπολογίζω επίσης, ότι και η πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ για την αντιμετώπιση της κρίσης θα αποτύχει. Αυτό θα δημιουργήσει προβλήματα στους ανθρώπους που σκέφτονται και με τον φιλελεύθερο και με τον συντηρητικό τρόπο. Ο Κεϋνσιανισμός που έχει κηρυχθεί νεκρός στη Γερμανία, έχει περιγράψει πολύ καλύτερα την οικονομική δυναμική της κρίσης, παρά η πληθώρα των συντηρητικών σχολών σκέψης, στις οποίες δεν υπάρχει πρόβλεψη για τέτοιου είδους κρίσεις. Και αυτό που δεν θα έπρεπε να υπάρχει, κηρύσσσεται στη συνέχεια και ανύπαρκτο.

Έτσι, η αύξηση της ανεργίας εκλαμβάνεται ως συνέπεια των εθελοντικών αποφάσεων τεμπέληδων ανθρώπων που δεν θέλουν να εργασθούν. Η πτώση των οικονομικών επιδόσεων εκλαμβάνεται ως συνέπεια ελεύθερων αποφάσεων των δρώντων παραγόντων. Ως επακόλουθο, καλύτερο θα ήταν να μην είχαμε κάνει τίποτε μετά την πτώχευση της Lehman Brothers. Οι συντηρητικές σχολές σκέψης είναι στα τελευταία τους, όπως και το κόμμα των Ελεύθερων Δημοκρατών (FDP). 
Ωστόσο, άν οι Φιλελεύθεροι θελήσουν να προχωρήσουν σε μια ουσιαστική συζήτηση για το μέλλον του οικονομικού φιλελευθερισμού, θα έδινα προτεραιότητα στα ακόλουθα θέματα: 
Πρώτον: Είναι ο Φιλελευθερισμός και ο Κεϋνσιανισμός συμβατοί; Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στις παραδοσιακές σχολές σκέψης, τις προσανατολισμένες στην προσφορά; Ποιος είναι ο ρόλος των σύγχρονων Κεντρικών Τραπεζών σε οικονομικά συστήματα με μεγάλες χρηματοοικονομικές αγορές; Μπορούν να λειτουργήσουν σ' αυτό το περιβάλλον συστήματα που βασίζονται σε δεσμευτικούς κανόνες και στην ανεξαρτησία;
Δεύτερον: Ποια είναι η επίδραση του ευρώ, το οποίο θα συνεχίσει να υποστηρίζει το κόμμα FDP; Μπορεί ο φιλελευθερισμός του εθνικού κράτους να μεταφερθεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, και αν ναι, πώς και με ποιούς περιορισμούς και με ποιές διευρύνσεις; Η έννοια της ανταγωνιστικότητας, για παράδειγμα, λειτουργεί για τα μικρά εθνικά κράτη, αλλά όχι για μαζικές οικονομίες, όπως της ζώνης του Ευρώ. Τι απομένει από την εθνική φιλελεύθερη πολιτική, όταν οι σημαντικές αποφάσεις μετατοπίζεται στο Ευρωπαϊκό επίπεδο ; 
Τρίτον: Πώς συμπεριφέρονται οι Φιλελεύθεροι απέναντι στην παγκοσμιοποίηση; Ποια συστήματα δημοκρατικού ελέγχου και διακρατικού συντονισμού είναι απαραίτητα για την διαχείριση της παγκοσμιοποίησης; 

Ερωτήσεις, απορίες: Και άλλα κόμματα, ιδίως οι Σοσιαλδημοκράτες, θα πρέπει να θέσουν αυτές τις ερωτήσεις. Αλλά για τους Φιλελεύθερους, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Ο Φιλελευθερισμός έχει μέλλον μόνον αν μπορέσει να συμβάλλει στα προβλήματα του 21ου αιώνα.  Για τον Guido Westerwelle, τον Philipp Rösler και τον Rainer Brüderle, αυτό το έργο ήταν υπερβολικά βαρύ. 
Ο νέος πρόεδρος του κόμματος FDP δεν πρέπει να απαντήσει ο ίδιος αυτές τις ερωτήσεις, αλλά θα πρέπει να τις θέσει. Στη συνέχεια, αυτό μπορεί να δώσει αποτελέσματα. Αλλά αν σχεδιάζει να συνεχίσει και πάλι ως ένα αυστηρά συντηρητικό κόμμα φορολογικών περικοπών και εξυπηρέτησης πελατειακών λόμπι, τότε θα είναι ίσως η τελευταία φορά που θα πρέπει να ασχοληθεί κανείς με αυτό το κόμμα.


O Wolfgang Münchau είναι οικονομικός συντάκτης στους Financial Times και στον Spiegel
   
Παλιότερα άρθρα του Wolfgang Münchau σ' αυτή την ιστοσελίδα: 
 

1. Το Γερμανικό κόμμα Die Linke για την κρίση

2. Το Γερμανικό κόμμα των Πρασίνων για την κρίση στην Ευρωζώνη: Όταν οι πολιτικοί παρατούν τις καφενειακές αναλύσεις 

3. Δεν έχει και πολλή σημασία, αλλά είμαι φανατικά υπέρ της Ευρώπης και του Ευρώ 
4. Η λιτότητα είναι το εμπόδιο στις μεταρρυθμίσεις 
5. Η τραγωδία της Ιταλίας, η φάρσα της Ιταλίας



Wolfgang Münchau - Financial Times, αρθρογραφία 

Wolfgang Münchau in "Der Spiegel" 
Άρθρα του Βόλφγκανγκ Μύνχάου στο Euro2day