Η χερσόνησος της Κριμαίας και η Ρωσία - Ο Πούτιν και τα μαντρόσκυλα - Τι τρέχει με τον Βλαδίμηρο;

του Κλάους - Χέλγκε Ντόνατ

1.  Η χερσόνησος της Κριμαίας και η Ρωσία: «Από τώρα και στο εξής, για πάντα»

  
το άρθρο του © Klaus-Helge Donath,
Die Halbinsel Krim und Russland: „Von nun an für alle Zeiten“ 
από την εφημερίδα του Βερολίνου © Die Tageszeitung (taz) 2.3.3014

   

Μόσχα, Taz |Oι παρουσιαστές της Ρωσικής κρατικής τηλεόρασης, εδώ και εβδομάδες, ήταν ήδη κάθε βράδυ σε εκστρατεία στο Δυτικό Μέτωπο. Εξοικείωναν το κοινό αργά και σταθερά με την ιδέα ότι οι «Μικρορώσοι» - οι Ουκρανοί - χρειάζεται να πάρουν ένα μάθημα. 
Βέβαια τη λέξη πόλεμος την απέφευγαν. Ωστόσο, το ότι σε μια επέμβαση θα μπορούσαν να δράσουν με τρόπο πιο σκληρό, οι πολίτες το καταλαβαίνουν με τη διαίσθηση. Και η πλειοψηφία των Ρώσων δεν θα θύμωνε με τον ηγέτη του Κρεμλίνου Βλαντιμίρ Πούτιν, αν προχωρούσε σε μια σύντομη επέμβαση.

Όπως στη Γεωργία το 2008, όταν η Μόσχα με τον κεραυνοβόλο πόλεμο του Καυκάσου απέσπασε δύο αποσχισθείσες περιοχές της χώρας και σταμάτησε προσωρινά την προσπάθεια της Γεωργίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Τώρα απειλεί και πάλι την Ρωσία ο εχθρός από τα δυτικά, υποδεικνύουν οι δημαγωγοί. Η όψη του είναι φασιστική, η πρωτοπορία του δυτικο-Ουκρανική. Ωστόσο, το πραγματικό πρόσωπο του εχθρού είναι Ευρωπαϊκό και Ατλαντικό. 
Δεν είναι μόνον τα λιγότερο μορφωμένα κοινωνικά στρώματα της Ρωσίας, που κυττάζουν φοβισμένα ή αναστατωμένα προς την Ουκρανία. Και η Ρωσική διανόηση αντιμετωπίζει τους γείτονες με αυξανόμενες επιφυλάξεις, όπως έχουν διαγνώσει με δημοσκοπήσεις οι κοινωνιολόγοι του ονομαστού Κέντρου Levada της Μόσχας.

Σεβαστούπολη: Ο Ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας

Η προσπέλαση προς το Νότο και προς στη Μεσόγειο

Οι πιό φιλελεύθεροι κύκλοι στη Ρωσία αισθάνονται φθόνο για το θάρρος και την επιμονή των διαδηλωτών στο Κίεβο. Το φύλλο έχει γυρίσει: Προηγουμένως η διανόηση της Μόσχας απολάμβανε ρόλο πνευματικής πρωτοπορίας. Τώρα, ο δρόμος του Κιέβου προς την Ευρώπη δεν περνά πλέον αυτόματα μέσω Μόσχας. Οι εντάσεις έχουν μεταφερθεί στην Κριμαία. 
Και στη χερσόνησο της Μαύρης Θάλασσας, ο Ρωσόφωνος πληθυσμός βλέπει κυρίως τον τηλεοπτικό σταθμό της Μόσχας. Επομένως και στη Ρωσία και στην Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, η πλειοψηφία των πολιτών θεωρούν αναπόφευκτη την ανάπτυξη Ρωσικών στρατευμάτων στη χερσόνησο. 
Η Ρωσία έχει πολύ στενή σχέση με την Κριμαία. Η χερσόνησος είναι ένας χώρος φορτισμένος με μνήμες και εθνικούς μύθους, από την εποχή που ο πρίγκιπας Γκριγκόρι Ποτέμκιν την κατέλαβε το 1783, «από τώρα και στο εξής για πάντα». Ενήργησε κατ' εντολήν της ερωμένης του, της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β', η οποία στη συνέχεια έλαβε από τους υπηκόους της τον τίπλο «η Μεγάλη». Έτσι η τσαρίνα άνοιξε την προσπέλαση της αυτοκρατορίας της προς το Νότο και προς τη Μεσόγειο. 
Προηγουμένως, ο τσάρος Πέτρος Α' ο Μέγας είχε καταλάβει στο νότο μόνο το ομώνυμο φρούριο των Τατάρων στην Αζοφική θάλασσα. Πριν ολοκληρωθεί η κατάκτηση από το Στέμμα, επικρατούσε στη χερσόνησο το σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητο Χανάτο των Τατάρων της Κριμαίας. Ο Τουρκόφωνος λαός είχε στενές επαφές με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία την εποχή εκείνη εμπόδιζε ακόμη την τάση επέκτασης των Ρώσων. Ο Στάλιν είχε εκτοπίσει το 1944 τους απογόνους των Τατάρων της Κριμαίας στην Κεντρική Ασία και εγκατέστησε στη θέση τους Ρώσους.

Τσαρίνα Αικατερίνη Β' η Μεγάλη

Ο Τσάρος Πέτρος Α' ο Μέγας

«Σοσιαλιστικό πάρκο ελεύθερου χρόνου»

Εκτός από 58 % Ρώσους και 25 % Ουκρανούς, ζεί και πάλι σήμερα στη χερσόνησο ποσοστό τουλάχιστον 13 % Τατάρων της Κριμαίας, οι οποίοι πρόσκεινται πολιτικά στο Κίεβο. Η ιστορική σημασία της χερσονήσου εκτείνεται μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Το 1991, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε συλληφθεί από πραξικοπηματιες στον Φάρο, όπου είχαν τις θερινές διαμονές τους οι κορυφές της σοβιετικής νομενκλατούρας.

Για τους απλούς Ρώσους, η Κριμαία συνδέεται με εμπειρίες από τις θερινές διακοπές. Γενιές παιδιών πέρασαν τους καλοκαιρινούς μήνες τους σε ένα κάμπινγκ των πιονέρων. Οι ενήλικοι πήγαιναν αργότερα σε μικρά ξενοδοχεία χωρίς ανέσεις. Κανείς δεν ενοχλούνταν, διότι ζούσαν όλοι έτσι. 
Η Σοβιετική ατμόσφαιρα έχει διατηρηθεί σε πολλά μέρη της Κριμαίας. Συνεπώς, οι Ρώσοι τουρίστες εκεί δεν αισθάνονται ότι βρίσκονται στο εξωτερικό, ειδικά επειδή μπορούν να ταξιδέψουν εκεί χωρίς θεώρηση βίζας. Επίσης, το προσωπικό των υπηρεσιών έχει διατηρήσει την παροιμιώδη κάπως αγενή συμπεριφορά. Η Κριμαία έχει τη φήμη ότι από πολιτισμική άποψη είναι ένα «σοσιαλιστικό πάρκο ελεύθερου χρόνου». Σε μια δημοσκοπική έρευνα για την πολιτισμική ταυτότητα το 2008, το 15 % είπε ότι είναι ακόμη «Σοβιετική».

Η Σοβιετική ατμόσφαιρα ενισχύεται περισσότερο από τους πρώην υπαλλήλους του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, οι οποίοι έχουν επιλέξει την Κριμαία ως γηροκομείο. Το γεγονός ότι η χερσόνησος έγινε δεξαμενή νοσταλγών της Σοβιετικής Ένωσης, μπορεί να εξηγήσει γιατί τώρα εμφανίζονται τόσες πολλές ενεργές παραστρατιωτικές ομάδες. Ο αριθμός τους ωστόσο, εγγυάται ότι βρίσκονται σε ανταγωνισμό μεταξύ τους και δεν θα μπορούσαν να δράσουν αποτελεσματικά, σύμφωνα με τους παρατηρητές.

Ακόμη κι αν έχουν αλλάξει πολύ λίγα στην καθημερινή ζωή, είναι δύσκολο για πολλούς στη Ρωσία να αποδεχθούν την Κριμαία ως τμήμα ενός άλλου κράτους. Στον Νικίτα Χρουστσόφ, ακόμη καταλογίζεται ότι εγκατέλειψε την Κριμαία με ελαφρότητα. Το 1954, ο διάδοχος του Στάλιν την έδωσε στην ομόσπονδη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας, ως καθυστερημένο δώρο της Ένωσης (ΕΣΣΔ). Ήταν η ημέρα της 300ης επετείου, από τότε που ο αρχηγός των Κοζάκων έδωσε όρκο πίστης στον Τσάρο.

Άγιος Βλαδίμηρος Α' Σβιατοσλάβιτς
Μέγας Πρίγκηψ των Ρως του Κιέβου
(Σκανδ. Valdamarr Sveinaldsson, 980-1015)

O αρχηγός των Κοζάκων 
(Αταμάνος) Μπογκντάν Χμελνίτσκι

«Ηρωϊκή πόλη» στον αγώνα κατά των Γερμανών κατακτητών 

Η Ρωσία εξέλαβε αυτόν το όρκο ως πράξη υποταγής και το γεγονός ως την τελική επανένωσή της με την Ουκρανία. Αντίθετα υποτίθεται ότι οι Κοζάκοι είχαν ως βάση μόνον μια προσωρινή συμφωνία αμοιβαίας συνδρομής. Μια παρανόηση, όπως συνέβη στη Ρωσική ιστορία πολλές φορές.

Πόσο δύσκολο είναι για έναν εγκάρδιο πατριώτη, όταν γίνεται λόγος για την Κριμαία, έχει επισημανθεί εδώ και καιρό από τον πρώην δήμαρχο της Μόσχας Γιούρι Λουζκόφ. Ασχολήθηκε με τη Σεβαστούπολη, τη βάση του Ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας στην Κριμαία, την οποία έχει μισθώσει η Μόσχα μέχρι το 2042. Η πόλη δεν ανήκει στην αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, αλλά υπόκειται άμεσα στο Κίεβο.

Η Σεβαστούπολη χτίστηκε ως καμάρι της Ρωσικής και Σοβιετικής ναυτικής δύναμης. Οι κάτοικοι, όπως και ο Γιούρι Λουζκόφ, έχουν την πεποίθηση ότι η πόλη τους είναι ένα απομακρυσμένο τμήμα της Ρωσικής πατρίδας. Ο πρώην Δήμαρχος έχει επενδύσει εκατομμύρια στην πόλη και στην Κριμαία, για να προωθήσει την αίσθηση του ανήκειν στη Ρωσία. Ήδη τότε, μπορούσαν οι κάτοικοι να αποκτήσουν Ρωσικά διαβατήρια.

Ακριβώς όπως στις αποσχισθείσες περιοχές της Γεωργίας, όπου η Μόσχα έσπευσε σε στρατιωτική βοήθεια προς τους προσεταιρισμένους Ρώσους πολίτες τον Αύγουστο του 2008. Στη Σεβαστούπολη σταθμεύουν περίπου 16.000 ενεργοί Ρώσοι στρατιώτες και έχουν εγκατασταθεί εκεί πολλαπλάσιοι της εφεδρίας. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου Σεβαστούπολη τιμήθηκε με τον τίτλο της «Ηρωικής Πόλης», για τον αγώνα κατά των Γερμανών κατακτητών. «Η Σεβαστούπολη ειναι η περηφάνεια της Ρωσίας, η Σεβαστούπολη δεν παραδίδεται», διακήρυξε ο συγγραφέας Ηλία 'Ερενμπουργκ. Η πόλη έπεσε, παρ' όλα αυτά.

Αυτός ο ηρωισμός συντελεί επίσης στο γεγονός ότι πολλοί Σεβαστουπολίτες εξακολουθούν να ταυτίζονται με μια αυτοκρατορία που δεν υπάρχει πιά. Είναι ακόμη «πιστοί υπηρέτες αυτής της αυτοκρατορίας, σε μιαν επικράτεια που σήμερα ανήκει σε κάποιον άλλο», γράφει o πολιτικός επιστήμονας από τις ΗΠΑ Τσαρλς Κινγκ [Charles King].

 

2.  Ο Πούτιν και τα μαντρόσκυλα

το άρθρο του Klaus-Helge Donath, Putin und die Kettenhunde δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα του Βερολίνου © Die Tageszeitung (taz), 27.2.3014
 

 

Από τον Πούτιν εξαρτάται, εάν η σύγκρουση της Ρωσίας με την Ουκρανία καταλήξει σε πόλεμο. Πρέπει να βάλει φραγμό στους δημαγωγούς. Διότι η κλιμάκωση θα ήταν καταστροφική - ειδικά για τους Ρώσους. 

Οι δημαγωγοί στη Ρωσική τηλεόραση είχαν ανοίξει το Ουκρανικό μέτωπο πριν από πολύ καιρό. Κάθε βράδυ ξεκινούσαν εκστρατείες. Έλεγαν ότι ο εχθρός πλησιάζει, από τα δυτικά...

Ακούγεται σαν μυθιστόρημα της δεκάρας, ωστόσο προέρχεται από την κρατική τηλεόραση ενός έθνους με υψηλό Ευρωπαϊκό πολιτισμό, υπό την αιγίδα ενός προέδρου, ο οποίος ετοιμάζεται να σώσει τον υπόλοιπο κόσμο από την κατάπτωση των αξιών. Με άλλα λόγια, ο Αντίχριστος βρίσκεται προ των πυλών της Μόσχας. 

Ρώσοι βουλευτές της Δούμα σπεύδουν στην Κριμαία, υπόσχονται στους εκεί Ρώσους διαβατήρια από τη Μόσχα και τους καλούν να εξεγερθούν. Στην πατρίδα εν τω μεταξύ, βουλευτές κηρύσσουν την ανάκτηση της Κεντρικής Ασίας στην αυτοκρατορία. Είναι αδέσποτοι και εκτός λογικής πολεμοκάπηλοι, που απολαμβάνουν προστασίας υψηλότατου επιπέδου.

Να ελπίζουμε τώρα, ότι οι υπεύθυνοι στο Κρεμλίνο έχουν διατηρήσει ψήγματα ορθολογισμού και είναι σε θέση να κρατήσουν υπό έλεγχο τα μαντρόσκυλα.  

Την στρατιωτική σύγκρουση δεν μπορεί να την επιθυμεί κανείς - και ασφαλώς όχι το Κρεμλίνο. Μην φαντασθούμε τι φόρο αίματος θα απαιτούσε ένας νέος Κριμαικός πόλεμος. Την τελευταία φορά, στον 19ο αιώνα, τον είχε πληρώσει η οπισθοδρομική Τσαρική αυτοκρατορία.

Μπορεί ορισμένοι Ρώσοι θερμοκέφαλοι να ζητούν να πραγματοποιηθεί μια σύντομη και επιτυχή εκστρατεία, όπως το 2008 εναντίον της Γεωργίας. Ρωσία ανάγασε τότε τον αντίπαλο να γονατίσει, αλλά δεν έδειξε καθόλου πειστική.

Ωστόσο, η Ουκρανία δεν είναι η μικροσκοπική Γεωργία με του στρατό - οπερέτα  της. Το Κίεβο έχει υπό τα όπλα 200.000 άνδρες, στους οποίους μπορει να προσθέσει σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης μερικές εκατοντάδες χιλιάδες.   
Με το υψηλό κίνητρο για την τελική διαμόρφωση εθνικου κράτους και ευκαιρία να πάρει εκδίκηση για όσα υπέφερε ο λαός της στα κοινά Σοβιετικά χρόνια. Μόνον η εξαναγκασμένη πείνα στη δεκαετία του 1930, υπό τον Στάλιν, κόστισε τη ζωή εκατομμυρίων «Μικρορώσων» [Nina Khrushcheva - Reuters]. Η συλλογική μνήμη δεν το έχει ξεχάσει.

Συγκριτικά, η σύγκρουση του Καυκάσου ήταν μια εξέγερση σε νηπιαγωγείο. Ένας Ουκρανικός ανταρτοπόλεμος, ωστόσο, θα ήταν μια κρεατομηχανή, η οποία θα προκαλούσε πολύ περισσότερα θύματα από την ισλαμική τρομοκρατία.

Και αν οι στρατιώτες της Μόσχας συνειδητοποιήσουν ότι έχουν σταλεί και πάλι για τα συμφέροντα μιας αδίστακτης, ανελέητης κλίκας σε μια άσκοπη μάχη εναντίον συγγενών, τότε, το Κρεμλίνο θα ένοιωθε πραγματικό κίνδυνο. Πόσο μάλλον, όταν η εξέλιξη της οικονομίας δεν επιτρέπει πιά να δίνονται δώρα.

Καλά θα έκανε ο Βλαντιμίρ Πούτιν να κρατήσει μακριά τα χέρια του και να ανακαλέσει την ιδεολογική γενική επιστράτευση, προς το συμφέρον της αυτοσυντήρησης. Και άν είναι απαραίτητο, πρέπει να ναρκώσει τα μαντρόσκυλα.

3. Τι τρέχει με τον Βλαδίμηρο; 

το άρθρο του Klaus-Helge Donath, Was ist los mit Wladimir? δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

του Βερολίνου © Die Tageszeitung (taz), 2.3.3014

   
  
Μόσχα, Taz | Ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ψύχραιμος και καλός υπολογιστής, ένας πολιτικός που δεν είναι επιρρεπής σε συναισθήματα και αδυναμίες...

Η επιτυχία στη διεθνή σκηνή το περασμένο έτος φαίνεται να το επιβεβαιώνει. Αλλά ένα πάντα παραβλέπεται: η δύναμη των μέσων ενημέρωσης, που περιβάλλει τους δυνάστες.

Ωστόσο, με την Ουκρανία ο Βλαντιμίρ Πούτιν κάτι δεν υπολόγισε σωστά από την αρχή. Για την ανάκτηση του Κιέβου στη Ρωσική αυτοκρατορία δεν κινήθηκε στρατηγικά. Θέλησε να εξαγοράσει τον διεφθαρμένο πρόεδρο στο Κίεβο. Αυτό δεν μαρτυρά πολιτική διορατικότητα.

Για τον Πούτιν η εξουσία ορίζεται κυρίως από το μέγεθος της εθνικής επικράτειας. Πολλοί άνθρωποι στη Ρωσία συμμερίζονται αυτό τον τρόπο σκέψης, τον ταιριαστό με την απεραντοσύνη του Ρωσικού χώρου. Ο επικεφαλής του Κρεμλίνου το τόνισε αυτό, ήδη πριν από χρόνια, αποκαλώντας την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ως τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ού αιώνα.

Η Ρωσία στο παλιό της μεγαλείο

Ο επικεφαλής του Κρεμλίνου δεν είναι οραματιστής, ούτε έχει το πάθος της πολιτικής. Το πάθος του είναι ο αθλητισμός. Αν ωστόσο έχει κάτι κατά νου, αυτό είναι η αποκατάσταση της Ρωσίας στα παλιά σύνορα της ΕΣΣΔ. Αυτό είναι το όνειρό του, ωστόσο για παραιτήσεις από μικρές περιοχές θα ήταν πρόθυμος. Αλλά η Ουκρανία πρέπει οπωσδήποτε να ανήκει. Το έργο της αποκατάστασης της Σοβιετικής Ένωσης, θα πρέπει να πάρει τη μορφή μιας Ευρασιατικής Ένωσης, που θα παρουσιασθεί ως εναλλακτική λύση προς τη Δύση, με συντηρητικές αξίες, ανάμεσα στην Κίνα και την Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αλλά ο Πούτιν δεν αντιλαμβάνεται τη δυναμική που έχουν τα  κοινωνικά και ιστορικά πλαίσια. Δεν συνειδητοποιεί τις πολιτισμικές διαφορές, έχει παραμείνει ένας τυπικός, ιδεώδης Σοβιετικός πολίτης. Παρόλο που ο ίδιος διαθέτει πολλή γνώση, ωστόσο είναι στατική και προ-μοντέρνα, επειδή αρνείται να αναγνωρίσει τη διαφοροποίηση των γνώσεων και βιοκόσμων...

Η ανάλυσή του πάσχει από αυτόν τον συγκρητισμό της σκέψης. Για το λόγο αυτό, προσκολλάται επιπόλαια και ακολουθεί τις μαριονέτες του δικού του τμήματος προπαγάνδας. Το γεγονός ότι η Ρωσία δεν είναι Ουκρανία και η Ουκρανία δεν είναι Ρωσία, δεν μπορεί να το καταλάβει και αφήνεται να καθοδηγείται από τις επιφανειακές ομοιότητές τους.

Γι' αυτό παίρνει εκδίκηση τώρα. Επειδή το εγχείρημα της Ευρασιατικής Ένωσης έχει αποτύχει. Δεν είναι μόνο η Ουκρανία που δεν θα συμμετάσχει, τώρα και οι Κεντροασιάτες θα πάρουν αποστάσεις μετά τα γεγονότα στην Κριμαία. Αντί να ξαναχτίσει την αυτοκρατορία, μπορεί τώρα να γίνει νεκροθάφτης της. Ακόμη, η παραδοχή ότι η Ουκρανία μπορεί να γονατίσει εύκολα, όπως η Γεωργία το 2008, βασίζεται σε πλάνες της αναγωγικής σκέψης. Με την επέμβαση στην Κριμαία ο Βλαντιμίρ Πούτιν ήλθε επίσης σε αντίφαση με το πιο σημαντικό δόγμα του : τη σταθερότητα. Ο δρόμος της επιστροφής στην προτέρα κατάσταση είναι ήδη κλειστός.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν παίρνει αυθόρμητες αποφάσεις. Είναι ένας αναβλητικός, που σταθμίζει με ακρίβεια. Ωστόσο, όταν αισθάνεται τραυματισμένος, αντιδρά πολύ συναισθηματικά. Φαίνεται πως έχει αγνοήσει όλες τις προειδοποιήσεις να αποφύγει μια περιπέτεια στην Ουκρανία. Ακόμη και ο αντιπρόσωπος του Πατριαρχείου της Μόσχας στην Ουκρανία ζήτησε από τον επικεφαλής του Κρεμλίνου να μην παρέμβει. Συνήθως ο προ-μοντέρνος Πούτιν ακούει αυτές τις φωνές.

Ο Klaus-Helge Donath (1956), με σπουδές πολιτικής επιστήμης, φιλοσοφίας και πολιτικής ψυχολογίας (Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και Πανεπιστημιο του Έσσεξ), είναι δημοσιογράφος της taz για θέματα Ανατολικής Ευρώπης, και ανταποκριτής στη Μόσχα από το 1990.

Αρθρογραφία του Klaus-Helge Donath στην εφημερίδα Tageszeitung