Η κρίση της Κριμαίας: Η γερμανική (και ευρωπαϊκή) καταστροφή

Μετά την κρίση της Κριμαίας («η μεγαλύτερη μετά την πτώση του Τείχους στο Βερολίνο», λέει ο υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας), πόσο θα μοιάζουν οι ευρωπαϊκές και παγκόσμιες σχέσεις, με αυτές που συνηθίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες;

Σε κάθε περίπτωση, η εκτίμηση του Ιμμάνιουελ Βάλλερστάϊν ότι ύψιστη φροντίδα ισχυρών μερίδων της πολιτικής των ΗΠΑ είναι να εμποδισθεί κάθε ενδεχόμενο γεωπολιτικής συμμαχίας της Γερμανίας/Γαλλίας και της Ρωσίας - «εφιάλτης για την Ουάσιγκτων ένας άξονας Παρίσι - Βερολίνο - Μόσχα» - φαίνεται όλο και πιό εύστοχη. Οι κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις μέσα στην Ουκρανία χρησιμοποιούνται πολύ επιδέξια από την Αμερικανική διπλωματία για να μπήξουν πολύ βαθειά σφήνα ανάμεσα στην ΕΕ και το ρωσικό ιμπέριουμ. Που δύσκολα θα φύγει. Και εκτός από τη γυμνή γεωπολιτική στον νέο πολυπολικό κόσμο, υπάρχει το πλανητικό παιχνίδι για τους υδρογονάνθρακες και τις ενεργειακές λεωφόρους, για το ρωσικό φυσικό αέριο και την σημερινή ευρωπαϊκή εξάρτηση από αυτό, για το ανταγωνιστικό σχιστολιθικό φυσικό αέριο των ΗΠΑ, για το πετρέλαιο...

Εκτός από τον ίδιο τον λαό της Ουκρανίας, μεγάλοι χαμένοι του σκακιστικού παιγνίου είναι μέχρι τώρα η ΕΕ αλλά και η ίδια η Ρωσία. Το ρούβλι και οι μετοχές ρωσικών εταιριών (π.χ. ο ενεργειακός γίγαντας Gazprom έχασε 13 % της αξίας του σε μία μέρα) καταρρέουν στα διεθνή χρηματιστήρια, η Ευρώπη φοβάται για την ενεργειακή τροφοδοσία της. Οι ηγέτες που κρατούν αυτή τη στιγμή το τιμόνι στην Ευρώπη ενεργούν διαρκώς σαν να είναι μύωπες, βαρήκοοι και αργόστροφοι. Στο ένα θέμα μετά το άλλο. Η ευρείας κλίμακας γεωπολιτική πρωτοβουλία των ΗΠΑ εκδηλώθηκε με την περιβόητη, καθόλου διπλωματική αλλά ειλικρινέστατη προτροπή της δεύτερης στην ιεραρχία της Αμερικανικής διπλωματίας: «fuck the EU». Το 'πε κι έγινε...
 

Βλ. Ιμμάνιουελ Βάλλερστάϊν: Η γεωπολιτική του σχίσματος στην Ουκρανία, η απόκλιση ΗΠΑ και «Γαλλο-Γερμανικού άξονα»

Γ. Ρ.

© Ηλίας Μακρής - "Καθημερινή"

 

Η κρίση της Κριμαίας: Η γερμανική καταστροφή

 
του Γιάκομπ Άουγκστάϊν

 Jakob Augstein: Krim-Krise: Das deutsche Desaster © Spiegel, In zweifel links, 3.2.2014 

Τι περίμενε η Δύση; Ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι μεν ο «κακός της ιστορίας», αλλά ένας πρόεδρος της Ρωσίας δεν μπορεί να εγκαταλείψει την Κριμαία  Η Καγκελάριος Merkel και ο υπουργός Εξωτερικών Steinmeier όφειλαν να το γνωρίζουν. Αν έχει τέτοια όψη ο νέος γερμανικός ρόλος στον κόσμο, καλύτερα να μας λείπει. 
   

Η Γερμανία είναι «υπερβολικά μεγάλη, για να σχολιάζει μόνον την παγκόσμια πολιτική», δήλωσε πρόσφατα ο Frank - Walter Steinmeier. Τώρα θα δούμε τι εννοούσε ο υπουργός Εξωτερικών. Στο Κίεβο η Γερμανία δεν έκανε μόνον σχόλια, αλλά αναμίχθηκε ενεργά. Το αποτέλεσμα είναι μια διπλωματική καταστροφή.

 

Ήταν ο Steinmeier και η Καγκελάριος ανίδεοι ή θέλησαν να κάνουν τους πολύ έξυπνους; Ήθελαν να βοηθήσουν τους Ουκρανούς ή να βάλουν τον κακό Πούτιν στη θέση του; Και τα δύο σχέδια δεν θα λειτουργήσουν. Με διάσπαση ή με πόλεμο, οι Ουκρανοί θα πληρώσουν υψηλό τίμημα, που υπέκυψαν στους πειρασμούς της Δύσης. Μαζί με άλλους, και η Γερμανία φέρει ευθύνη γι' αυτό.

Η «Frankfurter Allgemeine Zeitung» πριν από μία εβδομάδα ακόμη επευφημούσε: «Ο υπουργός Εξωτερικών Steinmeier, λίγο μετά την επιστροφή του στο Υπουργείο Εξωτερικών δοκιμάσθηκε και απέδειξε την ικανότητά του». Ο έπαινος για τη συμφωνία μεταξύ της παλιάς ουκρανικής κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, στην οποία είχε συμπράξει και ο Steinmeier, ήταν πρόωρος. Στην πρώτη αρχή μιας νέας γερμανικής εξωτερικής πολιτικής, φάνηκαν αμέσως τα όριά της. Αλλά διπλωματία είναι η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε, έτσι έλεγε ο παλιός δάσκαλος Κίσινγκερ. Πρέπει να βλέπουμε τον κόσμο και μέσα από τα μάτια των άλλων. Οι άλλοι στο θέμα αυτό ήταν οι Ρώσοι. 
Τι περίμεναν στην Καγκελαρία και στο Υπουργείο Εξωτερικών να κάνει η Ρωσία, όταν προωθούσαν την συμφωνία σύνδεσης της ΕΕ με το Κίεβο; Όταν ενθάρρυναν την ουκρανική αντιπολίτευση να ξεσηκωθεί εναντίον του - σε κάθε περίπτωση εκλεγμένου - δεσπότη Γιανουκόβιτς; Όταν αναγνώρισαν χωρίς δισταγμό μια πραξικοπηματική κυβέρνηση; Γιατί εύλογα μπορούν να αποκληθούν έτσι οι νέοι κυβερνήτες του Κιέβου.

Κριμαία, πολιορκία Σεβαστούπολης, 1855

Ο Πούτιν δεν θέλει να είναι εταίρος της Δύσης

Πως φαινόταν στα Ρωσικά μάτια, όταν ο γερουσιαστής των ΗΠΑ Τζον Μακέϊν διακήρυξε τον Δεκέμβριο από το βήμα της Πλατείας Ανεξαρτησίας στο Κίεβο, «Ουκρανικέ Λαέ! Αυτή είναι η στιγμή σας. Ο ελεύθερος κόσμος είναι μαζί σου η Αμερική είναι μαζί σου!»; Και πως φάνηκε στα μάτια της Ρωσίας, όταν ο μποξέρ Κλίτσκο και η ολιγάρχισσα του αερίου Τιμοσένκο έλαβαν πρόσκληση για την προσεχή συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Δουβλίνο, αμέσως μετά το πραξικόπημα; 

Ο Πούτιν δεν θέλει να είναι εταίρος της Δύσης. Στηρίζεται στην ευρασιατική αυτοκρατορία του. Υπάρχει αμοιβαία δυσπιστία χωρίς όρια. Εύλογη και από τις δύο πλευρές. Αλλά εδώ ξεσπά μια πραγματική σύγκρουση συμφερόντων. Ουκρανία σημαίνει σύνορο. Εδώ το σύνορο περνά μεταξύ Ανατολής και Δύσης, και χωρίζει τη χώρα με ένα σχίσμα που ποτέ δεν έκλεισε.
Μας αρέσει ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας μας, όταν διασφαλίζει ότι στην Ουκρανία δεν παίζεται «κανένα γεωπολιτικό σκακιστικό παιχνίδι», και οι Ουκρανοί πρέπει να μπορούν να καθορίζουν μόνοι τους το μέλλον τους. Αλλά ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν σκέφτεται ούτε με τις κατηγορίες της δημοκρατικής αυτοδιάθεσης, ούτε με εκείνες της ψηφιακής παγκοσμιοποίησης. Γι' αυτόν η Ουκρανία είναι μια ασπίδα: Ένα προστατευτικό τείχος γύρω από το δικό του φρούριο. Γι' αυτό, εδώ δεν συμβαίνει κανένας «Ψυχρός Πόλεμος» . Αυτές οι ρίζες πάνε βαθύτερα. Αυτό είναι «The Great Game», για το οποίο έγραψε ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, το Μεγάλο Παιχνίδι [στο μυθιστόρημα Kim, pdf] για την κυριαρχία στην Κεντρική Ασία, που έπαιξαν στον 19ο Αιώνα, η Βρετανία και η Ρωσία.

Το διεθνές δίκαιο παίζει δευτερεύοντα ρόλο 

Κατάληψη της Σεβαστούπολης 

από τους Γάλλους (1855)

Ο Αμερικανός γεω-στρατηγικός Zbigniew Brzezinski έγραψε το 1998 ότι η Ουκρανία κάνει τη διαφορά, αν η Ρωσία θα είναι «ουσιαστικά ένα ασιατικό αυτοκρατορικό κράτος», που έχει να ασχοληθεί με συγκρούσεις στην Κεντρική Ασία - ή ένα «ισχυρό αυτοκρατορικό κράτος, που περιλαμβάνει Ευρωπαϊκά και Ασιατικά εδάφη». 

Εδώ, το διεθνές δίκαιο παίζει μικρό ρόλο - όπως συμβαίνει και με τις αμερικανικές επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροπλάνα στα σύνορα με το Πακιστάν, ή με την ισραηλινή κατοχή της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη, ή με τα αυθαίρετα σύνορα που χαράζει η Κίνα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Όταν πρόκειται για την προάσπιση των δικών τους συμφερόντων, όχι μόνο η Ρωσία αλλά και άλλοι, είναι ελάχιστα διστακτικοί.

Αλλά ακόμη και αν ο Πούτιν ήταν «υποδειγματικός δημοκράτης», που ποτέ δεν ήταν, ειδικά την Κριμαία δεν θα μπορούσε να την εγκαταλείψει. Και ειδικά οι Γερμανοί, αυτό θα έπρεπε να το γνωρίζουν. Στο κάτω-κάτω, ήταν μια Γερμανίδα πριγκίπισσα, που αργότερα ως τσαρίνα Αικατερίνη Β' κέρδισε το επίθετο «η Μεγάλη», αυτή που έστειλε τον αγαπημένο της πρίγκιπα Ποτέμκιν το 1783 για να καταλάβει την Κριμαία, «από τώρα και στο εξής, για πάντα». Και ήταν ο  Γερμανο-Λετονός στρατηγός του Τσαρικού στρατού Eduard Ivanovich Totleben [Эдуа́рд Ива́нович Тотле́бен], αυτός που κράτησε το φρούριο της Σεβαστούπολης και αντιστάθηκε στην επίθεση των Άγγλων, Γάλλων και Οθωμανών αντιπάλων τουλάχιστον για ένα χρόνο, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου. Ο ίδιος ο τσάρος Αλέξανδρος Β' τον ευχαρίστησε γι' αυτό.
Ίσως η Δύση όλη αυτή την περίοδο φρόντιζε για τη διαίρεση της χώρας σε ένα δυτικό και σε ένα ανατολικό μισό. Σκέφτηκαν άραγε ότι είναι καλύτερο να έχουμε τη μισή Ουκρανία με την πλευρά μας, παρά ολόκληρη την Ουκρανία με τη ρωσική πλευρά; Άν είναι έτσι, τότε η γερμανική εξωτερική πολιτική θα ήταν πολύ πιό πονηρή και υστερόβουλη, από ό,τι δείχνει ο υπουργός Steinmeier. Σε κάθε περίπτωση, ο κόσμος θα τη γλύτωνε πολύ φτηνά, αν αυτή η κρίση μπορούσε να τελειώσει με την απόσπαση της Κριμαίας από την Ουκρανία.

  

O Jakob Augstein αρθρογραφεί στο περιοδικό "Spiegel" και στις Γερμανικές εφημερίδες "Süddeutsche Zeitung" και "Zeit". Εκδίδει την εβδομαδιαία εφημερίδα "Der Freitag" ("Παρασκευή"). Η "Παρακευή" είναι έντυπο κριτικής δημοσιογραφίας για την πολιτική, τον πολιτισμό και την κοινωνία. Πειραματίζεται με νέες μορφές συμμετοχής των αναγνωστών και με τον συνδυασμό του έντυπου με τον διαδικτυακό Τύπο. Η σελιδοποίηση και η αισθητική της "Παρασκευής" βραβεύθηκε πολλές φορές, μεταξύ των άλλων από το Art Directors Club, το Lead Awards, το European Newspaper Award και την Society for News Design.
  

O Jakob Augstein στον ιστότοπο Μετά την Κρίση: 1, 2, 3,

Επιλογή πρόσφατης αρθρογραφίας του J. Augstein: Η στήλη  Im Zweifel links

("Σε περίπτωση αμφιβολίας, αριστερά" - Der Spiegel - σε Γερμανική γλώσσα)

 

 

Uwe Klußmann: Τα μοιραία λάθη του Κιέβου Die fatalen Fehler der Regierung in Kiew
 

Why Germany Doesn't Want Sanctions Against Russia, in Two Charts  (New Republic)

  

In the carbon wars, big oil is winning 

(Michael T.Klare και Tom Engelhardt, The Nation Institute & openDemocracy)

Update 4.3.2014:  «Είμαι σοκαρισμένος»

Ο σοσιαλδημοκράτης Gernot Erler είναι συντονιστής για τη Ρωσία της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης Συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών. Είναι εμπειρογνώμονας για θεματα Ρωσίας, Κεντρικής Ασίας και Ανατολικής Ευρώπης. Ο Erler υποσηρίζει μια φιλική στάση προς τη Μόσχα και είναι της γνώμης ότι μια αλλαγή στην πολιτική της Ρωσίας μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα με την προσέγγιση .

SPIEGEL: Υποστηρίζετε λιγότερη κριτική και πιό πολλή κατανόηση στην αντιμετώπιση της Ρωσίας και του Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. Σας βάζουν σε σκέψεις τα γεγονότα στη χερσόνησο της Κριμαίας;

Erler: Είμαι σοκαρισμένος και οφείλω να ομολογήσω ότι δεν μπορώ να καταλάβω πολλά πράγματα που συμβαίνουν εκεί. Μέχρι τώρα, είχα την εντύπωση ότι η ρωσική ηγεσία ενδιαφέρεται πολύ για την παγκόσμια κοινή γνώμη και για την καλή σχέση με άλλες χώρες. Αυτό φαίνεται να μη παίζει κανένα ρόλο τώρα.

SPIEGEL: Γιατί η διαμάχη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει οξυνθεί τόσο δραματικά;

Erler: Η βίαιη αντίδραση της Ρωσίας μπορεί να εξηγηθεί μόνον, άν γι' αυτήν, τα γεγονότα στην «πλατεία» του Κιέβου ήταν σοκαριστική εμπειρία, κάτι σαν δυσοίωνη συνέχιση των λεγόμενων έγχρωμων επαναστάσεων του 2003-2005 στη Γεωργία,  Ουκρανία και Κιργιζία. Από την προοπτική της Μόσχας, η κυβέρνηση της γειτονικής χώρας με την οποία διατηρούσε καλές σχέσεις, ανατράπηκε από διαδηλώσεις και καταλήψεις και εκδιώχθηκε απο τη χώρα. Ότι η Ρωσία θα απαντούσε σε αυτό το γεγονός στρατιωτικά, είναι κάτι που δεν το περίμενα.

SPIEGEL: Η Ρωσία έθεσε στον ουκρανικό στρατό τελεσίγραφο για να υποχωρήσει, ο φόβος ενός πολέμου αυξάνεται. Είναι ο Πούτιν απρόβλεπτος;

Erler: Τα σήματα είναι μάλλον αντιφατικά. Αφενός η Ρωσία είναι πρόθυμη να δεχθεί εγκατάσταση μιας διεθνούς ομάδας επαφής. Και μέχρι πριν από λίγες ημέρες έδιναν εγγυήσεις για την κυριαρχία της Ουκρανίας. Όλα αυτά δεν ταιριάζουν με τις ειδήσεις που μας έρχονται. Δεν ξέρω αν μπορούμε να βασιζόμαστε πιά στα λόγια των ηγετών της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό.

SPIEGEL: Η Γερμανία προσπαθεί ακόμη να διατηρήσει μια καλή σχέση με τη Ρωσία, θέλει να κρατήσει ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας. Πόσο θα διαρκέσει η υπομονή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης;

Erler: Αν η Ρωσία προσαρτήσει πραγματικά ένα μέρος της Ουκρανίας, θα ήταν καταστροφικό για τη θέση της Ρωσίας στη διεθνή πολιτική σκηνή. Και μια τέτοια κίνηση, θα μπορούσε να είναι μια καταστροφή και για όλες τις χώρες που έχουν προσπαθήσει να διατηρήσουν καλές σχέσεις με τη Ρωσία.

SPIEGEL: Οι ΗΠΑ απειλούν με κυρώσεις, αλλά και οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ σκέφτονται στοχευμένες κυρώσεις, αν η κυβέρνηση της Μόσχας δεν οπισθοχωρήσει. Πόσο αισιόδοξος είστε, ότι μπορεί ακόμη να υπάρξει διπλωματική λύση;

Erler: Προειδοποιώ να μην χρησιμοποιήσουν αυτή τη στιγμή το μέσο των κυρώσεων. Αυτό απειλεί να ακυρώσει τη δυνατότητα για πολιτική λύση - όσο μικρό και άν είναι αυτό το παράθυρο. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να επικεντρωθεί εξ ολοκλήρου στην  διπλωματική διέξοδο, και μάλιστα μέχρι την τελευταία στιγμή.