Τα κόμματα - βοϊδάμαξες και η πολιτική χωρίς παλαιοκομματικό παρελθόν

του Πλάμεν Τόντσεφ

Κόμματα -  βοϊδάμαξες

από το © protagon, 19.3.2014
 

Με όλα τα νέα κόμματα που ιδρύονται μέρα παρά μέρα στην Ελλάδα, μου 'ρχεται στο νου ένα παρόμοιο φαινόμενο που έχω δει στο Πακιστάν. Εκεί τα άπειρα κομματίδια, τις περισσότερες φορές προσωποπαγή και οικογενειοκρατούμενα, είναι γνωστά ως tonga parties. Tonga στη γλώσσα Urdu είναι η βοϊδάμαξα, στην οποία χωράνε όλα τα στελέχη του κόμματος, μαζί με τους ψηφοφόρους του...
  
Αυτήν τη στιγμή λίγοι γνωρίζουν τον ακριβή αριθμό των κομμάτων που φιλοδοξούν να κατέλθουν στις επικείμενες εκλογές. Πρόσφατα βρήκα μια πρόχειρη καταγραφή εδώ, αλλά την πληρέστερη ανάλυση που έχω διαβάσει μέχρι στιγμής την προσφέρει ο κ. Α. Μίχας εδώ, με τον τίτλο «Έχω και κίνημα, πάμε μια βόλτα;».
Οφείλει κανείς να διαχωρίσει τα tonga parties από κόμματα που εκπροσωπούν πραγματικό κοινό, εκφράζουν υπαρκτά αιτήματα της κοινωνίας και συμβάλλουν στη δημόσια συζήτηση με στοιχειωδώς σοβαρή επιχειρηματολογία. Στον αντίποδα, οι «βοϊδάμαξες» είναι προσωπικά οχήματα διαφόρων αποτυχημένων πολιτευτών ή πρώην αστέρων της πολιτικής.
Στα κόμματα-βοϊδάμαξες τα κίνητρα των ηγετών τους ποικίλλουν από προσωπικές μωροφιλοδοξίες, μπιζιμποντισμό, εξουσιομανία, κρίσεις μεγαλείου ή/και παλιμπαιδισμό, μέχρι ιδεοληπτικές εμμονές χωρίς καμία απήχηση στην κοινωνία. Ενίοτε δε η «βοϊδάμαξα» είναι διαπραγματευτικό χαρτί, με την ελπίδα ότι ο λαοπρόβλητος ηγέτης θα επιστρέψει μετά βαΐων και κλάδων στην παράταξη που τον απέπεμψε ή από την οποία έκανε ηρωική έξοδο λίγους μήνες νωρίτερα. Σε άλλες περιπτώσεις, θεωρείται πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο εν όψει συγχώνευσης («συμπόρευσης», κατά την συνήθη παλιοκομματική ιδιόλεκτο) με άλλους σχηματισμούς.
Εννοείται ότι στις «βοϊδάμαξες» είναι ανύπαρκτη η εσωκομματική δημοκρατία, παρά τις βαθυστόχαστες εισηγήσεις που κάνουν οι πρόεδροι προς τα όργανα των κομμάτων τους και τις -υποτίθεται- συλλογικές αποφάσεις που λαμβάνονται. Έχουμε δει κομματάρχες να αλλάζουν την πορεία της «βοϊδάμαξας» με την ίδια άνεση, με την οποία βγάζεις το σκύλο σου για βόλτα στο παρκάκι της γειτονιάς, αλλά ξαφνικά θυμάσαι ότι πρέπει να πεταχτείς στο σουπερμάρκετ και στη συνέχεια να σταματήσεις στο προπατζίδικο, για να ρίξεις ένα γουρλίδικο δελτίο- ποτέ δεν ξέρεις τί γίνεται. Σ' αυτό το σπορ έχει σημειώσει αξιοζήλευτες επιδόσεις ο κ. Α. Λοβέρδος με τη Συμφωνία για την Νέα Ελλάδα (πρώην ΡΙΚΚΣΥ), αλλά δεν είναι ο μόνος, για να μην τον αδικούμε τον άνθρωπο.

Αλλο ένα χαρακτηριστικό των political junkies είναι οι βαρύγδουπες και ενίοτε ευρηματικές ονομασίες που επιτυχώς αναδεικνύουν τη γραφικότητά τους: Δραχμή Πέντε Αστέρων του κ. Θ. Κατσανέβα, Έλληνες Ευρωπαίοι Πολίτες του κ. Γ. Χατζημαρκάκη, Σχέδιο Β' του κ. Αλ. Αλαβάνου, η Ένωση για την Πατρίδα και το Λαό του κ. Β. Πολύδωρα, το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της Ελλάδος (ή μήπως άλλαξε όνομα και έγινε Ανατροπή;) του κ. Ν. Νικολόπουλου, Πυρίκαυστος Ελλάδα του κ. Κ. Ζουράρι, κ.ά. Και ποιός μπορεί να ξεχάσει το εμπνευσμένο όνομα του κόμματος Χαρίζω Χρέη - Χαρίζω Οικόπεδα κάποιου κ. Μ. Τζαλαζίδη, που κόσμησε με την παρουσία του τον εκλογικό αγώνα του 2012;
Ωραία όλα αυτά, χρειάζεται και ο χαβαλές ως αντίβαρο στη συλλογική κατάθλιψη. The more the merrier που λένε και οι Αγγλοι. Θεωρητικά τουλάχιστον, η ύπαρξη πολλών κομμάτων υποδηλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ διαφόρων απόψεων, ώστε να επικρατήσουν οι πιο συγκροτημένες και οι πιο χρήσιμες απ' αυτές. Αλλά ο ανταγωνισμός ιδεών και προτάσεων πρέπει να είναι υγιής- άλλο ο πλουραλισμός, άλλο η νοσηρή γραφικότητα. Η αναπόφευκτη ανασύνταξη του πολιτικού σκηνικού στην Ελλάδα σίγουρα θα εξαφανίσει πολλές «βοϊδάμαξες», τις οποίες σε λίγο καιρό μόνο με θυμηδία θα τις θυμόματε -αν τις θυμόμαστε. Στην ελληνική κοινωνία εναπόκειται αυτό να συμβεί μια ώρα αρχύτερα.

Πολιτική χωρίς παλιοκομματικό παρελθόν 

του Πλάμεν Τόντσεφ
  

από τον ιστότοπο © "Μη μαδάς τη μαργαρίτα"  

Ενα καίριο ερώτημα θέτει ο Στ. Κασιμάτης ("Καθημερινή" 16/3/2014): «Γιατί, μέχρις ότου ενσκήψει η κρίση, η συνεργασία εθεωρείτο επονείδιστη συνθηκολόγηση; Γιατί ήταν αδύνατο δύο κόμματα να βάλουν κάτω τις προτεραιότητές τους και να συνδιαλλαγούν στη βάση ενός ειλικρινούς quid pro quo;»
Η δική μου εξήγηση είναι ότι, ενώ η κοινοβουλευτική δημοκρατία προφανώς προϋποθέτει την ύπαρξη κομμάτων και πολιτική χωρίς αντιπαράθεση απόψεων δεν γίνεται, στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης τα κόμματα είδαν τον εαυτό τους ως αυτοσκοπό. Αντιλαμβάνονταν δηλαδή τον εαυτό τους ως υποκείμενα που δεν υπάρχουν για να υπηρετούν την κοινοβουλευτική δημοκρατία, αλλά για να υπηρετούνται απ'αυτήν. Επί 35 χρόνια πρωτοστάτησαν το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ (με την αρωγή και του ΚΚΕ), αλλά στη συνέχεια βρήκαν και άλλους άξιους μιμητές που εμπέδωσαν το μάθημα ότι στην Ελλάδα σκοπός της πολιτικής είναι η ανάδειξη διαφορών (σημαντικών ή μη) μεταξύ απόψεων κι όχι η αναζήτηση κοινών παρονομαστών στο όνομα του ευρύτερου δημοσίου συμφέροντος και της εθνικής ενότητας. Φυσικό επακόλουθο αυτής της νοοτροπίας είναι η αυτοαναφορικότητα των κομμάτων και το πανίσχυρο ένστικτο αυτοσυντήρησης, ακόμα κι όταν έχει εκλείψει ο λόγος ύπαρξής τους. Το επόμενο βήμα σ'αυτήν τη λογική/ψυχολογική αλληλουχία είναι η εκ προοιμίου εχθρική στάση έναντι κάθε νέου σχήματος (new kid on the block) που έχει το θράσος να σκάσει μύτη με τον κίνδυνο να χαλάσει την πιάτσα.
Προφανώς αναφέρομαι στο Ποτάμι που είναι το θέμα των ημερών, αλλά έχουμε δει κι άλλα νεοπαγή κόμματα και νεοεμφανιζόμενες κινήσεις στο παρελθόν που αντιμετωπίστηκαν με αρνητισμό και κακεντρέχεια απλά και μόνο γιατί δημιουργήθηκαν, όχι επειδή κατόπιν σοβαρής συζήτησης αξιολογήθηκε ότι κομίζουν ανεδαφικές ή λάθος πολιτικές προτάσεις. Σε ό,τι αφορά το Ποτάμι, βλέπουμε ότι περισσότερη κουβέντα γίνεται για το ποιά συμφέροντα κρύβονται πίσω από τον Στ. Θεοδωράκη και ποιά σατανικά σχέδια υπηρετεί παρά για την (προς το παρόν, τουλάχιστον) ελλιπή και νεφελώδη πρότασή του. Οι αντιδράσεις όλων των υπαρχόντων κομμάτων υπήρξαν ενστικτωδώς εχθρικές από την πρώτη στιγμή που δημοσιεύθηκε το άρθρο με τον τίτλο «Ξεκινάμε». Όντας αιχμάλωτοι της πολωτικής μεταπολιτευτικής κληρονομιάς, τα κόμματα και ιδίως τα φανατισμένα στελέχη τους (γνωστά ως «κομματόσκυλα») δυσκολεύονται να αντιληφθούν δύο σημαντικές εξελίξεις στην κοινωνία: 

- Εάν οι Αγανακτισμένοι του 2011 μούντζωναν κυρίως άτομα ως «προδότες» και «δωσίλογους», τώρα παρατηρούμε την πλήρη απαξίωση πολιτικών κομμάτων στο σύνολό τους.

- Οι πολίτες ξέρουν πλέον ότι κανένας δεν μπορεί μόνος του να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της χώρας, εξ ου και τα χαμηλά ποσοστά που παίρνουν όλα τα κόμματα και η αντικειμενική ανάγκη για κυβερνήσεις συνασπισμού.

Προσωπικά, δεν ξέρω κατά πόσο είναι εφικτή μια «πολιτική χωρίς κομματικό παρελθόν» (παρθενογένεση δηλαδή;) που ευαγγελίζεται το Ποτάμι, αλλά καταλαβαίνω γιατί το σύνθημα αυτό έχει απήχηση στην κοινωνία. Ισως γιατί οι πολίτες το ερμηνεύουν ως πολιτική χωρίς παλιοκομματικό παρελθόν και χωρίς παλιοκομματικές παρωπίδες. Γιατί η περιχαράκωση εντός παλιοκομματικών τειχών δεν οδηγεί στην εξεύρεση λύσεων που να ωφελούν μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, αν όχι όλη την κοινωνία. Λίγοι πολίτες θα καταλάβουν τη λατινική φράση quid pro quo, αλλά έχουν την απαίτηση για κάποια στοιχειώδη συνεννόηση και συναίνεση μεταξύ των κομμάτων σε βασικά ζητήματα. Όσα κομματόσκυλα δεν το κατανοούν αυτό, κινδυνεύουν κάποια στιγμή να βρεθούν αδέσποτα. 

O Πλάμεν Τόντσεφ από τη Βάρνα της Βουλγαρίας, είναι πολιτικός αναλυτής και ειδικός σε Ασιατικά και Αφρικανικά θέματα, επικεφαλής του προγράμματος Ασιατικών Σπουδών του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων. 

Πλάμεν Τόντσεφ - Pakistan at Fifty-Five: From Jinnah to Musharraf

 
Τάκης Καμπύλης - Ο «Σιντρ», ένας φίλος στην Ασία, και... ένας μύθος

European spirit has never managed to spread in Greece - See more at: http://www.grreporter.info/en/european_spirit_has_never_managed_spread_greece/6537#sthash.ReI0pxI2.dpuf

European spirit has never managed to spread in Greece (από μία συνένετευξη στην Αναστασία Μπαλντέροβα - GR Reporter/Ειδήσεις από τη Βουλγαρία)

European spirit has never managed to spread in Greece - See more at: http://www.grreporter.info/en/european_spirit_has_never_managed_spread_greece/6537#sthash.ReI0pxI2.dpuf

European spirit has never managed to spread in Greece - See more at: http://www.grreporter.info/en/european_spirit_has_never_managed_spread_greece/6537#sthash.ReI0pxI2.dpuf