Η παράδοξη κληρονομιά της ελληνικής δικτατορίας και οι παράδοξες συνήθειες Ελλήνων ακαδημαϊκών

Με αφορμή το άρθρο (στην Καθημερινή, 18.6.2017) του Στάθη Ν. Καλύβα, Μια παράδοξη κληρονομιά

 
Ίσως ο κ. Καλύβας θέλησε να είναι προκλητικός, εκτός των άλλων και για να αυτο-διαφημιστεί. Και για να γίνει αρεστός σε μια πολύ υπολογίσιμη μερίδα δυνητικού κοινού.

Έτσι, επέλεξε να μιλήσει «πολιτικώς μη ορθά», επειδή η λεγόμενη πολιτική ορθότητα βάλλεται καταιγιστικά σήμερα και είναι τώρα πιά εντελώς ντεμοντέ. Μερικά χρόνια πρίν δεν θα το έκανε. Σε καμμιά περίπτωση.

Τώρα πιά, αλίμονο, όχι μόνον «ριζοσπαστικοί αριστεροί», αλλά μέχρι και το ίδιο το κοινό που εκτιμά ιδιαίτερα τους δεξιόστροφους ακαδημαϊκούς (το ελληνικό «αστικό» κοινό κάποιου επιπέδου, άς πούμε, ιδίως αυτό που απεχθάνεται τόσο πολύ το κράτος πρόνοιας και τους «υψηλούς» φόρους του) λοξοκυττά με κρυφό έρωτα διάφορους δεξιολαϊκιστές, από εγχώριους διανοούμενους Τραμπιστές στην ουσία αλλά με ...«φιλελεύθερα» κίνητρα, έως ξυλοσχίστες της πολιτικής με παρδαλές γραβάτες. Αυτούς όλους που βομβαρδίζουν με ποικίλα όπλα την «πολιτική ορθότητα». Για να ενθρονίσουν στη θέση της μιαν άλλη: αυτήν που βρίσκουν ενδιαφέρουσα και συμφέρουσα.
Τους έρχονται, μήπως, εμπνεύσεις από την εποχή του Μεσοπολέμου και της Βαϊμάρης; Θα δείξει, υπομονή...
Υπάρχει όμως κάτι που πρέπει ασφαλώς να πιστωθεί στα θετικά του κ. Καλύβα: Ορισμένα επιχειρήματά του είναι σε τελευταία ανάλυση υποδειγματική εφαρμογή της ιδέας του Χέγκελ περί «πανουργίας του Λόγου» - άν και, ίσως, δεν το σκέφτηκε έτσι και δεν το έκανε συνειδητά. Δηλαδή - όπως λέει ο Χέγκελ - η λογική και η ιστορία βάζουν την βλακεία, την ανοησία, την ματαιοδοξία, την βαρβαρότητα, τα καταστροφικά πάθη, τα ίδια τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα, «να δουλεύουν γι' αυτές», ακόμη και όσα αντιμάχονται σκληρά την λογική. Κι έτσι κάνουν αυτά τα παράλογα «τη δουλειά», ιδίως τη βρώμικη δουλειά, για λογαριασμό της λογικής και της ιστορίας.

Guiseppe Arcimboldo: O Οπωρολαχανοπώλης (~1565)

Βέβαια, το έργο της ιστορίας - η πρόοδος, που τόσο πολύ την εκτιμά ο κ. Καλύβας - έχει κόστος μεγάλο: Νεκρούς, εξόριστους, φυλακισθέντες, κυνηγημένους, λογοκρισίες, «Αττίλες» και ένα διχοτομημένο μεγάλο νησί της Μεσογείου κ.ο.κ. Μια διαρκής καταστροφή είναι η πρόοδος, την βλέπει ο Άγγελος της Ιστορίας και προσηλώνει το βλέμμα στα ερείπια που αφήνει πίσω της - έτσι δεν έγραψε ένας σοφός του Μεσοπολέμου τον οποίο πολλοί εκτιμούν στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, στις Θέσεις του για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας;

Τα λοιπά περί της βαθύτερης ιστορίας του ελληνικής εκδοχής ολοκληρωτισμού θα μπορούσε ίσως να τα διευκρινίσει ο κ. Καλύβας συζητώντας με έναν κατεξοχήν ειδικό, τον συνάδελφό του στο πανεπιστήμιο του Γέηλ Τίμοθυ Σνάιντερ. 

Όσο για το πόσο είναι επιτρεπτό να υποκύπτουμε στις ορέξεις του λαϊκισμού και ποιά τα απαράβατα όρια, ο κατεξοχήν ειδικός Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ βρίσκεται και αυτός σχετικά κοντά στο Γέηλ· δεν κάνει πολύ κόπο η διαδρομή μεταξύ Κοννεκτικούτης και Νέας Ιερσέης. Είναι συνάδελφος του κ. Καλύβα και διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον. The Big Three, λένε στις ΗΠΑ (Harvard, Yale και Princeton). Μια διαπανεπιστημιακή συνεργασία των «μεγάλων» δεν θα έκανε κακό στην επιστήμη· μόνον κάποια ιδεολογικά στερεότυπα και τις αντίστοιχες πολιτικές εμμονές θα τις έκανε μπάχαλο, ενδεχομένως, αλλά μικρό το κακό...

Γ. Ρ. 

Κεφαλή Grotesque

ΥΓ: To 1989, σαράντα χρόνια μετά το τέλος του Χίτλερ και του Ναζισμού, ξέσπασε στη Γερμανία η περίφημη «Διαμάχη των Ιστορικών» (Historikerstreit), με αντικείμενο την διερεύνηση των αιτίων και της φύσης του Ναζισμού. Την διαμάχη την πυροδότησαν οι λεγόμενοι αναθεωρητές της επικρατούσας ερμηνείας του (ένα είδος ιστορικής αναθεώρησης επιχειρεί και ο κ. Καλύβας, τηρουμένων των αναλογιών, σαράντα χρόνια μετά το τέλος της χούντας). Η διαμάχη εκείνη έκανε πολύ καλό στη γερμανική κοινωνία, αλλά και στην τεκμηριωμένη πρόσβαση στην ιστορική αλήθεια, κυρίως επειδή οι αντίπαλοι των «αναθεωρητών» την χειρίστηκαν με επιστημονική ακρίβεια και με πολιτική-ηθική ευθυβολία, χωρίς αυτολογοκρισίες.

Να ελπίσουμε ότι η αναθεωρητική παρέμβαση του κ. Καλύβα θα πυροδοτήσει μια ελληνική δημόσια διαμάχη των ιστορικών; Μάλλον μάταιη η ελπίδα· όμως άν κατά λάθος συνέβαινε, θα ήταν κάτι ακόμη καλύτερο και από μια έντονη ακαδημαϊκή αντιπαράθεση περί ελληνικής ιστορίας στο Γέηλ και στο Πρίνστον. Και σίγουρα, θα ήταν κάτι πολύ καλύτερο από τους συνήθεις παράλληλους μονολόγους ειδημόνων για χάρη της ικανοποίησης ιδεολογικά περιχαρακωμένων ομάδων κοινού ή από το βρισίδι στο ελληνικό διαδίκτυο για χάρη της αυτο-ικανοποίησης και των χαμηλών ενστίκτων του εγχώριου πολιτικού πρωτογονισμού.

Ένας αντίλογος του Τ. Σαμαντά στον Στ. Καλύβα, με απολύτως διαφορετική προσέγγιση του φαινομένου της δικτατορίας. Μια τέτοιου τύπου διαλογική στάση μπορεί εν σπέρματι να δείχνει πρός την ουσιαστική αντιπαράθεση απόψεων τύπου «Διαμάχης των Ιστορικών»· εκτός των άλλων, επειδή μολονότι ο Τ. Σαμαντάς έχει σαφώς αντιδιαμετρική άποψη με τον Στ. Καλύβα, δεν «λιθοβολεί τον αντίπαλο» αλλά αξιοποιεί τα επιχειρήματά του για να εκθέσει με σαφήνεια τα δικά του.

Τέλης Σαμαντάς: Να μιλήσουμε για τη δικτατορία - αλλά χωρίς ανιστορικές παραδοξότητες