Κρίση και αγωνία της Σοσιαλδημοκρατίας. Χθες στη Γαλλία και Ολλανδία, τώρα στη γενέτειρα Γερμανία

Τρία άρθρα, υπό διαφορετικό πρίσμα, για την μεγάλη κρίση και το μεγάλο δίλημμα της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας αλλά και για την τύχη της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Μετά την συρρίκνωση της γαλλικής και ολλανδικής Σοσιαλδημοκρατίας σε σκιές του εαυτού τους και κόμματα-νάνους, μετά τις διαρκείς ήττες άλλων Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων και την άνοδο της ακροδεξιάς, η συζήτηση για την μοίρα του κόμματος του  Μαρξ, του  Ένγκελς, του  Μπέμπελ, του Μπερνστάιν, της Λούξεμπουργκ, του Κάουτσκι και του Μπραντ, είναι συζήτηση για τη μοίρα του συνόλου της Σοσιαλδημοκρατίας και για τη μοίρα όλης της Αριστεράς στον ευρύτερο χώρο της ηπείρου μας.
Στην τωρινή μεγάλη αναταραχή, θα μπορέσει άραγε η γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, πληρώνοντας ίσως βαρύτατο τίμημα, να γίνει αποφασιστικός παράγοντας αναζωογόνησης και ανανέωσης της Ευρώπης και του κράτους πρόνοιας, και έτσι να δικαιωθεί ιστορικά; Ή, μήπως, ο μοναχικός δρόμος του Τζέρεμι Κόρμπιν και του βρετανικού Εργατικού Κόμματος, στην άλλη «μητρική» χώρα της Σοσιαλδημοκρατίας, θα αποδειχθεί ο μόνος βατός και βιώσιμος; Και πώς θα μπορούσε, από την πλευρά του, να συνεισφέρει και αυτός στο ευρύτερο, ευρωπαϊκό όλον;

Γ. Ρ.

  

1. Βόλφγκανγκ Μύνχάου: Ένα βαρύ τίμημα, που ίσως αξίζει, για χάρη της Ευρώπης;

© ft - Wolfgang Münchau: A German coalition deal to radically reshape Europe The preliminary agreement signals a shift to more agenda-driven EU politics, 15.1.2017 

[...] Στην προηγούμενη προγραμματική συμφωνία για τον μεγάλο συνασπισμό των Χριστιανοδημοκρατικών κομμάτων με τους Σοσιαλδημοκράτες, το 2013, δεν υπήρχε σχεδόν καμία αναφορά στην Ευρώπη, πέρα ​​από τα συνήθη κλισέ. Το μεγάλο θέμα ήταν τότε ο βασικός μισθός. Όμως, στην προκαταρκτική συμφωνία της περασμένης εβδομάδας, η Ευρώπη είναι το «θέμα Νο1».

Αυτό το μέρος της συμφωνίας είναι πολύ πιο προχωρημένο ​​από μια γενική προθυμία για συνεργασία με τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν με στόχο τη μεταρρύθμιση της ζώνης του ευρώ. Δηλώνει την προθυμία να αυξήσει τον προϋπολογισμό της ΕΕ, με μεγαλύτερη γερμανική καθαρή συνεισφορά. Ειδικά, υποστηρίζει έναν προϋπολογισμό της ευρωζώνης ικανό να χρηματοδοτήσει την μακροοικονομική σταθεροποίηση, την κοινωνική σύγκλιση και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Ζυρίχη 1893, Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες ηγέτες: Από αριστερά: Δρ. Ζίμον, Φρίντα Ζίμον-Μπέμπελ, Κλάρα Τσέτκιν, Φρίντριχ Ένγκελς, Γιούλια Μπέμπελ, Άουγκουστ Μπέμπελ, Έρνστ Σάττνερ, Ρεγκίνε Μπερνστάιν, Έντουαρντ Μπερνστάιν (μόλις διακρίνεται)

Η δική μου ανάγνωση είναι ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, η ομπρέλα διάσωσης, θα ενταχθεί σε έναν διευρυμένο προϋπολογισμό της ΕΕ και θα παύσει να χρηματοδοτείται και να διαχειρίζεται από τα επιμέρους κράτη-μέλη, όπως συμβαίνει τώρα. Είναι αυτό ακριβώς που είχε απαιτήσει ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean-Claude Juncker. Πρέπει τώρα να είναι ευχαριστημένος. Αυτό σηματοδοτεί μια αξιοπρόσεκτη απομάκρυνση από τον διακυβερνητισμό της κ. Μέρκελ, προς την κατεύθυνση μιας θέσης πιο ενοποιητικής. Αναρωτιέμαι όμως, για το τι θα κάνουν οι συντηρητικοί Χριστιανοδημοκράτες και οι σύμμαχοί τους από την Βαυαρική Χριστιανική Κοινωνική Ένωση (CSU), μετά την στροφή 180 μοιρών της καγκελαρίου. 
Όσον αφορά τον Μηχανισμό Σταθερότητας, το ξέραμε ότι η Γερμανία ήθελε να τον επεκτείνει· όμως για πρώτη φορά ακούμε τώρα, ότι τον θέλει να ανήκει στην δικαιοδοσία της Ένωσης. Ο προηγούμενος υπουργός Οικονομικών κ. Σόιμπλε επέμενε ότι ο Μηχανισμός δεν πρέπει να τεθεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Φαίνεται πως η θέση αυτή άλλαξε. Η προκαταρκτική συμφωνία CDU/CSU/SPD προβλέπει επίσης την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για να γίνει η διακυβέρνηση της ευρωζώνης πιο δημοκρατική. Σ' αυτό το σημείο τα γερμανικά κόμματα διαφωνούν με τον κ. Mακρόν, ο οποίος θέλει ένα ξεχωριστό κοινοβούλιο για την ευρωζώνη. Το σημείο στο οποίο η Γερμανία υποστηρίζει τη Γαλλία είναι η ρητή αναφορά να ενισχυθούν οι πολιτικές εναντίον της φορολογικής ισοπέδωσης προς τα κάτω (anti-dumping) και να επιβληθεί ένας κατώτερος φορολογικός συντελεστής με ισχύ σε ολόκληρη την ΕΕ. Προσέξτε εδώ τη μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας αφενός και των κρατών με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές [για τις εταιρείες], όπως η Ιρλανδία, αφετέρου. 
Η ανάγνωση των πρώτων σελίδων της προκαταρκτικής συμφωνίας προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα σ' εμάς που υποστηρίζουμε τη λήψη περισσότερων μέτρων για να γίνει η ευρωζώνη λιγότερο επιρρεπής στις κρίσεις. 
Φαίνεται σαφώς ότι το κομμάτι αυτό, για την Ευρώπη, είναι γραμμένο από το χέρι του Μάρτιν Σουλτς. Πώς όμως θα το δεχτούν τα απλά κομματικά μέλη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος; Μπορεί ο ενθουσιασμός τους για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση να αντισταθμίσει την εχθρότητα τους κατά της κας Μέρκελ; 
Τα απλά μέλη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας βλέπουν πολύ εχθρικά τον τρόπο διακυβέρνησης της καγκελαρίου Μέρκελ και είναι εξοργισμένα από την τάση της να υιοθετεί τις πολιτικές των Σοσιαλδημοκρατών και να τις κάνει δικές της. Όλοι στο SPD πιστεύουν ότι η από κοινού διακυβέρνηση κοστίζει εκλογικά στο κόμμα τους. Πολλοί, συμπεριλαμβανομένης της οργάνωσης νεολαίας του SPD, επιθυμούν μια περίοδο παραμονής στην αντιπολίτευση για να αναγεννηθεί το κόμμα.

Δεν είμαι οπαδός των «μεγάλων συμμαχιών» Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών, οι οποίες τελικά καταλήγουν σε ενίσχυση των εξτρεμιστικών κομμάτων. Επιπλέον, ένας νέος κυβερνητικός συνασπισμός τους δεν θα είναι ούτε καν «μεγάλος». Τώρα θα έχει το 56 % των εδρών στην Ομοσπονδιακή Βουλή, ενώ είχε περίπου το 80 % στην προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο. Ένας νέος «μεγάλος κυβερνητικός συνασπισμός» μπορεί και να αποδειχτεί ο τελευταίος του είδους του. Ίσως και η Γερμανία να γίνει σαν την Ολλανδία, όπου χρειάζονται τέσσερα ή πέντε κόμματα για να σχηματίσουν κυβέρνηση.

Αξίζει να πληρώσει η Σοσιαλδημοκρατία ένα τέτοιο βαρύ τίμημα για να προωθήσει μια ευρωπαϊκή ατζέντα, και μάλιστα με αβέβαιο αποτέλεσμα; Δεν υπάρχει καμία εγγύηση, ότι μια κοινή γαλλογερμανική πρόταση για την ζώνη του ευρώ θα γίνει αποδεκτή από όλα τα μέλη της ΕΕ. Απαιτείται επίσημη αλλαγή της Συνθήκης, η οποία πρέπει να συμφωνηθεί από όλα τα κράτη-μέλη. Η Γαλλία και η Γερμανία μπορούν να κάνουν την αρχή με έναν «συνασπισμό των προθύμων» για να ξεκολλήσουμε από τη στασιμότητα. Ωστόσο, η πρόσφατη προγραμματική συμφωνία για τον σχηματισμό της ολλανδικής κυβέρνησης θέτει τον ακριβώς αντίθετο στόχο: Να μην ενισχυθεί περαιτέρω η ευρωζώνη. Μπορούν όμως πραγματικά η Γαλλία και η Γερμανία να προχωρήσουν χωρίς την Ολλανδία; Θα αλλάξει την άποψή της η Ολλανδία, απλά και μόνον επειδή θα την αλλάξει η Γερμανία; 
Το βέβαιο είναι πως πρόκειται για έναν μακρύ, κακοτράχαλο δρόμο. Το Συνέδριο του SPD, στις 21 Ιανουαρίου, με δυσκολία θα δώσει την έγκριση για να ξεκινήσουν κανονικές διαπραγματεύσεις για συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού [τελικά, στο Συνέδριο της Βόννης, 362 αντιπρόσωποι, δηλαδή ποσοστό 56,4 %, ψήφισαν υπέρ της έναρξης διαπραγματεύσεων, 279 αντιπρόσωποι ψήφισαν κατά, αποτέλεσμα μάλλον διχαστικό]. Και στο τέλος, τα μέλη του κόμματος δύσκολα θα εγκρίνουν στο εσωκομματικό δημοψήφισμα μια τελική συμφωνία συγκυβέρνησης. Και ακόμη πιο δύσκολο θα είναι, να συμφωνήσουν και τα 19 μέλη της ευρωζώνης για τις μεταρρυθμίσεις της.

Ίσως το πιο αξιοσημείωτο στην προκαταρκτική συμφωνία είναι το εξής: Σηματοδοτεί μια μεταστροφή από τον χωρίς σαφείς δεσμεύσεις τρόπο πολιτικής διαχείρισης της κας Μέρκελ, προς μια πολιτική με στόχους και ημερήσια διάταξη. Προσβλέπουμε σε μια νέα εποχή.

O Wolfgang Münchau είναι συντάκτης των Financial Times με έδρα τη Μ. Βρετανία.

Wolfgang Münchau - Financial Times, αρθρογραφία

Στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση - Wolfgang Münchau, η αρθρογραφία

 

2. Γιάκομπ Άουγκστάιν: Το τέλος του SPD ως μεγάλου λαϊκού κόμματος

 

 © Der Spiegel - Jakob Augstein: SPD auf Weg in GroKo Volkspartei AfD, 22.01.2018
 

[...] Η έναρξη επίσημων διαπραγματεύσεων για τη συγκρότηση ενός ακόμη «μεγάλου κυβερνητικού συνασπισμού» του  SPD και των Χριστιανοδημοκρατών σηματοδοτεί την αρχή του τέλους του SPD ως μεγάλου λαϊκού κόμματος [...] 

Η εποχή του μεγάλου λαϊκού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος τελείωσε. Βρίσκεται σε σημείο καμπής. Ο κερδισμένος είναι το ακροδεξιό κόμμα της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD). Θα αντικαταστήσει το SPD ως το λαϊκό κόμμα του μικρού πολίτη [...]

Η συμπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του ακροδεξιού κόμματος AfD Αλίτσε Βάιντελ (Alice Weidel) δήλωσε: «Μόνο μερικές ποσοστιαίες μονάδες  χωρίζουν πιά το κόμμα μας από το Σοσιαλδημοκρατικό· και υπάρχει λόγος γι' αυτό. Παίρνουμε τη θέση του SPD ως μεγάλου λαϊκού κόμματος επειδή νοιαζόμαστε για τους ανθρώπους και για τη χώρα, αντί να υποτάσσουμε τη δράση μας στην άλφα ή στην βήτα ιδεολογία». Φυσικά, αυτό είναι ανόητη ρητορική, διότι το δεξιό κήρυγμα περί γης και αίματος (Blut und Boden) δεν είναι τίποτε άλλο παρά ιδεολογία. Όμως είναι αποτελεσματική ιδεολογία [...]

Υποστηρικτές τουΤζέρεμι Κόρμπιν στο Φεστιβάλ Γκλάστονμπερι

© Der Spiegel - Reuters

Το νέο κοινωνικό χάσμα περνά ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες τις ωφελημένες από τον νέο καπιταλισμό, για τις οποίες πατρίδα είναι ολόκληρος ο κόσμος, και στα παλιά μεσαία κοινωνικά στρώματα, στους τεχνίτες, στους χειρώνακτες και στους μικροϋπαλλήλους, που αισθάνονται εγκαταλειμμένοι. 

Τόσο οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) όσο και το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) δεν μπορούν πια να προσεγγίσουν πραγματικά ούτε τη μία ούτε την άλλη  ομάδα. Οι τυχεροί της παγκοσμιοποίησης ψηφίζουν είτε τους Φιλελεύθερους είτε τους Πράσινους. Οι άτυχοι είτε αποσύρονται και δεν ψηφίζουν καν, είτε πέφτουν στην αγκαλιά της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD). Στις γενικές εκλογές η AfD ενισχύθηκε προπαντός σε περιοχές με επισφαλείς πληθυσμούς: Ανειδίκευτους εργαζόμενους, ανέργους και παραλήπτες επιδομάτων μακροχρόνιας ανεργίας Hartz IV. 
Ο πρώην πρόεδρος του SPD, σήμερα υπηρεσιακός υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ δέχθηκε πολλές κριτικές και επιπλήξεις όταν έγραψε σε άρθρο του στο περιοδικό Der Spiegel τα εξής: Οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Προοδευτικοί «συχνά αρέσκονται να εμπλέκονται σε συζητήσεις μεταμοντέρνες και φιλελεύθερες» από πολιτισμική άποψη. «Η προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος μας φαίνεται μερικές φορές πιο σημαντικό πράγμα από τη διατήρηση των θέσεων εργασίας στη βιομηχανία μας. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας μας φαίνεται πιο σημαντική από την προστασία της ζωής των πολιτών». Στο σημείο αυτό μαίνεται η αντιπαραθετική συζήτηση μεταξύ του φιλελευθερισμού και της πολιτικής της ταυτότητας. Και οι φωτισμένες ελίτ γκρινιάζουν ότι αυτά τα δύο δεν πρέπει να τίθενται σε αντιπαράθεση. 
Όμως αυτά είναι απλά τεχνάσματα του νου. Βοηθούν τους ανθρώπους που αισθάνονται να απειλούνται από την παγκοσμιοποίηση εξίσου λίγο, όσο τους βοηθά ο «γάμος για όλους». 
Ας λάβουμε υπόψη μόνον το εξής: Η Oxfam πρόσφατα υπολόγισε ότι η Γερμανία έχει τον δεύτερο υψηλότερο δείκτη άνισης κατανομής περιουσιακών στοιχείων στη ζώνη του ευρώ, μετά την Λιθουανία. Τα περιουσιακά στοιχεία του πλουσιότερου 1 % του γερμανικού πληθυσμού είναι το 22 % του συνολου των εθνικών περιουσιακών στοιχείων, ενώ ατο φτωχότερο 50 % αναλογεί μόνον το 3 % του συνόλου. Ένας μέσος εργαζόμενος πρέπει να εργάζεται 157 χρόνια για να αποκτήσει το ετήσιο εισόδημα του μέσου προέδρου μιας εταιρείας  που περιλαμβάνεται στον χρηματιστηριακό δείκτη Dax της Φρανκφούρτης. Η Oxfam αποκαλεί τη Γερμανία «χώρα κοινωνικής ανισότητας».

O Jakob Augstein, γιός του ιδρυτή του Spiegel Rudolf Augstein, αρθρογραφεί στον Spiegel και στις εφημερίδες Süddeutsche Zeitung, Zeit, Der Freitag («Παρασκευή», την οποία εκδίδει ο ίδιος).

Επιλογή πρόσφατης αρθρογραφίας του J. Augstein: Im Zweifel links (Der Spiegel - γερμανικά)
  
Άρθρα του Γιάκομπ Άουγκστάιν στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση
  
  

Die soziale Ungleichheit wächst weltweit immer weiter (Η παρέμαβση της Oxfam στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός - Berliner Morgenpost - σε γερμ. γλώσσα)
    

3. Άλμπρεχτ φον Λούκε: Γερμανία, μια δημοκρατία σε εποχή έντονης ζύμωσης

© Blätter für Deutsche und Internationale Politik: Albrecht von Lucke: Die gärige Republik, τ. 1/2018 
   

[...] Όποιος επιμένει ότι ανανέωση της Σοσιαλδημοκρατίας μπορεί να γίνει μόνον στην αντιπολίτευση, αναλαμβάνει υψηλό ρίσκο. Και παραιτείται από την δυνατότητα να επιτύχει τα επόμενα τέσσερα χρόνια από κυβερνητικές θέσεις αρκετά θετικά πράγματα, κόντρα στη μετατόπιση προς τα δεξιά των κοινοβουλευτικών ισορροπιών. 
Και ένα τελευταίο, αλλά όχι ασήμαντο: Η δημοκρατία βρίσκεται σε φάση μετάβασης. Αυτό, δεν έχει συνέπειες μόνο για την Σοσιαλδημοκρατία, αλλά επίσης για την Ένωση των Χριστιανοδημοκρατών και των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών. Είναι η τελευταία κοινοβουλευτική θητεία της Άνγκελα Μέρκελ. Εκτός από την πιεστική ανάγκη να ανανεωθεί το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, προβάλλει λοιπόν και η αντίστοιχη πίεση στους Χριστιανοδημοκράτες, οι οποίοι έχουν στερέψει από πολιτικά περιεχόμενα. Το αν η ανανέωση του ενός ή του άλλου κόμματος θα στεφθεί με επιτυχία, είναι στοίχημα εντελώς ανοιχτό. Προς το παρόν, η Σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στις εκλογές την Χριστιανοδημοκρατία. Αντίθετα με την άποψη που προσβλέπει στην αντιπολίτευση ως μοναδική θεραπεία, άν το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών προσχωρήσει τώρα σε έναν ακόμη «μεγάλο κυβερνητικό συνασπισμό», θα κερδίσει χρόνο, που τον χρειάζεται απεγνωσμένα, για να μπορέσει να αναδιοργανωθεί και να είναι σε καλύτερη κατάσταση μετά από τέσσερα χρόνια. Τότε θα φανεί στην πράξη άν το SPD θα έχει καταφέρει να ανανεωθεί ή αν θα έχει γίνει και αυτό ένα κόμμα σε προχωρημένη φάση παρακμής - όπως στη Γαλλία, στην Ολλανδία ή στην Ιταλία. 
Ωστόσο, μεγάλο μέρος του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος εξακολουθεί να μην έχει ακριβή εικόνα για το τί δυνατότητες προσφέρει ένας ακόμη κυβερνητικός συνασπισμός των δύο κομμάτων. Όμως, ένα πράγμα είναι ήδη σαφές: Τώρα, με τους Εναλλακτικούς (AfD) και το Φιλελεύθερο Κόμμα (FDP), με το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) και με τους Πράσινους στη Βουλή, οι κοινοβουλευτικές αντιπαραθέσεις θα είναι πολύ πολωμένες. Η δημοκρατία θα είσέλθει σε περίοδο ακόμη πιο έντονης ζύμωσης. Ούτως ή άλλως, η γερμανική πολιτική θα γίνει ακόμη πιο οξυμένη και συναρπαστική, και για να συμβεί αυτό δεν χρειάζεται να έχουμε κυβέρνηση μειοψηφίας των Χριστιανοδημοκρατών, όπως επιχειρηματολογούν συχνά αρκετοί. Το «δεν χρειαζόμαστε πειραματισμούς» [σύνθημα του Κόνραντ Αντενάουερ και των Χριστιανοδημοκρατών στις εκλογές του 1957] είναι χθεσινό και απαρχαιωμένο. Επτά κόμματα σε έξι κοινοβουλευτικές ομάδες  σημαίνουν αναπόφευκτα «να τολμήσουμε περισσότερη δημοκρατία» [σύνθημα του Βίλλυ Μπραντ και των Σοσιαλδημοκρατών στις εκλογές του 1969] και περισσότερη συζήτηση - ούτως ή άλλως. 

 

Ο Albrecht von Lucke (1967, με σπουδές νομικής και πολιτικής επιστήμης) από το 1999 εργάζεται ως δημοσιογράφος, μεταξύ άλλων για τις εφημερίδες Freitag και tageszeitung, για το επίσημο έντυπο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Vorwärts καθώς και ως πολιτικός συντάκτης στην τηλεόραση και ραδιοφωνία. Από το 2003 είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού Blätter für deutsche und Internationale Politik. Κάτοχος του Βραβείου Lessing για την Κριτική, έτους 2014. Συγγραφέας πολλών βιβλίων (βλ. εδώ, με βιογραφία)

Στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση: 

Albrecht von Lucke: Η φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία και η «πολιτισμική» Αριστερά της γενιάς του '68 απέτυχαν

  

 

 August Bebel     Willy Brandt