Αρχή 2020, δυσοίωνα κοάσματα

1. Όταν παλεύουν στο βάλτο τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια

Η κατάρριψη του ουκρανικού πολιτικού αεροπλάνου από αντιαεροπορικό πύραυλο στην Τεχεράνη και ο φόνος 179 ανθρώπων ξεσήκωσε κρυφά κύματα ενθουσιασμού στις εταιρείες και στις χώρες που εμπορεύονται πολεμικό υλικό υψηλής τεχνολογίας, αλλά και γενικά στους πωλητές υλικού ή άυλου μιλιταρισμού όλου του κόσμου.

Και τί άλλο να κάνουν; Πελάτες και συνάδελφοί τους έκαναν το εγκληματικό, αλλά σύνηθες λάθος, αναμενόμενο από όσους έχουν μια σταλιά μυαλό· και θα το πληρώσουν, πολιτικά και κυρίως οικονομικά. Όμως άλλοι πελάτες και συνάδελφοί τους κερδίζουν ή θα κερδίσουν πολύ περισσότερα από το γεγονός αυτό.
Ένα ακόμη παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος μέσα στο κύκλωμα της εμπορίας οπλικών συστημάτων και μέσα στη Μιλιταριστική Διεθνή. Οι πληρωμές και τα κέρδη των συναλλασσομένων έχουν αλγεβρικό άθροισμα μηδέν.
Πριν μερικά χρόνια ίδιο περιστατικό συνέβη στον Περσικό Κόλπο με αντίστροφους δράστες: Αμερικανικός (όχι ρωσικός όπως τώρα) ανταεροπορικός πύραυλος εκτοξεύτηκε από αμερικανικό πολεμικό πλοίο (και όχι από οπλικά συστήματα των διαβόητων «Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν»), χτύπησε ιρανικό πολιτικό αεροπλάνο και σκότωσε 290 άτομα.

Τεχεράνη 12.1.2019 Ιρανοί πολίτες διαδηλώνουν μετά την παραδοχή της κατάρριψης και τιμούν τα θύματα του ουκρανικού Boeing 737: «Ανώτατε ηγέτη Αλί Χαμενεΐ παραιτήσου» [© Atta Kenare/AFP - Al Jazeera]

Προπαντός σε τέτοιες στιγμές, γίνεται καταφανές γιατί κανείς, εάν δεν εμπλέκεται στις συναλλαγές, δεν μπορεί να είναι ούτε με τα άσπρα ούτε με τα μαύρα «βουβάλια», αλλά μόνον με τα «βατράχια»: Πρέπει να είναι με τα θύματα, με τους δικούς τους, με τους φοιτητές και τους άλλους Ιρανούς που έχουν μυαλό και καρδιά για να καταλαβαίνουν τι συμβαίνει και να μη φοβούνται να το δείξουν.

Η πρόσφατη ιστορία έχει να επιδείξει μακρά σειρά όμοιων «περιστατικών». Το 1983 κορεατικό πολιτικό αεροσκάφος καταρρίφηκε σκόπιμα ή κατά λάθος από σοβιετικά πολεμικά αεροπλάνα, 269 νεκροί. Το 1973 λιβυκό πολιτικό αεροσκάφος καταρρίφθηκε πάνω από τη Χερσόνησο του Σινά από ισραηλινά αεροοπλάνα ή πυραύλους, 108 νεκροί. Το 1988 το Αμερικανικό πολεμικό ναυτικό, στο περιστατικό που ήδη αναφέραμε,  πέρασε για F-14 ένα ολόκληρο ιρανικό Airbus και το κατέρριψε.  Το 2001 ένα ρωσικό επιβατικό Τουπόλεφ καταρρίφθηκε στη Μαύρη Θάλασσα από αδέσποτο πύραυλο στη διάρκεια άσκησης του Ουκρανικού Στρατού, 98 νεκροί. Το πιο πολύνεκρο περιστατικό (298 νεκροί) συνέβη με το Μαλαισιανό Boeing που κατέρριψαν το 2014 στα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας οι Ρώσοι στρατιωτικοί που προσέτρεξαν για να ενισχύσουν την τηλεκατευθυνόμενη αποσχιστική ανταρσία στην Ανατολική Ουκρανία. 

Όταν πρόκειται για μπίζνες, τέτοια εγκληματικά περιστατικά, παρόλο που συχνότερα οφείλονται σε λάθη, βοηθούν πολύ: Τόσο οι αμερικανικές, όσο και οι ρωσικές εταιρείες όπλων, αλλά και άλλες, θα «πιεστούν» και θα βιαστούν για να μοσχοπουλήσουν παντού στον κόσμο πανάκριβες καινοτομίες των πυραυλικών και ηλεκτρονικών-ψηφιακών προϊόντων τους. Με την απατηλή, μάταιη υπόσχεση ότι, εκτός των άλλων, οι καινοτομίες αυτές θα προλαβαίνουν τέτοια δολοφονικά «λάθη».

2. Στην εποχή της αναταραχής και αδιαφάνειας υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Εάν οι σημερινοί Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν το πολιτικό της ανάστημα, τα κότσια της και την ευστροφία της...

3. Donald and Bibi, the Blues Brothers*: Make our bank accounts great.

Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Μπένζαμιν Νετανιάχου - ο καθένας στο μέτρο των δυνατοτήτων του - μπίζνες κάνουν μέσω της πολιτικής. Σίγουρα όχι προς όφελος των απλών Αμερικανών ή Ισραηλινών πολιτών. Και δεν είναι οι μόνοι του είδους τους.
Τέτοιοι ηγέτες δεν είναι «πολιτικά ζώα» Αριστοτελικού τύπου, αλλά έχουν ισχυρό το ένστικτο της κονόμας. Είναι ικανοί πολιτικοί, αλλά γι' αυτούς η πολιτική είναι υπηρέτρια της οικονομίας - της εν γένει, αλλά κυρίως της οικογενειακής τους οικονομίας. Πουλούν και αγοράζουν, κυρίως οπλικά συστήματα - αλλά και πολλά άλλα υλικά και άυλα εμπορεύματα. Συνήθως με «σκιώδεις» συναλλαγές (shady transactions) και με όλα τα παράπλευρα ωφέλη. Ατομικά και οικογενειακά κυρίως.
Γι' αυτό ακριβώς, και οι δύο, έχουν περιπέσει στην αρμοδιότητα των δικαστηρίων των χωρών τους. 

Θα κριθούν και εκεί. Όμως η ιστορία και η πολιτική επιστήμη έχουν τελειώσει μαζί τους. Η ετυμηγορία είναι πασιφανής και το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι ο Ντόναλντ και ο Μπίμπι· είναι οι άλλοι που δεν την βλέπουν. 

 Γ. Ρ. 

* βλ. Alon Ben Meir (New York University, Center for Global Affairs)

«There is enough pessimism, pain, and disdain, and I do not choose to add my voice to the chorus of doom.…..I envision a Middle East with Arabs and Jews working and living together to achieve greatness perhaps unknown in human experience. Together, they will usher in a renaissance that will spread its light from sea to sea» (Alon Ben Meir)

4. Γέροι του Βουνού και Ασσασίνοι.

Η ιστορία του «Γέρου του Βουνού» και των Ασσασίνων του διαδραματίσθηκε στην περιοχή του μεσαιωνικού Ιράν και της Συρίας και οι πράξεις τους έγιναν γνωστές, εκτός των άλλων, από τις αφηγήσεις του Μάρκο Πόλο και από τους ιστορικούς των Σταυροφοριών. Ο «Γέρος» εξόντωνε τους αντιπάλους του (ή τέλος, πάντων, εκείνους που ήθελε να εξοντώσει) εκ του μακρόθεν, στέλνοντας τηλεκατευθυνόμενους εκτελεστές. Ο θρύλος λέει ότι οι αμοιβές των εκτελεστών περιλάμβαναν, εκτός των άλλων, ναρκωτικά. Χασίς και οπιούχα.
Και αναμφίβολα, το τάγμα των Ασσασίνων του «Γέρου» σκότωσε τότε, μεταξύ άλλων, και πολλά καθάρματα εκείνης της σκοτεινής εποχής. Εξίσου καθαρματα με τον «Γέρο», ίσως και ακόμη μεγαλύτερα καθάρματα από αυτόν. 
Η ιστορία εκείνου του «Γέρου» δεν είναι μόνον για τους ιστορικούς και τους παραμυθάδες. Μιλάει και για μας, για την εποχή μας. Τι μας λέει;
Εάν ακόμη και στη διαφωτισμένη μας εποχή, ακόμη κι εμείς εδώ στην Ευρώπη (και όχι στην μονοκομματική Κίνα ή στις ΗΠΑ, όπου και οι τρελοί οπλοφορούν νόμιμα) κρίνουμε, αξιολογούμε και τελικά δικαιολογούμε τις πράξεις των ισχυρών - μαζί και του Γέρου της Ουάσιγκτον - με τα ίδια πολιτικά και ηθικά κριτήρια που ίσχυαν στην προ-διαφωτιστική εποχή εκείνου του παλιού «Γέρου», ποιό το συμπέρασμα για την εποχή μας; Εάν αυτές οι αξιολογικές αρχές διεκδικούν εγκυρότητα εν έτει 2020, τότε αλίμονο στον Διαφωτισμό, αλίμονο στον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό, αλίμονο στο μάθημα που έλαβαν τα ευρωπαϊκά έθνη στον 20ό Αιώνα, αλίμονο στις εξετάσεις που έδωσαν για την εμπέδωση του μαθήματος μετά το 1945. 
Ας θυμηθούμε: Την βόρεια και δυτική Ευρώπη - αυτό που θεωρείται ενίοτε και πολιτικός πυρήνας της ηπείρου μας - οι πάλαι ποτέ νεοσυντηρητικοί Αμερικανοί τύπου Μπους και Ράμσφελντ, την αποκάλεσαν «παλαιά», δηλαδή ξεπερασμένη Ευρώπη. Οι δηλητηριώδεις ιδέες των neocons στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και τα «Fuck the Εuropeans» των διπλωματών τους (Β. Νούλαντ) δεν άνθισαν ματαίως και πρόσκαιρα· η πικρή αλήθεια είναι ότι κληρονόμος αυτού του αντιδιαφωτιστικού, σε τελευταία ανάλυση αντιδυτικού και δυνάμει ολοκληρωτικού σώματος ιδεών είναι η σημερινή διοίκηση του Προέδρου Τραμπ. 
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι ένας μεμονωμένος και ιδιόρρυθμος λαθρεπιβάτης του σκληρού αμερικανικού συντηρητισμού. Η πολιτική του απέναντι στην Ευρώπη δεν είναι «ιδιομορφία» που θα περάσει, παραξενιά ενός Προέδρου που δεν είναι statesman αλλά απλά και μόνον κάνει μπίζνες κτλ. Τεράστιο λάθος κάνουν όσοι αναλυτές σκέφτονται έτσι. Ο Πρόεδρος που ασκεί πολιτική σαν να κάνει μπίζνες, ασκεί την πολιτική των νεοσυντηρητικών του 2000 αλλά εξελιγμένη και σε συμπυκνωμένη μορφή.
Αλλά ευτυχώς, δεν είναι εντελώς μαύρα τα πράγματα. Η απόδειξη είναι, ότι κανείς σημερινός ηγέτης της «παλαιάς» Ευρώπης, ούτε καν ο αλλοπρόσαλλος Μακρόν, ούτε η ντροπαλή, η κουρασμένη πιά Μέρκελ, ούτε βέβαια το Δημοκρατικό Κόμμα στις ΗΠΑ, δεν θέλησαν (ή δεν έκαναν την αποκοτιά) να ομολογήσουν πίστη στην επιταγή «οφθαλμόν αντί οφθαλμού, ...προληπτικά» και να χαρούν για την εφαρμογή της στην πράξη. Ειδικά όταν η «εξόντωση του κακού» δεν επιζητείται στο πεδίο της μάχης, αλλά με τηλεκατευθυνόμενους «Ασσασίνους», όχι πια έμψυχους, αλλά όπως συνηθίζεται τώρα, high-tech.

Αυτή η παλαιά Ευρώπη, δηλαδή ό,τι καλύτερο έχει τώρα ο πλανήτης, μολονότι αμφίθυμη και χωρίς πεποίθηση, παρόλα αυτά κουτσά-στραβά αντέχει. Οι χειρότεροι, οι γεμάτοι από την ένταση του πάθους, δεν νίκησαν ακόμη.

Ο «Γέρος του Βουνού», κατά κόσμον Χασάν-ι-Σαμπάχ, 

Μέγας Μάγιστρος των Ασσασίνων (1050-1124 μ.Χ.) και ένα από τα κάστρα του

5. Το τέλος της «πολιτικής Δύσης» (the West), η αρχή μιας ανεξερεύνητης διαδρομής

Αυτό που αποκαλούσαμε πολιτική Δύση (the West) πεθαίνει. Η υπεράσπιση της πολιτισμικής Δύσης (Οccident) είναι το μέγιστο πολιτικό καθήκον τούτης της εποχής φθοράς, η οποία θα κρατήσει πολύ.
Και κακώς, κάκιστα, δειλιάζουν - όσοι δειλιάζουν - να υπερασπιστούν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.
Σε κάθε περίπτωση, ζητούνται, εκτός των άλλων, ηγετικές προσωπικότητες με όραμα, με αντοχή, με ρεαλισμό, με σταθερές («εμμονικές»!) απόψεις και ιδέες, με συναισθηματική πυκνότητα, με το χάρισμα του μαχητή αλλά και με πολιτική πανουργία. Αυτό το έργο της οικοδόμησης μιας νέας ηγεμονίας, μοιραία, θα πέσει στους ώμους προσώπων από τις νεότερες ηλικίες, και μάλιστα πολύ διαφορετικών μεταξύ τους. Από αυτά που διατίθενται ήδη ή θα εμφανιστούν αύριο. Πρόσωπα ακόμη και σαν τον συχνά αλλοπρόσαλλο και παρορμητικό, ωστόσο διορατικό Εμμανουέλ Μακρόν (προκαλεί αλλεργία σε ορισμένους αριστερούς, αλλά η αλλεργία δεν εγγυάται πολιτική ευφυία). Και ασφαλώς πρόσωπα με ισχυρό πολιτικό χάρισμα, σαν την άφοβη και πολυμήχανη Γκρέτα Τούνμπεργκ - η οποία, άν και είναι ακόμη σε πολύ τρυφερή ηλικία, εμπνέει μεγάλο φόβο και άλλο τόσο μίσος σε πολλούς φιλελεύθερους α λα καρτ, φοβίζει μέχρι και τον προαναφερθέντα Μακρόν. 
Ίσως, αλλά καθόλου σίγουρα, παροδική βοήθεια θα έλθει και από μερικούς ηλικιωμένους της αμερικανικής ηπείρου, σαν τον Μπέρνι Σάντερς ή την Ελίζαμπεθ Γουόρεν.
Από το αποτέλεσμα, και όχι από τις προθέσεις, θα κριθούν και όλοι αυτοί, ο καθένας και η καθεμιά στο πόστο του και στο μέτρο των δυνάμεών του. Κυρίως όμως, θα κριθεί το μέλλον της δημοκρατίας και του πολιτισμού όπως τα ξέρουμε αφότου η Ευρώπη αφυπνίστηκε από την υπνοβασία και τον εφιάλτη που η ίδια προκάλεσε - δηλαδή μετά το 1945 και το τέλος των δύο διαδοχικών Παγκόσμιων Πολέμων.

Γ. Ρ. 

Η Autumn Peltier, η 14χρονη Ινδιάνα από τον Καναδά, ομιλεί στον ΟΗΕ για το νερό και για το κλίμα

Η Greta Thunberg στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση

 

 
Στέφανος Κασιμάτης: Μάχαιραν έδωκας, πύραυλον θα λάβεις - Καθημερινή 12.1.20120

Immanuel Wallerstein: Η γεωπολιτική του σχίσματος στην Ουκρανία, η απόκλιση ΗΠΑ και Γαλλο-Γερμανικού άξονα (Μετά την Κρίση)