Ρόμπερτ Χάμπεκ: Βήμα-βήμα και άλμα - Η καρδιά της δημοκρατίας χρειάζεται αίμα και οξυγόνο

Από τον προσωπικό του ιστοχώρο © Robert Habeck - Robert Habeck: Allmählichkeit und Sprung -Blut und Sauerstoff für das Herz der Republik, 3.6.2018 
  

Με την ευκαιρία των εβδομηκοστών γενεθλίων του Βίνφρηντ Κρέτσμαν [Winfried Kretschmann, ο Πράσινος πρωθυπουργός της Βάδης-Βυρτεμβέργης], προσκλήθηκα στη Στουτγκάρδη για μια συζήτηση μαζί του και με άλλους. Τόσο τον Κρετς όσο και εμένα, μας βασανίζει πολύ ένα ζήτημα: Πώς θα στηρίξουμε τον  πυρήνα της γερμανικής και της ευρωπαϊκής δημοκρατίας με ελευθερία, ο οποίος σήμερα απειλείται. Είπα τη θέση μου, ότι το νέο ρεαλιστικό είναι το ριζοσπαστικό. Και ο Κρέτσμαν προειδοποίησε για τους κινδύνους που επωάζονται μέσα σε ριζοσπαστισμούς και υποστήριξε το μέτρο, την μετριοπάθεια και την εξισορρόπηση μεταξύ των άκρων.
Ξέρω τι έχει στο μυαλό του και το θεωρώ απολύτως σωστό - και ιδίως τώρα που κερδίζει έδαφος ο εθνικο-λαϊκισμός (das Völkische), ο αντιευρωπαϊσμός και οι ιδέες της ανελευθερίας. Όποιος πιστεύει είναι κάτοχος της απόλυτης αλήθειας, αυτός δεν έχει καταλάβει τι είναι δημοκρατία. Στη δημοκρατία, δεν μετρά το τί είναι αλήθεια και τί όχι, αλλά τα επιχειρήματα· και αυτά πρέπει διαρκώς να αξιολογούνται, να επαναξιολογούνται, να ζυγίζονται, να συσχετίζονται μεταξύ τους και να τίθενται υπό διαπραγμάτευση. Αυτή είναι η βάση για να διατηρείται η συνοχή μιας κοινωνίας.
Όμως, για να την διατηρήσουμε και την προστατεύσουμε, πρέπει να σκεφτόμαστε πέρα ​​από ό,τι υπάρχει μπροστά μας ως δεδομένο, πρέπει να βλέπουμε πέρα ​​από τον ορίζοντα. Αυτό εννοώ με τη λέξη ριζοσπαστικό.

Robert Habeck

Βαυαρία, Ευρώπη; Ή Oklahoma, USA;

Πρόσφατα πήγα στο θέατρο και είδα το έργο του Μίλο Ράους (Milo Raus) «Λένιν». Περίπου στη μέση του έργου, ο Λένιν αναφέρει μια φράση του Τρότσκι, στην οποία, εκείνος με τη σειρά του είχε αναφέρει μια φράση του Χέγκελ. Και όταν επέστρεψα στο σπίτι, διάβασα τη φράση στο βιβλίο [του Χέγκελ*]. Προειδοποιώ ότι για τον τωρινό αναγνώστη, η φράση μοιάζει κάπως σκληροπυρηνική και παλιομοδίτικη: Στο έργο του αυτό, στην «Επιστήμη της Λογικής», ο Χέγκελ διακρίνει τις διαφορετικές σχέσεις μεγεθών (Maßverhältnisse). Στην περίπτωση αυτή, τις ποσοτικές και τις ποιοτικές. Και για ό,τι αφορά τις ποσοτικές σχέσεις, τονίζει ότι αυτές είναι σχέσεις εξωτερικές και αλλάζουν σταδιακά, βήμα-βήμα. Και στη συνέχεια λέει: «Αλλά αυτό το σταδιακό αφορά και ανταποκρίνεται μόνον στο εξωτερικό της μεταβολής, όχι την ποιότητά της. Για να κατανοήσουμε μιαν αλλαγή, μάς είναι οικείο να επικεντρώνουμε την προσοχή μας σ' αυτό το σταδιακό, στο βήμα-βήμα της μετάβασης. Όμως, αντίθετα, η σταδιακότητα είναι μόνον μια απαθής αλλαγή που δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον, είναι το αντίθετο της ποιοτικής αλλαγής. Και μ΄ αυτό τον τρόπο, χάνεται από τα μάτια μας αυτό που είναι αναγκαίο για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει». 
Αυτό διαβάζεται σαν περιγραφή της πολιτικής κατάστασης. Στην επιφάνεια επιλύονται προβλήματα, όμως πολύ συχνά μόνον τα ποσοτικά. Παραμένουμε στο ίδιο σύστημα μετρήσεων και συντεταγμένων και κάνουμε μόνον τα ίδια και κάτι παραπάνω (μερικές φορές κάτι λιγότερο). Αυτά είναι «η απαθής αλλαγή που δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον». Άλλες ποιότητες δεν πετυχαίνουμε. Το αντίθετο συμβαίνει: Στην πραγματικότητα οι άλλες ποιότητες παρεμποδίζονται.
Ιδού μερικά παραδείγματα: Διεκδικούμε ανακατανομή αγροτικών πόρων της ΕΕ, με αυξημένη μετατόπισή τους από τις συνήθεις επιδοτήσεις ανά εκτάριο σε ενισχύσεις της οικολογικής γεωργίας σε ποσοστό 6 % ή 8 %, αντί του 4 % που ισχύει τώρα. Αλλά δεν θέτουμε το ερώτημα που έχει συστημική σημασία: Είναι βιώσιμη η εντατική κτηνοτροφία; Έχει μέλλον; Και αν όχι, πώς θα αναδομήσουμε εκ θεμελίων το όλο σύστημα, πώς θα αναπροσαρμόσουμε την παραγωγή τροφίμων σε βάσεις οικολογικά βιώσιμες;
Δεύτερο παράδειγμα: Η στήριξη 150.000 μακροχρόνια ανέργων με επιπλέον 4 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι σωστό μέτρο και καλό βήμα. Όμως το πραγματικό ζήτημα είναι πώς θα δημιουργήσουμε ένα αλληλέγγυο σύστημα της κοινωνίας, που θα τοποθετεί στο κέντρο τους ανθρώπους με την αξιοπρέπεια τους και με την ελευθερία τους· και θα τους μεταδίδει θάρρος και κίνητρα για να εργάζονται. Πώς στηρίζουμε τη σύναψη νέων σχέσεων απασχόλησης, αλλά χωρίς αυτές να δημιουργούν πιο πολλούς φτωχούς εργαζόμενους; Αμφιβάλλω ότι αυτό επιτυγχάνεται με το σύστημα [αντιμετώπισης της ανεργίας] Hartz IV.  
Άλλο παράδειγμα είναι οι πολλές συζητήσεις για το άν είναι καλό να έχουμε 0,2 % περισσότερη Ευρώπη ή 1 % λιγότερη. Στο θέμα αυτό, το ερώτημα με ουσία είναι άλλο: Τι κάνουμε όταν η Αμερική βάζει πρώτα τα συμφέροντά της, ανεξάρτητα από το τίμημα, και το βλέπει αυτό ως απόλυτη απαίτηση - τόσο στο πεδίο της πολιτικής για την ασφάλεια και την άμυνα, όσο και στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής; Σε τέτοια περίπτωση, οι μόνοι που μπορούν να πιστέψουν ότι μια απάντηση της Γερμανίας σε εθνικό επίπεδο θα βοηθήσει, είναι οι εθνικιστές και εκείνοι δεν που τους ενδιαφέρει πια τίποτε άλλο, παρά μόνον αυτό που ήδη κατέχουν. Οι «σταδιακοί», οι πιστοί της «πορείας βήμα-βήμα», θα έλεγα. 

Ή η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής: Αν δεν κάνω λάθος, γι ό,τι αφορά ζητήματα όπως η ενεργειακή πολιτική, το περιβάλλον και οι αιτίες της φυγής μεταναστών από τους τόπους τους, τα κόμματα του μεγάλου κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία CDU/SPD/CSU συμφώνησαν να τα υποβαθμίσουν ως «ειδικά» θέματα που παρουσιάζουν ενδιαφέρον μόνον για τους ψηφοφόρους των Πρασίνων και να τα αφήσουν κατά μέρος. Τα κυβερνητικά κόμματα έκαναν αυτή την πολιτική επιλογή, επειδή ελπίζουν ότι έτσι θα γίνουν λιγότερο ευάλωτα στις επιθέσεις του δεξιού λαϊκισμού. Όμως, αυτή η φοβική προσήλωση στα δεξιά τους, «ανταποκρίνεται μόνον το εξωτερικό της μεταβολής». Η αλλαγή του κλίματος θα οδηγήσει σε δραματικές προσφυγικές κινήσεις. Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί ότι μέχρι το 2030, αποκλειστικά και μόνον εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, θα χάσουν τον τόπο τους και τα προς το ζην 100 εκατομμύρια άνθρωποι. Το λέει η Παγκόσμια Τράπεζα, όχι κάποιος εξτρεμιστικός Πράσινος όμιλος. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους θα προσπαθήσουν να βρουν έναν δρόμο προς το Βορειοδυτικό Ημισφαίριο. Και τί άλλο να κάνουν; Και εμείς θα πρέπει να λάβουμε αποφάσεις· αποφάσεις που μπορούν να ανατρέψουν την ουσία της φιλελεύθερης δημοκρατίας μας και το σύστημα των αξιών μας. Στην πραγματικότητα, μαχόμενοι για την αλλαγή του ενεργειακού συστήματος υπερασπιζόμαστε την αξιακή τάξη πραγμάτων με ελευθερία. 

Στό πρόσφατο ομοσπονδιακό συνέδριο του κόμματος μας, διακηρύξαμε ότι «ο ριζοσπαστισμός είναι ο νέος ρεαλισμός». Ο Χέγκελ έβλεπε ως εναλλακτικό της σταδιακής πορείας βήμα-βήμα ένα άλμα. Έγραφε: «Το νερό, όταν ψύχεται, δεν σκληραίνει βήμα-βήμα, δεν παίρνει πρώτα τη μορφή παχύρρευστου χυλού για να γίνει μετά, σιγά-σιγά, συμπαγής πάγος, αλλά σκληραίνει ξαφνικά, απότομα. Όλα είναι σαν τη γέννηση και τον θάνατο· αντί να συμβαίνει μια συνεχής σταδιακή μεταβολή, αυτά που επαναλαμβάνονται διαρκώς και μένουν τα ίδια και τα ίδια, φθάνουν σε ένα τέλος και συμβαίνει ένα άλμα από την ποσοτική στην ποιοτική αλλαγή». Αυτό το άλμα στην ποιοτική αλλαγή, αυτό είναι που έχει σημασία. Και  άν τώρα ο μεγάλος συνασπισμός επιχειρεί να διασωθεί με την σταδιακή πορεία βήμα-βήμα, εμείς πρέπει να κάνουμε άλμα. 
Νομίζω ότι και ο Κρέτσμαν βλέπει το ζήτημα με τον ίδιο τρόπο. Έτσι, προσεγγίζουμε στον ίδιο στόχο από πολλές διαφορετικές πλευρές: Δηλαδή, στο να αναπτύξουμε μια πολιτική πρόταση που θα καταφέρει να δώσει αίμα και οξυγόνο στην καρδιά της γερμανικής δημοκρατίας, που χτυπά τώρα ασθενικά και κουρασμένα· ωστόσο είναι η καρδιά της πιο ελεύθερης Δημοκρατίας σε όλη την ιστορία της Γερμανίας.

  

* Georg Wilhelm Friedrich Hegel: Wissenschaft der Logik -Knotenlinie von Maßverhältnissen

O Robert Habeck μαζί με την Annalena Baerbock είναι οι 2 συμπρόεδροι του κόμματος των Πρασίνων στη Γερμανία, μετά το συνέδριο του Ιανουαρίου 2018

Από άρθρο της Mariam Lau: στην εφημερίδα © Die Zeit: Es hat irgendwas mit Liebe zu tun, 27.1.2018

   

Δεν ενόχλησε καθόλου το γεγονός ότι για χάρη του Ρόμπερτ Χάμπεκ, οι Πράσινοι άλλαξαν το καταστατικό τους στο συνέδριο του κόμματος στο Ανόβερο. Ούτε και θεωρήθηκε ως προδοσία από τους ηττημένους στην ψηφοφορία. Φάνηκε πως αιτία ήταν προπαντός μια κίνηση που έπιασε τόπο: Ο Γιούργκεν Τριττίν (Jürgen Trittin), ο ιστορικός ηγέτης της αριστερής πτέρυγας του κόμματος, υποστήριξε με σθένος να μην διατηρηθεί το απόλυτο ασυμβίβαστο μεταξύ κομματικού και κυβερνητικού αξιώματος που προβλέπεται στο καταστατικό και να χορηγηθεί στον Χάμπεκ, υποψήφιο της ρεαλιστικής πτέρυγας οκτάμηνη μεταβατική περίοδος παραμονής ως υπουργού Περιβάλλοντος στην ομόσπονδη χώρα του Σλέσβιχ-Χολστάιν, ακόμη και άν παράλληλα εκλεγεί στο προεδρείο του κόμματος: «Πρέπει να σταματήσουμε να πράττουμε και να σκεφτόμαστε λες και η κομματική δραστηριότητα είναι κάτι άσπιλο και αμόλυντο, ενώ κάθε συμμετοχή σε κυβερνητικές ευθύνες είναι λάθος ή συμβιβασμός», είπε ο Τριττίν. Αλλά αποδείχτηκε πως δεν ήταν απαραίτητο να το πει αυτό. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν ένα ποσοστό 81 % υπέρ της καταστατικής αλλαγής - πολύ πάνω από την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, παρά τους φόβους των υποστηρικτών του Χάμπεκ.
Μετά τις διαπραγματεύσεις για μια πρασινο-κιτρινό-μαυρη κυβέρνηση-«Τζαμάικα» [CDU-CSU-Πράσινοι-FDP, που κατέληξαν σε ναυάγιο], οι Πράσινοι δεν έχουν καμμιά προοπτική για συμμετοχή σε κυβερνητικές θέσεις, όμως το εκλογικό σώμα φαίνεται να εκτίμησε την συμπαγή και ομόθυμη αλλά και πρόθυμη για υποχωρήσεις στάση τους στις διαπραγματεύσεις: Το φθινόπωρο του 2017, πριν τις εκλογές, οι δημοσκοπήσεις τους έδιναν 6 %, σήμερα βρίσκονται γύρω στο 12 %.
Η απόφαση να χαλαρώσει η απόλυτη ασυμβατότητα των κομματικών και κυβερνητικών καθηκόντων είναι κάτι πολύ περισσότερο από παιχνίδι με τις παραγράφους του κομματικού καταστατικού [...] Στην εποχή του υπουργού Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ ίσχυε ακόμη η συνταγή: «Από έξω Υπουργός, από μέσα Πράσινος». Σήμερα οι Πράσινοι είναι ολόψυχα Υπουργοί και ο Χάμπεκ είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πρόκειται για βήμα χειραφέτησης, που σε καμία περίπτωση δεν είναι λιγότερο σημαντικό από την ποσόστωση για γυναίκες στα κομματικά αξιώματα.
Η ώρα των γυναικών ήρθε το πρωινό του Σαββάτου, και συγκεκριμένα για μια γυναίκα από το Βραδεμβούργο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Η Ανναλένα Μπέρμποκ (Annalena Baerbock) εκλεγμένη στην Bundestag, ντυμένη με δερμάτινο μπουφάν και με χαμόγελο βέβαιο για την νίκη της έδειξε πως σε καμμιά περίπτωση δεν θα ανεχόταν «να είναι η γυναίκα στο πλευρό του Ρόμπερτ Χάμπεκ» [...] Και εκείνη αντιπροσωπεύει την κομματική πτέρυγα των «ρεαλιστών», ωστόσο η «αριστερή» πτέρυγα θα συνυπέγραφε πρόθυμα κάθε πρόταση της ομιλίας της [...]

[...] Η εικόνα που έχει σχηματίσει ο Χάμπεκ για τον σημερινό κόσμο είναι σαφώς διαφορετική από του προκατόχου του Τζεμ Έζντεμιρ: Είναι πιο σκεπτικιστής απέναντι στον καπιταλισμό, αντλεί πρώτες ύλες για σκέψη από συγγραφείς όπως ο Ντιντιέ Εριμπόν (Didier Eribon) και από τις θεωρίες περί κρίσης του κοινωνιολόγου Βόλφγκανγκ Στρέεκ (Streeck). Ο Χάμπεκ διαβάζει και στοχάζεται, προειδοποιεί ενάντια στον διαποτισμό όλης της ζωής του ανθρώπου από την οικονομία· απαιτεί αξιοπρέπεια, ακόμη και για εκείνους που δουλειά τους είναι να καθαρίζουν τις τουαλέτες στο συνέδριο του Κόμματος των Πράσινων. Και υπενθυμίζει ότι ξεκίνησαν ως κινηματικό κόμμα. Μιλά και για το αίτημα του εγγυημένου βασικού εισοδήματος. Όμως λέει και το εξής: «Το να υπερασπίζεσαι τους φτωχούς με τον τρόπο της αριστερής πολιτικής του προηγούμενου αιώνα, δεν είναι αριστερή πολιτική» [...]

Οι δύο συμπρόεδροι του κόμματος των Πρασίνων Annalena Baerbock και Robert Habeck

Habermas: ««Η επιστροφή στα εθνικά σύνορα δεν μπορεί να είναι η σωστή απάντηση»» (5.7.2018)