Ο Ταγίπ με τον Βλαντίμιρ ειρηνευτές στο Σότσι, ο Εμμανουέλ Μακρόν σε ρόλο σαμποτέρ στις Βρυξέλλες - Εποχή των τεράτων ή νέα κανονικότητα;

Εάν οι Κούρδοι της Συρίας, μέχρι χθες σύμμαχοι και συμπολεμιστές των Αμερικανών, «αφήνονται με τόση ευκολία στην τύχη τους, τότε τι μπορούν να περιμένουν άλλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ, που δεν έχουν χάσει μάλιστα χιλιάδες μαχητές στο μέτωπο»; Ο σημερινός Πρόεδρος των ΗΠΑ επικαλείται βέβαια ιστορικά γεγονότα: «Στο κάτω-κάτω, σύμμαχοι-ξεσύμμαχοι, και παρόλο που μας αρέσουν, αυτοί οι Κούρδοι δεν βοήθησαν την Αμερική στην απόβαση της Νορμανδίας το 1944».  Αλλά αυτό το επιχείρημα του Ντόναλντ Τραμπ, ακριβώς επειδή μοιάζει με ανέκδοτο και είναι λόγια παιχνιδιάρικα ἐν οὐ παικτοῖς, δίνει ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στο ερώτημα του αρθρογράφου της Καθημερινής (Ν. Παπαδόπουλος, «Οι σταθερές έχουν χαθεί», 23.10.2019).

Από την άλλη πλευρά, για το πόσο η σημερινή, η κυβερνώσα Ευρωπαϊκή Ενωση, μπορεί να οικοδομήσει αντίβαρα εμπιστοσύνης, τα πράγματα μιλούν επίσης από μόνα τους. «Μόλις που κατάφερε, με σκληρά προγράμματα λιτότητας που έφεραν την άνοδο της ξενοφοβίας και της Ακροδεξιάς, να ξεπεράσει το οικονομικό τσουνάμι της Lehman Brothers. Πέντε χρόνια τώρα, όμως, δεν κατάφερε να συμφωνήσει σε μια συνολική πολιτική για τη Συρία, ενώ επέτρεψε στην Τουρκία να ελέγχει την κάνουλα των προσφυγικών ροών», γράφει ο ίδιος αρθρογράφος. 
Άς θυμόμαστε όμως καλύτερα τους ανθρώπους, τα λόγια και τα έργα τους. Πρόβλημα δεν είναι μόνον τα βάρη της προσφυγικής κρίσης που επωμίζεται ο ευρωμεσογειακός Νότος, ιδίως η Ελλάδα και η Ιταλία. Γιατί και η κεντρική πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ, δηλαδή ο χειρισμός για τη χώρα της, εξαρχής καταγγέλθηκε ως ανεύθυνη και ανήθικη, με επιχειρήματα πολιτικά και ηθικά, από σχολιαστές λίγους μεν, αλλά κάθε άλλο παρά δεξιούς.  Είναι πολλά και αλληλένδετα: Selfies με μετανάστες, «θα τα καταφέρουμε», «η δημοκρατία να είναι συμβατή με τις αγορές»· αλλά και η αναβάθμιση της τουρκικής ημιδημοκρατικής εξουσίας σε ρυθμιστή των μεταναστευτικών ρευμάτων ήταν έργο δικό της.

Όμως οι τελευταίες μεγάλες επιδείξεις ανευθυνότητας και πράξεις αντιευρωπαϊκής δολιοφθοράς ήρθαν από τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν. Πρώτα, συνεργαζόμενος με τις σημερινές δεξιότατες εθνικολαϊκιστικές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και τις Πολωνίας, τορπίλλισε μια κατεξοχήν δημοκρατική καινοτομία εντός της δημοκρατικά ελλειμματικής ΕΕ, δηλαδή την εκλογή ως Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενός πολιτικού με ένα ελάχιστο δημοκρατικής νομιμοποίησης: Δηλαδή ενός από τους κορυφαίους υποψηφίους των ευρωκοινοβουλευτικών ομάδων. Μετά, αρνήθηκε να ανάψει πράσινο φως για τις διαπραγματεύσεις Αλβανίας και Βόρειας Μακεδονίας, υποχρεώνοντας την ΕΕ να αθετήσει υποσχέσεις, φερόμενη σαν κοινός αποπλανευτής κορασίδων με προτάσεις γάμου («είπα-ξείπα»). Λίγο πριν, ο Μακρόν είχε συμβουλεύσει έναν νεαρό Γάλλο άνεργο με πανεπιστημιακό πτυχίο, γεωπονικής, να πάει λίγο παρακάτω για να αποκατασταθεί επαγγελματικά, στα μαγαζιά του Μονπαρνάς, όπου ζητούνται σερβιτόροι και μπάρμεν· ενώ στο ενδιάμεσο, σαν πιο Τραμπιστής από τον Τραμπ, αποκάλεσε «εχθρό του πολιτισμού μας» μια δεκαεξάχρονη μαθήτρια, η οποία τυχαίνει να είναι η εμβληματική ηγέτιδα των νεανικών κινημάτων για την προστασία του κλίματος.

Τα στρατηγικά λάθη του Εμμανουέλ Μακρόν στην εσωτερική μονομαχία του με την Μαρίν Λε Πεν, που του καταλογίζουν Γάλλοι αναλυτές, εμφανίζονται στην ΕΕ και στον κόσμο ως το «ιστορικό λάθος» του, όπως είπε ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ. «Δρα με βάση μόνο αυτό που πιστεύει πως είναι το εθνικό συμφέρον, ή για να είμαι πιο σωστή, το προσωπικό του συμφέρον» (Οντίν Λιναρδάτου, «Το ιστορικό λάθος του Μακρόν και η δεξιά στροφή», 24.10.2019). 

Εάν δείχνει κάτι τούτο το πολιτικό μπάχαλο, δείχνει και αυτό, μαζί με πολλά άλλα, ότι οι σημερινοί ηγέτες χωρών της ΕΕ, του Μακρόν και της Μέρκελ συμπεριλαμβανομένων, είναι χαμηλού πολιτικού επιπέδου. Μεγαλοπρεπείς σε διακηρύξεις και μικροπρεπείς σε έργα και σε συνέπεια, άτολμοι αλλά και τυχοδιώκτες, χωρίς σταθερές ιδέες αλλά και εμμονικοί σε θέσεις που ήδη αποδείχθηκαν στην πράξη εσφαλμένες, υπερτιμούν δυσανάλογα το οικονομικόν ζώον και υποτιμούν το πολιτικόν ζώον. Με ηθική της ευθύνης ανύπαρκτη και με ηθική της πεποίθησης σταθερή όσο ένα φτερό στον άνεμο. Άτοπο να περιμένεις πολλά από τέτοιους πολιτικούς. Δεν προσέφεραν κάτι ουσιαστικό και δεν μπορούν να προσφέρουν πια τίποτε, ούτε στις χώρες τους ούτε στην ήπειρο ως όλον. Αλλά και για τους «ώριμους» (ηλικιακά μόνον) πολίτες που προτιμούν ακόμη τέτοιους πολιτικούς, καλύτερα να λείπουν οι αυταπάτες. 

*

Στη γλώσσα των μηχανικών μια τέτοια αλληλουχία φαινομένων εκ πρώτης όψεως αλλόκοτων, αλλά στατιστικά προβλέψιμων και αργά ή γρήγορα αναπότρεπτων, ονομάζεται system failure. Υπάρχει βλάβη. Πράγματα που μέχρι χθές λειτουργούσαν, όπως λειτουργούσαν, τώρα δεν λειτουργούν. Και ενώ το 2008, παρά την βλάβη στο υποσύστημα της οικονομίας, το υποσύστημα της πολιτικής συνέχισε να λειτουργεί όπως-όπως (υπνοβατώντας με τον αυτόματο πιλότο), τώρα υπνοβατούν σε επίφοβα ύψη οι χρηματιστηριακοί δείκτες των ΗΠΑ και των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών, αλλά το επίπεδο της πολιτικής βυθίζεται σε βάθη ανεξερεύνητα. Η μεταφόρτωση της κρίσης από το υποσύστημα της οικονομίας στο υποσύστημα της πολιτικής έχει ολοκληρωθεί. Τουλάχιστον στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις πιο ισχυρές χώρες της ηπειρωτικής ευρωπαϊκής Δύσης.
Η αντιμετώπιση είναι, να αποδεχθείς πρώτα-πρώτα ότι συμβαίνει, να το εμπεδώσεις, να πείς στην παλιά κατάσταση, την λεγόμενη και ομαλή, «αντίο, θα μας λείψεις, αλλά το περίμενα». Και να το πάρεις απόφαση ότι έχεις να κάνεις με κάτι δύσκολο, επώδυνο. Μετά, να ερευνήσεις ψύχραιμα τη νέα πραγματικότητα (άραγε είναι μια προσωρινή «εποχή των τεράτων» ή ένα είδος «νέας κανονικότητας»;) και να ψάξεις για βιώσιμες και εμπνευσμένες αλλά ρεαλιστικές εναλλακτικές λύσεις.

Αντίθετα με τις ΗΠΑ, όπου η πολιτική είναι τώρα μή προβλέψιμη, στην ηπειρωτική Ευρώπη διαφαίνεται ένα χειροπιαστό δεδομένο, χωρίς όμως να ξέρουμε εάν η επώδυνη κυοφορία θα φέρει το καλύτερο ή το χειρότερο: Η σημερινή γενεά ευρωπαίων ηγετών τύπου Μακρόν και Μέρκελ βαίνει προς απόσυρση. Οι ελπίδες για την Ευρώπη - αμυδρές έστω - επαφίενται σε μια ερχόμενη νέα γενεά πολιτικών. Κατά βάση όμως, επαφίενται στους πολλούς ερχόμενους πολίτες που ανήκουν στις νέες γενεές, σ' εκείνους που αύριο μπορούν να αναδείξουν και να στηρίξουν στον δύσκολο στίβο της δημοκρατίας, χωρίς αυταπάτες, τέτοιους πολιτικούς νέου τύπου και μέσω αυτών να στηρίξουν τους εαυτούς τους.

Ωστόσο ο χρόνος πιέζει και η πολιτική καθυστερεί. Και όσο καθυστερεί, η ζωή τιμωρεί: Το επανορθωτικό και προωθητικό έργο που πρέπει να γίνει, αποκτά ολοένα και πιο ηράκλειες διαστάσεις.

Γ. Ρ.

Μετάθεση της κρίσης από την οικονομία στην πολιτική;
  

W. Münchau: Το λάθος της Μέρκελ - ανήθικη πολιτική για την προσφυγική κρίση
 
Stefan Kornelius: H EE, η αναζήτηση νέας ηγεσίας, η εξισορρόπηση συμφερόντων. Μέρκελ σε αποδρομή, επιθυμίες του Μακρόν

  

Ευρωπαϊκή κρίση, πολυπολικός κόσμος, αβέβαιη ηγεμονία