Το Ελληνικό σχέδιο διάσωσης των τραπεζών ίσως ανταμείψει μερικά από τα μεγαλοστελέχη τους

 του Landon Thomas Jr 
© 25 Ιουνίου 2013, The New York Times

Ακόμη και τώρα που οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι δυσανασχετούν για το αυξανόμενο κόστος της διάσωσης του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα, τα κορυφαία στελέχη αυτών των τραπεζών ίσως ετοιμάζονται να αντλήσουν πλούσια κέρδη από αυτή τη διάσωση. 
Το σχέδιο που καταρτίσθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση και τους διεθνείς πιστωτές της για να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες που λειτουργούν στη χώρα, περιλαμβάνει μιαν ασυνήθιστη στρέβλωση, που αφορά προσφορές μετοχών: 


Κατά τις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ), οι νέες μετοχές των τραπεζών που αγοράζονται από ιδιώτες, θα δώσουν στους επενδυτές αυτούς και δωρεάν επικερδή δυνητικά Δικαιώματα Προτίμησης για Αγορά Μετοχών (warrants), δηλαδή θα τους επιτρέπουν να αγοράσουν πολλά περισσότερα μετοχικά μερίδια στο μέλλον, σε προκαθορισμένη τιμή (προυπόθεση είναι όμως, το 10% της ΑΜΚ να καλυφθεί από ιδιωτικές πηγές κεφαλαίων).*

Επειδή πολλοί από τους επενδυτές που συμμετείχαν ή αναμένεται να συμμετάσχουν σε τέτοια προγράμματα αγοράς μετοχών είναι τα ίδια τα μεγαλοστελέχη που διηύθυναν τις τράπεζες όταν κατέρρευσαν, οι επικριτές θεωρούν ότι πρόκειται για περίπτωση επιβράβευσής τους, παρά τα λάθη διαχείρισης. Και ισχυρίζονται ότι μ' αυτόν τον τρόπο που γίνεται η προσφορά μετοχών, η Ελληνική κυβέρνηση παραιτείται από πολλά δις ευρώ δυνητικών εσόδων. 
"Το μόνο που κάνουν είναι να επιβραβεύουν την κακή συμπεριφορά», δήλωσε ο Πέτρος Νταλιάνης, οικονομικός σύμβουλος στην Αθήνα, ο οποίος εδώ και χρόνια υποστηρίζει έναν πιό αυστηρό δημόσιο έλεγχο των τραπεζών στην Ελλάδα. «Η κρίση στην Ελλάδα προήλθε από μια ξαφνική οικονομική κατάρρευση που οφείλεται σε δανεισμό υψηλού κινδύνου, η οποία στη συνέχεια διαχύθηκε, επεκτάθηκε και επιδεινώθηκε, σε κρίση δημόσιου χρέους".

Η επιχείρηση άντλησης ρευστότητας για τις τράπεζες (αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου), η οποία ξεκίνησε στα τέλη Μαΐου και ολοκληρώνεται τον επόμενο μήνα, έχει ως στόχο να διοχετεύσουν από δημόσιες και ιδιωτικές πηγές, μέχρι και 23 δισεκατομμύρια € στις τρεις μεγαλύτερες τράπεζες στην Ελλάδα. Με το δέλεαρ των Δικαιωμάτων, που δρά ως ισχυρό κίνητρο, η Τράπεζα Πειραιώς, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδα και η Alpha Bank έχουν ήδη πετύχει να αντλήσουν από ιδιωτικές πηγές περίπου 2,9 δις ευρώ από το ποσό αυτό, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό ότι (τυπικά) δεν θα κρατικοποιηθούν - και θα ισχύσουν τα δικαιώματα.

Το υπόλοιπο των χρημάτων για τις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών, θα το προμηθεύσουν οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι, διοχετεύοντάς το μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, δηλαδή του το Ελληνικού θεσμικού οργάνου που επιβλέπει το πρόγραμμα - με τη μορφή διακρατικά εγγυημένου δανείου, από το πρόγραμμα διάσωσης του Ευρωπαικού Μόνιμου Μηχανισμού Στήριξης - ΕMS (με τα ισχύοντα σήμερα δεδομένα, το κόστος αυτό της διάσωσης των τραπεζών, άν και είναι δανεισμός που παρέχεται σε ιδιωτικές εμπορικές τράπεζες,  συμπεριλαμβάνεται και αυξάνει το Ελληνικό δημόσιο χρέος, σχηματίζοντας έναν άκρως τοξικό φαύλο κύκλο μεταξύ της ιδιωτικής υπερχρέωσης και των δημοσιο-οικονομικών προβλημάτων). 

Ωστόσο, οικονομικοί εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι η συμπερίληψη των ελεύθερων Δικαιωμάτων Αγοράς Μετοχών δεν θα ανταμείψει μόνο τους καλά δικτυωμένους γνώστες εσωτερικής πληροφόρησης (insiders) των τραπεζών, αλλά θα στερήσει την Ελληνική κυβέρνηση από δισεκατομμύρια ευρώ δημοσίων εσόδων - από χρήματα που θα μπορούσε να εισπράξει εάν τα Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών είχαν δημοπρατηθεί, αντί απλώς να χαρισθούν.

"Ποιος θα πληρώσει γι' αυτό;" αναρωτιέται ο Σπύρος Παγκράτης, ειδικός των χρηματοπιστωτικών αγορών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, επικρίνοντας σε άρθρο του το σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης. «Ο Έλληνας φορολογούμενος, φυσικά."

"Ξέρουμε ότι οι αρχές ήθελαν να μεταφερθεί γρήγορα προς τον ιδιωτικό τομέα η ιδιοκτησία των τραπεζών που βρίσκονται στην Ελλάδα", πρόσθεσε ο κ. Παγκράτης. "Αλλά το κίνητρο που έχει χρησιμοποιηθεί - δωρεάν Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών - είναι πολύ ακριβό και θα οδηγήσει σε διαφυγόντα έσοδα για το Ελληνικό Δημόσιο."

Ως παράδειγμα, ο Μιχάλης Γ. Σάλλας, εκτελεστικός πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, η οποία πρόσφατα έχει γίνει η μεγαλύτερη τράπεζα στην Ελλάδα, άντλησε περίπου 11 εκατ. ευρώ ή 14,45 εκατ. δολλάρια, από την πώληση παλαιών αποθεμάτων μετοχών της Τράπεζας Πειραιώς που κατείχε. Αν τοποθετήσει τα χρήματα αυτά στη νέα προσφορά μετοχών της αύξησης κεφαλαίου, όπως έχει δηλώσει δημόσια ότι θα κάνει, τα Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών μετοχών που θα λάβει για τις νέες μετοχές, θα του αποφέρουν μια αξία περίπου 2,5 εκατομμυρίων ευρώ σε τρέχουσες τιμές αγοράς.

Εάν η τιμή της μετοχής Τράπεζας Πειραιώς αυξηθεί 50 % πάνω από το σημερινό χαμηλό επίπεδο, η αξία αυτών των συσσωρευμένων Δικαιωμάτων θα αυξηθεί πάνω από πέντε φορές, φθάνοντας τα 14,8 εκατομμύρια € , σύμφωνα με υπολογισμούς του κ. Παγκράτη.

Ο κ. Σάλλας και η Τράπεζα Πειραιώς αρνήθηκαν να σχολιάσουν.

Οι υπάλληλοι του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας δεν απαντούν σε ερωτήσεις σχετικά με το πρόγραμμα Δικαιωμάτων Αγοράς Μετοχών. Ούτε οι διεθνείς πιστωτές της Ελλάδας - η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (δηλαδή η λεγόμενη τρόικα, η οποία βοήθησε το ταμείο σταθερότητας να καταρτίσει αυτό το πρόγραμμα).

Μέχρι σήμερα, από τα 206 δισεκατομμύρια € (ή 270 δισεκατομμύρια δολλάρια) που έχει δανείσει η τρόικα για την διάσωση της Ελλάδας, περίπου  58 δισεκατομμύρια € - τα οποία προέρχονται από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους - έχουν δαπανηθεί για τη σταθεροποίηση των τραπεζών που βρίσκονται στη χώρα.

Αυτά είναι πολύ περισσότερα από όσα έχουν διοχετεύσει οι διεθνείς δανειστές για να σώσουν τις τράπεζες στην Κύπρο ή την Ισπανία. Και είναι πολύ κοντά στα 61 δισεκατομμύρια € που έχουν διατεθεί στην Ιρλανδία για να σωθούν οι τράπεζές της, ως μέρος των 85 δισ. ευρώ συνολικά που έχει δανεισθεί η Ιρλανδία για την εν γένει διάσωσή της.

Όμως,  σ' αυτές τις άλλες χώρες, τα ανώτερα στελέχη των τραπεζών εκδιώχθηκαν απο τις θέσεις τους, και σε ορισμένες περιπτώσεις διώκονται από τη δικαιοσύνη για αποφάσεις τους σε θέματα παροχής δανείων, που συνετέλεσαν στην εξαπάτηση των θεσμικών οργάνων τους.

Στην Ελλάδα, αντίθετα, η κυβέρνηση δεν έχει απαιτήσει αντικαταστάσεις συμβουλίων και διευθυντικών οργάνων στις τράπεζες της που τελούν υπό διάσωση - με εξαίρεση την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, όπου η ανώτατη διοίκηση άλλαξε για πολιτικούς λόγους, όταν η νέα κυβέρνηση ανέλαβε την εξουσία τον περασμένο χρόνο.

Μεγάλοι οργανισμοί και ιδιώτες επενδυτές στην Ελλάδα έχουν επίσης επενδύσει στην προσφορά νέων μετοχών. Αλλά με τη χώρα να εξακολουθεί να βρίσκεται σε βαθειά ύφεση, τέτοιοι επενδυτές είναι σχετικά σπάνιοι. Οι δυνητικοί δικαιούχοι και ευεργετημένοι φαίνεται να είναι σε μεγάλο ποσοστό γνώστες εσωτερικής πληροφόρησης των τραπεζών, των οποίων η προσωπική ευημερία είναι συχνά ήδη συνδεδεμένη με τον συγκεκριμένο τραπεζικό οργανισμό.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, για κάθε νέα μετοχή που αγοράζει, ο ιδιώτης αγοραστής λαμβάνει Δικαίωμα Αγοράς Μετοχών - δηλαδή να αγοράσει μελλοντικά, άν επιθυμεί, μέχρι και 7 επιπλέον μετοχές σε καθορισμένη τιμή. Η συμφωνία επιτρέπει στους κατόχους Δικαιωμάτων να εξαργυρώνουν τους τίτλους αυτούς κάθε 6 μήνες (δηλαδή να ασκήσουν το δικαίωμα και να αγοράσουν και άλλες μετοχές σε προνομιακή τιμή), με πρώτη δυνατότητα στις 10 Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους 2013.

Οι επικριτές θρηνούν τα χρήματα που κατά την άποψή τους έχει χάσει το Δημόσιο, προσφέροντας τα Δικαιώματα, τη στιγμή που η Αθήνα έχει πρόβλημα άντλησης κεφαλαίων με άλλους τρόπους.

"Η αξία στην αγορά σήμερα, όλων των Δικαιωμάτων Αγοράς τραπεζικών Μετοχών είναι 1,7  δισεκατομμύρια € » δήλωσε ο κ. Παγκράτης. Το ποσό είναι πάνω από τέσσερις φορές μεγαλύτερο, από αυτό που θα λάβει η Ελλάδα με την πώληση της ΔΕΣΦΑ, κρατικού φορέα για το δίκτυο του φυσικού αερίου, σε μια ελεγχόμενη απο το κράτος εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν, την περασμένη εβδομάδα.

Αν οι τιμές των μετοχών τραπεζών αυξηθούν κατά 50 % σε σχέση με τις σημερινές, ο κ. Παγκράτης υπολογίζει ότι η συνολική αξία των Δικαιωμάτων Αγοράς Μετοχών θα ανέλθει σε 7,9 δις €.

Σε κάποιο βαθμό, κατά τη διάρκεια της διάσωσης της χώρας, στις τράπεζες της Ελλάδας έχει δοθεί το πλεονέκτημα της αμφιβολίας, με βάση την υπόθεση ότι ειδικά στην Ελλάδα, ήταν η σπατάλη στο δανεισμό και στις  δαπάνες από το Δημόσιο, αυτό που οδήγησε στην οικονομική κατάρρευση της χώρας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι, όταν ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου έχασαν κάθε αξία και αναδιαρθρώθηκαν, οι τράπεζες, οι οποίες είχαν φορτωθεί τα ομόλογα με την παρότρυνση και πίεση της κυβέρνησης, αντιμετώπισαν απώλειες περίπου 40 δις ευρώ.

Αλλά στη συνέχεια, ορισμένοι οικονομικοί εμπειρογνώμονες έχουν επανεξετάσει αυτή την άποψη των Ελληνικών τραπεζών, ότι ήταν δήθεν σε μεγάλο βαθμό αθώοι συμπαραστάτες του Δημοσίου. Μια τέτοια επανεξέταση παρουσιάσθηκε λεπτομερώς σε έγγραφο που δημοσιεύθηκε το 2011 από την Mwanza Nkusu, οικονομολόγο στο ΔΝΤ:

Nonperforming Loans and Macrofinancial Vulnerabilities in Advanced Economies (pdf)

Η έρευνά της έδειξε ότι ακόμη και στην περίοδο 2000-2007, στα χρόνια της οικονομικής άνθησης,  πριν από την κρίση που έπληξε την Ευρώπη, οι Ελληνικές τράπεζες είχαν το υψηλότερο ποσοστό επισφαλών δανείων μεταξύ όλων των χωρών που παρακολουθούσε από το ΔΝΤ: Ποσοστό 6 % των συνολικών δανείων.

Σύμφωνα με την κεντρική Τράπεζα της Ελλάδος, στις εμπορικές τράπεζες της χώρας έχουν συσσωρευτεί 48 δισεκατομμύρια € ζημιών από επισφαλή δάνεια - πολύ περισσότερα από τα 37 δις ευρώ των απωλειών που υπέστησαν οι τράπεζες το περασμένο έτος, όταν η Ελλάδα αναδιάρθρωσε το χρέος της (με το "κούρεμα" των ομολόγων - PSI).

Η Τράπεζα Πειραιώς, η οποία τότε ήταν μόνον η τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα, όταν η οικονομική κρίση έδειξε τα δόντια της το 2009, είχε την υψηλότερη αναλογία των ληξιπρόθεσμων και μη εξυπηρετούμενων δανείων μεταξύ των τραπεζών με το δικό της μέγεθος, και συνέχισε να "οδηγεί το πρωτάθλημα" μέχρι το 2011, σύμφωνα με τα στοιχεία του SNL Financial, παρόχου οικονομικών στοιχείων και ειδήσεων.

Και παρά τα συνεχή ερωτηματικά, τα σχετικά με τις πρακτικές δανεισμού της Τράπεζας Πειραιώς, ούτε ο κ. Σάλλας (ο οποίος διηύθυνε το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, και από τότε το έχει μεγαλώσει, αποκτώντας μια σειρά αποτυχημένων ή προβληματικών τραπεζών), ούτε κανείς από τους διευθύνοντες συνεργάτες του έχουν  υποστεί συνέπειες για την κακή απόδοση των τραπεζών ως προς τα δάνεια.




* Τα συμπληρώματα σε καφέ χρώμα μέσα στο κείμενο, είναι του Γ. Ρ. και προστέθηκαν για να είναι σαφέστερες στους Έλληνες αναγνώστες ορισμένες "τεχνικές" και άλλες λεπτομέρειες ή για να θυμίσουν τι συνέβη με παλιότερες ρυθμίσεις, όπως το "κούρεμα" των ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου.



Μια εκδοχή αυτού του άρθρου εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή στις 26 Ιουνίου του 2013, στην έντυπη έκδοση: Greek Plan May Reward Some Bank Executives.

Αναδημοσίευση (αγγλική γλώσσα) στο Eco Left: Greek Plan May Reward Some Bank Executives

    

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ από το ΤΧΣ: Τι είναι τα Δικαιώματα αγοράς μετοχών (warrants)  - από την οικονομική εφημερίδα "Ημερησία" :

Τα warrants αποτελούν Κινητές Αξίες με εκδότη το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), οι οποίες θα εισαχθούν στο Χρηματιστήριο Αθηνών και είναι ελευθέρως μεταβιβάσιμες (δηλαδή πωλούνται και αγοράζονται στο Χρηματιστήριο, όπως οι μετοχές).

Δίνουν ουσιαστικά το δικαίωμα - αλλά όχι υποχρέωση - του κατόχου τους να αγοράσει τις υποκείμενες μετοχές των Τραπεζών σε καθορισμένη εκ των προτέρων τιμή, μέχρι ένα προκαθορισμένο μελλοντικό χρονικό σημείο.

Δηλαδή, αποτελούν ένα κίνητρο (sweetener) που δίνει το ΤΧΣ προς  ιδιώτες επενδυτές που συμμετέχουν στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ) Τραπεζών, και εφόσον πιαστεί ο στόχος του 10% κάλυψης του ΑΜΚ, ώστε αυτοί να συμμετάσχουν στην αύξηση και να ασκήσουν, αν θέλουν, το δικαίωμα να αγοράσουν μετοχές των τραπεζών σε βάθος πενταετίας.

Πρόκειται δηλαδή για warrants αγοράς (call warrants).

Οι ακριβείς τιμές των warrants είναι διαθέσιμες στο ενημερωτικό δελτίο της Τράπεζας που εγκρίνει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Tο ποσοστό των warrants που θα πάρουν οι επενδυτές που θα συμμετέχουν σε αύξηση μεγαλύτερη του 10% προκύπτει από το λόγο 100% μείον το ποσοστό συμμετοχής στα αντλούμενα κεφάλαια διά το ποσοστό αυτό.

Για παράδειγμα αν οι επενδυτές συμμετέχουν κατά 10% τότε θα λάβουν (100%-10%)/10% = 9 warrants. Aν οι επενδυτές συμμετάσχουν κατά 12%, θα λάβουν (100%-12%)/12% =7,3333 warrants.

Τα warrants παραδίδονται στους δικαιούχους ταυτόχρονα με την έκδοση των νέων μετοχών από την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και η διαπραγμάτευση τους γίνεται σε ημερομηνίες που προκύπτουν στο ενημερωτικό Δελτίο για την κάθε Τράπεζα, όπως το εγκρίνει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.

Η τιμή άσκησης του δικαιώματος αγοράς για κάθε τίτλο ισούται με την τιμή διάθεσης στο Ταμείο (ΤΧΣ) των νέων μετοχών, τοκιζόμενη επί δεδουλευμένης βάσης, με ετήσιο επιτόκιο 3% πλέον περιθωρίου 1% για το πρώτο έτος, 2% για το δεύτερο, 3% για το τρίτο, 4% για το τέταρτο, και 5% για το εναπομείναν διάστημα, επί του αριθμού των κοινών μετοχών που δικαιούται να αποκτήσει ο κάτοχος του τίτλου κατά την άσκηση του δικαιώματός του.

Οι ακριβείς ημερομηνίες και τιμές άσκησης προσδιορίζονται στο Ενημερωτικό Δελτίο της εκάστοτε Τράπεζας.

Όπως επισημαίνεται σε σχετικό ενημερωτικό σημείωμα, «το Ταμείο δεν δύναται να μεταβιβάσει τις μετοχές τις υποκείμενες στα δικαιώματα αγοράς, για περίοδο 36 μηνών από την ημερομηνία έκδοσης των τίτλων.

Μετά την λήξη της ως άνω περιόδου και έως την τελική ημερομηνία άσκησης των δικαιωμάτων αγοράς, το Ταμείο (ΤΧΣ) δύναται να μεταβιβάσει τις υποκείμενες στα δικαιώματα αγοράς μετοχές, εφόσον έχει γνωστοποιήσει τη σχετική του πρόθεση μαζί με τον αριθμό των μετοχών που επιθυμεί να μεταβιβάσει και έχει καλέσει τους κατόχους των τίτλων, μετά από προηγούμενη σχετική ειδοποίηση τριάντα (30) ημερολογιακών ημερών».

Τι είναι τα warrants: Οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες κέρδους - από την ιστοσελίδα money-money.gr