Δεν έχει και πολλή σημασία, αλλά είμαι φανατικά υπέρ της Ευρώπης και του Ευρώ

του Wolfgang Münchau

© The Financial Times Ltd, 19 Μαίου 2013

  It doesn’t make much sense but I’m a eurofanatic - It is better to make the case for the EU on the basis of geopolitics rather than economic efficiency
  

Είναι καλύτερα να προωθούμε την υπόθεση της Ευρωπαικής Ένωσης με βάση την γεωπολιτική, παρά με βάση την οικονομική αποτελεσματικότητα.

"Aντιοικονομική" εξομολόγηση εκ βαθέων, του γνωστού οικονομικού συντάκτη των FT.

             

Το συμπέρασμα του άρθρου μου την περασμένη εβδομάδα (Lawson is right about the UK and Europe), ήταν το εξής: ¨Οποιους λόγους και να επικαλούμαστε για την ένταξη της Βρετανίας στην ΕΕ, αυτοί δεν μπορεί να είναι οικονομικοί. Μήπως λοιπόν, έχω αλλάξει τελευταία τις πεποιθήσεις μου και έγινα νεοφώτιστος ευρωσκεπτικιστής; Μακριά από τέτοια. Εξακολουθώ να είμαι αμετανόητα φανατικός υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εκεί που διαφέρω από πολλούς φιλοευρωπαίους του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι ότι απλά δεν χρειάζομαι κανένα οικονομικό επιχείρημα για να καταλήξω σ' αυτή την άποψη, ούτε και  οποιοδήποτε άλλο ορθολογικό επιχείρημα για το θέμα. Για ότι αφορά το ζήτημα αυτό, είμαι σαν ένα εξάχρονο παιδί.  Θέλω την Ευρωπαϊκή Ένωση, διότι την θέλω. Ίσως είναι ένα πολιτισμικό πράγμα, ίσως το αποτέλεσμα του γεγονότος ότι έμαθα ως πρώτη ξένη γλώσσα μου τα Λατινικά, ίσως ευθύνονται μερικά ταξίδια στο εξωτερικό στα νιάτα μου ή μια γνωριμία ξεχασμένη εδώ και καιρό. Δεν έχω ιδέα. Αυτό που με έκανε Ευρωπαϊστή πριν μερικές δεκαετίες, δεν ήταν η γεμάτη χαρά προσδοκία των κερδών στην παραγωγικότητα, εξαιτίας της  ενιαίας αγοράς.
 

Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο γιατί είμαστε αυτό που είμαστε, και στο πώς εξορθολογίζουμε την θέση μας αργότερα. Στη δεκαετία του 1980 οι Ευρωπαϊστές μπορούσαν ακόμη να αποστομώσουν έναν μέσο Ευρωσκεπτικιστή με το ανίκητο επιχείρημα ότι η ΕΕ έχει φέρει την ειρήνη. Ποιος θα μπορούσε να είναι κατά της ειρήνης; Όταν ήλθε ο καιρός που αυτό έπαψε πιά να θεωρείται αρκετά ραφιναρισμένο, τα επιχειρήματα υπέρ της ΕΕ γινόταν όλο και περισσότερο οικονομικής φύσεως.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι Ευρωπαϊστές θα βγάλουν στο φώς ένα ερευνητικό ντοκουμέντο που φαινόταν πολύ σημαντικό, και έδειχνε πέραν πάσης εύλογης αμφιβολίας ότι η ενιαία αγορά θα επιφέρει μια αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε ποσοστό 2 %. Ποιος θα μπορούσε να είναι αντίθετος με το να γίνει πιό πλούσιος; Φυσικά, αυτό ήταν παραμύθι, αλλά πειστικό για ένα διάστημα. Όταν ξεκίνησε η συζήτηση για το ευρώ, συνέβη πάλι το ίδιο. Η εισαγωγή του ευρώ ήταν αδύνατο να δικαιολογηθεί με την οικονομία και μόνον. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε μερικούς από τους συνηγόρους του να το υπερασπίζονται με αυτούς τους όρους. Η ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι γεμάτη από οικονομικά λάθη. Θυμάστε τον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών;
Όταν η συμμετοχή στην ΕΕ περιορίζεται στην οικονομία και μόνον, πάντα καταλήγεις εκεί που βρίσκεται σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο. Αν διαμορφώνετε την άποψή σας σχετικά με την ΕΕ με βάση μιαν ανάλυση εισροών - εκροών, μπορείτε κάλλιστα να καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν οφέλη. Αυτό συμβαίνει προπάντων, αν είστε από μια μεγάλη χώρα με σχετικά μικρή μεταποιητική - βιομηχανική βάση, χώρα που συνεισφέρει στον προϋπολογισμό της ΕΕ και δεν ανήκει στην Ευρωζώνη. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε αυτή τη συζήτηση στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, και όχι στο Βέλγιο. 
Οι Ευρωπαϊστές πληρώνουν το τίμημα για την αποτυχία τους να φέρουν στο φώς τα μη ορθολογικά επιχειρήματα υπέρ της συμμετοχής στην Ένωση. Εάν βασισθείς μόνο στον ορθολογισμό, μπορεί να διαπιστώσεις ότι οι άνθρωποι θεωρούν λογικό να εισέλθουν σε μια συμμαχία όταν τα οφέλη είναι σαφή και στη συνέχεια να την εγκαταλείψουν, όταν δεν είναι. Χωρίς συναισθηματική συνδετική ουσία, είναι πολύ δύσκολο να υπερασπισθεί κάποιος την ΕΕ ως ένα θεσμικό πλαίσιο σχεδιασμένο να διαρκέσει για πάντα.

Γιατί οι Ευρωπαϊστές επέτρεψαν στους εαυτούς τους να στριμωχθούν σ' αυτή την ψευδο-ορθολογική παγίδα; Πιστεύουν πραγματικά ότι η ενιαία αγορά έχει αποφέρει αυτά τα οφέλη; Ή ότι είναι κάτι θαυμάσιο, να είναι το City του Λονδίνου το χρηματοπιστωτικό κέντρο κάποιου άλλου; Ή ότι θα μπορούσε κανείς να διαμορφώσει το σύνολο της Ευρώπης μέσα στο καλούπι της Θατσερικής ή της Μπλερικής Βρετανίας;  
Ίσως οι Ευρωπαϊστές έβγαλαν το συμπέρασμα πριν από πολύ καιρό, ότι ο καλύτερος τρόπος για να νικήσουν τους Ευρωσκεπτικιστές στη μάχη των επιχειρημάτων, ήταν να φαίνονται πραγματιστές. Έτσι απέφυγαν τη συζήτηση για την Ευρωπαϊκή ενοποίηση, για την κοινή ιθαγένεια, για όλα τα τελετουργικά πράγματα που μπορεί κανείς να βρει στα προοίμια των Ευρωπαϊκών Συνθηκών. Αλλά αυτά τα προοίμια έχουν σημασία όχι με την νομική έννοια, αλλά επειδή εκφράζουν ένα συναίσθημα και δίνουν κατεύθυνση. Εάν δεν μοιράζεσαι το συναίσθημα, είναι πολύ πιο πιθανό να συμφωνήσεις σ' ένα διαζύγιο, όταν το κοινό πεπρωμένο δεν φαίνεται πιά να εξυπηρετεί.   
Να γιατί πρέπει να είμαι προσεκτικός και να μην κάνω το άλμα σε λανθασμένα συμπεράσματα, εξαιτίας της δημοσκόπησης της Pew Research την περασμένη εβδομάδα, η οποία έδειξε ότι το ποσοστό αποδοχής της ΕΕ είναι στη Γαλλία ακόμη χαμηλότερο από όσο  είναι στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μη σκεφθείτε ούτε για ένα δευτερόλεπτο ότι οι Γάλλοι είναι και αυτοί έτοιμοι να εγκαταλείψουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο ευρωσκεπτικισμός είναι σαφώς σε άνοδο ακόμη και στην Γαλλία, αλλά η υποστήριξη προς την ΕΕ και τα θεσμικά της όργανα τρέχει σε πολύ βαθύτερα συναισθηματικά βάθη. Η Γαλλία ήταν ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με το ευρώ και τα ταξίδια χωρίς διαβατήριο, η ΕΕ έχει γίνει μέρος της καθημερινής ζωής.
Υπάρχει σαφής και άμεσος κίνδυνος ότι οι Ευρωπαίοι μπορούν να στραφούν μακριά από την Ευρώπη, αν η κατά συρροήν κακοδιαχείριση της κρίσης στην Ευρωζώνη συνεχισθεί. Αλλά το συναίσθημα για την Ευρώπη στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ηπειρωτική Ευρώπη είναι δύο χωριστοί κόσμοι.
Αν κάποιος χρειάζεται ένα λογικό επιχείρημα υπέρ της συμμετοχής στην ΕΕ, το καλύτερο είναι μάλλον να επιμένει στην πολιτική, όχι στην οικονομία. Τα κράτη - μέλη της ΕΕ συμμερίζονται κοινές αξίες και κοινά συμφέροντα, που αξίζει να αντιπροσωπεύονται και να εφαρμόζονται σε παγκόσμια κλίμακα. Επομένως, το καλύτερο λογικό επιχείρημα είναι η ιδέα της ΕΕ ως μιας υπερδύναμης - σε αντίθεση με ένα υπερκράτος.
Σαφώς υπάρχουν παν-Ευρωπαϊκά συμφέροντα που διακυβεύονται σ' έναν κόσμο με πολλές αναδυόμενες βιομηχανικές δυνάμεις. Η ΕΕ θα ήταν πολύ πιο σταθερός και ισχυρός εταίρος για τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, σε σύγκριση με μια στρατιά μεσαίου μεγέθους κρατών - μελών. Αν θέλετε να κάνετε μια ορθολογική υπόθεση για την ΕΕ, είναι καλύτερα να την κάνετε στη βάση της πολιτικής εξουσίας και όχι της οικονομικής αποτελεσματικότητας.
Αλλά για να λειτουργήσει ακόμη και ένα τέτοιο επιχείρημα, θα πρέπει να υπάρχει κάποια ιδέα της «Ευρωπαϊκότητας», ως μέρος της ιδιότητας του πολίτη. Δυσκολεύομαι να σκεφτώ, πώς εκείνοι που στο παρελθόν έχουν αποφύγει αυτό ακριβώς το είδος επιχειρηματολογίας, εντελώς ξαφνικά θα είναι σε θέση να συγκροτήσουν και παρουσιάσουν μιάν επιχειρηματολογία συνεπή από συναισθηματική και λογική άποψη, καθώς προχωρούμε προς ένα όλο και πιο βέβαιο δημοψήφισμα.

Αναδημοσιεύσεις του άρθρου στα Ελληνικά: 
Γιατί είμαι φανατικός φιλοευρωπαϊστής  (euro2day)  
W. Münchau: Γιατί είμαι φανατικός φιλοευρωπαϊστής  (Προτάσεις για έξοδο από την ''κρίση'') 
W. Münchau: Γιατί είμαι φανατικός φιλοευρωπαϊστής (Palo)



'Αλλα πρόσφατα άρθρα:

Η ΕΕ θα μετανιώσει για τον τερματισμό της Τραπεζικής Ένωσης (Euro2day και Feltor's Blog)


Παλιότερα του Wolfgang Münchau σ' αυτή την ιστοσελίδα: 
Η λιτότητα είναι το εμπόδιο στις μεταρρυθμίσεις 
Η τραγωδία της Ιταλίας, η φάρσα της Ιταλίας




O Wolfgang Münchau είναι οικονομικός συντάκτης στους Financial Times και στον Spiegel