Εστίαση στο παρελθόν;

 του Κίμωνα Χατζημπίρου

 

δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα "Μεταρρύθμιση" (7 Αυγ. 2013)

αναδημοσίευση Real Politiks,  Πολιτική Επιθεώρηση 

Σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη, εστίαση είναι η επικέντρωση σε κάτι, η σύγκλιση ενός ενδιαφέροντος, μιας δράσης ή μιας φωτεινής δέσμης. Έστω και αν αδόκιμα ίσως χρησιμοποιείται στη σημερινή επικαιρότητα ο όρος με την έννοια της «προσφοράς (ομαδικού) γεύματος», η μείωση του ΦΠΑ επί της εστίασης, συνιστά ένα καίριο στοίχημα αντιστροφής του κλίματος και ανάκαμψης των κυβερνητικών προσδοκιών για πολιτικά ανεκτό φθινόπωρο.

Βέβαια, η μείωση του ΦΠΑ των εστιατορίων στη μέση της τουριστικής περιόδου, μάλλον δεν θα προσθέσει στα έσοδα που περιμένει το κράτος από την τουριστική δραστηριότητα. Εκατομμύρια ξένοι τουρίστες θα ξοδέψουν το υπόλοιπο καλοκαίρι λιγότερα για φαγητό. Άρα, σε ό,τι αφορά τα οικονομικά, η επίδραση του μέτρου θα είναι πιθανώς αρνητική, η δε συμβολή του στην αύξηση του τουρισμού, αμφίβολη. Η επιθυμητή εξέλιξη εντοπίζεται κυρίως στην βελτίωση της κοινωνικής ψυχολογίας, στην επικράτηση της αίσθησης ότι η λιτότητα (στην κυριολεξία) μειώνεται και ότι επιτέλους διαφαίνεται δυνατότητα επιστροφής στην προηγούμενη ανεμελιά.

Αν το θεμελιώδες πρόβλημα της οικονομίας ήταν ότι ο τόπος κατάντησε να παράγει ελάχιστα βιομηχανικά και αγροτικά προϊόντα, αν ο βασικός στόχος ενός προγράμματος ανάκαμψης ήταν να δρομολογηθεί μια έντονη παραγωγική προσπάθεια, τότε η αποτυχία της πολιτικής που εφαρμόστηκε, είναι προφανής. Η κοινωνία δεν κατάλαβε το πρόβλημα, ούτε κινητοποιήθηκε για τον στόχο. Τα μοντέλα λυσιτελών κοινωνιών, όπου η οργάνωση ανταγωνιστικής παραγωγής με σκληρή εργασία αποσκοπεί κατά πρώτο λόγο στην εξαγωγή προϊόντων, δεν είναι επιθυμητά στην Ελλάδα. Μια κοινωνία που κυριαρχείται από καταναλωτική αδηφαγία, χωρίς να είναι αντίστοιχα παραγωγική, μια κοινωνία ταβερνομανής, τηλεορασομανής, αυτοκινητομανής, τηλεφωνομανής, φαρμακομανής, επιδειξιομανής, αρνείται να αντιληφθεί ότι οι τηλεοράσεις, τα τηλέφωνα, τα αυτοκίνητα, τα καύσιμα, τα σινιέ ρούχα και η πλειονότητα τροφίμων και φαρμάκων εισάγονται, ότι παράγονται κάπου αλλού, από κάποιους σκληρά εργαζόμενους. Αντί να συνειδητοποιήσει την αδήριτη πραγματικότητα, εστιάζει στην προσμονή φθηνότερης εστίασης. Μετά από τέσσερα χρόνια κρίσης, η αυτογνωσία παραμένει στα αζήτητα, το κοινωνικό υποκείμενο δεν θέλει να καταλάβει. Εστίαση λοιπόν στις πατροπαράδοτες συνήθειες, εστίαση στην δυνατότητα να το ξαναρίξουμε «έξω» όπως στο παρελθόν, εστίαση στον εξορκισμό της λιτότητας.

Υ.Γ. Προφητικός ο Π. Κονδύλης, έγραφε το 1992: «Η συντριπτική πλειονότητα του ελληνικού λαού όλων των κοινωνικών στρωμάτων έχει... τη νοοτροπία και την πρακτική του παρασιτικού καταναλωτισμού...Ο όρος «παρασιτικός καταναλωτισμός» χρησιμοποιείται εδώ στην κυριολεξία του, για να δηλώσει ότι η σημερινή Ελλάδα, όντας ανίκανη να παραγάγει η ίδια όσα καταναλώνει και μην έχοντας αρκετή αυτοσυγκράτηση - και αξιοπρέπεια - ώστε να μην καταναλώνει περισσότερα απ’ όσα μπορεί να παραγάγει η ίδια, προκειμένου να καταναλώσει, παρασιτεί, και μάλιστα σε διπλή κατεύθυνση: Παρασιτεί στο εσωτερικό, όπου υποθηκεύει τους πόρους του μέλλοντος μετατρέποντάς τους σε τρέχοντα τοκοχρεολύσια, και παρασιτεί προς τα έξω, έχοντας επίσης δανεισθεί υπέρογκα ποσά όχι για να κάνει επενδύσεις μελλοντικά καρποφόρες, αλλά κυρίως για να πληρώσει με αυτά τεράστιες ποσότητες καταναλωτικών αγαθών, τις οποίες και πάλι εισήγαγε από το εξωτερικό...

Ο παρασιτικός καταναλωτισμός, όπως τον ορίσαμε παραπάνω, προκάλεσε μια τέτοια διασπάθιση πόρων, ιδιαίτερα στην δεκαετία του 1980, ώστε η στενότητα των πόρων θα ακολουθεί στο εξής, και για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, την ελληνική εθνική πολιτική σαν βαριά σκιά... Οι σημερινές και οι αναπόδραστες αυριανές προσπάθειες του «πολιτικού κόσμου» για την λύση αυτού του πιεστικού προβλήματος, δεν αποτελούν διαρθρωτική του αντιμετώπιση, παρά κατά βάθος αποσκοπούν στην δημιουργία συνθηκών πρόσκαιρης ανακούφισης, που θα επιτρέψουν ξανά την ανακύκλωση του προηγούμενου φαύλου παιγνιδιού...».

O Κίμων Χατζημπίρος είναι φυσικός (Πανεπιστημίου Αθηνών) με μεταπτυχιακές σπουδές Πληροφορικής και Οικολογίας στη Γαλλία. Είναι αναπληρωτής καθηγητής στο ΕΜΠ με αντικείμενα διδασκαλίας την Οικολογία,  Διαχείριση Περιβάλλοντος και Περιβαλλοντική Πολιτική. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα, έχει εργαστεί ως ειδικός επιστήμων σε περιβαλλοντικές υπηρεσίες και σε μελέτες περιβαλλοντικών ή χωροταξικών ζητημάτων. Έχει συγγράψει επιστημονικά βιβλία και άρθρα, έχει συμμετάσχει στη σύνταξη περιβαλλοντικών περιοδικών και σε δραστηριότητες για θέματα περιβάλλοντος και παιδείας.

Βιβλία του Κίμωνος Χατζημπίρου