Οι βλαβερές συνέπειες της δεκαετίας του 1980 (και όχι μόνο)

της Ζαχαρούλας Νταλέ

 

δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα © EcoLeft 

Ο φασισμός, ιδεολογία και εξουσιαστική πολιτική πραγματικότητα του 20^ου αιώνα, είναι μια γνήσια αντι-φιλοσοφία, στους αντίποδες του διαφωτισμού και των ιδεολογικών ρευμάτων που απορρέουν από αυτόν. Ενσωματώνει μια μεσσιανικού τύπου αντίληψη για την εθνική αναγέννηση μέσα από την υιοθέτηση ενός επιθετικού εθνικισμού, όπου η εθνική επιβεβαίωση προϋποθέτει τη συντριβή του εθνικά και φυλετικά «άλλου».  Η εμφάνισή του εδράζεται σ΄ ένα σύνθετο πλέγμα, ιστορικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων που παρακολουθούν τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ανεργία και οικονομική κρίση, ο πληγωμένος εθνικισμός της  Ιταλίας και της Γερμανίας από τους ταπεινωτικούς όρους που επιβάλλει η συνθήκη των Βερσαλλιών,  έντονη βιομηχανοποίηση που απειλεί την κατώτερη μεσαία τάξη, η πολιτική αστάθεια και η κρίση των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων, είναι μερικοί από αυτούς. Ένα είναι σίγουρο, ότι τα φασιστικά καθεστώτα αυταρχικού χαρακτήρα, συχνά επικυρωμένα από τη λαϊκή ψήφο («δεν σφετερίστηκα την εξουσία με πραξικόπημα, ο λαός μου την έδωσε» επαναλάμβανε ο Χίτλερ), κυριαρχούν στην μεσοπολεμική Ευρώπη, καταλύοντας τον κοινοβουλευτισμό, ενώ ελάχιστες παραμένουν οι «νησίδες» λειτουργίας της δημοκρατίας εντός της. Τα καθεστώτα αυτά δεν ανατράπηκαν από λαϊκές εξεγέρσεις, αλλά ακυρώθηκαν από την ίδια την έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ποτέ πανομοιότυπα και η χρήση των ιστορικών αναλογιών προϋποθέτει την προσεκτική μελέτη και κατανόηση των φαινομένων. Αλλά ιστορική άγνοια και αμεριμνησία, εδώ που φτάσαμε, δεν δικαιολογείται! 
Από τις εκλογές  του Μαϊου 2012 μέχρι και σήμερα, η φρενήρης ανάπτυξη της  Χ.Α., πέρα από τον αιφνιδιασμό που προκάλεσε για την κοινοβουλευτική της παρουσία με 18 βουλευτές, δημιούργησε και ένα πλήθος ερωτημάτων και ανησυχιών για την στάση των υποστηρικτών της. Σχεδόν μισό εκατομμύριο Ελλήνων ψηφοφόρων έφερε στο Ελληνικό κοινοβούλιο «μια οργάνωση που εκμεταλλευόμενη την ελληνική νομοθεσία και την συνταγματική παράδοση φόρεσε το μανδύα του πολιτικού κόμματος διευρύνοντας το εγκληματικό της έργο και αυξάνοντας την επιρροή της στην ελληνική κοινωνία», επισημαίνει ο  Δ. Χριστόπουλος (1).

Η ιστορική κανονικότητα, που ήθελε τα ελληνικά ακροδεξιά κόμματα να αποδοκιμάζονται εκλογικά, καταδεικνύοντας την «οιονεί γονιδιακή» αποστροφή του νεοέλληνα προς τον δεξιό εξτρεμισμό, έστω και αν δεν έλειψαν στο  ενδιάμεσο τα «σταγονίδια»  ταγματασφαλιτών,  παρακρατικών και χουντικών, διαταράχθηκε. Και η κρίση της κανονικότητας ανέδειξε ένα ανέκδοτο ναζιστικό μόρφωμα που άντλησε από τις καλύτερες παραδόσεις του μεσοπολεμικού προπάτορα.

Το ακόμη πιο ανησυχητικό είναι, ότι στους 16 μήνες που μεσολάβησαν μετά τις εκλογές το ποσοστό αυτό σχεδόν διπλασιάσθηκε δημοσκοπικά, έχοντας μάλιστα χρονικά σημεία «απογείωσης» τον δημόσιο προπηλακισμό των δύο βουλευτίνων της αριστεράς, αλλά και τα διάφορα  πογκρόμ  σε πάγκους λαϊκών αγορών κατά των μεταναστών. Η ανησυχία παραμένει, αν δεν επιτείνεται, από το γεγονός ότι μετά τις αποκαλύψεις για την εκγκληματική υπόσταση του κόμματος, στην πρώτη δημοσκόπηση μετά την σύλληψη της ηγετικής ομάδας της, τα ποσοστά της Χ.Α. ναι μεν είναι αρκετά μειωμένα, παραμένουν όμως πολύ κοντά στο ύψος των εκλογικών της αποτελεσμάτων.

Μέσα από αυτές τις επιμέρους διαπιστώσεις δημιουργείται ένας βασικός προβληματισμός για τις συνθήκες μέσα στις οποίες εκκολάφθηκε και αναπτύχθηκε η Χ.Α. Παρά το γεγονός ότι είναι προφανές σε όλους μας, ότι ζούμε ήδη τις οδυνηρές συνέπειες μιας μεταμνημονιακής εποχής (με την έννοια ότι οδεύουμε εδώ και καιρό πια, πάνω στον άξονα των μνημονιακών πολιτικών) και αυτό γεννά πραγματικά κοινωνική αταξία, αυτό από μόνο του δεν είναι ικανό να εξηγήσει  τη μεταστροφή ενός μεγάλου κομματιού της ελληνικής κοινωνίας προς νεοναζιστικές ή νεοφαστικές κοσμοθεωρίες.
Ναι, είμαστε σαστισμένοι μπροστά σ΄ ένα παρόν χωρίς προοπτικές, ναι, σαν κοινωνία ζούμε πολλαπλές υλικές και συμβολικές απώλειες, όμως αυτή η μανιχαϊστικού τύπου αντίδραση, είτε προς την γενικευμένη απάθεια είτε προς μια ριζοσπαστικοποιημένη ακροδεξιά προσχώρηση,  χρειάζεται μια πιο ουσιαστική, διεπιστημονική και εις βάθος επεξεργασία. Αξίζει να σημειωθεί ότι και άλλες περιοχές του νότου της Ευρώπης υφίστανται την οδυνηρή συνέπεια των μνημονίων, δεν ανέπτυξαν όμως ένα πολιτικό μηχανισμό σαν την Χ.Α.. και ας είχαν πολύχρονες δικτατορίες ή χειμαζόμενες οικονομίες (έστω και με διαφορετικούς βαθμούς έντασης), με  μακροχρόνιες περιόδους κρίσης.

Με αυτή την έννοια είναι αναγκαίο λοιπόν να επεξεργαστούμε το συγκεκριμένο φαινόμενο σαν μια «κατασκευή» και να το εντάξουμε σ΄ ένα ορισμένο χώρο και χρόνο. Είναι επίσης αναγκαίο να προετοιμαστούμε για το γεγονός ότι με την σύλληψη των χρυσαυγιτών (ηγετικής ομάδας) δεν οδηγούμαστε αυτόματα και στην κάθαρση του ελληνικού κοινωνικού τοπίου, ή στην επανάκτηση ενός ομαλού πολιτικού σκηνικού που θα το ορίζουν αποκλειστικά οι «συνήθεις» δημοκρατικές δυνάμεις του λεγόμενου συνταγματικού τόξου (sic).
Ίσως γιατί τα «σταγονίδια» δημιούργησαν «βαλτόνερα» σε σημαντικές εκτάσεις της εκλογικής περιφέρειας, όχι μόνο γιατί αναστήθηκαν οι καταπιεσμένοι για χρόνια «ελληνόψυχοι» και τα γνήσια και μέχρι εχθές ανέκφραστα τέκνα τους, αλλά και γιατί συνέτρεξαν σε υπολογίσιμη κλίμακα, κοινωνικές διεργασίες  νέου τύπου, τις τελευταίες τρείς δεκαετίες, που «θεμελίωσαν» τις νέες αυτές κοινωνικές στάσεις.

Μια λιγότερο εμφανής αλλά εξίσου σημαντική «περιοχή» εκκόλαψης του φαινομένου της διόγκωσης της Χ.Α., μπορεί να ανιχνευθεί στην αμφιλεγόμενη δεκαετία του 1980. Μια δεκαετία αντιφατική, που αποτελεί την δεύτερη μεταπολιτευτική φάση της λεγόμενης 3^ης Ελληνικής Δημοκρατίας που ξεκινά το 1974. Μια ιστορική φάση της σύγχρονης Ελλάδας που χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή απόσυρση του «πολιτικού», όπως το είχαμε γνωρίσει έως τότε, και από μια αλματώδη ανάπτυξη της ευημερίας για εκτεταμένα «μεσοστρώματα».
Ετσι σε μια τρελή κούρσα κοινωνικής ανοδικότητας, όπου δεσπόζουν τα πολιτικά μπαλκόνια, οι λαϊκιστές ηγέτες, οι ομογενοποιημένες ομάδες των οπαδών τους, ο αυριανισμός, οι συνδικαλιστές «σταρ», η γενικευμένη σκανδαλολογία, και το γενναιόδωρο άνοιγμα των κρατικών ταμείων σε όσους βαφτίζονται «ημέτεροι», η «ντατσουνοποίηση» της ελληνικής υπαίθρου (προδρομική μορφή της «καγιενοποίησης» της εποχής προ μνημονίων), το τσιφτετέλι στο Λυκαβηττό, η απέχθεια για κάθε αισθητική-πολιτιστική αναφορά, το κιτς κ.ά., δημιουργείται η κουλτούρα του εξισωτισμού που γίνεται πλέον ο ισχυρός βραχίονας με τον οποίο ζυμώνονται οι επόμενες 10ετίες της «υπνωτικής ευημερίας, των εθνικισμών à la grecque, των «ποιητών λαπάδων», των στιλπνών κορμιών και των πιστοποιητικών γνησιότητας της διαχρονικής ελληνικότητας…

Απόρροια θλιβερή αυτής της α-κουλτούρας είναι και η γενικευμένη «κοινωνική αυθάδεια» μέσα στην οποία «σμιλεύθηκε» το σύγχρονο πρόσωπο των περισσότερων νεοελλήνων, και όχι μόνον (δυστυχώς) το πρόσωπο των ψηφοφόρων της Χ.Α. Υπό αυτή την έννοια, είναι πολύ δύσκολο να ελπίσουμε ότι με μια «λαμπερή χολυγουντιανού τύπου σε συνέχειες» σύλληψη των πρωτεργατών αυτού του μορφώματος, θα προκύψει μια ουσιαστική μεταστροφή των υποστηρικτών του και θα δημιουργηθούν οι προυποθέσεις  εξάλειψης των κακών έξεων που έχουν ενσταλαχθεί σε σημαντικό βαθμό στην ελληνική κοινωνία, εδώ και χρόνια…

 











Και αν θυμηθούμε τον Παναγιώτη Κονδύλη, «…Ο συνδυασμός των πάντων με τα πάντα, αποτελεί ουσιώδες γνώρισμα του μαζικοδημοκρατικού τρόπου σκέψης, καθώς και οι ηδονιστικές αξίες του αυθορμητισμού και της αυτοπραγμάτωσης, όπως τις διακήρυξε η πολιτισμική επανάσταση, στην Ελλάδα συμμορφώθηκαν με τις παμπάλαιες και πασίγνωστες επιχώριες έξεις της πνευματικής νωθρότητας, του εξυπναδικισμού και της ημιμάθειας.  Η σύμφυρση αυτή, επομένως, ήταν η φυσική και βιολογική είσοδος του μεταμοντερνισμού σ΄ ένα τόπο όπου το αστικό εργασιακό ήθος είναι ουσιαστικά άγνωστο όχι μόνο στον τομέα της υλικής παραγωγής, αλλά και στον τομέα του πνεύματος, όπου δεν διαμορφώθηκαν επιστημονικές παραδόσεις με συνοχή και με μακρόβιους φορείς, και όπου οι μίμοι και οι γελωτοποιοί εκπροσωπούνται με ποσοστά ιδιαιτέρως υψηλά στους κύκλους των διανοουμένων, στα πανεπιστήμια και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης» (2), τότε…

      Σημειώσεις:

1. Άρθρο του Δ. Χριστοπούλου στο TVXS 28/09/2013 «Οργισμένοι για χθες, ικανοποιημένοι για σήμερα, ανήσυχοι για αύριο»
2. Π. Κονδύλης, «Η παρακμή του αστικού πολιτισμού», εισαγωγή, σελ. 46-47 εκδ. ΘΕΜΕΛΙΟ  - το απόσπασμα αυτό είναι δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα Μετά την κρίση εδώ

 

Η Ζαχαρούλα Νταλέ είναι εκπαιδευτικός και διδάσκει στη Μέση Εκπαίδευση, μέλος της γραμματείας της νομαρχιακής επιτροπής Α΄ Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ.
 
Σβάστικες και αλυσίδες στα θρανία (από την εφημερίδα "Έθνος")

 

Η Νίκαια που μας πληγώνει. Γιατί παραδοσιακά αριστερές περιοχές ψηφίζουν σήμερα Χρυσή Αυγή

του Παναγιώτη Ιωακειμίδη (δημοσιεύθηκε στα "Νέα", αναδημοσίευση "Πολιτική Επιθεώρηση", "Μεταρρύθμιση") 

Ο Παπαδόπουλος της διπλανής πόρτας, του Χρήστου Μαχαίρα ("Μεταρρύθμιση")

Η εύφλεκτη κοινωνική ύλη και η ναζιστική έκρηξη - συνέντευξη του Χρήστου Χατζηιωσήφ και εδώ 

Δημήτρης Χριστόπουλος,  Στο ρίσκο της κρίσης - Στρατηγικές της αριστεράς των δικαιωμάτων (εκδόσεις "Αλεξάνδρεια")

Δημήτρης Ψαρράς, Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής (εκδόσεις "Πόλις")